KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH

PL

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH

Bruksela, dnia 30.9.2008

KOM(2008) 593 wersja ostateczna

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY, PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU

REGIONÓW

Drugie sprawozdanie dotyczące wykonania dyrektywy 98/84/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 listopada 1998 r. w sprawie prawnej ochrony usług

opartych lub polegających na warunkowym dostępie

{SEK(2008)2506}

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie... 3

2. Wdrażanie dyrektywy ... 3

2.1. Transpozycja ... 3

2.1.1. Przedmiot transpozycji... 3

2.1.2. Transpozycja przez państwa członkowskie ... 4

2.2. Zakres stosowania dyrektywy: „szara strefa” ... 4

2.3. Różnice we wdrażaniu na szczeblu krajowym... 5

2.3.1. Poziom sankcji na szczeblu krajowym ... 5

2.3.2. Kwestia sankcji za prywatne posiadanie... 6

2.3.3. Skuteczność działań organów krajowych ... 6

2.4. Wymiar międzynarodowy... 7

3. Adekwatność dyrektywy w obliczu konwergencji ... 7

3.1. Nowe sposoby dystrybucji ... 7

3.2. Nowe formy piractwa... 8

3.3. Wkład w ochronę praw autorskich... 9

3.3.1. Rozszerzenie ochrony na posiadaczy praw... 9

3.3.2. Systemy cyfrowego zarządzania prawami ... 10

3.4. Ochrona wynagrodzenia: jedyne kryterium ochrony... 11

4. Wnioski i przyszłe działania ... 11

4.1. Ocena dyrektywy 98/84/WE ... 11

4.2. Przyszłe działania mające na celu ulepszenie stosowania dyrektywy i uwzględnienie konwergencji ... 12

4.2.1. Utworzenie grupy ekspertów ... 12

4.2.2. Grupa robocza ds. szarej strefy ... 13

4.2.3. Gromadzenie informacji... 13

4.2.4. Ratyfikacja Europejskiej Konwencji w sprawie prawnej ochrony usług opartych lub polegających na warunkowym dostępie... 13

1. WPROWADZENIE

W 1998 r. Parlament Europejski i Rada przyjęły dyrektywę 98/84/WE¹ w sprawie prawnej ochrony usług opartych lub polegających na warunkowym dostępie w celu umożliwienia rozwoju usług płatnej telewizji na rynku wewnętrznym. W 2003 r.

Komisja przedstawiła pierwsze sprawozdanie z wykonania dyrektywy².

Dziesięć lat po przyjęciu dyrektywy Komisja przedstawia drugie sprawozdanie z jej wykonania. Rewolucja, do jakiej doszło na tym rynku, została opisana w badaniu oddziaływania dyrektywy przeprowadzonym w 2007 r. przez KEA i Cerna na rzecz Komisji³.

Dziś należy poruszyć zagadnienie celowości i adekwatności dyrektywy w jej aktualnym brzmieniu. Obecna sytuacja charakteryzuje się dużym potencjałem rynków nowych platform dystrybucji treści, takich jak telewizja internetowa, telewizja IP, telewizja komórkowa, wideo na żądanie. Czy rynki te wymagają takiej samej ochrony jak płatna telewizja? Czy ochrona, jaką oferuje dyrektywa, jest dla nich przydatna, czy wręcz niezbędna? Oczywiście pytania te pojawią się jeśli wstępne pytanie dotyczące skuteczności dyrektywy otrzyma pozytywną odpowiedź.

Jeśli chodzi o piractwo, walce z którym służy dyrektywa, wyraźnie widać, że bardzo sprawnie przyswaja sobie ono osiągnięcia postępu technologicznego, a nawet rozwija się, wykorzystując pojawiające się nowe możliwości.

Aby uzyskać informacje niezbędne do analizy wdrożenia dyrektywy do chwili obecnej, w uzupełnieniu do wspomnianego wyżej badania Komisja przeprowadziła w dniach od 11 lutego do 4 kwietnia 2008 r. publiczne konsultacje i otrzymała 54 odpowiedzi⁴. Do niniejszego sprawozdania załączono dokument roboczy służb Komisji, który wskazuje tendencje wynikające z tych odpowiedzi. Służby Komisji nawiązały również bezpośredni kontakt podczas różnych spotkań z zainteresowanymi stronami.

