TĘŻYCZKA- CO POWI NNI ŚMY O NIEJ WIEDZI EĆ?
SKONTAKTUJ SIĘ Z NAMI, PISZĄC NA
Czym jest tężyczka i jakie są jej przyczyny?
Tężyczka (tetania) to inaczej nadpobudliwość nerwowo-mięśniowa. Jest chorobą dość powszechną, lecz jej zdiagnozowanie trwa długo m.in. ze względu na mylenie je z innymi jednostkami chorobowymi (np. padaczką).
Najczęściej występuje wśród ludzi młodych, aktywnych zawodowo, chociaż zdarzają się przypadki pojawienia się jej już u noworodków. W ich przypadku podłoże jest inne niż u dorosłych. Przyczyn najczęściej można doszukiwać się w niedoborach składników mineralnych (wapń, magnez, potas) oraz witamin (witamina D). Za inny powód jej wystąpienia uważa się zasadowicę (alkalozę) oraz hiperwentylację.
Postacie tężyczki
Jawna
Utajona
Postać jawna - hipokalcemiczna
Jest spowodowana obniżeniem wapnia zjonizowanego lub całkowitego poniżej normy ustalonej dla danego przedziału wiekowego.
Wapń pełni w organizmie szereg istotnych funkcji. Przede wszystkim jest kojarzony jako podstawowy składnik naszych kości. Obok wpływu na nasz szkielet wykazuje swoje działanie w przewodnictwie nerwowym, skurczach mięśni oraz w prawidłowym funkcjonowaniu układu sercowo-naczyniowego.
Głównymi źródłami wapnia są produkty mleczne. Innymi produktami bogatymi w ten składnik są: rośliny strączkowe, zielne warzywa liściaste, orzechy, sezam, mak, kasze, wody mineralne, małe rybki np. sardynki.
kwas fitynowy (produkty zbożowe), kwas szczawiowy (np. szpinak, szczaw),
zbyt duża ilość błonnika oraz tłuszczu w diecie.
To czy wapń zostanie odpowiednio wykorzystany przez organizm zależy od poziomu jego wchłanialności. Do produktów, które ograniczają jego wchłanialność należą:
Ponadto badania przeprowadzane wśród polskiej populacji wykazują, iż dzienne zapotrzebowanie na wapń nie jest pokrywane wraz z dietą.
Innym czynnikiem ograniczającym przyswajanie wapnia stanowi niekorzystna proporcja między wapniem a fosforem. Pierwiastek ten może wejść w reakcje z wapniem, tworząc fosforan wapnia, który jest źle wchłaniany przez organizm. Ponadto zbyt duża podaż soli kuchennej z diety wpływa na zwiększone wydalanie wapnia wraz z moczem.
witamina D,
niektóre aminokwasy (arginina, lizyna), laktoza
Pomocne we wchłanianiu wapnia są:
niewydolność nerek,
zespół złego wchłaniania, ostre zapalenie trzustki, niedoczynność przytarczyc.
Do wystąpienia jawnej postaci tężyczki może dojść w przypadku współistnienia wielu chorób:
Tężyczka a niedoczynność przytarczyc
Przytarczyce, jak nazwa wskazuje, są narządami zlokalizowanymi obok tarczycy i odpowiedzialne są za produkcję parathormonu (PTH), który ma za zadanie regulować poziom wapnia w organizmie. U zdrowych osób wydzielanie wapnia oraz parathormonu działa na zasadzie równowagi. Jeżeli dojdzie do jej zachwiania, niski poziom wapnia skutkuje zwiększoną produkcją parathormonu i na odwrót – wysoki poziom wapnia przyczynia się do zmniejszenia wydzielania parathormonu.
