• Nie Znaleziono Wyników

Der Baumeister, Jg. 29, Heft 11

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Der Baumeister, Jg. 29, Heft 11"

Copied!
48
0
0

Pełen tekst

(1)

B A N R H A O J S N E U ß A U R. M E E S U N D Z O O N E N I N R O T T E R D A M

A rc h ite k te n J . A. B r i n k m a n n , Z iv.-Ing. u n d C. v. tl. Y l u g t , A rch. B. N. A. (H ie rz u T a fe l 1 17— 118) Das F o rm p ro b le m w ird — w enigstens in D eu tsch lan d , nach d em es w äh ren d des le tz te n Ja h rz e h n te s im V o r­

d e rg ru n d stan d u n d es dabei zu e in e r gew issen K lä ru n g g e b rach t h a t — w ohl f ü r die nächste Z e it sta rk z u rü c k tre te n h in te r die L ö su n g e in e r b ish er zw ar von vielen S eiten fa s t au ssch ließ lich b e h a n d e lte n , a b er im P rin z ip noch n ic h t erfü llten " A u fg ab e: d ie b i l l i g e W o h n u n g — n u n n ic h t m e h r im -Miethause, so n d ern im e i g e ­ n e n H ause un d — m ö g lich st — im a ll e in s te h e n d e n E igenhause. — W ir b eg in n en b ereits in diesem H e fte m it einigen e in le ite n d e n B eiträg en (N eue F in an zieru n g sw eg e im K lein h au sb au , D e r K lein h au sb au in E n g lan d u. a.) u n d w erd en uns u n te r V e rm e id u n g alles S e n sa tio n sh a fte n stetig b em ü h en , n u tz b rin g e n d e B eiträge zu diesem T h e m a zu b rin g e n . D aneben die F ra g e n d e r fo rm a le n H a ltu n g un d d e r jew eilig en P ro g ra m m v e rw irk lic h u n g im G r o ß b a u (als G egenstück zu m „ K 1 e i n “ h aüs) zu vernachlässigen, w äre d u rc h a u s falsch. In einigen g rö ß e re n A rb e ite n B rin k m a n n s u n d van d e r V lugts, R o tte rd a m , sow ie Mies van d e r H ohes, B e rlin , ist in diesem H e ft

d e r W eg d e r „n e u e n L in ie “ w eiterh in an g ed eu tet. H a r b e r s .

D E R B A U M E I S T E R

N E U N U N D Z W A N Z I G S T E R J A H R G A N G • NOV. 1 9 3 1 • H E F T 11

417

(2)

B a n k h a u s R. M c e s e n Z o o n e n , 11 o 11 c r <1 a m. A u ß e n a n s i c h t A rch itek ten J . A. B rin k m a n n u n d C. van d e r Y lugt, R o tterd am

E in zelh eiten d e r F e n ste rk o n stru k tio n e n siehe T a fe l 118

418

(3)

D ie ein zeln en S c h a lte ra b te ile sind d u rc h M ilch g lasfen ster v o n ein an d e r g e tre n n t.

einem g rö ß e re n N ach V an N elles F a b rik u n d

D e B r u y n zwei n eu e A rb e ite n d e r g ru n d sätzlich e L ö su n g d a rs tc lle n d ü r f te e in e r N eb en straß e aus zu g än g lich . D er S c h rift usw .) k e n n tlic h

u nd leich t b e m e rk b a r ge­

m ach t: D e r R a u m f ü r das P u b lik u m ist nach d em p ra k tisc h e n E r f o r ­ d e rn is g e fo rm t. Neben dem W in d fa n g ist im H alb k reis eine W a rte ­ b an k an g e o rd n e t. Vor den ersten S c h a lte rn , w el­

chen d e r H a u p tb e trie b z u g e te ilt ist, gestattet eine e rw e ite rte F läche g rö ß e re Z ahl o d er Be­

w egung d e r P erso n en . D en w eiter h in te n f o l­

g enden S c h a lte rn m it D eposit-Inkasso u n d S afe m it g e rin g e re r F re q u e n z e n ts p ric h t eine sch m älere K u n d e n flä c h e . D ie F lä - c h en zu n ah m e d e r Be- Irie b srä u m e im u m g e­

k e h rte n S in n e ist w ie­

d e ru m d u rc h die Be- trie b se rfo rd o rn isse be­

d in g t. W ä h re n d die S c h a lte rb e a m te n n u r ge-

V ille n b a u b rin g e n w ir m it B a n k h a u s M e e s u nd W o h n h a u s h o llän d isch en A rc h ite k te n , von w elchen besonders das B an k h au s eine Das H erz d e r A nlage ist die S c h a lte rh a lle im E rd g esch o ß . Sie ist von ist jed o c h m it allen M itteln d e r B lic k fü h ru n g (W an d k u rv e, E in g an g

E R p q E S C W O H •i, O B E R G E S C H O ß

G r u n d r i s s e z u m B an k h au se R . .Mees u. Z oonen. 1 :2 0 0 S c h a l t e r r a u m — K u n d e n s e i t e .

419

(4)

B a n k h a u s C. M e c s u 11 tl Z o o n c n . S c h a l t e r h a l l e , B etriebsseile. V o rn c I’ 1 a l z d e s D i r e k t o r s rin g e re F lie h e f ü r V erk eh rsg an g u n d Schreibtisch h in te r d en S c h a lte rn b en ö tig en , b ra u c h t d e r D ire k to r bzw.

B ü ro v o rsteh er f ü r A rbeit u n d V erh a n d lu n g m e h r P latz. (S ie h e A bb. S; 42 0 .) A uch K eller (T reso r) u nd 1. Stock (B üros) sin d vorbildlich d isp o n ie rt. D ie ä u ß e re F o rm e n ts p ric h t ganz dieser in n e re n K la rh e it u n d ste llt a u ß e r­

d em in ih re r präzisen K o n stru k tio n u n d M aterialausw ahl die S o lid ität des U n te rn e h m e n s w ü rd ig d a r. Als d e r schönste B a u m e rsc h e in t d e r ganz ln W e iß m e ta ll g e h a lte n e T re so rra u m .

G r u n d r i s s e , von K eller (T re s o r), 2. O bergeschoß u n d D achgeschoß

420

(5)

4 2 1

W o h n h a u s „ D e B r u y n “ i n S c h i e d a m (H o lla n d ). A rc h ite k te n J . A. B rin k m a n n u n d C. v. <1. Y lu g t (G ru n d risse , S c h n itte und E in z e lh e ite n h ie rz u a u f T a fe l 119 bis 123)

(6)

E i n f a ni i 1 i c n h a ii s in d e r H alle 11 d e r B au au sstellu n g B erlin 1931. A rch. L u d w ig M i e s v a n d e r H o h e

D I E „ N E U E L I N I E “ I M A L L E I N S T E H E N D E N E I N F A M I L I E N H A U S

D ie ..Neue L in ie“ im E in fa m ilie n h a u s h a t sieh in stetig fo rtsc h re ite n d e m S in n e a u f G ru n d e in er so rg fä ltig ge­

p fleg ten u n d aus d e r angelsächsischen A u ffa ss u n g des W o h n c n s a u f dem L ande (c o u n try life ) e n tstan d en en T r a ­ d itio n entw ickelt. Ih re H a u p tm e rk m a le haben w ir f o r tla u f e n d re g is trie rt:

1. W a n d lu n g vom sy m m etrisch sta rre n G ru n d risse z u r R au m v e rsc h rä n k u n g in d ynam ischer A usgew ogenheit im S in n e von R a u m g ru p p e n , a n lä ß lic h d e r W ied e rg ab e von W elzenbachers H aus Schulz in W estfalen im P ro je k t 1928.

2. In e in a n d e rg re ife n des f r ü h e r geschlossenen, in d e r G ru n d riß sy m m e trie g e b u n d e n e n In n e n ra u m e s u n d des o f f e n e n A u ß e n ra u m e s d e r N a tu r d u rc h w eitgehende A u flö su n g d e r W än d e in F e n ste rflä c h e n . (S iehe H aus S chulz, W e stfa le n , S o n d e rh e ft W elzenbacher 1, 1930.)

3. W a n d e l d e r sog. W o h n m asch in e z u r K unst fo rm d u rch C orbusier, l i e f t 10, 1930.

4. G e fä h rd u n g d e r zu klassischer R e in h e it in D eu tseh lan d entw ickelten „N euen L in ie “ d u rc h p ro tz ig -k u n stg e ­ w erbliche Y ersp ielth eit d e r F ranzosen un d deutschen S ch lag w o rtk u ltu s.

U n ser H e ft 10 des vorigen Jah rg an g es w ar d em T h em a „ W a s ist m o d e r n ? “ d e r W e rk b u n d ta g u n g in S tu ttg a r t ge­

w idm et. W ir fre u e n uns, d a ß u n sere dam alig en A n re g u n g e n ein Echo in d er W e rk b u n d s z e itsc h rift g e fu n d e n haben.

(V ergleiche „D ie F o r m “ , 1931, H e ft 9, Seite 3 28 u n te n rechts. „Soziologische B in d u n g “ u n d „ D e r B au ­ m e iste r“ 1 9 3 1 , H e ft 4, S eite 163.)