2. WDRAŻANIE DYREKTYWY

2.1. Transpozycja 2.1.1. Przedmiot transpozycji

Aby umożliwić rozwój na rynku wewnętrznym usług opartych na warunkowym dostępie, dyrektywa definiuje usługi chronione i wymienia rodzaje działalności mające charakter naruszenia, za które państwa członkowskie powinny nakładać sankcje. Państwa członkowskie mają obowiązek ustanowić sankcje dla osób

1 Dz.U. L 320 z 28.11.1998 r., str. 54–57, zob.:

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31998L0084:FR:NOT

2 COM(2003) 198 wersja ostateczna z 24.4.2003 r., zob.:

http://ec.europa.eu/internal_market/media/docs/elecpay/com-2003-198_fr.pdf

3 http://ec.europa.eu/internal_market/media/elecpay/index_fr.htm

4

dopuszczających się naruszenia oraz środki prawne do dyspozycji osób pokrzywdzonych.

2.1.2. Transpozycja przez państwa członkowskie

Do chwili obecnej wszystkie państwa członkowskie dokonały transpozycji dyrektywy⁵. Nowe państwa członkowskie musiały dokonać transpozycji dyrektywy jako części acquis communautaire przed przystąpieniem do Unii.

2.2. Zakres stosowania dyrektywy: „szara strefa”

Mimo obowiązywania dyrektywy i wynikającej z niej wspólnotowej harmonizacji, obywatelom europejskim wykonującym prawo do swobodnego przemieszczania się w obrębie Unii Europejskiej odmawia się legalnego dostępu do kanałów telewizyjnych ich państwa pochodzenia. Rozwinęła się „szara strefa” w postaci legalnych abonamentów, które uzyskuje się przy użyciu fikcyjnego adresu. Rynek ten nie jest ani „czarny”, ponieważ abonament jest opłacany, ani „biały”, ponieważ niektóre prawa do transmisji zostały przyznane danej stacji tylko na terytorium krajowym, a nie na terytorium pozostałych państw członkowskich.

Niektóre oferty płatnej telewizji są jednak dostępne na poziomie transgranicznym, co nieco łagodzi nazbyt negatywną opinię na temat skutków dyrektywy na rynku wewnętrznym. Przykłady te wpisują się w klasyczne ramy korzystania z praw do transmisji i praw wyłącznych: telewizje nabywają prawa na wszystkie odnośne terytoria krajowe, które charakteryzuje jednolitość językowa i tylko niekiedy kierują usługi do różnorodnych językowo odbiorców, obecnych w kilku lub we wszystkich państwach członkowskich.

Poza tą tradycyjną strukturą ewentualne zalegalizowanie szarej strefy nie spotyka się z akceptacją większości podmiotów na rynku, gdyż z konieczności podważa ona organizację sprzedaży praw – praw autorskich lub praw związanych z transmisją wydarzeń sportowych – opartą na podziale na terytoria krajowe. Posiadacze praw chcą naturalnie maksymalizować dochody poprzez sprzedaż dla poszczególnych terytoriów, a podmioty świadczące usługi audiowizualne obawiają się spadku atrakcyjności oferty, która nie miałaby już wyłącznego charakteru w przypadku pojawienia się konkurentów proponujących na ich terytorium porównywalną ofertę.

W tym względzie należy podkreślić, że intencją Komisji jest doprowadzenie do powstania tylko takiego rynku transgranicznego, którego oferta będzie stanowiła odpowiedź na mobilność i uzasadnione oczekiwania obywateli Unii Europejskiej, a tym samym będzie legalnie dostępna w ich języku ojczystym i z ich kraju ojczystego.

Rozwój takiej oferty wymagałby elastycznego podejścia do nabywania praw, na przykład w odniesieniu do liczby konsumentów zidentyfikowanych w danym państwie. Taki rozwój wydarzeń jest możliwy tylko przy aktywnej współpracy wszystkich podmiotów sektora i wydaje się obecnie trudny do zrealizowania w obliczu widocznego braku motywacji. Wymagałoby to również analizy różnych krajowych systemów prawnych dotyczących ogniw dystrybucji utworów

5

kinematograficznych, ponieważ różnice mogą przyczynić się do zablokowania transmisji utworów na wielu terytoriach.

Rozwiązania można by szukać w pojawiających się nowych typach usług, takich jak telewizja internetowa lub telewizja komórkowa, z którymi wiążą się relatywnie niższe koszty dystrybucji i systemów polegających na warunkowym dostępie niż koszty związane z używaniem dekoderów. Ważne jest natomiast, by te nowe usługi nie zostały ograniczone terytorialnie na żądanie posiadaczy praw: brak możliwości oglądania przez Internet programów stacji telewizyjnych na komputerach znajdujących się w innym państwie członkowskim niż państwo, w którym znajduje się dana stacja, pojawiał się już wielokrotnie w skargach otrzymywanych przez Komisję.