Zdarza się, że dochodzi do zaburzeń w wydzielaniu zarówno wapnia, jak i parathormonu. Najczęściej odpowiada za to niedoczynność przytarczyc, pojawiająca się zazwyczaj po chirurgicznym usunięciu tych narządów (80%
wszystkich przypadków niedoczynności), napromieniowanie szyi, uwarunkowania genetyczne- zespół di George’a oraz choroba współistniejąca z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy – chorobą Hashimoto.
W tężyczce związanej z niedoczynnością przytarczyc obserwuje się jednoczesne zmniejszonie wydzielanie PTH oraz wapnia.
Postać utajona - normokalcemiczna
Przyczyną tej postaci jest zmniejszenie ilości magnezu całkowitego w surowicy. Niewystarczająca jego stężenie w organizmie wynika m.in. z nieprawidłowości we wchłanianiu, niedoboru wit. D, nieodpowiedniego odżywiania. Ponadto leki diuretyczne wpływają na szybsze wydalanie magnezu wraz z moczem. Obniżeniu poziomu magnezu (hipomagnezemii) towarzyszy też obniżenie poziomu potasu (hipokalemia).
Tężyczka utajona występuje znacznie częściej niż tężyczka jawna.
Magnez podobnie jak wapń bierze udział w skurczu mięśni, w przewodnictwie nerwowym oraz uczestniczy w regulacji ciśnienia tętniczego.
Magnez występuje naturalnie w:
kakao, zbożach, bananach, orzechach, kiełkach, otrębach, warzywach liściastych, nasionach strączkowych. Jest on najlepiej wchłaniany przy obecności witaminy D, sodu oraz białka zwierzęcego. Natomiast zbyt duże ilości tłuszczu oraz glukozy ograniczają jego wchłanialność podobnie jak kwas fitynowy, tanina (obecna w herbacie) oraz kwas szczawiowy.
Tężyczkę utajoną zazwyczaj rozpoznaje się przypadkowo, gdyż pacjenci zgłaszający swoje objawy diagnozowani są w zupełnie innym kierunku. Co ciekawe, ten rodzaj tężyczki częściej diagnozuje się u osób neurotycznych oraz podatnych na zaburzenia emocjonalne.
Jako iż magnez najczęściej badany jest z osocza, wynik może być niemiarodajny ze względu na kumulację tego pierwiastka głównie w tkankach. Zazwyczaj po wykonaniu badania na poziom magnezu okazuje się, że jest on w normie.
Hiperwentylacja a tężyczka
Stany lękowe, którym towarzyszy hiperwentylacja mogą doprowadzać do tzw.
zasadowicy oddechowej, która w konsekwencji wywołuje tężyczkę. Sytuacji tej towarzyszą duszności, kołatanie serca, zawroty głowy, drżenie rąk i nóg, poczucie zagrożenia itp. Podczas hiperwentylacji dochodzi do zaburzeń gospodarki elektrolitowej (zaburzona gospodarka wapniowa, magnezowa, potasowa).
Priorytet stanowi wtedy uspokojenie pacjenta oraz uregulowanie oddechu. Co istotne tężyczka wywołana hipomagnezemią zawsze przebiega z hiperwentylacją.
Przyczyny niedoboru magnezu
Inhibitory pompy protonowej (IPP) przyczyną hipomagnezemii
Leki te są popularne oraz często stosowane przy problemach z układem pokarmowym. One również przyczyniają się do obniżania poziomu wapnia.
Stosuje się je w łagodzeniu objawów zgagi, przy refluksie żołądkowo- przełykowym oraz wrzodach żołądka. Polecane w reklamach oraz niestety przez wielu specjalistów są stosunkowo bezpieczne w stosowaniu i nie wykazują wielu skutków ubocznych. Jednak ich długotrwałe stosowanie niesie za sobą konsekwencje w postaci zaburzeń gospodarki magnezowej poprzez hamowanie jego wchłaniania w żołądku i jelitach.