5. W e d e r Y erk u n stg ew erb lich u n g , noch H e rrsc h a ft e in er sog. re in e n technischen F o rm , so n d e rn „V erg eistig u n g u nd subtilste E leganz in d e r M aterial- und R a u m b e h a n d lu n g “ . (S iehe „ D er B a u m e iste r“ , Ja h rg a n g 1929, H e ft 12, Seite 421 m itte , an läß lich W iedergabe Mies van d er Rohes A usstellungspavillon in B arcelo n a.)

G r u n d r i ß zu m Ausstell

1 : 5 0 0

A usstellungshause

W e s e n t l i c h e s : Besser als in d er A u sfü h ru n g sp ric h t aus d em G r u n d riß die „N eue L in ie “ , w ie sie Mies van d er R ohe in seinem I E m p fan g sp av illo n in

B arcelo n a entw ickelt.

(7)

H AU S T U G E N D IIA T , B RÜ N N (Tschechoslow akei) A rc h ite k t L u d w ig .Mies v a n d e r R o h e , B erlin F ü r Ila u s T u g e n d h a t t r i f f t d ie V o rste llu n g des bei uns tra d itio n e lle n ,,I la u se s“ n u r noch in se h r g erin g em M aße zu.

B esonders von d e r S tr a ß e h e r b ie te t es sich trotz sein er G rö ß e (B eati possidenles!) als ein d u rc h a u s u n scheinbares A n e in a n d e rfü g e n von n ie d rig e n B au k ö rp e rn d a r, d ie sich — im W elzen b ach ersch en S in n e — u m einen sta rk e n M a u e rp fe ile r als K e rn en tw ick eln . U m so stä rk e r sp ric h t das in n e re W esen des B aues d em G a rte n zu in d e m G e­

lag erten d e r w eißen W a n d s tre ife n , d e r flach an steig en d en b re ite n F re itre p p e u n d den g ro ß e n F e n ste rflä c h e n . D as L ic h tb ild b rin g t die G e fü h l- u n d K ra fts p a n n u n g se h r g u t zum A u sd ru ck , w elche la te n t b esteh t zw ischen dem w e iß e n , h o riz o n ta l g elag e rten Ila u s k ö rp e r, als einem p rä z ise n u n d zw eck h aftcn W e rk d e r T ech n ik , u n d d e n im ein ze ln en fre i u n d w illk ü rlic h a u fstre b e n d e n , im G c sam tein d ru ck jed o ch org an isch sinnvoll g eb u n d en en B a u m ­ g ru p p e n , dem S trau ch w erk u nd B asen in m aß stäb lich fe in e r B la ttfie d e ru n g .

423

(8)

H a u s T u g c n <1 h a t , 15 r ii n n (Tschechoslow akei). A rc h ite k t L u d w ig ]\Iies van <lcr R ohe, B erlin . (S. T a fe l 124.) V on d e r S tr a ß e h e r ist das O b e r g e s c h o ß zugänglich (S tra ß e n se ite o b e n !), w äh ren d das W o h n - u n d lla u p tg e s c h o ß d a ru n te r u nd dem G ärten zugew endet ist. S c h a rf au sg ep räg t sin d im O bergeschoß d re i B a u m g r u p p e n , die jed e f ü r sich eine W o h n e i n h e i t d arstellen m it g en ü g en d em S c h ra n k ra u m und den e rfo rd e rlic h e n Ne­

b en an lag en (W .G ., Bad usw .). N u r ein u n te rg e o rd n e te r N eb en rau m h a t eine hochliegende schm ale F e n ste r­

reih e z u r S tra ß e h in . Im ü brigen sind h ie r n u r geschlossene W än d e, w äh ren d die F e n ste r zum G arten blicken.

D em Z u rü ck le g en d er d rei W o h n g ru p p e n von d e r G a rte n f ro n t m ag d e r W u n sch A n laß gegeben h ab en , eine sonnige T errasse u n d einen besonders stark en E in d ru c k von R u h e u n d A bgeschiedenheit f ü r die S c h la frä u m e zu erreich en . A u ß erd em vielleicht noch das B estreben in d er H a u p ta n sie h t des Ilauseä vom G arten h er n u r d ie zu sam m en h än g en d en F en ste rflä c h e n d e r AVohnräum e, n ic h t ab er (in fo lg e d e r optischen Ü b ersch n eid u n g en ) die k le in e re n u n d von .M auerflüchen ö fte r u n te rb ro c h e n e n F e n ste r d e r S c h la frä u m e z u r W irk u n g k o m m en zu lassen.

3 5

G ru n d riß 1: 200 O bergeschoß

in S tra ß e n h ö h e

(9)

II a u s T u g e n d h a t , B r ü n n ; der I l a u s e i n g a n g von d e r S tra ß e h er

A n m e rk u n g z u r A b b ild u n g a u f S eile 4 2 4 o b en :

D ie F e n ste rw a n d k a n n v o l l ­ s t ä n d i g g e ö ff n e t bzw . v ersenkt w erden. D ie w eiß en sen k rech ten S tric h e sind n ich t F e n s te rp fe ile r (siche D e ta il a u f T a fe l 1 2 4 ), so n d ern die z u rü ck lieg en d en ver­

c h ro m te n E isen stü tzen im W o h n - ra u m .

K o n s t r u k t i o n :

S tah lsk elettb au m i t S tcin cisen - deckcn.

A u sm au eru n g d e r A u ß e n w ä n d e ; halbstarkes M au erw erk v erp u tzt, m it Is o lie ru n g d u rc h T o rfo le u m - p la tte n .

Im W o h n g e ic h o ß L u fth e iz u n g . Im O bergeschoß u n d in d e n k lei­

n e re n B äu m e n W arm w asserh eizu n g . V o rp latz, T errasse, Y o rräu rrie u n d T re p p e n in T ra v e rtin v e rk le id u n g . F u ß b o d e n d e r W o h n rä u m e : w ei­

ßes L in o le u m .

Im W o h n g esch o ß elek trisch be- tricb en e Y e rse n k fe n s tc r, im O b er­

geschoß F e n e stra -F e n s te r.

V erk le id u n g d e r S tü tz e n im W o h n - geschoß: v e rc h ro m te B ronze.

G r u n d r iß des W ohngeschosscs, 1 :3 0 0

425

(A bstand d e r S tü tz e n ca. 5 m )

s v

(10)

H a u s T u g e n d h a t , B r ü n n

S tra ß e n se ite , O bergeschoß

D as H a u p t g e s c h o ß b esteh t eig en tlich n u r aus ein em g ro ß e n W o h n ra u m , d e r f ü r die verschiedenen W o h n - fo rm e n u n d -b e tä tig u n g e n n ic h t ganz abgeschlossene U n te rte ilu n g e n gestattet. T ro tz dieser E in h e itlic h k e it des B aum es, welche d e r G eselligkeit d ie n t un d d u rc h im m e r w ied erk eh ren d e k o n stru k tiv e E in h e ite n (D eckenslülzen u nd F e n ste r) auch in d e r W i r k u n g e rzielt w ird , gib t llichtungsw ’cchsel u nd F o rm d e r ein ze ln en T ren n w ä n d e (H a lb ­ r u n d h in te r d em Speisetisch, gerad e W an d bei d e r Besuch- u n d P lau d ereck e) sowie A n o rd n u n g d e r S itzgelegen­

heiten doch starke M an n ig faltig k eit.

H a u s T u g e n d h a t , B r ü n n D e r g r o ß e W o h n r a u m m it h o n ig g elb er, p o lie rte r O nyxw and

(11)

E in gewisses P ro b le m ist f ü r uns noch die in B arcelo n a e rs tm a ls gezeigte V e rw en d u n g von p o lie rte m S tein , von (.Ras u n d N ickel im W o h n ra u m . U n i zu zeigen, was w ir m e in e n , ist oben ein T e ila u ssc h n ilt d e r A b b ild u n g von S eite 4 26 u n te n w iedergegeben, a u f w elchem die M arm o rw a n d bis a u f einen sch m alen , f ü r das R a u m v e r­

s tä n d n is u n e n tb e h rlic h e n S tre ife n w eggelassen ist. Es zeigt sich, d a ß ein e d l e s S te in m a tc ria l in g r o ß e r F läch e u n d A u sd eh n u n g d e n R au m m a ß sta b allzu seh r d r ü c k t (S. 42(5). w ä h re n d m aß v o lle A n w en d u n g (S. 4 2 7 ) das d u rc h a u s K lassische d ie se r n e u e n R a u m w irk u n g zu betonen verm ag. B reite d e r S tü tz e 25 cm (siehe T a fe l 1 24).

427

(12)

l l a u s T u g c n d h a t , B r ü n n ; oben F o r t s e t z u n g d e s W o li n r a u m e s u n te n B ü c h e r - u n d L e s e e c k e , daneben A n r i c h t e

D as o ffe n e In e in a n d e rg e h e n a lle r W o h n rä m n e b ed in g t vollkom m ene W o h n ru h e . H ierau s w erd en die g e so n d e r­

ten R a u m g ru p p c n im O bergeschoß erst ric h tig v erstän d lich (K in d e r usw .). D ie rü ck w ärtig en R äu m e sind von A n ric h te , B üchereckc u n d ä h n lich em b ean sp ru ch t. W irtsc h a ftlic h k e it in n o rm a le m S in n e scheidet h ie r aus.

