R o k X X I Przegląd Z e s z y ł 5
Elektrotechniczny
Organ Stowarzyszenia Elektryków Polskich
z dodatkiem Przeglądu Radiotechnicznego, igtaszansgp sTaraniem SsKcli Badioteclmicznel S. E. P.
W ychodzi 7 i 21 każdego m iesiąca C ena zeszytu 1.50 z ł
Inż. W iesła w Szwander. P rzyk ła d y rozwiązań b u d ow y w ielk ich n ow oczesn ych elek trow n i parow ych. — Inż. W alenty Star- czakow . Z abezpieczenia n adm iarow e transform atorów n apięciow ych . — I ostępy elektryfik acji w ojew ód ztw a łódzkiego. — Inż. M ieczysła w G ogolew ski. A lum inium — zarys fabryk acji i su r o w c e .— Przegląd zagranicznej prasy elektrotechnicznej.—
M iędzy n a rodow a K om isja E lektrotechniczna (CEI). K om itet 12, Radiokom unikacja. K om itet 25, S y m b oli lite ro w y ch .—
Z dziedziny elektryfikacji. O brót en ergii elektrycznej w styczniu 1939 r. U praw nienia rządow e. Statystyka elektryczna.—
S. E. P. — D efin icje elektryczne. — Bibliografia. — Różne.
W a r s z a w a ,
( K r ó l e w s k a 1 5 )7 M a r c a 1 9 3 9 r.
C E N T R A L N E B I U R O S P R Z E D A Ż Y P R Z E W O D Ó W
„CENTROPRZEWÓD"
Spółka z ogr. odp.
W A R S Z A W A , K R Ó L E W S K A 2 3 T e l e f o n y : 3-40-31, 3-4 0-3 2, 3 - 4 0 - 3 3 i 3 - 4 0 - 3 4
P R Z E W O D Y I Z O L O W A N E
w wykonaniu p r z e p i s o w y m
o z n a c z o n e ż ó ł l q n iik q S. E. P. ---
z nasiępujqcych fabryk krajowych: Fabryka Kabli i Druiu w Będzinie — Kabel Polski S.A. w Bydgoszczy—
Fabryka Kabli Clemenl Zahm w Dziedzicach — Fa
bryka Kabli S. A. w Krakowie — Polskie Fabryki Kabli
i W a lcow n ie Miedzi S. A. w Ożarowie Warszawskim —
To w. Przem. »Kabel« S.A. w W arszawie — W arszawska
Wytwórnia Kabli S. A. w W arszawie ____
PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY
ROHN-ZIELINSKI
PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY
„ELEKTROPOL"
F A B R Y K A
E L E K T R O W E N T Y L A T O R Ó W
W a r s z a w a , u l. L e s z n o N r . 7 1, te l. 1 2 - 0 6 - 1 9
p r o d u k u j e :
• P r z e w i e ł r z n i k i ś r u b o w e ścienne, su fito w e , b iu rk o w e .
• D m u c h a w y kuzienne.
• E l e k t r o s z l i f i e r k i s t o ł o w e i su p o rto w e .
• D m u c h a w k i d o c e l ó w p rz e m ysło w ych .
• S y re n y a la r m o w e .
• T r a n s fo r m a to r y b e zp ie cze ń stwa.
PRECZ Z KURZEM!
z pom ieszczeń m aszynow ych i roboczych.
D la o c h ro n y g e n e ra to ró w , siln ik ó w , ko m p re s o ró w i t. p, p r z e d s z k o d liw y m d z i a ł a n i e m k u r z u s to s u jc ie o p a te n to w a n e w k ra ju i z a g ra n ic ą
F I L T R Y D O P O W I E T R Z A
D E L B A G Y I S C I N
Bliższych in fo rm a c ji udziela
5SZ B. F I L I P S K I
Ż O R Y , G Ó R N Y Ś LĄ SK, U L. N O W A 6 , T E L 3 0 T r w o ł o ś ć
p r a k t y c z n i e n ie o g r a n ic z o n a O s z c z ę d n o ś ć m i e j s c a D o s k o n a t e o c z y s z c z e n i e p o w i e t r z a
W YŁĄCZNIKI S A M O C Z Y N N E
„ W S C “
2 - B I E G U N O W E
O D 4 - 2 5 A 2 5 0 = / 3 8 0 V Z N IE ZA LE ŻN Y M T E R M IC ZN Y M i M AG NETYCZNYM W Y ŁĄ C Z A N IE M NA O B Y D W Ó C H B I E G U N A C H
W W YKO N ANIU
— T A B L I C O W Y M Z E S W O R Z N I A M I
— Ś CIENN YM Z PR ZY ŁĄ C ZA N IE M PRZEW ODÓW Z PRZODU
— W O K APTU RZENIU ŻELIW N YM PO 1 — 5 SZT.
W Y Ł Ą C Z N IK I S A M O C Z Y N N E „W S C "
ZA P E W N IA JĄ
EKO N O M IC ZN E I RAC JO N ALNE Z A B E Z P ,IN S T A LA C JI PRAW IDŁO W O ŚĆ RUCHU UR ZĄD ZEŃ ELE KTR YCZN.
DO G O D NO ŚĆ M O NTAŻU I OBSŁUGI BEZP IE C ZE Ń S TW O O SO BISTE
F A B R Y K A A R T Y K U Ł Ó W E L E K T R O T E C H N IC Z N Y C H
, N Ż . S T E F A N CISZEWSKI
S P Ó Ł K A A K C Y J N A
B Y D G O S Z C Z
Rzutki handlowiec, chrześcijanin, dobrze w prow ad zon y w p rze
m yśle ¡śląskim, jak i dąbrow sk im oraz w przedsiębiorstwach h an dlow ych — p r z y j m i e p rz e d s ta w ic ie ls tw o p o w a ż n e j f a b r y k i . O ferty n ależy k ierow a ć do A d m in istra cji „P rze
glądu E lektrotechniczne
go“ , W arszaw a 1, K r ó lew ska 15 p od „Rzutki h an dlow iec“ .
K i e r o w n i k w y d z i a ł u m a g az y n o we g o w duż ym o k r ę g o w y m p r z e d s i ę b i o r s t wi e e l e k t r y f i k a c y j ny m
ZMIENI P O S A D Ę . D w adzieścia lat prak
tyki, m łody, en ergicz
ny, znajom ość w szel
k ic h m ateriałów elek
trotechnicznych, orga
nizacja w ydziału , za
kupy, korespondencja.
O ferty należy kierow ać do
„Przeglądu Elektrotechn.“
W arszaw a 1, ul. K róle w ska 15, p od „N r. 121486“ .
P A T E N T Y
w z o r y , z n a k i t o w a r o w e
in ż. W a c ł a w
A D O L F
Rzecznik p a te n to w y
W a r s z a w a ul. S ł u p e c k a N r. 2 -a
te l. 8 5 7 -0 7
K U P I M Y
S I L N I K
na gaz ssany o m o cy 40 — 50 K M , kom pletnie w y p o - posażony, w d o bry m stanie do n a
pędu p r ą d n i c y , wraz z generato
rem gazu.
O ferty nadsyłać: W y sz
k ów n/B. poste restante pod „R H S “ .
W A R S Z A W A S T Ę P I N S K A 2 6 - 2 8
I n ż y n ie r -e le k t r y k , lat 36, polak, dypl. Pol.
Warsz. 1937 (prądy silne), 6 lat prak
ty k i zaw odow ej w czołow ych insty
tu cjach elektrycznych
z m i e n i p o s a d ą .
Zgłoszenia k ierow a ć do A d m in istracji „Przeglądu Elek
trotechn.“ , W arszaw a 1, K rólew ska 15 p o d „8520“ .
Ro k z a ło ż e n ia 1920
F A B R Y K A M O T O R Ó W E L E K T R Y C Z N Y C H
L . K O R E W A
W a r s z a w a - W o l a , u l. S y ren y 7 , t e le to n 5 .0 0 . 9 5
Z A K R E S P R O D U K C J I:
S i l n i k i a s y n c h ro n ic z n e : z w a rte i p ie r ś c ie n io w e do 15 KM
Silniki I p rą d n ic e p rą d u s ta łe g o
Silniki k o m u ta to ro w e p r ą du z m ie n n e g o
Siln iki re p u ls y jn e s p e c ja l
ne d o p ró b p r ą d n ic i „ m a g n e to “ s a m o c h o d o w y c h i lo t n ic z y c h
Silniki s p e c ja ln e d o w bu
d o w a n ia
Silniki s p e c ia ln e d o m a
sz yn d r u k a rs k ic h , lin o ty p ó w o ra z in te rty p ó w
P rąd n ice n is k o w o lto w e do g a lw a n iz a c ji
D m u c h a w y e le k try c z n e Naprawa i p r ze w ija n ie w s z e lk ic h m a szyn e le k tr y c z nych .