Należy podkreślić, że ponad 8,7 miliona obywateli Unii⁶ mieszka dziś w państwie członkowskim innym niż państwo pochodzenia i liczba ta stale rośnie. Swobodny przepływ osób i usług znajduje się wśród podstawowych zasad integracji europejskiej, a zapewnienie dostępu każdemu obywatelowi europejskiemu do oferty audiowizualnej w jego języku i kulturze pochodzenia pozwoliłoby na ułatwienie tego przepływu⁷.

Aby można było kontynuować dyskusję na ten temat, ważne wydaje się zgromadzenie maksymalnej ilości informacji dotyczących różnych zagadnień, takich jak możliwość pojawienia się nowych typów usług związanych z ukierunkowaną transgraniczną ofertę audiowizualną czy potencjalny rozwój rynku, powstałego w wyniku mobilności obywateli europejskich.

2.3. Różnice we wdrażaniu na szczeblu krajowym

Dyrektywa nakazuje państwom członkowskim przyjęcie „skutecznych, odstraszających i proporcjonalnych” sankcji i udostępnienie podmiotom świadczącym usługi chronione właściwych środków prawnych.

Chociaż w badaniu KEA i Cerna dokonano szczegółowej analizy prawodawstwa tylko 11 państw członkowskich, a otrzymane odpowiedzi nie dotyczą ogółu 27 państw członkowskich, to jednak te dwa źródła informacji pozwalają na zrozumienie tendencji w transpozycjach krajowych. O ile część udzielających odpowiedzi wyraziła zadowolenie z wdrożenia krajowego, to inni, bardziej liczni, podkreślają ograniczenia przepisów krajowych.

2.3.1. Poziom sankcji na szczeblu krajowym

Z zastrzeżeniem trzech wspomnianych wyżej kryteriów państwa członkowskie miały pełną swobodę w wyborze rodzaju i poziomu sankcji, które należało ustanowić.

Widełki sankcji są bardzo szerokie i wahają się, w przypadku grzywien, od wartości minimalnych w przedziale 25 EUR-7500 EUR do wartości maksymalnych w

6 Eurostat – tabela na s. 18–19:

http://www.interculturaldialogue2008.eu/fileadmin/downloads/documents/630-factsfigures/KS-EP-07- 001-EN.PDF

7 Zob. komunikat Komisji w sprawie anten satelitarnych:

przedziale 1158 EUR-50 000 EUR, a w przypadku kary pozbawienia wolności, jeśli taka została przewidziana – od 8 dni do pięciu lat.

Te znaczne różnice tłumaczą rozbieżne oceny skuteczności sankcji przez podmioty w poszczególnych państwach członkowskich. Biorąc pod uwagę różnice w poziomie życia w Unii Europejskiej wspólnotowa harmonizacja sankcji nie wydaje się pożądana. Natomiast można by rozważyć ponowną analizę skutku odstraszającego sankcji w poszczególnych państwach członkowskich.

2.3.2. Sankcje za prywatne posiadanie

Jedynie działalność handlowa dotycząca nielegalnych urządzeń jest przedmiotem harmonizacji wspólnotowej, a państwa członkowskie mają wybór, czy nakładać sankcje za prywatne posiadanie nielegalnych urządzeń. Ten niezwykle delikatny aspekt zwalczania piractwa jest nadal przedmiotem ożywionej dyskusji trwającej od okresu poprzedzającego przyjęcie dyrektywy.

Sankcja za prywatne posiadanie zyskuje przychylność operatorów, dostrzegających w niej wychowawcze narzędzie wobec konsumentów, którzy są skłonni wykorzystywać nielegalne usługi. Ponadto sankcja ta mogłaby umożliwić wsparcie dla sankcji wobec nowych typów piractwa, opartych na łączeniu różnych czynów, w tym niektórych prywatnych, jak ujawnianie w Internecie kodów do szyfrowania, kodów używanych następnie przez konsumenta do zaprogramowania karty chipowej nabytej bez zaprogramowania, której sprzedaż (czyli działalność handlowa) jest zasadniczo legalna.

Wydaje się, że sankcja za prywatne posiadanie na nowo zyskała akceptację wśród państw członkowskich. Na przykład Włochy przywróciły ją w 2003 r., a Szwecja analizuje obecnie możliwość wprowadzenia jej w odniesieniu do nabywania i używania nielegalnych urządzeń.

Kontynuacja dyskusji na ten temat byłaby więc interesująca i zagadnienie to mogłoby być przedmiotem wymiany doświadczeń między państwami członkowskimi.

2.3.3. Skuteczność działań władz krajowych

Badanie i udzielone odpowiedzi wskazują na ogólny problem braku wiedzy technicznej organów odpowiedzialnych za wdrażanie przepisów.