(13)

Q u e r s c h n i t t 1: 3 0 0 u n te n A n r i c h t e

D i e A n r i c h t e m it h o n ig g elb er, p o lie rte r O nvxw and

429

(14)

11 a u s T u g e n d h a t , B r ü n n L in k s S e s s e l . U n ten S i t z n i s c h e

M i e s v a n d e r II o h e ist ein M eister des k o n seq u en ­ ten k ü n stle risc h e n D u rc h a rb e ite n s bis in a lle E inzel- h e ile n , was ja sch ließ lich n ic h t n u r in d e r M usik V or­

au ssetzu n g f ü r jedes K u n stw erk von bleib en d em W e rt sein d ü rf te . Ob m an einen Sessel (S. 4 3 0 ) o d er ein T re p p e n g e lä n d e r (S. 4 31) b e tra c h te t, alles ist aus d e r gleichen G ru n d fo rm e l en tw ick e lt, sow ohl bezüglich d e r M ateria lw irk u n g , d e r m a ß stä b lic h w ichtigen D im en sio ­ n ie ru n g u n d d e r L in ie n fü h ru n g in ih re m rh y th m isch en W echsel von G erad en u nd K u rv en (Sessel, S tü h le , G lasw and des F lu re s usw .). ln p ra k tisc h e r H in sic h t ist bezüglich d e r B ew o h n b ark eit vor allem im H och­

so m m e r bei A n w en d u n g so g ro ß e r G lasfläch en die H im m e ls ric h tu n g seh r g e n au zu ü b erleg en , l i i e r lie ­ gen die g ro ß e n G lasfläch en des G anges n ach N o rd en , w ä h re n d die G la sfro n t d e r W o h n rä u m e d u rc h S o n n e n - ro u le a u x u n d V o rh än g e g en ü g en d g eschützt ersch ein t.

S i t z e c k e bei d e r A n rich te

430

(15)

I l a a s T u g e n d h a t , B r ü n n . F l u r und T r e p p e vom O bergeschoß z u m E rdgeschoß

431

(16)

GARAGEN-1PROBLEME IN DEN U.S. A.

Von A rc h ite k t D ip l.-In g . IIA N S C O N R A D I - M ünchen V o r w o r t d e r S c h r i f 1 1 e i t u n g : D en A u sfü h ru n g e n C o n r a d i s ü b e r G ro ß g ara g o n in H eft 4 /3 1 lassen w ir vom gleichen V e rfa sse r G rundsätzliches ü b er K le in g a r a g e n folgen, vor allem im H in b lick a u f eine zu erw arten d e g esteigerte B a u ­ tä tig k e it im Einzelhautsbau. Es folgen G roßgaragensysteine in U .S .A .

M an m ag am erikanischen S täd teb au b etrach ten vono w elchen G esich tsp u n k ten m an w ill, eines k an n m an ih m je d e n fa lls n ic h t absprechen: K onsequenz h in sich t­

lich Z w eckm äßigkeit un d Z ielrich tu n g . D ie S ta d t, Stadl gleich C ity, d ie n t ausschließlich dem E rw erbsleben.

J e k o n z e n trie rte r die City sich a u fb a u t, desto g rö ß e re E in sp a ru n g e n sind zu erzielen an K aum und an Z eit.

D er A usdruck solcher A uffassu n g d o k u m e n tie rt sich in v e rtik a le r S tr u k tu r d er S tad tb ild er. D ie vertikale S tr u k ­ t u r stellt Höchste A u snützung des G ru n d u nd B odens d a r u n d f a ß t so gleichzeitig die City a u f engstem B aum zusam m en. " '

G ü ltig k eit f ü r b*

D ieser G esichtspunkt h a t g leich erm aß en alle ö ffe n tlic h e n und gew erblichen B au ­ ten, wie auch f ü r die d e r City b eiseo rd u eten W o h n -«/ O

\ie r te l, die gekennzeichnet sind d u rc h das A p p a rte - m en th o u se, dessen W o h n fläch e au fs engste b eg ren zt (R au m ersp arn is) und dessen E in ric h tu n g u n d B ctriebs- fü h r u n g w eitm öglichst m ech an isiert ist (Z eitersp arn is).

Als G e g e n p o l dienen d e r w irklichen E rh o lu n g die rein en W o h n v i e r t e l u n d G a r t e n s t ä d t e , in d en en h e u te noch das E i n f a m i 1 i c n li a u s m i t G a r t e n l a n d vorw iegt u nd in d en en 8 0 P r o z e n t d e r a m e r i k a n i s c h e n

sie d e lt sind.

E rste V oraussetzung fü r

gew ährleistet L ebensbedingungen

un d d a m it L ebens- zu e in e r gewissen

te re n sta rk e n A nsteigen d er W agenzahl Die stä n d ig fo rtsc h re ite n d e V erbilligung.

C A UAC515

■ = V -

m .

A bb. 2

H/»UJ

A bb. 3 A bb. 1

L inks G a r a g e u n d. II a u s g o ’l r e n n t (A bb. 1).

R echts oben G a r a g e a m I l a u s a n g c b a u t (A bb. 2).

H echts u n te n G a r a g e i m H a u s (A bb. 3).

B e v ö l k e r u n g ange- die glatte D u rc h fü h ru n g eines solchen P ro g ra m m s ist ein hochentw ickeltes V e r­

kehrsw esen. J e reibungsloser und rasch er sich d e r V er­

k eh r zwischen W o h n - und G eschäftsviertel abspielt, um so m e h r ist eine gesunde E n tw ick lu n g b eid er T eile u nd um so g ü n stig er gestalten sich die d e r In w o h n er. D er A m e rik a n e r s c h a f ft zu n äch st beste E xisten zu n terlag en u nd M öglich­

keiten f ü r alle, e r sc h a fft A rbeits­

ra u m . E in „G leich m achen“ bis

G renze ist dabei u nverm eidlich, ein G leichm achen, das zu e in e r R ücksichtnahm e a u f den a n d eren fa st zw angs­

lä u fig e rzieh t, ein G leichm achen, das als A npassung a n die E n tw ick lu n g des m o d ern en W irtsch a ftsleb en s z u ­ n äch st m it sich selber zu stark beschäftigt ist, um g ro ß e geistige L eistungen des Einzelw esens a n z u e rk e n ­ n en u nd fö r d e rn zu w ollen. D ieser heu tig e M angel an G eistigkeit ist je d en falls m it w eniger Skepsis zu be­

tra c h te n , als die ü b ertrie b en e P flege des In d iv id u u m s u n d d e r d a ra u s folgende völlige M angel an G em ein ­ sch aftssin n des h eu tig en E uropas.

l n den U .S.A . spielt als V erk eh rsm ittel das A u to ­ m o b il b e k a n n tlic h h eu te noch eine ungleich g rö ß e re R olle als in E u ro p a , w enngleich bei W ied e rk eh r n o r­

m a le r W irtsch a ftsv erh altn isso auch hier m it einem wei- zu rech n en ist.

A bb. 4. G r u n d r i ß eines H auses m it a n g e b a u t e r G arag e.

ir e ite n d e V e r b illig u n g , d e r W agen, d ie d ie RM. 2 0 0 0 .— G renze b e r e its u n te r s c h r itte n h a t, w ir d h ie r z u b e itr a g e n .

A nalog dieser E n tw ic k lu n g zergliedern sich die Ga-

rag en an lag en in die C i t v g a r a £ e n , die vornehm - Abb. 5 a—c

Z e i c h e n e r k l ä r u n g e n .

1 D ra u fs ic h t a u f den W a g e n , bevor e r in die G a rag e f ä h rt, günstigste S te llu n g z u r B e d ie n u n g des Ö f f ­ n u n g ssch alters C.

2 W a g e n u m riß in d e r G arage.

C T o rö ffn u n g s sc h a lte r, m it dessen H ilfe das Ö ffn e n , S ch ließ en u n d V ersch ließ e n des G arag en to res vom W ag o n aus e rfo lg e n kann.

(V gl. A bb. 6 .)

CI T o rö ffn u n g s sc h a lte r im In n e rn d e r G arag e.

I) N ach oben sich ö ffn e n d e s T o r.

10 V e rb in d u n g stü r zum H ause (Me- ta lllü r).

F B e n zin ab sch eid er in d e r M itte d e r G arag e.

I. R e fle k to rlc u c h te ü b e r dem M otor.

LI L eu ch te an d e r V e rb in d u n g stü r ü b e r dem G ehsteig.

Ls L ic h tsch alter.

S B o rd b re tte r z u r A u fb e w a h ru n g von Z u b eh ö r.

V B e lü ftu n g ssch litze in d e r M a u er.

W N ach einw ärts zu ö ffn e n d e F en ste r.

S p rin k le ra n la g e f ü r F e u e rsic h e rh e il.

W

432

(17)

lieh als Tagesabstell rä u m e d ie n e n , u nd die g ro ß en 11 e i 111 s a 111 m e l g a r a g e n d e r A p p a rte m e n tv ie rte l u n d a u f d e r a n d e re n S eile in d ie K l e i n - u n d E i n z e 1 g a r a g e n d e r re in e n W o h n - u n d G arten städ te.