Niedobory magnezu związane ze stresem
Warto zwrócić uwagę na to, że obecne społeczeństwo jest narażone na coraz częstsze sytuacje stresowe, co niesie za sobą wiele konsekwencji. Przewlekły stres oraz związane z nim napięcie nerwowe prowadzi m.in. do niedoborów magnezu, który w głównej mierze odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Za mała jego ilość w organizmie zwiększa podatność na stres. Im więcej tego typu sytuacji, tym większa potrzeba naszego organizmu na ten pierwiastek. Dlatego wśród osób, które na co dzień doświadczają wielu sytuacji stresowych, ryzyko wystąpienia tężyczki jest większe.
Objawy
W zależności od postaci tężyczki objawy mogą się od siebie różnić. Objawy tężyczki jawnej są charakterystyczne i rozpoznanie jej jest zazwyczaj szybsze niż tężyczki utajonej. Napad tężyczki jawnej zaczyna się zazwyczaj od drętwienia opuszków palców dłoni oraz stóp, a także skóry wokół ust.
Następnie skurczom ulegają symetrycznie mięśnie kończyn. Skurcz ten przechodzi na kolejne wyższe grupy mięśniowe obejmujące skurcze mięśni twarzy oraz klatki piersiowej. Pod wpływem skurczu w obrębie mięśni kłębu kciuka dłoń przybiera specyficzny kształt, tzw. ręka położnika. Usta natomiast przybierają kształt tzw. ust karpia w wyniku skurczu mięśnia okrężnego ust.
Podczas ataku mogą pojawić się drgawki wraz z hiperwentylacją, a niewielu przypadkach zagrażające życiu skurcze krtani oraz zaburzenia rytmu serca.
Jeżeli dojdzie do omdleń, tężyczka może przypominać atak padaczki i często jest mylnie diagnozowana. Omdlenia są sporadyczne, najczęściej jednak świadomość zostaje zachowana. Choremu przed atakiem towarzyszy zazwyczaj uczucie niepokoju, może skarżyć się na bóle w klatce piersiowej, jest zdekoncentrowany oraz pobudzony lub też czuje ogólne osłabienie.
W odróżnieniu od tężyczki jawnej tężyczka utajona charakteryzuje się niejednolitym obrazem. Chorzy są dłużej diagnozowani i zgłaszają szereg nietypowych objawów. Najczęściej spotykają się z opinią, że ich objawy wynikają z przemęczenia oraz stresu. Tężyczce utajonej towarzyszy przemęczenie, osłabienie, mniejsza koncentracja, rozdrażnienie, problemy ze snem, niepokój.
Zazwyczaj są to symptomy zbliżone do tych, które są odczuwane przed napadami tężyczki jawnej. Dochodzą do tego objawy wegetatywne, takie jak:
bóle w okolicy mostka, kołatanie serca, bóle brzucha, kolki oraz obwodowe:
parestezje, skurcze z mrowieniami kończyn. Nie wszystkie z ww. objawów występują jednocześnie. Część z nich może mieć zmienne nasilenie bądź w ogóle nie wystąpić.
Badania diagnostyczne
Podstawowym badaniem potwierdzającym obecność tężyczki jest badanie EMG, czyli próba tężyczkowa inaczej zwana ischemiczna. Badanie to natomiast nie rozróżnia, jaki to jest rodzaj tężyczki. Na badanie kieruje zazwyczaj neurolog bądź lekarz prowadzący.
Długość trwania próby tężyczkowej to ok. 15 minut. Podczas jej wykonywania zostaje wkłuta elektroda igłowa w mięsień dłoni znajdujący się między kciukiem a palcem wskazujący. Na ramię zostaje założona opaska uciskowa, podobna do tej, którą wykorzystuje się podczas mierzenia ciśnienia. Ma ona za zadanie ograniczyć przepływ krwi. Kiedy pacjent poczuje mrowienie w kończynie powinien przez ok. 2 minuty głęboko oddychać (hiperwentylacja).