Wskazują również na szczególną trudność wynikającą z wysokiego poziomu technicznego nowych rodzajów piractwa, które wymagają doskonałego opanowania nowych technologii.

W związku z tym utworzenie grupy ekspertów grupującej przedstawicieli właściwych organów w państwach członkowskich stanowi szczególnie odpowiedni środek rozpowszechniania informacji technicznych na temat piractwa oraz wymiany dobrych praktyk.

2.4. Wymiar międzynarodowy

Rozszerzenie Unii Europejskiej zmieniło geograficzny rozkład piractwa, wcześniej aktywnego w niektórych państwach Europy Wschodniej. Kraje te są obecnie członkami Unii i transpozycja dyrektywy wspomaga zwalczanie piractwa.

Ponadto kraje kandydujące – Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, kraje w trakcie negocjacji – Chorwacja i Turcja, potencjalni kandydaci – Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Serbia i Kosowo, dostosowują swoje prawodawstwa w oparciu o acquis communautaire. Trwają też negocjacje w sprawie porozumienia o strefie wolnego handlu z Ukrainą, która musi dostosować swoje przepisy w odnośnych dziedzinach.

Poza rozszerzeniem Unii Europejskiej, decyzja Wspólnego Komitetu Europejskiego Obszaru Gospodarczego nr 17/2001 z dnia 28 lutego 2001 r. włączyła dyrektywę 98/84/WE do Porozumienia EOG; odtąd ma ona zastosowanie w Islandii, Liechtensteinie i Norwegii.

Podejmowanie dalszych działań przez Komisję napotyka ograniczenia. Jednak Europejska konwencja w sprawie prawnej ochrony usług opartych lub polegających na warunkowym dostępie⁸ Rady Europy, przyjęta dnia 24 stycznia 2001 r., ustanawia podobną ochronę do ochrony przewidzianej w dyrektywie i ma zostać ratyfikowana przez 47 państw członkowskich tej instytucji oraz Białoruś i Stolicę Apostolską.

Obecnie podpisało ją 11 państw⁹, a 8 ratyfikowało. Ratyfikacja konwencji jest otwarta dla Wspólnoty Europejskiej. Działanie to mogłoby zachęcić do ratyfikacji inne państwa i rozszerzyć w ten sposób ochronę zainteresowanych podmiotów, świadczących usługi poza terytorium Unii.

3. ADEKWATNOŚĆ DYREKTYWY W OBLICZU KONWERGENCJI

3.1. Nowe sposoby dystrybucji

Nowy krajobraz technologiczny można podsumować jednym słowem:

„konwergencja”, które określa możliwość dotarcia do treści za pomocą wielu platform. Już od czasu powstania koncepcji dyrektywy prawodawca europejski chciał stworzyć przepisy neutralne technologicznie, pozwalające na uniknięcie jej dezaktualizacji z powodu przewidywanych już w tamtym okresie innowacyjnych rozwiązań. Ten pierwotny zamiar sprawił, że definicja „usług chronionych”

obejmuje usługi transmisji telewizyjnej i radiowej oraz usługi społeczeństwa informacyjnego. Ponadto przyjęta definicja nie uwzględnia sposobu transmisji usług będących jej przedmiotem.

Tym samym każda usługa transmisji telewizyjnej lub radiowej, bez względu na sposób rozpowszechniania – ADSL, Internet, telefon komórkowy – mieści się w definicji „usług chronionych”, podobnie jak każda usługa dostępna na odległość na

8 http://conventions.coe.int/Treaty/Commun/QueVoulezVous.asp?NT=178&CM=1&DF=4/29/2008&CL=FRE

9 Bułgaria, Cypr, Chorwacja, Francja, Luksemburg, Mołdawia, Norwegia, Niderlandy, Rumunia, Rosja,

żądanie konsumenta, a więc odpowiadająca definicji usług społeczeństwa informacyjnego¹⁰, taka jak wideo na żądanie. Jedyne ograniczenie tej ochrony wiąże się z warunkiem stosowania systemu polegającego na warunkowym dostępie w celu zapewnienia wynagrodzenia za usługę.

3.2. Nowe formy piractwa

Coraz częstsze stosowanie kart chipowych do odszyfrowania sygnału doprowadziło do zróżnicowania działalności w zakresie piractwa. Dekodery i czyste karty chipowe są normalnie sprzedawane, ponieważ mogą wiązać się z legalnym użyciem.

Niezależnie od tego kody do programowania kart są ujawniane w Internecie, w szczególności przez piratów, którzy czerpią z tego korzyść ekonomiczną, a do każdego nabywcy dekodera i czystej karty chipowej należy zaprogramowanie tej ostatniej, by otrzymać dostęp do usług w nielegalny sposób.

