Dygo, Marian
"Nazwy miast Pomorza Gdańskiego",
praca zbiorowa pod red. Huberta
Górnowicza i Zygmunta Brockiego,
Wrocław [etc.] 1978 : [recenzja]
Przegląd Historyczny 71/4, 858
1980
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
858
Z A P I S K IN a zw y m ia st P om orza G dańskiego, p ra ca z b io ro w a p o d re d ak c ją H u b e rta
G ó r n o w i c z a i Z y g m u n ta B r o c k i e g o . Z a k la d N a ro d o w y im . O ssolińskich — W y d aw n ictw o , W r ocla w -W arszaw a-,К ra k ó w -G d a ń sk 1978, s. 244.
T a p o p u la rn o n a u k o w a k siążk a je s t pierw szym całościow ym o p raco w an iem n azw m iast P o m o rza G d ań sk ieg o . Z e b ra n o w niej etym ologie i w iadom ości z zak resu historii n a zw m iast d w ó ch histo ry czn y ch w ojew ództw P ru s K ró lew sk ich : p o m o rsk ieg o i m alb o rsk ieg o o ra z ziem bytow skiej i lęborskiej. U w zg lęd n io n o nazw y 40 m iast o ra z nazw y 111 dzielnic, przedm ieść itp. fo rm o sadniczych. O m ó w io n o nie ty lk o nazw y dzisiejsze, ale ró w n ież nazw y p ierw o tn e, zan ik le itp. A u to rzy zajęli się rów nież nazw am i innych o b iek tó w geograficznych, zw łaszcza rzek, o ra* nazw am i o sobow ym i. D la większości nazw P o m o rz a G d a ń sk ie g o jest to pierw sze o p raco w an ie tego ty p u i w tym tkw i p o d staw o w a w a rto ść om aw ian ej książki. W p rz y p ad k u nazw m ających ju ż lite ra tu rę n a u k o w ą a u to rz y w ysunęli liczne now e p ro p o rcje in te rp retacy jn e, m odyfikacje i uściślenia.
K siążka m a w zasad zie u k ład hasłow y z zach o w a n iem p o rz ą d k u alfabetycznego. K ażdy a rty k u ł hasłow y p o p rz ed z a k ró tk i tekst o o biekcie, k tó re g o nazw y o m aw ia d an y a rty k u ł. P raca z a o p a trz o n a z o stała w e w stęp to p o n o m asty c zn y , bib lio g rafię i sk o ro w id z nazw .
A u to ra m i książki są p raco w n icy Z esp o łu O n o m asty czn eg o przy Z a k ład z ie Języka Polskiego U niw ersytetu G d ań sk ieg o . T ek sty h istoryczne wyszły sp o d p ió ra W acław a O d y ń c a z In s ty tu tu H isto rii U n iw ersy tetu G d ań sk ie g o .
M . D.
H enryk Ł o w m i a ń s k i , Religia Słow ian i j e j upadek (w . VI— XI I ) , P aństw ow e W y daw nictw o N au k o w e , W arszaw a 1979, s. 433.
N ajnow szą książkę H en ry k a Ł o w m i a ń s k i e g o m ożna p o tra k to w a ć ja k o sw ego ro d z aju su p lem en t jeg o m o n u m e n taln ej syntezy p o czątk ó w p a ń stw a polsk ieg o . W aga i zakres p ro b lem u religii Słow ian skłoniły a u to ra d o n a d a n ia sw ym ro zw aż an io m form y o d ręb n ej, obszernej m o n o g rafii, ro z p atru ją c ej system w ierzeń religijnych S łow ian w szerszym k o n tek ście in d o eu ro - pejskim . P raca ta m ająca c h a ra k te r zaró w n o syntezy p ro b lem u , ja k i polem iki z fu n k c jo nującym i d o ty ch czas w nau ce p o g ląd a m i n a tem at religii S łow ian, dzieli się w yraźnie n a trzy części. N iew ątp liw ie sta n ie się o n a p rz ed m io te m i p u n k tem wyjścia d y sk u sji; tu chcem y jed y n ie zasygnalizow ać jej uk a za n ie się.
Część pierw sza — ro d zaj ob szern e g o w stępu te o re ty czn o -m eto d o lo g iczn eg o . poza ustaleniem p o d staw o w eg o a p a ra tu pojęciow ego o raz sfo rm u ło w a n ie m definicji religii i jej za sa dniczych fu n k cji, zaw iera w nikliw ą krytykę teorii G . D u m é z i l a . W o p arciu o d an e historyczne i językow e a u to r o d rzu ca du m ćzilo w sk ą teorię, w m yśl k tó rej politeizm u k sz ta łto w ał się jeszcze w d o b ie w sp ó ln o ty in d o eu ro p ejsk iej a za tem był fo rm ą wierzeń w łaściw ą w szystkim lu d o m in d o eu ro p e jsk im . C zęść tę k o ń c zą ro z w aż a n ia o zak resie sto so w aln o ści m eto d : etn o g raficzn ej, archeologicznej i etym ologicznej w b a d a n ia c h n ad re k o n stru k cją system u w ierzeń religijnych S łow ian. D o cen iając ich znaczenie ja k o m eto d po m o cn iczy ch , a u to r staje n a stan o w isk u , iż p o d sta w ą w szelkich w n iosków m o g ą być jed y n ie ź ró d ła pisane.
C zęść d ru g ą stanow i p ró b a rek o n stru k cji religii Słow ian w okresie od VI w. (pierw sze w zm ianki pisan e o ich 'w ie rze n ia c h ) d o m o m e n tu ich ch ry stian izacji. Z e w zględów źró d ło w y ch a u to r z asto so w ał p o d ział re g io n ialn y om aw iając k o lejn o w ierzenia Słow ian p o łu d n io w y ch , w schodnich, p o łab sk ich i zach o d n ic h (P o lsk a. C zechy). W w yniku im ponującej eru d y cją krytyki w szystkich d o stę p n y ch w zm ianek źródłow ych a u to r u stala, że p o d sta w o w ą fo rm ą w ierzeń Słow ian była p o lid o k sja, w raz z jej f?czytow ym elem entem — p ro to te izm em . N a d e r k rytyczny n a to m iast je s t jeg o sto su n ek d o k oncepcji politeizm u słow iańskiego. N ie w ykluczając m ożliw ości pojaw ien ia się tendencji po liteisty czn y ch u Słow ian p o łu d n io w y ch , o g ran ic za w zasadzie to zjaw isko d o teren ó w P o ła b ia , zazn aczając p rzy tym iż j e j t o n o p óźne i po w staje