D ie G arage g e h ö rt beim E in fa m ilie n h a u s ebenso /.um W irlsc h a fts in v c n ta r w ie die K ü ch e o d er das Bad.

W u rd e sie an fa n g s als selb stän d ig er B a u k ö rp e r be­

h a n d e lt (A bb. 1), so tr a t sie ein w enig sp äter als A n­

bau in E rsc h e in u n g (A bb. 2 ), um sch ließ lich in den G r u n d r iß m it einbezogen zu w erd en (A bb. 3 ). A bb. 4 zeigt ein en G r u n d r iß m it d ir e k te r V e rb in d u n g zum H aus. Abb. 5 zeigt die A u sstattu n g e in e r k o m fo rta b le n ein g eb a u ten L u x u sg arag e m it a u to m a tisc h e r T ü r ö f f ­ n u n g (A bb. 6 ), die vor d e r G arage vom Wragensitz aus z u schalten ist, m it B en zin ab sch eid er u nd S p rin k - le ra n la g e . — A uch d o rt, wo a u f d en u n m itte lb a re n Z u ­ sam m en h an g von lla u s u n d G arage v e rzich tet w ird , ist g rö ß te r Wrc r t a u f n äch ste N a ch b arsch aft d e r G a­

rage gelegt. D ies zeigt d e r K le in sie d lu n g sp la n A bb. 7 u. 8.

D ire k t an die S tra ß e s tö ß t ein b re ite r V o rh o f, b e id e r­

seits b e g re n z t von 4 G arag en , w äh ren d ein sc h m a le r W o h n w e g den Z ugang zu 8 E in fa m ilie n h ä u s e rn b ild et.

W 'enn m a n b e d e n k t, d a ß d eu tsch e S tä d te an S telle dieser sch m alen Z u fah rlsw eg c 8 ,0 bis 8 ,5 M eter b re ite Z u ­ f a h r t s s t r a ß e n v o rsch rcib en , so k a n n m a n n u r e r ­ s t a u n t sein ü b e r d e n d e u t s c h e n W o h 1 - s t a n d , d e r d e ra rtig e R au m v ersch w en d u n g e rla u b t.

V o rte ilh a ft ist au ch die Z w ischenschaltung des V o r­

hofes zw ischen die u n ru h ig e S tr a ß e u n d die so z u rü c k ­ gesetzten, abseits gelegenen W o h n p a rz e lle n .

D ie am erik an isch e S tad tg arag e g lie d e rt sich in die I l c i m a t g a r a g c d e r W o h n - u n d A p p a rte m e n tv ie rte l und die A b s f e l ig a r a g e d e r G eschäftsvierlel. Als Id eallö su n g d e r Ile im a tg a ra g e ist d ie U n te rg ru n d g a ra g e zu bezeich­

n en . Als typisches B eispiel sei die G ard en C o u rt G arage in P h ila d e lp h ia a n g e fü h r t (A bb. 10— 12). D e r zw ischen d en G ebäudeblocks liegende In n e n h o f ist u n ­ te rk e lle rt u n d d a z u erdgeschossig ausgebaut. A u f d e r w asserdichten M assivdecke ü b e r d em E rd g esch o ß be­

fin d e t sich eine G a rte n - u n d T eichanlage. S eitlich des Z u fa h rtsh o fe s , von d em zwei H a lb ra m p e n zu m S o u ­ te r ra in u n d H o c h p a rte rre f ü h r e n , liegen K o n tro ll-, B ü ro - u n d A u sstellu n g sräu m e. D ie A u fste llu n g d e r W agen in n e rh a lb d e r G arage ist d u rch w eg s o ffen es P a rk in g . — D ie verschiedenen M ischärten, die zw ischen H e im a t- u n d T agesabstellgarage in A rt von S to ck ­ w erk sg arag en bestehen, w u rd e n im H e ft 4 dieses J a h r ­ ganges g ru n d sätzlich b eh an d elt. F ü r am erik an isch e A us­

fü h r u n g e n typisch ist die d ’H u m y R am p en an lag e, die T re n n u n g u nd halbstockw erkw eise V ersetzung des G e­

bäudes n o tw en d ig m ach t. D ie L änge d e r Ila lb ra m p e n e n ts p ric h t d e r T ie fe von zwei Wragenständen. D ie lla m p e n a n la g e fü g t sich also org an isch in den B a u ­ k ö rp e r m it seinen S la n d p la tz d im e n sio n e n ein (siehe A bb. 9 ).

A m schw ierigsten g e sta lte t sich das P ro b le m d e r C i t y g a r a g e . D och au ch h ie r b e g in n t an S telle des p lan lo sen B auens eine ein h eitlich e R ic h tlin ie , sich d u rc h ­ zusetzen. Z u n äch st v ersuchte m a n sich bei E in zelg ara- gen m it R a m p en an lag en a n S tockw erkszahlen gegenseitig zu ü b e rb ie te n . Als m a n bei zehnstöckigen R am p e n ­ h ä u se rn a n la n g te , beg an n d e r K u n d e zu streik en . Z irka 4 0 m H ö h en b ew ältig u n g täg lich , im J a h r e zirk a 15 km

Abb. G. G a r a g e n e i n f a h r t n>■ l T ü rö ffn u n g s s c h a lte rn

K LE I NG ARAGEN

Abb. 7 u. 8. B l i c k i n e i n e n S i e d 1 u n jjjs e i n g a n g m it Z u sam m en fassu n g von G aragen (u n te n L a g e p l a n ) .

(18)

IIO C IIH A U SG A RA G EN

Abb. 9. A n s i c h t c n d e r <1 o p p e 11 ä u f i g e n II a m p e n a n 1 a g e e in er D ’llu m y a n la g e

( (O H S t « I I 0 ^

Abb. 10. G r u n d r i ß u nd S ch n itte d er G ard en C o u rt G arage P h ilad elp h ia

Abb. 11 u. 12. E i n b l i c k in den ü b er d e r G arage liegenden G a r t e n h o 1' d e r G ard en C o u rt G arage u nd A nsicht des Teiches

S te ig u n g , b ean sp ru ch en B e trie b ssto ff, u nd d e r K u n d e w ar n ic h t m e h r gew illt, diese B eträg e aus eig en er

T asche zu bezahlen. Es blieb also den G a ra g e n e rb a u e rn , die ih re n G ru n d u nd B oden m ö g lich st intensiv d u rc h llo c h b e b a u u n g au sn u tzen w ollten, n ic h ts a n d eres ü b rig , als m echanische M ittel z u r V e rtik a lb e fö rd e ru n g zu H ilfe zu n e h m en . E rle ic h te rt w u rd e d ie U m stel­

lu n g d u rc h d ie E rw äg u n g , d a ß in R a m p en an lag en 4 0 bis 6 0 P ro z e n t d er G ru n d flä c h e n d u rc h R a in p e n - un d F a h rs tra ß e n in A nspruch g en o m m en w erd en , d a ß also A ufzu g sg arag en ohne le tztere H ilfsm itte l v e rh ä lt­

n ism ä ß ig g rö ß e re W agenanzahl bergen k ö n n e n , aus d e re n M eh rm ieterträg en die B etriebskosten f ü r A u fzüge b e stritte n w erd en können.

A ndere L ösungen w aren b elieb t in d e r F o rm , die u n te re n 3 — 4 schlecht belich teten Stockw erke von W o l­

k e n k ra tz e rn zu G aragenzw ecken au szu n u tzen . B evor­

zu g t zu solchen Zwecken w u rd en B ü ro h ä u se r m it A n­

w altskanzleien, ä rz tlic h e r P ra x is usw ., wo also d e r M ie­

ter und dessen K u n d sc h a ft bis zu ein em gew issen G rade die V erm ie tu n g d e r G arage sich erstellte. Z u r \ e rtik a lb e - fö rd e ru n g w urden in diesen F ä lle n m eist d ’H u m y -R a m p e n g ew ählt. Z u letzt setzte sich indessen d ie rein e A u f z u g - h o c h g a r a g e d u rch . V on d en verschiedenen S ystem en ä h n lic h e r A rt sei das „C ro ss-P ark in g -S y stem “ als ty p i­

sches h e ra u sg e g riffe n . A u fz u g sp la ttfo rm e n , die stock- w erksw eisc beiderseitig ein reih ig je zwei o d er d rei W agenstände o d er d o p p elseitig je sechs W agenslände b edienen, b e fö rd e rn die W agen. W ä h re n d des B e fö r­

d erungsvorganges w erden die W agen a u f d e r P la ttf o rm entsp rech en d ih re m IT o rizo n talstan d p u n k t verschoben (A bb. 13— 16). D ie B e fö rd e ru n g von d e r P la tt­

fo rm zu m S tan d e rfo lg t eb en falls m echanisch v e rm it­

tels eines R ollschlitteris. Das F ü llu n g sv erm ö g en d er A nlagen h än g t e in m a l von d e r A ufzugsanzahl ab, d a n n von d e r Z ah l d e r S tän d e, d ie eine A u fz u g sp la ttfo rm b e ­ d ien t. J e h ö h er d e r B au. um so g e rin g e r d ie Z ahl d e r von e in e r P la ttf o rm b ed ien ten S tockw erksabteile. E r ­ fa h ru n g sg e m ä ß soll in e in er C itygarage eine A ufzugs­

e in h e it n ic h t m e h r als 1 0 0 — 125 S tän d e bedienen.