E L E K T R O W N I A M I E J S K A W S I E D L C A C H
P O S Z U K U J E
od zaraz
d o ś w ia d c zo n e g o elektrom on tera m ającego dłuższą prak ty k ę sam odzielną w o b słudze i m ontażu sieci i urządzeń w ysok iego napięcia oraz k on serw acji i rem ontach m a
szyn elektryczn ych
do z a t r u d n i e n i a w c h a r a k t e r z e s t a r s z e g o e l e k t r o m o n t e r a e l e k t r o w n i . W ynagrodzenie w ed łu g u m ow y.
Zgłoszenia w ra z z odpisam i św iadectw i w łasnoręcz
nie napisanym życiorysem — k ierow a ć do D yrek cji Elektrow ni.
D y r e k c j a E l e k t r o w n i M i e j s k i e j w S ie d lc a c h
P o z u k u j e m y z d o l n e g o
i n ż y n i e r a - e l e k t r y k a
aryjczyka, m og ąceg o w ykazać się praktyką
w k o n s t r u o w a n i u m a ł y c h s i l n i k ó w e l e k t r y c z n y c h ,
k tóry podjąłby się w yk on yw an ia sam odziel
nego zadań k on stru kcyjn ych i obliczeniow ych.
W łasnoręczne oferty z opisem dotychczasow ej pracy należy nadsyłać do A dm inistracji „Przeglądu Elek
trotechnicznego“ , Warszawa 1, K rólew ska 15 pod
„F a bryk a E lektrotechniczna“ .
P O W A Ż N E P R Z E D S I Ę B I O R S T W O NA G Ó R N Y M --- Ś L Ą S K U
P O S Z U K U J E
2 - c h i n ż y n i e r ó w - e l e k t r y k ó w
jed n eg o obzn a jm ion ego z projektow aniem linii elektryczn ych w ysokiego napięcia, — drugiego — z praktyką w projektow an iu in- stalacyj elektrycznych niskiego napięcia:
ośw ietleniow ych, dźw ig ow y ch , sygnalizacyj
nych itp.
Pożądana jest znajom ość język ó w obcych.
P osady do objęcia od zaraz.
O ferty należy k ierow ać do A dm in istracji „Przeglądu Elektrotechnicznego“ , W arszaw a 1, K rólew ska 15 p od „55911“ .
OPORNIKI 5UV/AK0V/E
PRZYRZĄDY POM/ĄROM/E
C e n n ik i i o/ trfy n a ż o f d a n i e
/A/Ż EDM.ROMER w
/4. u l . O bm injĄ /ego t e l 278-37 [fijyrszoiro: A/o*/!/ Anat€4, /*/291-77
PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY
POLSKIE ZA K ŁA D Y SIEMENS
W A R S Z A W A K A T O W I C E
Ł ą czn ik z e g a ro w y z siln icz- kiem a sy n ch ro n ic z n y m i t a r
czą a s tro n o m ic z n ą typu U 4 A 2 S 4 a na p rą d z m ie nn y 2 x 1 0 A , 3 8 0 V,
5 0 o k r./se k .
S IE M E N S §
Ł ą c z n ik z e g a ro w y z s i'n ic z- kiem syn ch ro n iczn ym L 5 /3 S na p rą d tró jfa z o w y 3 x 3 0 A,
3 8 0 V, 5 0 o k r./s e k .
Lqczni ki Ze g a r o we d I a
Ś w i a t ł a i S i ł y
Pol ski Pr z emy s ł E l e k t r y c z n y
A >>E L I N«
S p ó łka z o g ra n iczo n ą od p o w ie d zia ln o ścią d o s t a r c z a :
GENERATORY, TRANSFORMATORY APARATY dowolnej wielkości i napiąć
b u d u j e :
KOMPLETNE ELEKTROWNIE STACJE ROZDZIELCZE
STACJE TR A N S F O R M A T O R O W E LINIE DALEKONOŚNE
SIECI ROZDZIELCZE
P O R A D Y , K O S Z T O R Y S Y , R E F E R E N C J E NA Ż Ą D A N I E
Kraków
Warszawa
Kopernika 6/II p.LWÓW
Jaworzyńska 8 m. 7 Tel. 11137 Zimorowicza 15
Tel 81213 i 71319. Tel. 27100
P r o s to w n ik r t ę c io w y z p a te n to w a n y m za p ło n e m s ta ty c z n y m
»888888
■/ :■: :
PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY
B r a c i a B O R K O W S C Y s. a.
W A R S Z A W A - F A B R Y K A G R O C H O W S K A 3 0 6 /3 0 8
O D D Z I A Ł Y : K A T O W I C E
P O Z N A Ń
L W Ó W
B Y D G O S Z C Z
S T O Ł O W E
Ś C I E N N E T R Ó J F A Z O W E Ś C I E N N E J E D N O F A Z O W E S U F I T O W E T R Ó J F A Z O W E S U S Z K I D O W Ł O S Ó W F R Y Z J E R S K I E I D O M O W E S U S Z K I D O R Ą K
S Z C Z E G Ó Ł O W Y K A T A L O G N r. 4 9 W Y S Y Ł A M Y N A Ż Ą D A N I E
Z A K Ł A D Y E L E K T R O T E C H N I C Z N E
P R Z E T A R G
D Y R E K C J A O K R Ę G O W A KO L EI P A Ń S T W O W Y C H --- w W A R S Z A W I E ogłasza
n a d z i e ń 2 8 m a r c a 1 9 3 9 r o k u
P R Z E T A R G N I E O G R A N I C Z O N Y
na dostaw ę i w yk on an ie
7 k o mp l et n y c h r o z d z i e l n i e l e k t r y c z n y c h ż e l i w n y c h , o k a p t u r z o n y c h .
Bliższe szczegóły m ożna otrzym ać w W ydzia le E lek trotechnicznym D O K P w W arszaw ie, ul. T argo
w a 74, p ok ój 24 (tel. 10.29-85).
O K R Ę G O W Y U R Z Ą D B U D O W N I C T W A Nr. 1, ul. P r z e j a z d Nr. 15 w W a r s z a w i e o g ł a s z a
P R Z E T A R G NIEOG RANICZONY
na w y k o n a n i e i n s t a l a c j i t e r m o m e t r ó w o p o r o w y c h .
O ferty od pow ia dające przepisom (Dz. U staw N r. 13/37) należy składać w Okr. Urz. Bud. N r 1 w n ieprze
kraczalnym term inie do dnia 2 8 k w i e t n i a 1 9 3 9 r godz. 9, po czym nastąpi kom isyjn e otw arcie ofert.
D o przetargu obow ią zu je w adiu m w w ysok ości 1%
od sum y o fe ro w a n e j. K osztorysy ślepe do nabycia, pełna treść w ezw an ia do przejrzenia oraz w szelkie in form acje, dotyczące przetargu otrzym ać można w Okr. Urz. Bud. Nr. 1 codziennie w godzinach przyjęć.
K iero w n ik Okr. Urz. Bud. Nr. 1
D U Ż E O K R Ę G O W E P R Z E D S I Ę B I O R S T W O E L E K T R Y C Z N E W C 0 . P.
P O S Z U K U J E :
1) inżyniera - elektryka z praktyką (po skoń czeniu politechniki) ok. 5 — 7 letnią, do p ro
jek tow a n ia dużych rozdzieln i i ew entualnego prow adzenia m ontażów . W arunki zależne od kw alifikacji.
2) m łodszego in żyniera - elektryka z praktyką ru ch o w ą ok, 3— 5 lat (po skończeniu p olite ch n iki) n a stanow isko in żyniera ruchu elektr.
w dużej elektrow ni ciep ln ej. W aru nk i zależne od k w a lifik a cji.
P odania, życiorysy i nielegalizow ane odpisy św iadectw przesyłać do A d m in istra cji „Przeglądu Elektrotech
n icznego“ W arszaw a 1, K rólew sk a 15 p o d „1278“ .
Oferty kierowane do Administr. „Przeglądu Elektr,“ w związku z ogłoszeniami okoliczno
ściowymi (kupno, sprzedaż, poszukiwanie pracowników i t, p.), winny być przesyłane
w 2 - c h k o p e r t a c h
z luźno dołączonym znaczkiem 25 groszowym na dalsze przesłanie do miejsca przeznaczenia.
Na kopercie zewnętrznej prosimy umieszczać tylko adres Administracji, zaś na wewnętrznej godło wskazane przez zamawiającego Ogło
szenie.