To rozdzielenie poszczególnych czynności doprowadziło do powstania nowego sposobu nielegalnego dostępu do wspomnianych usług, w związku z którym wydanie wyroku skazującego przez sąd napotyka trudności. Wyjaśnia to fakt, że działalność handlowa dotyczy produktów, które mogą być używane w legalny sposób i że ujawnianie kodów w Internecie jest trudne do powiązania z tą sprzedażą. Ponadto zaprogramowania czystej karty chipowej dokonuje bezpośrednio konsument, a nie sprzedawca.

W związku z tym nie wydaje się, by przepisy dyrektywy mogły być stosowane bezpośrednio, ponieważ trudno dostarczyć dowodu na nielegalną działalność handlową. Wprawdzie operatorzy mogą podnosić, że karty chipowe, które objęte są tą działalnością , nie są dostosowane do legalnego użytku, ponieważ złożoność ich elementów składowych, a więc też ich cena, nie czyni ich konkurencyjnymi dla najczęstszych zastosowań (takich jak identyfikatory bezpieczeństwa).

Jednak sądy muszą w takim przypadku dokonać oceny technicznej, która często wykracza poza wiedzę właściwych urzędników.

Operatorzy podkreślają konieczność istnienia możliwości nakładania sankcji za ujawnianie kodów w Internecie przez osobę trzecią bez wynagrodzenia. Przepisy dyrektywy nie wydają się mieć zastosowania ze względu na niehandlowy charakter takiej działalności: przedstawienie dowodu na związek między sprzedażą czystej karty a ujawnieniem kodów w Internecie jest właściwie niemożliwe. Nawet sankcja za prywatne posiadanie nielegalnych urządzeń, choć umożliwiałaby skazanie konsumenta, który korzystałby z takich nielegalnych procedur, nie dawałaby bezpośredniego rozwiązania problemu związanego z istnieniem kodów w Internecie.

W tym względzie wydaje się, że tylko ściganie z tytułu nieuczciwej konkurencji może rozwiązać problem, co jednak może się nie udać ze względu na pozaterytorialny charakter naruszenia. Należy więc zastanowić się nad zbadaniem prawnych możliwości przeciwdziałania takim praktykom.

10 Definicja usługi społeczeństwa informacyjnego zawarta jest w art. 1 dyrektywy 98/34/WE zmienionej dyrektywą 98/48/WE: usługa normalnie świadczona za wynagrodzeniem, na odległość, drogą

Pojawiły się również inne formy piractwa, na przykład dzielenie się kartami: nabyta legalnie karta umożliwia dostarczenie usługi innym konsumentom dzięki sieci bezprzewodowej lub technologii dostępu wimax. Najczęściej chodzi o płatną dystrybucję, która podlega przepisom dyrektywy. Problem związany z tą formą piractwa polega na trudności w wykrywaniu naruszenia, w zakresie którego należy przeszkolić funkcjonariuszy policji.

Pożądane wydaje się więc promowanie lepszej wymiany informacji między krajowymi organami administracji.

3.3. Wkład w ochronę praw autorskich

Dyrektywa 98/84/WE nie daje posiadaczom praw związanych z treścią możliwości powołania się na jej przepisy. Kwestia rozszerzenia ochrony była przedmiotem długich dyskusji podczas przyjmowania dyrektywy, lecz w końcu pomysł ten odrzucono w perspektywie przyjęcia odrębnego aktu prawnego dotyczącego ochrony praw autorskich w społeczeństwie informacyjnym. Dyrektywa 2001/29/WE¹¹ z dnia 22 maja 2001 „Prawa autorskie w społeczeństwie informacyjnym” uzupełniła ochronę zapewnioną w dyrektywie 98/84/WE trzy lata po przyjęciu tej ostatniej.

Nie zmienia to faktu, że dyrektywa 98/84/WE ma swój pośredni, ale znaczny wkład w ochronę praw autorskich, chroniąc przed piractwem treść objętą prawami autorskimi, a tym samym dochody osób korzystających z tych praw.

3.3.1. Rozszerzenie ochrony na posiadaczy praw

Posiadacze praw, osoby korzystające z praw i posiadacze praw do wydarzeń sportowych wykazali zainteresowanie włączeniem ich w zakres stosowania dyrektywy.

Jednak wydaje się, że istnieje nieporozumienie odnośnie przedmiotu ochrony.

Sankcje wprowadzone na podstawie dyrektywy mogą dotyczyć jedynie działań związanych z używaniem nielegalnych urządzeń. Tym samym ich zastosowanie nie mogłoby dotyczyć innych działań, takich jak używanie nielegalnych urządzeń bez poszanowania ewentualnych ograniczeń terytorialnych, jak w przypadku szarej strefy opisanej powyżej.