Zu erw äh n en ist noch die llo la flo o r G arage m it z e n tra le m A u fzu g u n d stockw erksw eise um gebendem D re h k ra n z , d u rc h d en d ie W agen g e d re h t u nd von dem sie zu ih re n S ta n d p lä tz e n g efa h re n w erd en . N ach F ü llu n g d er S ta n d p lätze d ie n t d e r D re h k ra n z selber als A bstellgelegenheit, wobei ein P latz freizu lassen ist z u r B e fö rd e ru n g d e r A ußenw agen.

Zwei verschiedene E rk en n tn isse fü h r e n zu d em g leichen E rgebnis. D ie eine ist sozialer N a tu r und g ip f e lt in dem Satz eines A m e rik a n e rs: W e n n in ein em W o lk e n k ra tz e r 3 0 0 0 M enschen b e ru flic h tätig sin d , so ist es u n b illig , d a ß d e r B eq u em lich k eit von 3 0 0 W ag en b esitzern das W o h lb e fin d e n u n d die S ich er­

h e it d e r ü b rig e n 2 7 0 0 M enschen g e o p fe rt w ird. D ie

Abb. 13 Abb. 14

(19)

a n d e re b e sch äftig t sich m i t d em re in v erk eh rstech n i­

schen P ro b le m u nd m it d e r U n h a ltb a rk e it d e r a u g en ­ blick lich en Z u stän d e, die ebenso sta rk d en F u ß g ä n g e rO C wie auch den YVagenbesilzer tr e ffe n , d e r sich m it sei­

n em W ag en n u r m e h r im F u ß g ä n g e rte m p o d u rc h die C ity bew egen k a n n , u n d zu m eist n ic h t d ie M öglichkeit h a t, seinen W agen in d e r n o tw en d ig en N ähe seines A rb eitsp latzes u n te rz u ste lle n .

D e r G ru n d g ed an k e m o d e rn e r E n tw ic k lu n g g eh t n u n d a h in : W en n m an es e rm ö g lic h t, d a ß von d e r C ity- P e rip h e rie o d er bei u m fa n g re ic h e m K e rn von w enigen V erk eh rsad ern je d e r m a n n b eq u em in 5 — 10 M in u ten sein G eschäftshaus u nd seine A rb eitsstätte erreich en k a n n , so e rü b r ig t sich in n e rh a lb dieser G eschäftsviertel das A u to m o b il e n tw ed er ganz o d er v e rm in d e rt sich we­

nig sten s se h r sta rk u n d b esc h rä n k t sich a u f d e n Be- sta n d je n e r A u to la x e n , d ie led ig lich d e m V erk eh r von B ü ro zu B ü ro d ie n e n . D iese re in e n G esch äftsq u ar­

tie re w erden im m e rh in F läch en g e b ild e von 1.— 2 qkm au sm ach en . V o rau ssetzu n g w äre ein e h erv o rrag en d e A u sb ild u n g d e r e in g e ric h te te n un d m eh rstö ck ig en V er­

k e h rs stra ß e n bei K re u z u n g sv e rm e id u n g a u f gleichem N iveau u nd A n g lic d c ru n g re ic h lic h e r au sg ed eh n ter A b- stellm ö g lich k eiten in u n m itte lb a r e r N ähe derselben. M it e in e r solchen G e sta ltu n g w äre g le ic h m ä ß ig allen Be­

te ilig te n g e h o lfe n , d en F u ß g ä n g e rn , d ie sich w ieder fre i, u n b e h in d e rt u n d u n g e fä h rd e t a u f d e n S tra ß e n bew egen k ö n n e n , den W a g en b esitzern , d ie in w enigen M in u ten ih re n W ag en e rre ic h e n k ö n n e n , um d a n n m it ih m a u f b esteh en d en g u te n V erk eh rsstraß en in sch n el­

lem T em po u nd in k u rz e r Z eit in ih re W o h n u n g e n zu gelangen. D er A m e rik a n e r d e n k t diesen G edankengang zu E n d e u nd fo lg e rt ric h tig : d u r c h f ü h r b a r ist ein so l­

ch er P la n p ra k tisc h n u r d a n n , w enn m a n d en W eg vom A bstellplatz zu m B ü ro von W itte ru n g sv e rh ä ltn isse n u n ­ ab hängig m ach t. Es w ird also vorgeschlagen, geschützte u n d ü b erd eck te, b re ite F u ß g ä n g e rb a h n e n anzulegen, w obei die A usw ahl e in e r teilw eise ü b erg laste n S tra - ß e n ü b e rd e c k u n g o d er die V erleg u n g in b re ite A rk ad en o ffe n gelassen w ird. D ie Z u fa h rt f ü r L iefe rw ag en zu d en G eschäfts- u n d B ü ro h ä u se rn e rfo lg t in d en fr ü h e n M orgen- u n d sp äten A b en d stu n d en .

D ieser gesunde u nd leb en sfäh ig e G edanke ist ebenso vorw ärtsw eisend in sozialer, w ie auch in v erk eh rs­

tech n isch er H in sich t. D abei ist die G ru n d fo rm e l d e n k ­ b a r e in fa c h : W o F u ß g ä n g e r- u nd A u to m o b ilv e rk e h r in v e rk e h rsru h ig e r L age sich gegenseitig n ic h t g e fä h r­

d en , ist d ie A bw icklung a u f g leich er E bene u n b e ­ d e n k lic h ; wo eine gegenseitige G e fä h rd u n g , B eh in d eru n g u nd V erzö g eru n g a u f t r itt, ist völlige T re n n u n g und V e rk e h rs fü h ru n g a u f v erschiedenen E b en en notw en d ig .

W esen tlich e rsc h e in t auch h ie r, d a ß d ie D u rc h fü h ­ r u n g , eines d e ra rtig e n G edankens p rak tisch v o rstellb ar, d a ß d ie S c h a ffu n g solcher Ila u p tv e rk e h rsrin g c od er -achsen w ohl kostspielig, ab er im R ah m en des G ew or­

d en en u n d B estehenden d e n k b a r ist.

W e n n n u n auch diese a m e rik a n isc h e n A nschau­

u n g en u n d B eispiele f ü r europäische V erhältnisse n u r teilw eise u n d n u r b e d in g t G ü ltig k eit haben k ö n n en , so w eisen sie doch ein e A np assu n g an die städ teb au lich e u n d V e rk e h rse n tw ic k lu n g auf , d ie als vorw ärtsw eisend in m a n c h e r H in sich t auch f ü r uns angesprochen w erden d a rf .

Abb. 15. W a g e n b e f ö r d e r u n g in d e n A u fzu g

Abb. 16. A u f z u g g a r a g e m it zwei W a g en reih en zu beiden S eiten d e r A u fzüge

Abb. 17. S c h n i t t d e r K e n t g a r a g e

(20)

DAS PRESBY TER H O SPITA L / DAS MEDI CAL CE NT E R IN N E W YORK

(A ls F o rtse tz u n g un seres K ra n k e n h a u sb e tte s N r. 9, 1931. — Die S c h riftlc itu n g .)

D as M edical C e n te r in New Y ork, u rs p rü n g lic h n u r als P re s b y te r llo s p ita l gedacht, ist h eu te eine V erein i­

g u n g von H o sp itä le rn , L e h ra n sta lte n , F o rsc h u n g sin stitu ­ te n , K lin ik e n , A m b u la to rie n , Ä rzte- u n d S ch w estern ­ h ä u se rn gew orden, die sich ü b e r 2 0 0 acres (vom H iverside D rive zu m B roadw ay einerseits u n d von d e r 1(55. z u r 1(58. S tr a ß e an d ererseits) erstrecken. Es ver­

e in ig t A rzte aller m edizinischen Spezialgebiete, v erfü g t n a c h v ölliger F e rtig ste llu n g ü b e r ca. 5 5 0 0 B etten und d ie V o rk e h ru n g e n z u r A u fn a h m e von ca. 3 0 0 0 P a tie n ­ ten , die täg lich z u r B eh an d lu n g versprechen.