Oferty nadesłane bez znaczka, nie będą do
starczane do firmy wzgl. osoby zlecającej ogłoszenie.
D Y R E K C J A T R A M W A J Ó W 1 A U T O B U S Ó W --- M . S T . W A R S Z A W Y
O G Ł A S Z A PRZETARG
na d o s ta w ę :
1) ok. 6.500 m. b. kabla ziem nego typu KFta 1 x 500 m m . 2 na napięcie 1000 V
2) ok. 750 m . b. kabla ziem nego typu KFta 3 x 2,5 m m . 2 na n apięcie 1000 V
3) ok. 1.450 m. b. kabelków sam ochodowych 4) ok. 17.600 kg. przewodnika miedzianego jezd
n ego „T rolley “ o p rzek roju 65 m m2
5) ok. 3.800 kg. przewodnika m iedzianego ok rą głego d) 8 m m .
6) ok. 1.350 kg. przewodnika m iedzio-kadm ow e- go okrągłego 0 8 mm.
7) ok. 6.500 kg. drutu m iedzianego n aw ojow ego.
C zęściow a dostaw a jest dopuszczalna.
O ferty, odpow iadające przepisom § § 19, 20, 21 i 22 Rozporządzenia R ady M inistrów z dn. 29. I. 37 r. (Dz.
Ustaw Nr. 13/37, poz. 92) składać należy do godz. 12-ej d n ia 31 m a r c a 1 9 3 9 r. w gm achu D yrekcji Tramw.
i A u t. w W arszaw ie przy ul. M łynarskiej Nr. 2, gdzie w tym sam ym term inie odbędzie się otw arcie ofert.
W szelkie in form acje i m ateriały, związane z przetar
giem, a w szczególności w arun ki przetargu i w aru n k i techniczne otrzymać można w W ydziale Zaopa
tryw ania D yrek cji Tram w . i A u t. w Warszawie, ul. M łynarska Nr. 2, codziennie oprócz niedziel i świąt w godzinach od 1 0-e j do 1 2-e j.
Z A R Z Ą D M I E J S K I W G R O D N I E
o g ł a s z a
P R Z E T A R G P I S E M N Y N I E O G R A N I C Z O N Y
na dostaw ę dla E lektrow n i M iejskiej w G r o d n ie : 1) jednego kompletnego kotła parowego na ciśnienie w g . alternatyw y na 25 atm., 32 atm. i 40 atm . i. w y d a jn o ści pary
■ 20/24/28 t/g od zin ę z przegrzew aczem , p o d g rzew aczem , arm aturą lek k ą i ciężką, k on stru k cjam i n ośn ym i, rusztam i, urządzenia
m i sztucznego ciągu, ob m u row a n iem i apa
ratam i k on troln y m i;
2) kompletnego urządzenia d o zasilania kotła w o d ą ;
3) kompletnych rurociągów w o d n y c h i p a ro
w ych .
O fertę z n apisem n a k o p e rcie : „O ferta d o przetar
g u n ieogra n iczon ego na dostaw ę k otła p a row e g o dla E lektrow ni M ie js k ie j“ n ależy z ło ż y ć do dn. 29 k w ietn ia 1939 r. d o godz. 12-ej w połu dn ie w lo k alu E lektrow n i M ie jsk iej — do sk rzy n k i o ferto w e j.
O tw arcie o fe r t nastąpi w dn. 29 k w ietn ia 1939 r.
o godzin ie 12.30 w lok a lu E lektrow n i M iejsk iej — Ja gielloń ska 40.
O ferta w in n a b y ć złożon a zg od n ie z postan ow ien ia
mi Rozp. R a d y M in istrów z dn. 29.1.1937 r. o d o staw ach i robotach na rzecz S k a rb u Państw a, Sam o
rządu oraz In stytu cji P r a w a P u b liczn ego (Dz. U.
R. P., Nr. 13, poz. 92).
W arunki p rze ta rg ow e za in teresow a n i m og ą o trzy m ać bezpłatn ie w B iu rze E lek trow n i M iejsk iej w G rodn ie, ul. Ja gielloń sk a 40, w godz. od 9 -e j do 13-ej.
P rezyd en t m . G rodna.
PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY
P R O S T O W N I K I
• p a ro rtę c io w e ,
• s t y k o w e ,
• gazow e,
• p r ó ż n i o w e d o w s z e l k i c h c e l ó w
p o le c a
w y łq c z n y p r z e d s t a w ic ie l
in ż . Ma r c e l i W o l a n o w s k i W a r s z a w a , u ł . N a r b u ł ł a 2 7 - a
ł e l . 4 2 9 - 2 7
R O K Z A Ł O Ż E N IA 1 9 2 0
Inż. J. DRZEWIECKI
BUDOWA I DOSTAWA IIRZQDZEH CHŁODNICZYCH
K r a k ó w , u l . R e f o r m a c k a 3 , t e le f o n 1 0 7 - 6 0
K O M PLETN E B U D O W Y I P R Z E B U D O W Y
m m C H Ł O D N I
K O M I N O W Y C H - IS M iP I T Ę Ż N I C O W Y C H
K A T A L O G I NA ŻĄDANIE
WARSZAWSKA WYTWÓRNIA KABLI SP. AKC.
DAWNIEJ FABRYKA KABLI POLSKICH ZAKŁADÓW SKODY SP. AKC.
W ARSZAWA - OKLCIE Biura sprzedaży:
W AR SZAW A: Polskie Tow. Zakładów Skody, Sp. z o. o. Złota 68, tel. 610-44 KAT O W I C E: Polskie Zakł. Skody, Sp. Akc. PI. Marsz. Piłsudskiego 5, tel. 356-92 Ł Ó D Ź : Polskie Zakłady Skody, Sp. Akc. Piotrkowska 128, tel.205-84
E L E K T R Y C Z N E P I E C E ZI 2 S E S S 55
krimnrnwp i S 7 v h n w p ... Hn l^.RD0^
P ie ce z przy m u sow y m k rą żen iem p o w ie trza . . E l e k t r y c z n e IZ" Ą PTTTT T soln y ch
w a n n y i tygle o le jo w y c h
Piec© so ln e e le k tro d o w e ...
d o 650° C d o 950° C d o 320“ C d o 1350“ C t a m e t a l i y c h i t. p.
:a, S-ka z o. o.
N 4-43 71 E l e k t r y c z n e p i e c e t y g l o w e d o t o p i e ń
S u s z a r n i e d o d r z e w a , c z ę ś c i la k ie r o w a n
INŻ. ADAM SIERZPUTOWSKI i S-Ł
»TECHNIKA HARTOWNICZA«
W A R S Z A W A , UL. RAKOWIECKA 9, TELEFO
O T O 1/3 O S T A T N IO W Y K O N A N E J D O S T A W Y
S K O D A
S I L N I K I T R A M W A J O W E
N A J N O W S Z E J K O N S TR U K C JI S O L ID N E J B U D O W Y
FABRYKA W A R S Z A W A - O K Ę C IE
L U S T R Z A N E S S
Piękne oświeileniet
B a rd zo p ro s te : s k ie ro w a ć ś w ia tło p rz y p o m o c y lu s tra s re b rn e g o /z d o ln o ś ć o d b ic ia p ro m ie n i ś w ie tl
nych 8 5 % / w ten sposób, a b y u w y d a tn ić p ię k n ą a rc h ite k tu rę , p o d k re ślić i u w y p u k lić k o n tu ry , stosując
arm atury lustrzane ZEISS
W u ż y c iu b a r d z o e k o n o m ic z n e . K s zta łty e ste tyczne
H u g o n F ried
Spółka firmowo-komandytowa. W a rs z a w a , Moniuszki 4. tel. 614.71
f ó t k ie j dotrzym yw ane terminy w ykon ania.
Nakład 2.200 egzem plarzy
PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY
ORGAN STOWARZYSZENIA ELEKTRYKÓW POLSKICH
R ok X X I. 7 M a r c a 1 9 3 9 r. Z e s z y ł 5.
R eda k tor inż. W Ł O D ZIM IE R Z K O T E L E W S K I W arszaw a, K rólew sk a 15, tel. 690-23.
Przykłady rozw iqzań budowy wielkich nowoczesnych
elektrowni parowych
Inż. W i e s ł a w S z w a n d e rW s tę p
W je d n e j z w cześn iejszy ch p u b lik a c ji *) p rzed staw io
ne zostały p a n u ją ce ob ecn ie p og lą d y na problem y, zw ią zane z p ro je k to w a n ie m i bu d ow ą w ie lk ic h elek trow n i p a row y ch . O m ów ion o tam k ryteria, m ia rod a jn e dla w y b o ru ciśnienia i tem peratu ry pary, zagadnienie pob iera n ia p a ry u pu stow ej dla p od g rzew a n ia kondensatu, spraw ę w y boru w ie lk o ś ci jed n ostek k a b lo w y ch i m a szy n ow y ch , o g ó l
nego przestrzen n ego u k ładu elek trow n i, szereg szczeg ółów d oty czą cy ch u k ształtow ania p oszczeg óln ych części siłow n i (k otłow n i, m aszyn ow n i, urządzeń elek tryczn ych ), a w re szcie zasilanie w ła sn y ch potrzeb.