To uściślenie jest ważne, ponieważ odpowiedzi dostarczone przez posiadaczy praw (nadawców programów posiadających prawa autorskie lub pokrewne do emisji wydarzeń sportowych) koncentrują się na przestrzeganiu terytorialnych ograniczeń praw i na ryzyku zmniejszenia wartości praw w razie nieprzestrzegania tych ograniczeń.

W takiej sytuacji rozszerzenie zakresu stosowania dyrektywy na inne podmioty niczemu by nie służyło. Dyrektywa określa piractwo jako działanie oparte na używaniu nielegalnych urządzeń, tzn. używaniu sprzętu niedopuszczonego przez dystrybutora treści. Na przykład dekodery używane w ramach szarej strefy są dopuszczone przez nadawcę programów, który regularnie otrzymuje wynagrodzenie.

11

Jednym z sugerowanych rozwiązań problemu posiadaczy praw jest doprowadzenie do większej integracji i lepszego uwzględnienia ewentualnych dochodów szarej strefy. Rozwiązanie to wymaga jednak ogólniejszej refleksji i dokładniejszej informacji na temat potencjału rynków transgranicznych.

Nie zmienia to faktu, że posiadacze praw do wydarzeń sportowych wydają się mieć prawo do ubiegania się o lepszą ochronę w obliczu braku przepisu, który stosowałby się do nich bezpośrednio, przy czym należy uwzględnić słuszne oczekiwania konsumentów, którzy chcą mieć legalny dostęp do usług na poziomie transgranicznym, oraz konieczność zagwarantowania odbiorcom szerokiego dostępu do wydarzeń o dużym znaczeniu dla społeczeństwa. Komisja proponuje, by rozpocząć prace mające na celu ocenę konieczności przyjęcia dodatkowych środków w celu zapełnienia tej luki. Ewentualne przeprowadzenie badania dotyczącego finansowania sportu, zapowiedziane przez Komisję w białej księdze na temat sportu¹², powinno umożliwić zebranie podstawowych informacji niezbędnych do analizy.

3.3.2. Systemy cyfrowego zarządzania prawami

Początkowi dystrybucji treści w Internecie towarzyszyło stosowanie nowego typu ochrony treści: systemów cyfrowego zarządzania prawami, powszechnie zwanych DRM (ang. Digital Rights Management systems).

Te środki technicznej ochrony mają w szczególności na celu zagwarantowanie przestrzegania praw autorskich w ramach dystrybucji treści w Internecie. Temu wspólnemu celowi służą bardzo różnorodne środki, które prowadzą do różnego typu ograniczeń: ilościowych w odczycie dzieła, geograficznych w dostępie do niego, dotyczących sprzętu i oprogramowania niezbędnego do odczytu, przesyłania dzieła między urządzeniami i cyfrowej ekstrakcji (lista niepełna).

W związku z tym niektóre z tych środków mogą odpowiadać definicji systemów polegających na warunkowym dostępie: „wszelkie środki i/lub urządzenia techniczne, przy pomocy których dostęp do usług chronionych w zrozumiałej formie jest uwarunkowany wcześniejszym indywidualnym upoważnieniem” (art. 2 lit. b) dyrektywy). W ten sposób środki stosowane w celu zagwarantowania wynagrodzenia za dzieło, przede wszystkim te, które umożliwiają zróżnicowanie cen według użytkowania wybranego przez konsumenta (jednokrotny lub wielokrotny odbiór, różne jakości rejestracji), korzystają z pewnością z ochrony, jaką oferuje dyrektywa 98/84/WE.

Trzeba zauważyć, że wspomniana wyżej dyrektywa 2001/29/WE w sprawie praw autorskich w społeczeństwie informacyjnym w sposób wyraźny ustanawia w art. 6 ochronę prawną środków technologicznych. Jednak ochrona ta wynika z przestrzegania praw autorskich i przepisy wdrażające państw członkowskich mogą ograniczyć postępowania sądowe jedynie do posiadaczy praw, a nie do dystrybutorów treści. W tym sensie dyrektywa 98/84/WE pozostaje użyteczna dla dystrybutorów cyfrowych, którzy w ten sposób dysponują środkami przeciwdziałania

12

piractwu wobec środków ochrony, które stosują w celu dystrybucji treści w Internecie.

3.4. Ochrona wynagrodzenia: jedyne kryterium ochrony

Dyrektywa ogranicza ochronę przed piractwem usług polegających na warunkowym dostępie do ochrony usług wykorzystywanych w celach zarobkowych: opłata za usługę (abonament lub cena za pojedynczy zakup) musi być warunkiem dostępu do treści.