A n s t o ß z u r E r r i c h t u n g

D ie V eran lassu n g z u r P la n u n g u n d A u sfü h ru n g des P ro je k te s g e h t a u f verschiedene B ew eggründe z u rü ck : z u n äch st a u f d ie G rö ß en v erh ältn isse d e r S tad t New Y ork u n d a u f d ie S p ezialisieru n g ih r e r A rzte im B e ru f. Diese ist d o rt w eiter fo rtg e sc h ritte n als in E u ro p a , d e r T e n ­ denz d e r Z eit, d e n besonderen E xistenzverhältnissen am e rik a n isc h e r G ro ß städ te fo lg en d , wo d ie F o rd e ru n g von R o u tin e u n d T em p o die B esch rän k u n g des A rbeits­

feldes des E in z e ln e n gebieten. D ie K o n su lta tio n eines A rztes b ed eu te te d a m it m e h r u n d m e h r eine z e itra u ­ bende, in d rin g e n d e n F ä lle n eine g efäh rlich e Suche

nach dem geeigneten A rzt. D iese V erh ältn isse g en ü g ­ ten n ic h t m e h r den A n sp rü ch en e in e r G ro ß stad tb ev ö l­

k eru n g , die a u f allen G ebieten m o d e rn e r Z ivilisation verw ö h n t ist. M an suchte deshalb diese M iß stän d e zu ü b crb rü c k c n d u rc h die S c h a ffu n g eines K o m p lex es, in dem d e r en tsp rech en d e A rz t f ü r alle K ra n k h e itsfä lle zu fin d e n ist, eines K om plexes, d e r gleichzeitig V er­

tre te rn a lle r m ed izin isch en Spezialgebiete G elegenheit gib t, in d e r B e h an d lu n g eines P a tie n te n sich gegen­

seitig ergänzend un d u n te rs tü tz e n d tätig zu sein. D as ist e rs te r Zweck des M edical C en ter.

E in a n d e re r ist die seil la n g e m g ep lan te E rric h tu n g eines m o d e rn e n F o rs c h u n g sin s titu te s d e r M edizin in New Y ork. D as M a te ria l z u r F o rs c h u n g w ar h ie r ge­

geben u n d cs w ar e in d e u tig , d a ß dieses f ü r sie g e n ü tz t w erden sollte.

D iesem G ru n d re ih t sich ein d r i tt e r a n : die seit J a h re n von d e r C o lu m b ia -U n iv e rsitä t b e trie b e n e n A n träg e a u f

\ e re in ig u n g ih r e r m ed izin isch en L ehrsäle m it ein em H ospital.

D iese d re i H a u p tg rü n d e z u r E rric h tu n g b ild en d e n n auch die G r u n d l a g e d e r P l a n u n g u n <1 A u s - g e s t a l t u n g des M edical C e n te r im V e rla u f d e r spä­

teren A u sfü h ru n g .

(21)

V o r a r 1) e i t e 11

D ie V o ra rb e ite n d a u e rn 14 J a h r e . D er G ru n d g e ­ d an k e, b e re its 1911 a u fg e n o m m e n , sch ein t e rst m it d e r B e ru fu n g von D r. C. G. B u rlin g a m e an die S pitze des D u rc h fü h ru n g s k o m ite e s z u r A u fste llu n g eines k la ­ re n P la n e s zu f ü h r e n , an lla n d dessen aus a llen m o ­ d e rn e n H o sp itä le rn un d K lin ik en u nd von a llen n a m ­ h a fte n Ä rzten in E u ro p a , A m e rik a u nd K an ad a E r ­ fa h ru n g e n gesam m elt w erd en , die d e m A rch itek ten z u r F a ssu n g seines P lan es als G ru n d la g e d ie n e n sollen.

D ieses P ro g ra m m ist n eb en steh en d w iedergegeben als ein A u ssch n itt des m eth o d isch en V o rg eh en s des A m e ri­

k an ers, das ih n in d e r V o rb e re itu n g a lle r g rö ß e re n U n te rn e h m u n g e n auszeichnet.

S a m m e 1 k a r t c

N ach E in la u f d e r B erich te, n ach A u sw e rtu n g und A np assu n g d e r E rfa h r u n g e n a n d e re r H o sp itä le r a u f die speziellen V erh ältn isse des M edical C en ter, w ird das R e su lta t dieser V o ra rb e ite n d em A rc h ite k te n als P r o ­ g ra m m ü b erg eb en . (S iehe S eite 438!)

Ja m e s C am bel R ogers w ird als A rc h ite k t b e ru fe n . (I n d e r Z w ischenzeit sind 20 M illio n en D o lla r als v o rläu fig e B au su m m e fast au ssch ließ lich aus p riv a te n S tiftu n g e n a u fg e b ra c h t, ebenso ist d e r B a u g ru n d als S tiftu n g ü b e rn o m m e n w ord en .)

G e n e r e l l e P l a n u n g

D ie von den Ä rzten a u fg e s le llte n U n te rla g e n k ris ta l­

lisieren im P la n z u n äch st ein K e rn g e b ä u d e aus d rei E in h e ite n : D as P re s b y te r H o sp ita l, d ie V a n d e rb ilt-K li- nik u n d d ie U n iv ersität. A lso: H o sp ital fü r in te rn e B e h a n d lu n g , K lin ik f ü r e x te rn e B e h a n d lu n g u n d U n i­

v e rsitä t als L e h r- un d F o rs c h u n g sin s titu t. D iesem K ern w erd en w eitere H o sp itä le r, In s titu te , K lin ik e n , S chw e­

ste rn - u n d Ä rzteh äu ser a n g e re ih t. Sie sin d b au lich v o n e in a n d e r g e tr e n n t ( n u r d u rc h u n te rird isc h e G änge m ite in a n d e r v e rb u n d e n ), steh en a b er w issenschaftlich un d verw alt ungstechnisch u n te r e in e r L eitu n g .

G r u u d r i ß a n o r d n u n g

D as se h r reiche E rfa h r u n g s m a te ria l b rin g t zu n äch st d rei b e k a n n te Ilau p tg esich tS p u n k te f ü r die P la n u n g des Ilo s p ita ls : 1. L ic h t, 2. frisch e L u f t u nd 3. R uhe f ü r d en P a tie n te n . Zu 1.: D as H o sp ita l ist m i t sei­

n e r B re itse ite n ach S ü d e n o rie n tie rt. Zu 2 .: Es ist a u f dem h ö chsten P u n k t d e r M a n h a tta n -In se l e rric h ­ tet u n d von d en eig en tlich en G eschäfts- u n d In d u s trie ­ vierteln abgerückt. D u rch d ie V o lle n d u n g d e r gesam ten A nlage w ird das H o sp ita l n ach O sten, S ü d en u n d W esten von ein em g ro ß e n H o f um geben sein, dessen R an d g e­

bäude alle ev en tu ellen Y crk clirsg eräu sch e fc rn h a lte n . D er G r u n d riß zum 9. Stock (als ty p isch er G ru n d riß ) zeigt, d a ß diese G esich tsp u n k te auch in d e r P la n e n t­

w icklung des H ospitals m ö g lich st k o n se q u e n t d u rc h g e - f ü h r t sind. G ru n d sätzlic h liegen d ie K ran k e n sä le n u r an d e r S ü d fr o n t, nach N orden n u r A rzt-, S chw estern-, F o rsch u n g s- u n d B etrieb srä u m e. D ie g ro ß e n K ra n k e n ­ säle m i t O st-, S ü d - u n d W e slb eleu ch tu n g sin d d em K u ­ bus des H ospitals vorgelagert. D ire k t an sie n ach S ü d en an sch ließ en d sind verglaste S o n n e n b ä d e r m it Q u arz- glasfcn stcrn . Im V ergleich zu m o d e rn e n eu ro p äisch en B estreburigen w ird m a n d ie G lasfläche d e r K ran k en säle u n d S o n n en b äd er als zu g e rin g erach ten . E benso w ürde sich nach diesen G esich tsp u n k ten ein e G lasw and zw i­

schen S o n n e n b ä d e rn u n d K ran k en sälen als V erb esseru n g erw eisen. A bsichten in dieser R ich tu n g sind jed o ch an den relativ g erin g en M itteln gescheitert. D a fü r w u rd e nach M öglichkeit f ü r jed es B e tt ein eigenes F e n ste r vorgesehen (siehe T a fe l 1 25).

D ie R a u m e in te ilu n g a n d e r N ordseile ist f ü r O st- um l 'W estlrakl fast g leich : beide T eile v erfü g en ü b e r einen g ro ß e n B e lrie b sra u m , S e rv ie rz im m e r m it j e zwei A ufzügen von d e r K ü ch e, L if t f ü r B ed ien u n g , A rb eits­

zim m er d e r S ch w estern , F e u e rtre p p e , B eh an d lu n g s­

ra u m , W äscheraum u n d P a tie n le n b ä d e r. V erschieden­

h e ite n zeigen sich in d e r A nlage eines B esuchszim m ers od er V ortragssaales u n d S c h w c ste rn lo ilc tte im O sttra k t,

437

(22)

Y ü lW U T U N C JK O W U X

DZCL .