Z ad a n iem n in iejszej p ra cy jest u z u p e ł n i e n i e w spom n ian ej w y ż e j p u b lik a cji oraz z i l u s t r o w a n i e jej szeregiem p rzy k ła d ó w w ie lk ich elek trow n i p a ro w y ch w y b u d ow a n y ch w E u ropie w ostatnich latach. W ja k im stopniu i d la czego om a w ian e zagadnienia w in n y in tere
sow ać p olsk i św iat e lek trotech n iczn y — zostało częściow o jhż u zasadn ion o p o p rzed n io1). O tym , że p oży teczn ym m o że b y ć dla n as zapoznan ie się z p ew n y m i szczegóła m i w y konania elek trow n i niżej om ów ion ych , je d n y ch z p ośród n a jw ięk szych w E u ropie —• św ia d czy ć m oże m. inn. fa k t rozpoczęcia przez E lektrow n ię M iejską w W arszaw ie b u d ow y n o w e j w y tw órn i na Żeraniu , dla k tórej w osta tecz
nej fazie r o z b u d o w y przew idzia n a jest m o c za in sta lo w a n ych m aszyn rzędu 500 M W , a w ię c w y tw ó rn i, która w ie l
kością sw ą n ie ty lk o n a jw ięk szy m elek trow n iom za gra
n iczn ym n ie u stępuje, ale też i n ie je d n ą z n ich n aw et przew yższa.
P ow yższy p rzy k ła d nie będzie, n iew ątpliw ie, na przestrzeni lat n a jb liższy ch je d y n y m w P olsce, ani też w y ją tk ow y m . Z esta w ien ie n a jsk rom n iejsz y ch ch oćb y na ten czas p rze w id yw a ń co do r o z w o ju za potrzebow an ia energii elek try czn ej w P o ls ce — zw łaszcza w o b e c coraz bardziej k on k rety zow a n ych p ro g ra m ó w in w e sty cy jn y ch — z w ielk ością ro zporządza ln ych w ch w ili o b ecn ej m o c y z e sp ołów w zakłada ch p rą d otw órcz y ch —- m usi d op row a d zić do w niosku , że o b o k k ilk u b u d o w a n y ch lu b p r o je k to w a nych elek trow n i w od n y ch i niezależnie od rozb u d ow y istn ieją cy ch za kła d ów w y tw ó r cz y c h , r ó w n ie ż pow stan ie szeregu w ielk ich n o w oczesn y ch elek trow n i p a ro w y ch o k a że się kon ieczn ością . T ak w ię c dość rozp ow szech n ion e m niem anie o tym , że w ie lk ie elek trow n ie zagran iczne są
b Inż. W iesław S z w a n d e r . W spółczesn e pog lądy na zagadnienia b u d ow y w ielk ich elek trow n i p a row ych . — P rzegląd E lektrotech n iczn y 1938 r., zeszyt 23, str. 755 oraz zeszyt 24, str. 787.
dla naszej sk rom n ej rzeczy w istości czym ś zg oła n ie d ości
gnion ym , n a zapoznaw an ie się z czym lepiej w og óle czasu nie tracić, — staje się — przy rzeczow y m pod ejściu do zagadnienia — m item n ieuzasadn ion ym i w rę cz szko
dliw ym , b o n iepotrzebn ie od stręcza ją cy m od korzystania z p oczy n ion y ch gdzie in dziej cen n ych dośw iadczeń.
Z godn ie z celem n in iejszej pracy, nie pod a m y w n iej k o le jn o op isów poszczeg óln ych elek trow n i, le cz rozp a trzy m y szereg elem e n tó w n ow oczesn ej elek trow n i p a r o w e j oraz szereg zasad n iczych p r o b le m ó w je j dotyczących , p rzed staw ia jąc każdy z tych p u n k tów na przyk ładzie r o z w iązań zastosow a n ych w poszczeg óln ych elek trow niach.
Tą drogą k ażd y p u n k t zostanie n ajb ard ziej w szechstronn ie ośw ietlon y, u łatw ion e zostan ie k ry ty czn e p orów n a n ie r o z w iązań zastosow an ych w różn y ch elektrow niach, w reszcie n a jlep iej u w ydatnią się takie rozw iązania, k tóre w w ię k szości e lek trow n i są p od ob n e lub n aw et identyczne, a w ię c te, k tóre m ogą u ch od zić za ob o w ią zu ją ce n ieja k o w chw ili obecn ej.
Z e w zględu na w ielk ą obszerność tem atu oraz ilość rozporządza ln ego m ateriału, z dru g iej zaś stron y — szczu płość ram artykułu, m ow y , oczyw iście, n ie m a ani o w y czerpaniu w szy stk ich zw iązan ych z tem atem zagadnień, ani o zilu strow a n iu k ażd ego zagadnienia przykładam i zb y t w ie lu elek trow ni. W ob u p rzyp ad k ach w y b ó r b ę dzie oparty na dążeniu do przedstaw ien ia zagadnień n a j
w ażn iejszy ch i p rzy k ła d ów n ajb ard ziej ty p o w y ch ; dla za
in teresow an y ch dalszym i szczegółam i — p od a n y je st przy k o ń cu w y k a z literatury. U w zględn ion e zostaną pon iżej n astępu jące ele k tro w n ie :
1) elek trow n ia ,¡K lin gen b erg “ , za sila ją ca m iejską sieć B erlina, w y b u d o w a n a w przeciągu 22 m iesięcy i u ru ch om ion a w lip cu 1927 r.;
2) elek trow n ia „W e st“ , rów n ież za sila ją ca m iejską sieć B erlina, u ru ch om ion a na jesien i 1930 roku ;
3) elek trow n ia „A r rig h i“ (V itri-S u d) w Paryżu, n ale
żąca do „U n ion d‘E lectricité“ , u ru ch om iona w 1931 r.;
4) elek trow n ia „S t. D enis II“ w Paryżu, w łasność . S ociété d'E lectricité de P aris“ , u ru ch om iona w 1933 r.;
5) elek trow n ia „G eld erla n d “ w N ijm egen w H olan dii, będ ąca elek trow n ią ok ręg ow ą p r o w in c ji G elderland, u ru ch om ion a w 1935 r „ oraz
6) elek trow n ia „ Fulham “ w L on dyn ie, o d d a ją ca sw ą en ergię do m ie jsk iej sieci L on dyn u i do sieci pa ń stw ow ej („g rid “ ) p o łu d n io w o -w s ch o d n ie g o okręgu, u ru ch om iona w 1936 r.
E lektrow nia
M oc zainstalow ana *) w M W w pierw szym
etapie rozbu dow y
w okresie k o ń co w ej m aksym alnej
rozbu dow y
„K lin g e n b erg “ 240 480
„W est“ 204 306
„A rrig h i“ 2 2 0 500
„St. Denis II“ 150 400
„G eld erla n d “ 1 0 0 (2 0 0) 400
„F u lh am “ 180 300
*) bez tu rb o -ze s p o łó w za sila ją cy ch w łasn e potrzeb y elek trow ni.
Rys. 2.
P lan sy tu acy jn y elek trow n i „ W e s t “ .
A — p om p o w n ia w o d y ch łod zą ce j; B —■ sita do w od y ch łod zą cej; C —• g łów n a rozdzieln ia 30 k V ; D — n astaw nia; E — g łów n e tran sform a tory; F — sala m aszyn;
G — p om p ow n ia ; H — k otłow n ia; I —• rozdzieln ia w ła s
nych potrzeb (6 k V ); K — złoże w ę g lo w e ; L — m a ga
zyn; M — w arsztat; N — bu dynek b iu row y ; O — o d - popielanie.
C e c h y o g ó ln e
Z om a w ian ych sześciu elek trow n i w szystkie, z w y ją tk iem elek trow n i „W e s t“ , m ają charakter elek trow ni p rzezn aczon ych do p ok ryw a n ia p od sta w ow y ch obciążeń,
Rys. 1.