Dzieje się to pod koniec badania. Na koniec rozluźnia się opaskę uciskową i rozpoczyna się badanie wyładowań z elektrody igłowej. Wyładowania te widoczne na zapisie to tzw. multiplety. Mogą mieć one różne nasilenie i na ich podstawie podaje się wynik próby tężyczkowej.
Wyniki próby tężyczkowej:
-ujemny – niepotwierdzenie tężyczki -słabo dodatni
-dodatni
-wybitnie dodatni.
Za najczęstszą przyczynę tężyczki uważa się niedobory wapnia bądź magnezu, powiązane z niedoborem witaminy D bądź też innych pierwiastków, takich jak potas czy fosfor. Zazwyczaj niedobory te będziemy badać poprzez wykonanie standardowego pobrania krwi. Obecnie w większości z laboratoriów badanie opiera się na analizowaniu ww. składników z osocza. Wynik niestety może nie wykazać niedoborów mimo odczuwalnych objawów. Dzieje się tak, ponieważ w osoczu znajduje się niewielki procent badanych pierwiastków. Ich poziom jest znacznie większy głównie wewnątrz komórek. Dlatego oznaczenie pierwiastków np. w erytrocytach będzie miało wyższą wartość diagnostyczną w porównaniu z badaniem samego osocza. Tylko 1% magnezu krąży w płynach ustrojowych. Aż trzykrotnie więcej jest go w erytrocytach. Najwięcej tego pierwiastka znajduje się w kościach, bo aż 60%, następnie w mięśniach – 29%.
Reszta – 10% w tkankach miękkich. Podobnie jest z potasem. Również tylko 1%
tego pierwiastka znajduje się w osoczu. 7-8% w erytrocytach, a w mięśniach aż 75%.
wapnia całkowitego oraz zjonizowanego magnezu
witaminy D3 potasu.
Po wykonaniu podstawowych badań oraz próby tężyczkowej pacjent zostaje kierowany na kolejne, które mają określić przyczynę niedoborów wywołujących objawy tężyczki. Zaleca się wykonanie badania określającego stężenie:
badanie ogólne moczu/dobowa zbiórka moczu dla oznaczenia wapnia, magnezu, potasu, fosforu
EKG, EEG, echo serca
badanie hormonalne – FT3, FT4, TSH, PTH USG tarczycy
oznaczenie witaminy B6, kreatyniny, mocznika, sodu.
Diagnozując tężyczkę, warto wykonać również inne badania pomocnicze:
TESTY KLINICZNE
Tężyczka utajona charakteryzuje się niejednoznacznymi symptomy, dlatego przy diagnozowaniu jej można zaobserwować poniższe objawy:
1) Objaw Chvostka – gwałtowny skurcz mimicznych mięśni twarzy, unerwionych przez nerw twarzowy. Skurcz następuje po uderzeniu młoteczkiem w pień nerwu twarzowego.
2) Objaw Trousseau – dłoń należy ułożyć w kształt tzw. dłoni położnika.
Podczas badania tego objawu należy założyć mankiet jak do mierzenia ciśnienia tętniczego krwi, który zaciska się na ramieniu badanej osoby w celu spowodowania niedokrwienia przedramienia. Obserwuje się wtedy dłoniowe zgięcie IV i V palca. Objaw ten występuje często podczas próby tężyczkowej.
3) Objaw Lusta – skurcz mięśni strzałkowych wraz z odwiedzeniem stopy w wyniku uderzenia młoteczkiem nerwu strzałkowego wspólnego znajdującego się poniżej głowy kości strzałkowej.
Jak leczyć tężyczkę?
Leczenie tężyczki zawsze powinno odbywać się po konsultacji lekarskiej. Jeżeli zaobserwujemy opisane objawy, należy zgłosić się z nimi do lekarza specjalisty.
Sposób leczenia zależy od przyczyny pojawienia się choroby. Najczęściej podczas ataku tężyczki (tężyczka jawna) stosuje się wlewy dożylne zawierające sole wapnia.