¡¿oLUMßiA UNivcnyrTAr or.n ahztc und cuiuuucch DES DR ES&YTCIl- U0/P1TÄ L / IN DCH STADT IILW VOHZ.UND

VORSCHLAG SP LA HC fUR, DIE ENTWICKLUNG EINES 3AUPH0GHAMMES DUM! DAS VLJVÜXLTWCSIÜDUITCE

S. OUT. 'iOQ.'i

V O N

ZXliTOU t O a a tN A I lll tS VCtl v z r W A i T M t u s T A r>ai c c c z k

v a h t i c c r. iH - s r iT u n o H Z N

PERSONAL A S C Z S Z R O B .U K I ~ SA T IO N C tl ÄHNLICH BSHCN OW to m i z ^ z N D C N p a o j z u s c s

ZXPZU.TT.H DZO. l'CR S C W Z - DCTW .S F Z Z lA ltZ M C T C

PZßSO NLICU ZN AW .ZLZCCU- NZ IT ZU P C S ZICZKZN S ^ A b Z S

r>zM er«run. und

t>ClCZaUS>NZ.TZ.ff P&orcusou erw. dizvom RZU.TOB, &CSTIMNT SIND

pom ns» h UOSDITALVexAKt

UlftCiTZNDr.N LUttkUTWU/-

rrw c am G B c ifw c .v

ICA UTLZ.UTZ.N ARCUITCKTKN UND

AAUKONZCRNCN

fJCSTiTt CUNÖ DZS UZ Dl -

2INL/TUZN SeuüLPUOCltAU NZS DVUCU DZN flC K r o « ,

DAS PROCBAMM St», KOMI TZZ voaccur.

u z v i Di zu r

L. XU AU/rirHBUNGS- T e. VON Dl ZS CM WEDDZN

DAS YOU AUSruUQ.UNCSK01SlTZZ ANZB.- UANSTZ COUS^rUUUTlONSpD.OCUAUU IST liZM AUCUlTZtCTZN ZU O^SACtbSM

9 ÜHC^LPROtUNC DZR. PLANZ <! LCISTUN6S- W O ICV.IT! SlCUT UATJiN

CKDCULTICr. PLANZ t. LCISTUNGSVCUTC.1CWitJSr.

ECy AACUlTCKTiZN *STND OCW AltSt'VUtiVNGJ' - I40UITCC ZU VAZUO-ZICUZN

E in in A m erik a b e fo lg te r O r g a n i s a t i o n s p l a n f ü r d ie P ro g ra m m e n tw ic k lu n g e in e r G ro ß au fg ab e.

438

(23)

den en im W e s ttra k t ein F o rs c h n n g sla b o ra lo riu m m it I n s tru m e n te n - u n d E x p e rim e n lie rra u m , A u fb e w a h ru n g s­

ra u m f ü r F a h rs tü h le u n d B etten u nd ein D o k to ren zim - m e r en tsp rech en .

D ie A n o rd n u n g d e r K ran k en säle in V e rb in d u n g m itd e r S c h w estcrn statio n , ein em D o k to re n z in m ie r, d e n B ä u ­ m en u n d W a n d sc h rä n k e n f ü r B etrieb sv o rk e h ru n g en e rla u b t eine stän d ig e K o n tro lle z w e i e r Ila u p tsä le d u rc h die d ien sth a b e n d e S chw ester von ih re m A rb eits­

tisch aus. Sie ist ein w esen tlich er F o rts c h ritt gegen ü b er fr ü h e re n a m erik an isch en L ö su n g en , selbst des sonst aus­

gezeichnet o rg an isch en „ H e n ry -F o rd -IIo s p ita l“ in D e­

tro it. Z u e rw äh n en ist a u ß e rd e m , d a ß f ü r jedes B ett z u r völligen A b tre n n u n g des P a tie n te n w äh ren d d e r U n te rs u c h u n g V o rh än g e vorgesehen sind.

A u ffä llig g eg en ü b er a n d e re n a m erik an isch en Ilo sp i- la lg ru n d risse n ist d ie e n g e Z u s a m m e n l e g u n g v o n m ä n n l i c h e n u n d w e i b l i c h e n A b t e i ­ l u n g e n a u f e in e m S tockw erk. Sie ist in d e r beso n ­ d e re n B e stim m u n g des P re s b y te r H o sp itals als H os­

p ita l m e d i z i n i s c h e r S p e z i a l b e h a n d l u n g b e g rü n d e t. Jed es S tockw erk ist ein kleines H o sp ital in sich, das jew eils ein e m m ed izin isch en Spezialgebiet d ie n t; sie alle ü b e re in a n d e rg e le g t sind zu e in e r B a u ­ e in h e it verschm olzen.

D e r H o ch h au sb au m a c h t die In s ta lla tio n e in e r g ro ­ ß e n V en tilatio n san lag e u n e rlä ß lic h . Sie g eh t f ü r alle B a u k ö rp e r von d e r K ra ftz e n tra le aus. D ie vom H o f ein g eh o lte F ris c h lu f t w ird d u rc h W a ss e rsp rü h k a m m e rn u n d an sch ließ en d d u rc h Ilc iz re g isle r (im S o m m e r d u rc h K ü h lre g iste r) g e f ü h r t u n d d a n n a u f d ie einzelnen G e­

b äude v erteilt. D as D etail des F lu rs a u f T a fe l 125 zeigt die F ü h r u n g d e r V en tilatio n ssch äch te und ln sta l- la tio n s rö h re n in den K o rrid o re n .

E i n r i c h t u n g u n d A u s t e i l u n g (T a fe l 12 5 ).

W elche A n fo rd e ru n g e n k rista llisie re n sich aus d er S a m m e la rb e it g e m ä ß T ab elle a u f S. 4 3 8 f ü r E r f a h r u n ­ gen von verschiedenen K o n tin e n te n a u f d e m G ebiet des H ospitalbaues, n ach A nzahl, E in ric h tu n g u n d A u sstat­

tu n g von B e trie b srä u m e n usw .?

1. K le in e r S te rilis ie rra u m u n m itte lb a r an die g ro ß e n K ran k en säle an sch ließ en d m it: 1 S te rilis ie ra p p a ra t und W asch ap p arat k o m b in ie rt (O rb it bed p a n w ash cr). Sie fassen B e h ä lte r m it je 5 Steckbecken. N ach V ersch lu ß des A p p arates au to m atisch e W asch u n g , d a ra n anschlie­

ß e n d au to m atisch e S te rilis ie ru n g d u rc h B ed am p fe n . A r­

beitsvorgang ca. 1 M in u te. V o rw ä rm e r f ü r Steckbecken.

A usguß.

2. D en Sälen n ahegelegene W a n d sc h rä n k e m it V or- w ä rm e a p p a ra te n f ü r B ettzeug.

3. A llg em ein er S le r ilis ie rra u m : S te rilisie ra p p a ra te f ü r In s tru m e n te un d In s tru m e n te n s c h ra n k . Ileserveslerili- sie ra p p a ra te f ü r S teckbecken.

¿ I

439

(24)

4. S e rv ie rra u m : 2 W ä rm esch rän k e, 4 E isschränke (elek trisch e E isb ereitu n g . R e frig e ra to rs alle an einem S tra n g d u rc h säm tlich e Stockw erke). A p p a ra t f ü r G e­

sc h irrv o rw ä rm u n g . 1 D a m p ftisc h , 1 A bstelltisch, A us­

g u ß , 2 A u fzü g e von d e r K üche. (D as Essen w ird von d e r K üche in den A ufzügen hochgebracht, im S e rv ie r­

ra u m v e rte ilt u nd a u f AN agen ans B elt gebracht. S ä m t­

liche T ra n s p o r tm itte l sind geheizt, so d aß das Essen o h n e v orherige A b k ü h lu n g serv iert w erden k an n .)

5. S p ü lk ü c h c : 2 Ausgüsse, A bstell- u nd A h tro p fv o r- ric h tu n g , S tan d h an d w äsch tisch . S le rilisie ra p p a ra te f ü r G eschirr.

6. B e h a n d lu n g sra u m (k le in e r O p e ra tio n sra u m ): I n - stru m e n te n s le rilis ie ra p p a ra l, M edizinschrank, O p eratio n s­

tisch, A b fa lla u sg u ß u n d H andw aschbecken.

D ie w eitere A u sstattu n g des H ospitals ist h au p tsä c h ­ lich d u rc h die au ß erg ew ö h n lich e G rö ß e d e r G esam t­

anlage des M edical C en ter b estim m t u n d zielt a u f m ö g ­ lichste Z e ite rsp a rn is des B etriebes h in.

D er D iensttisch d e r Schw estern ist m it ein em S ig n a l­

b re tt .(L ich tsig n al) versehen, das V e rb in d u n g zu jed em B ett h at. D ieser Tisch steh t zugleich in R o h rp o stv er- b in d u n g m it d e r K a rto th e k des S o rtie ru n g sb ü ro s. F e rn e r ist T e le p h o n a n sc h lu ß vom Schw esterntisch m it allen S ta tio n e n d e r A bteilungsärzte v orhanden. I n je d e m R a u m d e r d rei G eb äu d eein h eilen ist eine M egaphon­

v e rb in d u n g zu a lle n B äu m en u n d K o rrid o re n v o rh a n ­ d e n , um in d rin g e n d e n F ä lle n den en tsp rech en d en A rzt un v erzü g lich zu erreich en .

(Bei diesen V o rk e h ru n g e n z u r V erein fach u n g des B etriebes re c h n e te m an z u r Z eit d er P la n u n g m i t d er M öglichkeit, d a ß eine S chw ester z u r W a rtu n g von 28 P a tie n te n genüge (n ic h t in ch iru rg isch en S ta tio n e n ).

Nach A u fn a h m e des B etriebes ergab sich, d a ß die

Z ahl a u f 32 P a tie n te n h ä tte festgeselzt w erd en k ö n ­ n en ohne Ü b erlastu n g des P erso n als u nd o h n e B en ach ­ teilig u n g an F ü rso rg e f ü r den P a tie n te n .

B c t t e n t i s c h a u f B o l l e n (T a fe l 125)

S olange n ic h t im G ebrauch, am u n te re n E n d e a u f- gestellt.