P lan sy tu a cy jn y elek trow n i „K lin g en b e rg “
a, b —- k otłow n ie, m ięd zy nim i pom ieszczen ie p o d g rzew a czy i tru bin p o m o cn iczy ch ; c — sala m aszyn; d — rozdzieln ia w łasn y ch potrzeb, trans
form atory , p rzetw orn ice, p o m p y k on d en sa cy jn e itd.; e — bu d y n ek b iu ro w y ; j" — m ost p ołą cz en io w y do rozdzieln i 30 k V (nad u licą); g —■ g łó w na rozdzieln ia 30 k V ; h, i — kan ały d op row a d za ją ce w o d ę ch łod zą cą ; k — k a nał o d p row a d za ją cy w o d ę ch łod zącą; l —• m ost łączą cy k o tło w n ię z m łyn a
m i w ę g lo w y m i; m, w — in stalacja do m ierzenia w ęgla na p y ł; n — b u dynki w arsztatow e i m a ga zyn ow e; o — kanał rzeczn y dla d ow ozu w ęgla ; g, r — złoże w ę g lo w e ; s — zsyp d la w y ła d u n k u w ęg la z w a g o n ów k o le jo
w y c h ; t — m osty su w n ico w e ; x , y, z — przenośn ik i w ęg low e.
a w ię c do p ra cy z dużą ilością godzin roczn ego u ży tk ow a nia zainstalow an ej m o cy . Stąd w yp osażen ie ty ch elek tro
w n i w urządzenia o m ożliw ie dużej sp ra w n ości ciep ln ej, co p ocią g n ęło za sobą, oczyw iście, stosu n k ow o znaczne koszta in w esty cji. E lektrow n ia „ W e s t “ b y ła bu d ow an a w za łożen iu przezn aczenia je j do p ok ryw a n ia d u żych zim o
w y ch szczy tów obciążenia m iejsk iej sieci B erlina. Z a zn aczyło się to stosu n k ow o n isk im k osztem in sta la cy j
n ym tej elektrow ni, przy gorszej, oczyw iście, ogóln ej spraw ności.
W og óle m ożna zauw ażyć, że n a tle ogóln eg o r o z w o ju elek try fik a cji, ch a ra k teryzu ją cego się stałym w z r o stem za p otrzebow an ia m o cy i en ergii elek try czn ej, a je d
nocześnie stałym w zrostem spraw n ości osiąganej przez w y tw ó rn ie te j energii, norm alnym , w szędzie spotykanym , zja w isk ie m jest przezn aczenie n ow ob u d ow a n y ch , a w ięc dzięki sw ej n ow oczesn ości n ajb ard ziej ek on om iczn ie p ra
cu ją cy ch elek trow n i do p ok ryw an ia n a jd łu żej w roku trw a ją cy ch obciążeń p od staw ow ych , z jed n oczesn ym s t o p n iow y m degradow an iem m n iej ek o n o m iczn ych elek trow n i starszych do roli w y tw ó rn i szczytow ych , p o k ry w a ją cy ch obciążenia, ty m ba rd ziej krótk otrw ałe, im starsza jest dana elektrow nia.
M oce m aszyn zain stalow an ych w om a w ian ych elek trow n iach w p ie r w szym etapie ich rozb u d ow y oraz p rze
w idziane na ok res m ak sym alnej m oż li
w e j k o ń co w e j rozb u d o w y — p o d a je ta
bela I.
W p o w yższy ch danych ch a ra k tery
styczn ym jest pozostaw ianie z regu ły przy w szy stk ich n o w ob u d o w a n y ch ele
k trow n ia ch du żych ilości m iejsca na d a l
szą ich rozbu dow ę. P rzew ażn ie przy ty m dalsza rozb u d ow a jest ju ż z g óry za p rojek tow a n a w sp osób iden tyczny z p ierw szy m etapem rozb u d o w y (an alo
giczna w ie lk ość k o tłó w i m aszyn, to sam o ich rozpla n ow an ie przestrzenne itp.). Szereg urządzeń pom ocn iczych, ja k n aw ęglan ie, doprow adza n ie w o d y chłod zącej itp. w w ielu w yp a d k a ch jest od razu p rzystosow a n y i w y k o n a n y dla m o cy ostatecznej rozbu dow y.
T e r e n e l e k t r o w n i. K o m u n ik a c ja . O g ó l n e r o z p la n o w a n ie
R ysu n ki 1 do 5 przedstaw iają p la n y sytu acyjn e om a w ian ych elek trow ni. Na podk reślen ie zasłu gu ją pew ne w sp óln e cech y w szystk ich przyk ładów . O tym, że teren y w szystkich elek trow n i są w yp osa żon e w b oczn ice k o le jo we, nie potrzeba, oczyw iście, n aw et w spom inać. Na p o d -
Tabela I.
Nr 5 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY
111
kreślen ie za to za słu gu je fakt, że tory k o le jo w e na tere
nach p o szczeg óln ych elek trow n i są p ow ażn ie p o ro zg a łę - ziane i — n iezależnie od przystosow a n ia ich do n a js p ra w n iejszego w yła d u n k u w ę g la — są p o d p row a d za n e do w szy stk ich n iem a l w a żn ie jszy ch e lem en tów si
łow n i celem u m ożliw ien ia tam bezpośredn iego d ow ozu ciężk ich części m aszyn.
N a jb a rd ziej ty p o w y m jest m oże p od tym w zg lęd em p rzyk ła d elek trow n i „ W e s t “ (rys. 2), g dzie tory k o le jo w e d op row a d zon e są do r o z dzielni 6 kV , do k otło w n i, do p om p ow n i i do sali m aszyn ; w k o tło w n i i w sali m aszyn przech odzą w zdłu ż ich całej dłu gości, w sali m aszyn zaś — n a p oziom ie k on d en sa cji (rys. 6). W elek trow n i
„St. D en is II“ (rys, 4) tor k o le jo w y przech odzi przez k o tłow n ię, pom p ow n ię, salę m aszyn i p o m p o w n ię w o d y ch łod zącej, prostop ad le do osi ty ch b u d y n k ó w , m ożna n im w ię c d o w o z ić ciężary do obszarów zasięgu p oszczeg óln ych su w nic, ob słu g u ją cy ch te pom ieszczenia. W e lek trow n i „ G e l derland“ za stosow a n e jest p od ob n e rozw iąza n ie z tym , że u łożon e są tam jeszcze d o d a tk ow e tory m on ta żow e o bard zo m a ły ch p rom ien ia ch łu k ów , ew entualn ie łączon e m iędzy sobą obrotn icam i.
W spóln ą cech ą w szy stk ich om a w ian ych elek trow n i jest ich położen ie na brzegu rzek.
K on se k w e n cją tego faktu (a ra czej je g o p r z y czyną) jest z je d n e j stron y zastosow an ie su row ej w o d y rze czn ej do chłod zen ia k o n d e n -
Rys. 4.
P la n sy tu a cy jn y elek trow n i „St. D enis II“ .
Rys. 5.
Plan sy tu a cy jn y elek trow n i „F u lh am “ .
W ielk ość terenu za jętego przez elek trow n ię w aha się w dość zn aczn ych granicach. Tam , gdzie nie b y ło tru d n ości w za rezerw ow a n iu w ięk szy ch teren ów , teren y za jęte przez e lek trow n ie są dość zn aczn e: „K lin g en b e^ g “ z a j
m u je ok oło 20 ha, „ W e s t “ — ok. 22 ha, „A r rig h i“ —’ 16 ha, „G eld erla n d “ — 16 ha. E lek trow n ie „St. D enis I I “ i „F u lh a m “ zb u d ow an e zostały na terenach n ależących do d a w n iej ju ż istn ieją cy ch siłow ni i w yk orzystu ją n aw et częściow o stare ich urządzenia (np. urządzenia do w y ła -
sa torów — rozw iąza n ie jed y n ie słuszne p rzy tak w ielk ich m ocach ; z dru giej zaś stron y w szy stk ie om aw ian e elek trow n ie k orzystają z d ow ozu w ęgla drogą w odn ą i m ają w tym celu w yk on an e o d p ow ied n ie nadbrzeża, w zględ n ie
Rys. 3.
P lan sy tu a cy jn y elek trow n i „A r rig h i“ .
kan ały portow e, oraz w yp osa żon e są w urządzenia w y ła d u n k ow e i tran sp ortow e dla przenoszen ia w ęg la d o p o m ieszczeń, w k tó ry ch jeist on m a ga zyn ow an y. U rządze
nia pow yższe są w id oczn e na w szy stk ich załączon ych planach sy tu acyjn ych . P on ad to w szy stk ie om a w ian e elek trow n ie są u sy tu ow a n e n a teren ach m ało w zn iesion ych nad zw iercia d łem p rzyległy ch rzek, tak iż pom p ow a n ie w o d y d o k on d e n sa to rów z reg u ły n ie w ym a g a p o k o n y w an ia zb y t w ie lk ic h różn ic poziom ów .
dunku i m agazyn ow an ia w ęgla), stąd za jęte przez nie o b szary są m n iejsze i w yn oszą w „St. D enis 11“ ok. 6 ha, w „F u lh am “ — ok. 3 ha. Zresztą w a rto nadm ienić, że te
ren fak tyczn ie za jęty przez elek trow n ię „ W e s t “ (łącznie
Rys. 6.