Jednak systemy polegające na warunkowym dostępie mogą być stosowane do innych celów niż ochrona wynagrodzenia usługodawcy, w szczególności w celu wywiązania się z obowiązków wynikających z umów lub z przepisów prawnych, takich jak zawężenie liczby potencjalnych odbiorców pod względem obszaru w związku z przekazaniem praw lub ze względu na wiek w celu ochrony niepełnoletnich przed treściami przeznaczonymi dla dorosłych, uwzględnienia strategii handlowych i reklamowych oraz kwestii bezpieczeństwa lub pośredniego pobierania wynagrodzenia¹³. Dlatego różni operatorzy wyrazili zainteresowanie rozszerzeniem ochrony.

Należy jednak wyjaśnić, że koncepcja wynagrodzenia jest szersza niż bezpośrednia opłata. Usługi społeczeństwa informacyjnego mogą stosować środki techniczne mające na celu ograniczenie transmisji treści dostępnych bezpłatnie, ale finansowanych pośrednio przez reklamę lub sponsoring. Takie usługi również wchodzą w zakres dyrektywy.

Podsumowując, niezaprzeczalnie istnieje potrzeba rozszerzenia ochrony. Nadal pozostają jednak pytania dotyczące użyteczności takiego rozszerzenia, które będzie wymagało nowelizacji dyrektywy. Jej obecny zakres stosowania ogranicza się bowiem do działalności pirackiej w celach handlowych. Czy takie piractwo handlowe istnieje, jeśli chodzi o usługi polegające na warunkowym dostępie używane do tych innych celów? Ponadto uzasadnione przepisami prawa używanie systemów polegających na warunkowym dostępie powinno być chronione w prawodawstwie, którego nieprzestrzeganie podlega ściganiu. Chodzi tu o przepisy dotyczące ochrony małoletnich, cyberprzestępczości oraz ochrony danych i prywatności. Kwestie te należy poddać pogłębionej refleksji, a pierwszym etapem mogłaby być debata w obrębie grupy ekspertów, której utworzenie proponuje Komisja.

4. WNIOSKI I PRZYSZŁE DZIAŁANIA

4.1. Ocena dyrektywy 98/84/WE

W niniejszym sprawozdaniu przeanalizowano różne aspekty stosowania dyrektywy, które sprawiały trudności lub budziły wątpliwości. Analiza ta stanowi wprowadzenie niezbędne do oceny oddziaływania dyrektywy w różnych obszarach jej zastosowania

13 Zob. badanie z kwietnia 2000 r. przeprowadzone przez Intitute for Information Law (IVR) Uniwersytetu w Amsterdamie dla Komisji:

w celu umożliwienia Komisji sformułowania wniosków na temat jej stosowania od chwili przyjęcia do chwili obecnej.

Po pierwsze, transpozycja dyrektywy przez państwa członkowskie umożliwiła ograniczenie piractwa w Unii Europejskiej i zmianę jego geograficznego rozkładu dzięki przystąpieniu do UE niektórych państw, których problem ten wcześniej dotyczył, poprzez wypchnięcie ośrodków piractwa ze strefy wpływu dyrektywy.

Po drugie, skuteczność wdrożenia wydaje się niekiedy wątpliwa, co zmniejsza bezpieczeństwo prawne podmiotów świadczących usługi audiowizualne. W szczególności wdrożenie na poziomie krajowym jest niedoskonałe, w zależności od danego przypadku, ze względu na niski poziom sankcji lub na brak opanowania technicznych aspektów tej dziedziny przez władze krajowe. W tym względzie należy przypomnieć, że stała ewolucja technologiczna zwiększa złożoność zagadnienia w odniesieniu do pojawienia się nowych rodzajów piractwa, nowych platform dystrybucji lub nowych systemów polegających na warunkowym dostępie, takich jak niektóre systemy cyfrowego zarządzania prawami.

Po trzecie, jeśli chodzi o swobodny przepływ, mimo wdrożenia ram wspólnotowych, które miały sprzyjać rozwojowi rynku wewnętrznego odnośnych usług, usługi transgraniczne rozwinęły się jedynie w niewielkim stopniu w sposób całkowicie legalny. W szczególności „szara strefa” stanowi mechanizm transgraniczny, który wydaje się najbardziej rozwinięty, ale jest on tolerowany przez operatorów, podczas gdy dostępność usług audiowizualnych państwa pochodzenia jest ważnym czynnikiem zadowolenia obywateli UE korzystających z prawa do swobodnego przepływu w obrębie Unii.