V e r k e h r

E in Ü berschlag ü b e r den V erkehr in H o sp ital, K li­

nik u n d U n iv ersität e rg ib t d ie Z ahl von 4 0 0 0 — 4 5 0 0 P e rso n e n p ro Tag, n ich t ein g erech n et d en d e r P a tie n te n des H ospitals. Man ist um so m e h r e rs ta u n t bei Be- tre te n d e r G ebäude den E in d ru c k von k au m m e h r V e r­

k e h r als in irg en d ein em k leinen H o sp ital zu hab en . D er G ru n d h ie r f ü r ist in e in e r b e w u ß te n P la n u n g des A r­

c h itek ten in Bezug a u f E rh a ltu n g von S tille u n d B uhe in d en E in z e lrä u m e n zu suchen. Die L ö su n g d a f ü r lieg t in d er besonderen K o m b in atio n d e r d re i K e rn e in h e ite n un d in e in er seh r geschickten A u flö su n g u nd V e rte i­

lu n g des G esam tverkehrs in h o rizo n tale und vertikale K anäle.

G r o ß e r L a g e p l a n : H o s p i t a l , K l i n i k , U n i ­ v e r s i t ä t (siehe Abb. S. 437)

D as H o sp ital lieg t n ach S ü d en , d ie U n iv ersität im N ordw esten, die K lin ik im N o rdosten. N ö rd lich ist d e r U n iv ersität das V erw altungsgebäude vorgelagert. Z w i­

schen U n iv e rsitä t u n d H o sp ital ist d e r B au f ü r die A rzte m it P riv a lsp re c h z im m e r, S e k re tä r-, R ö n tg en - u n d W a rte rä u m e n eingeschoben. D iesem B aublock ist die V erlcilu n g sz en trale vorgelagert. Sie steh t in d ire k te r V erb in d u n g m it den d re i H a u p te in h e ite n .

H o r i z o n t a l v e r k e h r

A lle d rei B a u e in h e ite n haben gesonderte E ingänge.

Die E in - u n d A usgänge d e r P a tie n te n f ü r H o sp ital un d

440

(25)

K lin ik sin d von d en en d e r A r z te , S ch w estern , des D ien stp erso n als u n d d e r B esucher g e tre n n t. W o d e r B etrieb einen besonders sta rk e n H o riz o n ta lv e rk e h r f o r ­ d e rt, ist er a u f b esondere Stockw erke iso lie rt, so im K ellerg esch o ß m it K ü ch en , B äckereien u n d W aschan­

sta lte n , im E rd g esch o ß m it d en Speise- u n d R u h e rä u - m en f ü r A r z te , S chw estern u n d P e rs o n a l, u n d in den d rei o b ersten S to ck w erk en , in w elchen d ie O p eralio n s­

säle vorgesehen sind. D er H o riz o n ta lv e rk e h r zwischen H o sp ital u n d K lin ik sow ie H o sp ital u n d U n iv e rsitä t f ü h r t d u rc h d e n zw ischen U n iv e rsitä t u n d H o sp ita l e in g elag erten Ä rz te tra k t u n d m ü n d e t, bis d a h in völlig vom H o sp ital a b g e tre n n t, u n m itte lb a r a u ß e rh a lb seinem K u b u s in dessen F l u r ein.

Y e r t i k a l v e r k c h r

Ih n b e streiten 23 L ifts (G esch w in d ig k eit bis zu 4 sec./m ) in den d re i K ern g eb äu d en . N u r vier davon f ü r A rzte, Schw estern u n d D ien stp erso n al sind im H o sp ital selbst u n d d a rin m ö g lich st iso liert. E in S o n d e ra u fz u g , einzig vom H o sp ita l zu g än g lich , a b er a u ß e rh a lb se in e r eig en tlich en U m fa ssu n g sm a u e rn la u ­ fe n d , d ie n t d e r B e fö rd e ru n g d e r K ra n k e n zu den O p eratio n ssälen . A lle a n d e re n A u fzü g e f ü r K ran k e, Ä rzte, B esu ch er u nd S tu d e n te n sind a u ß e rh a lb des H ospitals a n g eb rach t, w enngleich ein T eil davon in u n m itte lb a r e r N ähe, u m den H o riz o n ta lv e rk e h r m ö g ­ lichst zu v erk ü rzen .

S o n d e r v e r k e h r d e r P a t i e n t e n

D er gesam te B aublock (alle d re i E in h e ite n ) ist an den B roadw ay h e ra n g e rü c k t, d ie H a u p ta d e r des New Y o rk e r V e rk e h rs. D o rt sin d d ie U n te rg ru n d s ta tio - n en , die T ra m - u n d B u sh altestellen . D iese bestim m en die L age des E in g an g s f ü r d ie P a tie n te n . E in k le in e r A u sk u n ftsk io sk ist vor d e r Y e rte ilu n g sz e n tra le e rric h te t.

D er V e rk e h r f ü r die K ra n k e n a u to s ist so geschieden, d a ß je n e f ü r die B e lie fe ru n g des H ospitals sü d lich , je n e f ü r die B e lie fe ru n g d e r K lin ik n ö rd lic h a u ff a h re n .

D e r P a tie n t tr i t t in d ie Y e rte ilu n g sz e n tra le e in , z u ­ n äch st in ein e n W a rte ra u m , g ib t d o rt seine P e rso n a lie n an un d k o m m t d a n n in d ie U n te rsu c h u n g ssta tio n . D o rt w ird die D iagnose a u fg e s te llt u n d A b te ilu n g u nd R au m d e r U n te r k u n f t o d er d ie Z u te ilu n g z u r a m b u la to ri­

schen B e h a n d lu n g b e stim m t. N ach d em P assieren d e r R e in ig u n g sa n sta lt u n d ev en tu e llen E in k le id e n in den H o sp italan zu g ü b e rn im m t ein F ü h r e r die U n te rb r in ­ gu n g des P a tie n te n n a c h d en Ila u p tric h tu n g e n Süd u nd N ord. In d e r Z w ischenzeit ist d e r R a p p o rt vor.

d e r U n te rs u c h u n g ssta tio n m itte ls R o h rp o st ins S o r­

tie ru n g sb ü ro im erste n S tock g elan g t. D ie d o r t a u fg e ­ n o m m e n e n B erich te w erd en telephonisch an die b e ­ tre ffe n d e n A rzte w eitergegeben, so d a ß d e r C h e f- o d er A ssistenzarzt d e r A b te ilu n g b ereits vor E in tre ff e n des P a tie n te n von dessen B e fu n d u n te r ric h te t ist. D as S o r­

tie ru n g sb ü ro e r f ü llt zugleich die A u fg ab e d e r E in tr a ­ gu n g a lle r ä rz tlic h e n B e ric h te w äh ren d d e r Z eit d e r A nw esenheit des P a tie n te n im H o sp ital. Ih m ist f ü r diesen Zweck eine g ro ß e K a rto th e k a b te ilu n g beigegeben.

A l l g e m e i n e s

Im Z u sam m en h an g m it d em M edical C e n te r u nd d em P resb y ter H o sp ita l h a t d ie F ra g e d e r R e n ta b ilitä t des U n te rn e h m e n s von A n fa n g an keine R olle ge­

spielt. A u fw en d u n g a lle r .Mittel z u r besten F ü rs o rg e am P a tie n te n u n d z u r E rle ic h te ru n g m e d iz in isc h e r F o r ­ schung w aren die H aU ptgcsichtspunkto f ü r d ie P la n u n g . Im W esen tlich en aus p riv a te n S tiftu n g e n e rb a u t, e rh ä lt es sich zum g ro ß e n T e il aus d em Z u flu ß e rn e u te r p riv a te r G eldzuw endungen. D eshalb w ü rd e eine G egen­

ü b e rste llu n g von B etriebsspesen z u K ra n k e n g e ld e rn usf.

441

Cytaty

Powiązane dokumenty

In dem Kugelhaus sind 40 Läden untergebracht und im obersten Geschoß ein großes Café, von dem m an durch einen inneren kreisförm igen Deckenaus­. schnitt das

Mit seinen einfachen Form en p aß t sich der Neubau der noch größtenteils unbebauten und noch landw irt­. schaftlich genutzten Umgebung an und bildet zugleich

Sitzplatz (Ruhefläche) wird v on der Gehfläche nur b e ­ rührt, aber nicht beunruhigt und hat direkten A u sblick zum Garten nach Süden durch die Gartentüre und nach

wendung eines Plüschteppichs über den ganzen Boden erzielten eine möglichst vollkommene Resorption des auf den Boden fallenden Schalles, wobei die mehr oder

i) Spiegelglas Fensterflügel Blendzarge Außenzarge Zinkabdeckung Eisenwinkel Mauenverk außen Edelputz innen Pappisolierung k) Betondachplatte. Zinkeinfassung 1)

trieb, fü r Arzte und Personal ein kleiner Nachteil ist. A on ärztlicher Seite wird in manchen Fällen dagegen noch eingewendet, daß die B lickrichtung des K

Ich möchte als Beispiel ein sehr wichtiges Element in der Anlage des Hauses herausheben, die Stiege. Hat ein Haus mehr als zwei Stockwerke, so ist wohl zu

[r]