P rzek rój p oprzeczn y przez elek trow n ię „ W e s t “ (napisy od lew ej stron y : rozdzielnia 30 k V —• kable, rozdzieln ia 30 k V — generatory, nastaw nia, bu d y n ek tra n sform a toro-
niach turbiny. W elek trow n iach późn iej b u d ow an ych za
rów n o tem peratury, ja k i ciśnienia pary, m a ją ten den cję do p ew n eg o w zrostu (zw łaszcza np. w „St. D enis 11“ ).
L iczba stopni p odgrzew a n ia kondensatu jest czasem w y ż sza od liczb y u pu stów pary z, turbin, a to dzięki w y k o rzystaniu dla podgrzew ania kondensatu rów n ież pa ry z u pu stów tu rbin w łasn y ch potrzeb, a n aw et czasem i ich p a ry od lotow e j (przy ruchu przeciw prężn ym ).
K o t ło w n ia
T abela III zaw iera dane charak terystyczn e k o tłów w poszczeg óln ych e le
ktrow niach (patrz rów n ież tab. II).
w y, sala m aszyn, p om p ow n ia i podgrzew acze, k otłow n ia, 6 kV, zb iorn ik popiołu).
rozdzieln ia w ła sn y ch potrzeb
z m iejsce m na rozbu d ow ę) rów n ież nie jest zb yt w ielki, b o nie p rzek ra cza 7 ha.
Na og óln e rozp la n ow an ie elem en tów elek trow n i w teren ie w y w ie r a ją w p ły w n astęp u jące czyn n iki: k on fig u ra c ja teren u (ja k w id a ć z rys. 1 — 5 n a jlep ie j w y k o r z y styw ać da ją się teren y o k o n fig u ra cji prostoką tn ej, z b li
żonej do k w a d ra tow ej), p od sta w ow y kieru n ek d o p ro w a d zo
nej b oczn icy k o le jo w e j, położen ie m iejsca m ożliw ego u ję cia w o d y ch łod zącej w stosunku do całeg o terenu. G łów na oś elektrow ni, r ó w n o leg ła do osi sali m aszyn, m a ten den c je do ró w n o le g łe g o lub prostop ad łeg o ustaw ienia się w zg lęd em k ierun ku dop row a d zon ej b o czn icy k o le jo w e j.
P ołożen ie tej osi w zg lęd e m brzegu rzek i je s t ra czej o b o jętne, gdyż k an ały d op row a d za ją ce w od ę chłod zącą m ogą b y ć d ow oln ie w ygięte.
N ieraz o og ó ln y m rozpla n ow an iu d e cy d u je dążenie do m ożliw ego skrócenia k an ałów d orow a d za ją cy ch w odę, ja k o in w e sty cji dość k osztow n y ch . Z dru giej zaś strony, p rzy rzeczn y m tran sp orcie w ęgla , w yła d u n ek w ę g la oraz je g o m a ga zyn ow an ie w przestrzeni m iędzy rzeką a ele k trow n ią zm usza do w ydłu żen ia ty ch k an ałów (typow y przyk ład — ele k tro w n ia „F u lh a m “ ). S zczególn ie k orzyst
ny jest układ, w k tóry m w y ła d u n ek w ę g la m oże nastę
p o w a ć w kanale p o rto w y m prostop ad ły m do osi rzeki.
R ów n ole g le do teg o kanału m ieści się w ów cza s skład w ę gla, g łów n a zaś oś elektrow ni, rów n ież ró w n ole g ła do k a
n ału — lecz za to prostopadła do osi rzeki — pozw ala zb liży ć szczytow ą ścianę m aszyn ow n i do brzegu rzeki, a w ięc p op ro w a d zić n ajk rótsze kanały dop row ad za jące w o d ę chłodzącą.
O g ó l n e c h a r a k t e r y s t y k i c ie p ln e
T abela II przedstaw ia stosow an e w p oszczególn ych elek trow n iach ciśnienia i tem peratu ry pary, ja k rów n ież n iek tóre inne charak terystyk i ich o b ie g ó w ciepln ych .
P o r ó w n y w u ją e ze sob ą p o w y ż sze dane, m ożna za u w ażyć, że w szy stk ie om a w ian e elek trow n ie pod w zględ em ich charak terystyki ciepln ej są zb liżon ego ty p u ; p osiłk u ją się m ia n ow icie n a jw y ższy m m ożliw y m do za stosow a
nia ciśn ien iem pary, które p rzy w yb ra n ej tem peraturze pa ry i bez m ięd zystop n iow eg o przegrzew an ia nie zagraża jeszcze n adm iern ą w ilg otn ością pa ry w k o ń cow y ch stop
P oza elektrow nią
„K lin g enb erg “ , najstarszą z rozpatryw a n ych , liczba k o tłó w przyp a d a ją cych na tu rbozespół w ah a się w granicach od 1 do 3. R ząd w ie l
k ości jed n ostek k o tło w y ch (ok reślon ej ich w yd a jn ością godzinną) — jest rów n ież zb liżon y w elek trow n iach b u dow an ych p o roku 1930. C h arakterystyczn e jest duże r o z pow szech n ien ie palenisk n a p y ł w ę g lo w y , przy czym w
„K lin g enb erg u “ czynna je st centralna in stalacja m ielenia w ęgla, pom ieszczon a w o sob n y m budynku, w „A r rig h i“
zaś i „St. D enis 11“ m łyn y są in dyw id u a ln e dla każdego k otła — w „St. D enis 11“ w osob n y m bu dynku , a w „ A r righi“ w n ajn iższej k on d y g n a cji sam ej k otłow n i.
Tabela II.
£1
CU 3 CU1 ^ - i
s-
„
g Elektrow nia Ö) 05S *■> co .05 a) s
„
'ö Ö
oj £ S " £
5— j■ #0
Ul S ą i 3
Ciśnienie pary w
kotłach . . . ata 35 32 35 64 39,5 43,5
Średnia tem p era
tura p a ry w y c h o dzącej z przegrze-
w acza . . . . °C 410 425 450 465 450 450 C iśnienie pary przy
w locie do tu r
bin ...ata 32,5 25 33 54 30 41,5 T em peratura pary
dolotow ej do tu r
bin :
n orm aln a . . °C
m aksym alna . °C 400 395 425
425 450
480
440 425
L iczba stopni p o d grzew ania k on
densatu . . . . 3 3 4 3— 4 3 6
Podgrzew anie p o
w ietrza . . . . jest jest jest jest jest jest M iędzystopniow e
przegrzew anie
n iem a p a r y ... nie ma nie ma nie ma n iem a n iem a
Na drugim m iejscu p od w zględem rozpow szechn ien ia zn ajd u ją się paleniska z rusztam i p osu w ow ym i (stockery);
w reszcie n orm aln e ruszty ła ń cu ch ow e posiada ty lk o elek trow n ia „G eld erla n d “ . Z pow yższeg o m ożna w ysn u w a ć pew n e w nioski o istnieniu tru dności w k on stru k cji ru sz-
Nr 5 PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY
113
Tabela III.
£1 ■c-o
(i ? i
k- - s
E lektrow n ia
„Kling berg „West“ O)
kt-
Ą „St.D nis 11 „Gelde land‘ Ö s
Liczba k o tłow n i . 2 1 2 1 1 1
L iczba k otłów . . 16 8 9 (1 2 ) 6 4 (8 ) 8 L iczba k otłów na
jed en tu rbozespół 5,5 1,3 2 ,3 (3 , 2 1 2,7
Norm alna w y d a j
ność k otła . . t/h 60 120 110 90 85 118
M aksym alna w y
dajność kotła t/h 150 135 120 120
Pow ierzchnia o - grzew aln a k ot
ła ...m2 1600 2 400 2 350 910 1740 1 180 Powierzchnia ekra
n ów . . . . m2 150 325 200
Pow ierzchnia prze-
grzew acza . . m2 675 374 860 500
Pow ierzchnia p o d
grzew acza . m2 1 230 1 000 990 765
P ow ierzch n ia p o d grzew acza p o
w ietrza . . . m* 3 340 5 200 1 130 1 880 T y p k otłów . . . sekcyj sek cy j stro sek cy j sekcyj stro
ne i ne mo ne ne m orur
stro rurko kow e
m orur we
kow e
T y p paleniska . . pyłow e stoc- pyłowe pyłowe ruszty stockcr
ker łańcu
chowe strefo
we O gólna ilość k o m i
n ó w ... 8 2 4 6 2 2
Iłość k otłó w na je
den kom in . . 2 4 3 1 4 4
W y sokość k om in ów
n ad teren em . m 70 110 69 45 80 90
w ych . Z ad a n ie to b y ło szczególn ie w ażn e w przyp adku zastosow an ia palenisk na p y ł w ęg low y , w yd a tn ie z w ię k sza ją cy ch ilość części stałych u n oszon ych przez gazy spa
lin ow e do kom in ów . N iezależnie od zastosow an ia du żych w y so k ości k om in ów , co ju ż sam o przez się częściow o zm niejsza u cią żliw ość elek trow n i dla b ezpośredn iego je j otoczenia, w w ię k szości om a w ian ych e lek trow n i zainsta
low a n e jeszcze zostały sp ecjaln e urządzenia do oczyszcza
nia spalin.