Komisja stwierdza, że niektóre ograniczenia we wdrażaniu ochrony oferowanej przez dyrektywę wymagają dalej idącej analizy. Może ona dotyczyć z jednej strony możliwości nakładania sankcji za prywatne posiadanie nielegalnych systemów, na którą wskazują operatorzy, ale która nie jest łatwa do wdrożenia, a z drugiej strony sytuacji operatorów niekorzystających z odpowiedniej ochrony, takich jak posiadacze praw do wydarzeń sportowych.

4.2. Przyszłe działania mające na celu ulepszenie stosowania dyrektywy i uwzględnienie konwergencji

4.2.1. Utworzenie grupy ekspertów

Komisja proponuje utworzyć grupę ekspertów ds. warunkowego dostępu, składającą się z ekspertów z państw członkowskich. Grupa ta będzie funkcjonować według modelu grupy ekspertów ds. handlu elektronicznego i będzie miała podobne zadania.

W szczególności grupa ds. warunkowego dostępu będzie musiała działać na rzecz wzmacniania i ułatwiania współpracy administracyjnej między państwami członkowskimi oraz między państwami członkowskimi a Komisją, a także omawiać problemy związane ze stosowaniem dyrektywy 98/84/WE w sprawie dostępu warunkowego i ze stosowaniem systemów polegających na warunkowym dostępie.

Zagadnienia do podjęcia w pierwszej kolejności to kwestie omówione w niniejszym sprawozdaniu, a przede wszystkim: nowe formy piractwa, ocena charakteru

odstraszającego istniejących sankcji, miejsce sankcji za prywatne posiadanie w ochronie systemów polegających na warunkowym dostępie, powiązania z przepisami dotyczącymi ochrony praw autorskich, uwzględnienie DRM jako systemu polegającego na warunkowym dostępie i ochrona stosowania systemów polegających na warunkowym dostępie w celach innych niż ochrona wynagrodzenia.

Tym samym grupa powinna rozważyć ewentualne korzyści ze stosowania innowacyjnych systemów opierających się na warunkowym dostępie i DRM, oceniając w szczególności ich potencjał do ograniczenia konieczności stosowania bardziej odstraszających sankcji. W tym kontekście grupa weźmie również pod uwagę wszystkie aspekty, które mogą przyczynić się do ochrony danych osobowych i prywatności.

Komisja, przyjmując niniejsze sprawozdanie, podejmuje decyzję o utworzeniu tej grupy przed końcem 2008 r.

4.2.2. Grupa robocza ds. szarej strefy

Komisja zaproponuje również grupie ekspertów, by utworzyła specjalną grupę roboczą, która zajmie się zagadnieniem szarej strefy.

Ta grupa robocza powinna skupić się w pierwszej kolejności na zebraniu maksymalnej ilości informacji na temat wewnątrzwspólnotowego przepływu obywateli Unii i na temat nawyków konsumenckich dotyczących usług audiowizualnych. Następnie może się zastanowić nad ewentualnymi rozwiązaniami w zakresie dostępu zainteresowanych obywateli do usług pochodzących z państwa członkowskiego ich pochodzenia.

4.2.3. Gromadzenie informacji

Sprawozdanie wskazuje na pewne braki w informacjach, w szczególności jeśli chodzi o wykonywanie przez obywateli UE prawa do swobodnego przepływu oraz popytu i podaży na usługi audiowizualne na poziomie transgranicznym. Informacje te powinny umożliwić określenie potencjału rynków transgranicznych i przyczynić się do rozważań dotyczących praw autorskich i praw do wydarzeń sportowych.

Komisja proponuje przeprowadzenie ankiety na ten temat na początku 2009 r.

Z kolei informacje na temat sprzedaży praw do wydarzeń sportowych są gromadzone w ramach badania dotyczącego finansowania sportu zapowiedzianego przez Komisję w białej księdze na temat sportu¹⁴. Informacje te powinny stanowić pierwszy etap gromadzenia informacji na temat sytuacji posiadaczy praw do wydarzeń sportowych w obliczu piractwa dotyczącego retransmisji wydarzeń.

4.2.4. Ratyfikacja Europejskiej konwencji w sprawie prawnej ochrony usług opartych lub polegających na warunkowym dostępie

Przedmiotowa konwencja oferuje duże możliwości w zakresie międzynarodowego poszerzenia ochrony usług polegających na warunkowym dostępie poza terytorium

14

Unii Europejskiej. Ratyfikacja konwencji przez Wspólnotę Europejską pozwoliłaby na zainicjowanie działań na międzynarodową skalę w obrębie 47 państw Rady Europy.

W związku z tym Komisja wkrótce zaproponuje Radzie ratyfikację konwencji w imieniu Wspólnoty Europejskiej.