Wróbel, Piotr
"Engineers at war 1939-1945", Richard
Croucher, London 1982 : [recenzja]
Przegląd Historyczny 75/4, 838
1984
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
838
Z A P I S K Ilu, często bezim iennych P olaków , k tó rzy za sw ą odw agę i pośw ięcenie zapłacili n ajw y ż sz ą cenę. K siążka nie je s t je d n a k je d n o stro n n a — a u to r w spom ina także tych, k tó rzy z żydow skiego nieszczęścia uczynili źródło dochodów lub denun cjo w ali z b ezinteresow nej ksenofobii i rasow ej nienaw iści. T ek st z a m k n ię ty k ró tk im o p i sem p o w sta n ia w g ettcie w arsza w sk im , p ow stał w dużej części w o p arc iu o osobiste w spom nienia a u to ra — oficera A K i p rac o w n ik a jej r e f e ra tu żydow skiego. W iele szczegółów i p rze jm u ją cy c h cytatów , doskonale u z u p e łn ia ją cy ch suche inform acje, B arto szew sk i za czerp n ął z bogatej lite ra tu ry w spom nieniow ej, w W iększości d ru k o w an e j i znanej w Polsce. W sum ie p o w stał obraz zn a n y P o lak o m lecz dobitn y i p ouczający dla tych N iem ców , k tó rz y sam i nie p rzeżyli w ojny. Innym , k tó rzy p a m ię ta ją czasy pogardy, dosk o n ale je p rzy p o m n iał i n igdy nie będzie dość w y d aw a n ia ta k ic h książek — n a p isa ł w e w stępie S ta n is ła w L e m , sam n ie ste ty d o tą d m ilczący św iadek tra g e d ii lw ow skiego getta.
P. W.
R ich a rd C r o u c h e r , E ngineers at W ar. 1939—1945, M erlin P ress, L ondon 1982, s. 400.
D zieje II w o jn y św iato w ej giną często w e m gle p ro p a g a n d y i cieniu p rac apologetycznych. W ,W ielkiej B ry ta n ii la ta 1940—1945 p rz e d sta w ia się na ogół ja k o ok res bezprecedensow ej jed n o ści naro d o w ej i zaw ieszenia k o n flik tó w klasow ych. C r o u c h e r — sam za tru d n io n y niegdyś w p rzem yśle m aszynow ym a obecnie e ta to w y praco w n ik a p a r a tu ośw iatow ego tra d e un io n ó w — p odw aża tę obow iązu ją c ą dotąd tezę. B ry ty jscy ro b o tn ic y p rag n ę li przyczynić się do p o k o n an ia n a z i stow skich N iem iec, lecz jednocześnie zdecydow ani byli w alczyć z w łasn y m i „ m a łym i H itle ra m i”. W ojna, m im o poczucia w spólnego zagrożenia i w a lk i o dyscy p lin ę pracy, przy n io sła w ięc p rzedłużenie a n a w e t zin ten sy fik o w a n ie w ielu zjaw isk w y stę p u jąc y ch już p rze d tem w an gielskim przem yśle. E nergicznie rozbudow yw ano zw iązki zaw odow e i p rze ciw sta w ian o się n ie k o rz y stn y m n a stęp stw o m n ie fra so b li w ej po lity k i C h a m b e rla in a , n ieprzem yślanego odciągania zbyt w ielu fachow ców do arm ii, bezprecedensow ego n ap ły w u ludności do ce n tró w przem ysłow ych, z a tru d n ie n ia kobiet, au to m aty za cji, p rzed łu żen ia czasu p ra c y itd. M im o zabiegów rzą d u w „najg o rętszy m ” dla A nglii ro k u 1940 ilość s tra jk ó w n ie obniżyła się w y ra źn ie w p o ró w n a n iu z ro k iem 1939.
B ad an ia C ro u ch e ra p rzep ro w ad zo n e w 1972 ro k u w P u b lic R ecord O ffice i o pracow ane w la ta c h 1978—1979 w I n s titu t fü r E u ro p ä isc h e G eschichte w M o g u n cji n a d R enem zostały zogniskow ane n a p rzem yśle m aszynow ym i m etalow ym . Z ajm o w ał on sp e cja ln e m iejsce w gospodarce b ry ty js k ie j, a II w o jn a św iato w a b y ła „w ojną przem y słó w ”, k tó ry c h w ydajność zadecydow ała o sukcesie. C ro u ch er p rze d sta w ia w ięc n a w stę p ie rozw ój b ry ty jsk ie j p ro d u k c ji m aszynow ej od końca X IX w ieku, opisuje zb ro je n ia la t trzydziestych, p e rtu rb a c je początków w ojny, w a l k ę p ań stw a o dyscyplinę p ra c y i najp o w ażn iejsze k o n flik ty (na p rz y k ła d spór 0 początkow o n ie p ełn o p łatn e m asow e z a tru d n ia n ie kobiet). T ylko dogłębne zro z u m ie n ie procesów zachodzących w czasie w o jn y w przem y śle W ielkiej B ry ta n ii um ożliw ia pełne w y jaśn ien ie „re w o lu cji p o lity cz n ej”, k tó ra w 1945 ro k u odsu n ęła od w ładzy e k ip ę C h u rc h illa — k o n k lu d u je a u to r książki, k tó ra zao p atrzo n a w so lid n y a p a r a t n au k o w y i b ib lio g ra fie um ożliw iającą dalsze b ad a n ia , n ap isan o żywo 1 z p ublicystycznym zacięciem , może być za jm u jąc ą le k tu rą ta k ż e d la polskiego czytelnika.