T ak w ię c w elek trow n i „ K lin g en b erg “ w bu d ow an e zostały w k ilk a lat po je j uru ch om ieniu, w m iejscu u p rze
dn io w ty m celu za rezerw ow a n y m , k osztow n e 2), lecz b a r dzo sp raw n ie działające, filtry elek trostatyczn e (na rys. 7 ap aratów tych jeszcze nie ma). U rządzenia te są ta k k osz
tow n e, że w in n ych elek trow n iach n ie zn alazły za stoso
w ania. W e lek trow n i „ W e s t “ — w o b e c u życia paleni.sk nie p y ło w y c h — ja k rów n ież w o b e c zn aczn ej w y sok ości k om in ów , nie zaszła jeszcze na razie k on ieczn ość d o b u d o -
tó w ła ń cu ch ow y ch dla tak w ielk ich k o t
łów . W szystk ie k otły w yk on an e, bą dź ja k o sek cyjn e, bądź też ja k o strom oru rk ow e, w yp osa żon e są w p od g rze w a cze w o d y (z w y ją tk ie m k o tłó w e le k tro w n i „ W e s t “ , k tó re n ie m a ją ek on om izerów ) i w p o d g rz e w acze pow ietrza , w p rzegrzew acze, oraz w system y ru r o w y c h ek ra n ów ch łod zących k om ory palenisk ow e. W elek trow n iach
„St. D en is II“ , „G eld erla n d “ i „F u lh a m “ ekrany te są system u B ailey'a.
Z w y ją tk ie m elek trow n i „St. D enis II“ i „K lin g e n b e r g “ — stosow an e są w szę dzie w sp ó ln e k om in y na w iększą liczb ę k o tłów (3— 4); w y s o k o ści k om in ów d o c h o dzą do 100 m p o n a d p ozio m terenu. T o ostatnie pozw a la n a ru ch k o tłó w przy m n iejszy ch obcią żen iach bez u ru ch am ian ia sztu czn ego ciąg u ; ta k np. w e lek trow n i
„ W e s t“ k o tły m og ą p ra co w a ć w ten sposób aż do 50°/o sw ej n orm a ln ej w y d a jn o ści.
P ew n e szczeg óły w y k on a n ia n iek tórych k otłow n i p rzed staw ia ją rysun k i 7, 8 i 9.
S zczególn ie oryg in aln y u k ład posiada k o t
łow n ia elek trow n i „ A rrig h i“ ■—■ na rys. 8.
w idoczne jest pom ieszczenie m łyn ów w ęg low y ch p od kotłami.
W o b e c u sytu ow a n ia w ięk szości op isyw a n y ch e le k trow n i na gęsto za lu d n ion y ch p rzedm ieściach w ie lk ich m iast — duża w ag a p rzyw ią zan a została p rzy ich za p ro
jek tow a n iu do n ależytego oczyszczan ia g a zów sp alin o-
R ys. 7.
P op rzeczn y p rzek rój przez k otłow n ię e lek trow n i „K lin g e n b e r g “ : a — zaw ieszen ie k o tłów ; b — zb iorn ik i p y łu w ę g lo w e g o o p oje m n ości p o 65 t; d — d op row ad zen ie ciep łeg o p ow ietrza „p ie rw o tn e g o “ ; e — d o
prow a d zen ie p y łu do p a ln ik ów ; f — k om ora p a len isk ow a; g — ru ry ekranu ch łod zą cego; i — podg rzew a cz pow ietrza ; l — w en tyla tor w y
ciągow y.
w an ia urządzeń oczyszcza ją cy ch gazy spalinow e. R olę tych urządzeń o d g ry w a ją do p ew n eg o stopnia bardzo
2) K oszt in stala cji ok. 10 R M na 1 kW zainstalow anej m o cy siłow ni.
Observation-room for. sampling chimney gases
Induced-draught fans Fan-house Flue-gas inlets
to chimney<.
switch-Au*.
gear^
Atmos, exhaust :onveyor
C.W. pump bay.
Oil coolers-! forced-
draught fans
■ Delay pipes..
Ash bunker T ransformer
60,000-KW. turbo-alternator
Telescopic shoot Atmos?]
exhaust P. cable I
tunnel —
C.W'.'inlej- tunnels Station inlet-
chamber
ISection at back of i Section at back of i Section on centre I r boiler showing"*!*' ducts showing' T ... ot boiler-house showing
ducts & sulphur- sulphur-bxtraction ooiier fronts extraction plant plant pipework
Rys. 9.
P rzek rój przez elek trow n ię „F u lh am “ (w zdłuż k otłow n i i w poprzek sali maszyn).
k tórym 90% części stałych zostaje zatrzym an ych ; p o cią ga to zu życie 0,25 1 w o d y n a 1 m3 spalin. A n alogiczn ą in sta la cję. typu M od a v e-H a n rez posiada elek trow n ia „St.
D enis II“ .
W reszcie szczególn ie sk om plik ow an ą in stala cję o czy szczania spalin posiada elek trow n ia „F u lh a m “ , gdzie za zadanie p ostaw ion o sobie —- oprócz oczyszczan ia gazów od części stałych — u w oln ien ie ich rów n ież od szk od li
w y ch dla otoczen ia p rod u k tów spalania zaw artej w w ę glu siarki. In stala cja (rys. 10) p ra cu je na zasadzie z w y k ły ch h yd rau liczn ych oczyszczaczy spalin, lecz z zam k n ię
ty m o b iegiem w od n y m i z dodaw aniem do w o d y p ew n y ch chem ik alii (głów n ie w apna). S k u teczn ość in stalacji jest duża: gazy sp alin ow e opu szczające kom in y za w ierają cząstki stałe o w ym iarach m n iejszy ch od. 5 m ik ron ów i z zaw a rtością .m niej od 13 mgr. siarki n a 1 m* spalin.
K oszt in stala cji jest pow ażn y, w yn osi b ow iem 5,85% cał
k o w iteg o kosztu elektrow ni.
D ostosow an ie p racy k o tłó w w tak w ie lk ich e le k tro w niach do częstych i szybkich, a nieraz g w a łtow n ych zm ian obcią żeń jest p ow a żn y m zagadnieniem . W elek tro w ni „K lin g e n b e rg “ zadanie to zostało rozw iązane w drodze w ła ściw e j orga n izacji obsłu gi k otłów : każde cztery kotły m ają w sp óln e stan ow isk o obsługi bog ato .w y p osa żon e w e w szelkie m ożliw e przyrzą dy p om ia row e oraz w o d le g ło ściow e n apędy dla regu la cji d op ły w u p y łu d o palenisk, ilości pow ietrza, ciągu itp. P on ad to czynne jest centralne k ie ro w n ictw o k otłow n i, które k o n tro lu je ruch w szystkich k otłów , w p ły w a na rozk ład obcią żen ia na poszczególn e gru p y k otłów , sygn a lizu je p rzew id yw a n e zm ian y ob cią żenia itp.
W elek trow n i „A rrig h i“ ruch k otłow n i jest c a łk o w i
cie za utom atyzow any (system em B a iley ‘a). A u tom aty za cja ta o b e jm u je za rów n o ogólne dostosow an ie p ra cy kotłow n i do zm ienn ego obciążenia, z za ch ow a n iem stale op tym a l
n ych g ospoda rczo w a ru n k ów tej pracy, ja k i rozk ład o b ciążenia na poszczególn e kotły. Cała in stalacja p ra cu je z u pełn ie za d a w a la ją co ; rola obsługi k otłow n i ogranicza się do k on troli urządzeń sam oczynn ych . T en sam system au tom atyzacji k otłow n i (w w yk on an iu fab ry k i „S o ciété d'U sinage de M atériel E lectriq u e“ ) został p rzyjęty w e lek trow n i „St. D enis I I “ . A u tom aty za cja o b e jm u je: 1) u trzy m anie stałości ciśn ien ia pa ry w g łó w n y m kolektorze, obszerne p rze k ro je dop row ad zeń g azów od p oszczególn ych
k o tłó w do kom in ów , w k tórych to kanałach szyb kość g a
zó w sp a lin ow ych jest tak m ała, że znaczne ilości cząstek stałych w y p a d a ją z g a zów i osadzają się. Sam e kom iny
Rys. 8.