Kurację należy wspomagać suplementacją witaminy D oraz zmianą sposobu odżywiania. W tężyczce utajonej stosuje się także wlewy dożylne zawierające magnez, a także w dalszym postępowaniu zaleca się jego suplementację.
Wybierając suplementację wspomagającą należy kierować się przyswajalnością danego preparatu. Najlepiej wybierać cytryniany (wapń, magnez) bądź mleczany (magnez). Przed wdrożeniem jakiegokolwiek suplementu należy rozważyć jego działania niepożądane oraz interakcje z innymi lekami, dlatego tak ważne jest informowanie lekarza o planowaniu rozpoczęcia suplementacji Aby terapia przebiegała pomyślnie należy ustabilizować współistniejące choroby (Hashimoto, niedoczynność przytarczyc, refluks, zespół złego wchłaniania, a także nerwicę, depresję).
Czas trwania leczenia tężyczki jest bardzo indywidualny. Może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat. .
Firma GENOM jest przedstawicielem zagranicznych laboratoriów i posiada w swojej ofercie badania pomocne
przy diagnozowaniu tężyczki.
Analiza Pierwiastków Kluczowych dla Tężyczki
Profil MINI (Analiza Pierwiastków Odżywczych w Erytrocytach + Wapń w pełnej krwi)
Materiał do badań: krew żylna
Czas oczekiwania na wynik: ok. 2 tygodnie
Zakres badania: wapń, magnez, potas, cynk, mangan, selen.
Analiza Pierwiastków Kluczowych dla Tężyczki
Profil MIDI (Analiza Pierwiastków Odżywczych w Erytrocytach + Wapń w pełnej krwi + Witamina B6)
Materiał do badań: krew żylna
Czas oczekiwania na wynik: ok. 2 tygodnie
Zakres badania: wapń, magnez, potas, cynk, mangan, selen, witamina B6.
Analiza Pierwiastków Kluczowych dla Tężyczki
Profil MAXI (Analiza Pierwiastków Odżywczych w Erytrocytach + Wapń w pełnej krwi + Witamina B6 + Witamina D3)
Materiał do badań: krew żylna
Czas oczekiwania na wynik: ok. 2 tygodnie
Zakres badania: wapń, magnez, potas, cynk, mangan, selen, witamina B6, witamina D3.
Źródła:
1. Popławska K. i wsp.: Tężyczka jako przyczyna utraty przytomności; Pediatr Med Rodz 2018, 14 (2), p. 213–221.
2. Zaremba M. i wsp: Hiperkaliemia; Choroby Serca i Naczyń 2006, tom 3, nr 1, 36–
40.
3. Chamienia A. : Gospodarka potasowa — podstawy teoretyczne i codzienna praktyka lekarska; Choroby Serca i Naczyń 2004, tom 1, nr 2, 97–107.
4.Szymczyk H.: Magnez – pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu; FARMACJA WSPÓŁCZESNA 2016; 9: 217-223.
5. Gryglas A. i wsp.: Tężyczka jako częsta przyczyna konsultacji na ostrym dyżurze – etiologia, objawy chorobowe i leczenie; Przegląd Lekarski 2015/72/1.
6. Zawadzki D., Kołacińska A.: Tężyczka jako stan zagrożenia życia w zespole ratownictwa medycznego, Na Ratunek 5/17.
7. Bancerz B. i wsp.: Wpływ magnezu na zdrowie człowieka; Prz. Gastroenterol; 7 (6): 359-366.
8. Kołłątaj W. i wsp.: Tężyczka utajona i pobudliwość nerwowo-mięśniowa;
Endokrynol. Ped. 2018.17.2.63:97-106.
9. Jakubas-Kwiatkowska W. i wsp.: Hipokalcemia w praktyce klinicznej – przczyny, objawy i leczenie; Choroby Serca i Naczyń 2005, tom 2, nr 4,
232-237.