P op rzeczn y p rzek rój k otło w n i w elek trow n i „A r rig h i“ : A — w a g o n ik p rzew ożą cy w ę g ie l n iezm ielon y ; B — skład w ę g la niezim ielonego; C — m łyn w ę g lo w y ; D — w en ty la tor pow ietrza ; E — oddzielacz cy k lo n o w y p y łu ; F — zb iorn ik p y łu ; H —• palnik p y ło w y ; I — k om ora p a len isk ow a; J — ru rk i kotła; K — p od g rzew a cz w o d y ; L — p od g rz ew a cz p ow ietrza ; M — w en tyla tor w y c ią g o w y ; N — w en tyla tor p od m u ch o w y ; P — urządzenia do
oczyszczan ia spalin.
przystosow ane tam zostały zresztą do w a ru n k ów pracy p rzy ew en tu a ln ym p óźn iejszy m zastosow aniu m ok rego oczyszczan ia spalin. W elek trow n i „A r rig h i“ zastosow ane jest h ydrau liczn e oczyszczan ie gazów spalin ow ych , przy
PRZEGLĄD ELEKTROTECHNICZNY 115
pow ietrzem . W obu w ym ien ion y ch w y żej system ach au to
m a tyzacji dla n a p ęd ów o zm ien n ych liczb ach o b r o tó w za
stosow an e są silniki k om u ta torow e p rąd u zm ienn ego z przesu w an ym i szczotkam i. Na og ół m ożna w n iosk ow a ć, że ten d en cja do stosow an ia au tom atyza cji k o tłow n i w w ie l
k ich n o w y ch ele k tro w n ia ch jest dość silna. N iezależnie od p ow yższeg o regu łą ju ż je s t urządzanie centralnego stan o
w iska k on troli ru ch u k otłow n i, -analogicznego do n astaw ni elek try czn ej, k tóra ju ż daw n iej zyskała sobie p ra w o o b y w atelstw a w elek trow n i.
P ew n a u w aga n ależy się ukształtow aniu k otłow n i oraz je j położen iu w zględ em sali m aszyn (rys. 1— 5). Z roz
p a tryw a n ych sześciu e lek trow n i — cztery („K lin g en b e rg “ ,
„Ą r r ig h i“ , „G eld erla n d “ i „F u lh am “ ) m ają osi k otłow n i prostop ad łe do osi sali m aszyn, p rzy czyim ty ch k otłow n i jest zw y k le w ię cej, niż jed n a (u w zg lęd n ia jąc całk ow itą rozbu dow ę). L iczba je d n ostek k o tło w y ch w rzędzie k otłów p rostop a d ły m do sali m aszyn nie przek racza czterech.
E lek trow n ie „ W e s t “ i „St. D en is II“ m ają k o tłow n ie b ie g n ące rów n oleg łe do sali m aszyn: pierw sza m a d w a rzędy k otłów , druga — jeden.
C iekaw y szczegół b u d ow la n y stan ow i rozm ieszczenie k om in ó w ; jed y n ie elek trow n ia „G eld erla n d “ m a k om in y u staw ione na w ła sn y ch fu ndam en tach poza b u dyn k iem k o tło w n i; p ozostałe elek trow n ie m a ją k om in y u staw ione na dach u kotłow n i, przy czym elek trow n ia „ W e s t “ — nad p rze jściem kotłow n i, dla g ru p y 4 k otłów , zaś elek trow n ia
„F u lh a m “ — nad p om p ow n ią , u m ieszczoną m iędzy k o tłow n ią i salą m aszyn — rów n ież dla 4 k otłów , — lecz z jed n eg o rzędu.
(C. d. n.).
Zabezpieczenia nadm iarow e transform atorów napięciowych
Inż. W a l e n t y S t a r c z a k o w
W s tę p
M o c e w p o s z c z e g ó l n y c h k l a s a c h a m o c „ g r z e j n a 11 t r a n s f o r m a t o r a n a p i ę c i o w e g o
M o c tran sform a tora n a p ię cio w e g o ok reślić m ożna dw ojak o.
Jeżeli ch od zi o d okład n ość tran sform a tora, to m ó w i
m y o m oca ch w p oszcze g óln y ch k lasach — n p w klasie 0,5, 1 lub 3. M o c w k lasie w sk azu je, ja k w ie lk ie m oże być o bcią żen ie tra n sform a tora n a p ięciow ego, ab y u ch y by n a p ię c io w y i k ą to w y n ie p rze k ro czy ły jeszcze g ranic przepisan ych dla d a n ej k la sy dok ła dn ości. W aru nk i n a grzew ania n ie są p r z y tym bran e w rachubę.
O ile chodzi n atom iast o w y zy s k a n ie ciep ln e tra n s
form atora n ap ięciow ego, a w ię c o u życie go w roli trans
form atora m ocy , to w ó w c z a s o p eru je m y m ocą „g r z e jn ą “ . P o jęcie to jest an alogiczn e d o p o ję c ia m o c y „p rz y p ra cy cią g łej“ tran sform a tora s iło w e g o ; określa o n o m ia n o w i
cie t o ob cią żen ie ciągłe, p r z y k tó ry m u stalon e p rzyrosty tem peratu r u zw ojeń , rdzen ia oraz, ew entualn ie, oleju osiągają dopu szczalne granice.
Stosunek m o c y w klasach 0,5, 1 i 3 oraz m o cy „g r z e j
n ej“ jest w e w szy stk ich n o w o cze sn y ch tran sform a torach w p rzyb liżen iu stały i w yn osi przeciętn ie 1:2:6:10. Z n a jąc m o c tran sform a tora w klasie 0,5 1 lub 3 m ożna — na p od sta w ie te g o stosu nk u — ok reślić orien ta cyjn ie m oc
„g rzejn ą “ tran sform a tora. Z esta w ion e w tabeli I m o ce w poszczeg óln ych klasach oraz m o ce „g r z e jn e “ p ew n ej
serji tra n sform a torów o le jo w y c h da ją og óln e p o ję cie o sp otyka n ych tu w p rak ty ce w ielk ościa ch .
Tabela I.
M o ce w p oszczeg óln ych k lasach oraz „g r z e jn e “ dla pew n e j serii tra n sform a torów n a p ięciow y ch o le jo w y ch .
N apięcie w kV M o c w V A
n om i probier w klasie w klasie w klasie
„grzejn a“
nalne cze 0,5 X1 3
3 26 20 45 150 2 0 0
6 33 45 90 250 300
10 42 50 1 0 0 300 500
2 0 64 60 120 360 600
30 8 6 80 160 500 1 0 0 0
45 119 12 0 240 700 1500
W p rze w a ża ją ce j liczb ie p rzyp a d k ów tran sform a tory n a p ięcio w e p ra cu ją z obcią żen iem rzęd u 10 V A . Np. przy zasilaniu za p om ocą d w ó ch tran sform a torów n a p ięcio
w y ch w układzie „ V “ zesp ołu p rzy rzą d ów p om ia row y ch , sk łada jąceg o się z licznika, w atom ierza, w sk aźnika cos oraz w oltom ierza, p o b ó r m o c y rzadko przek racza 30 V A na tran sform ator. W iększe obciążenia w y stę p u ją przy z a silaniu przez tran sform a tor n a p ięciow y : przekaźn ik ów , reg u la toró w n apięcia, cew ek w yzw a la czy, c e w e k za n ik o
w y c h oraz in n y ch p rzyrzą d ów o du żym p ob orze m ocy.
2) u trzym an ie n ajk o rzy stn iejszeg o dla spalania d op ływ u pow ietrza , 3) u trzym an ie w ła ściw eg o stosunku m iędzy ciągiem i p od m u ch em ce le m stałego za ch ow a n ia p o d c i-
Rys. 1 0.
Schem at działania in stala cji do oczyszczan ia i odsiarcza
n ia sp alin w ele k trow n i „F u lh a m “ .
śnienia w palenisku , oraz 4) ek o n o m iczn y pod ział ob c ią żenia m iędzy k otły, za leżn ie od ch w ilo w y ch w aru n k ów . E lek trow n ia „G eld erla n d “ m a k otło w n ię za u tom aty
zow aną system em „H a ga n “ , p o s iłk u ją cy m się sp rężon ym
