PR\678516PL.doc PE 392.248v01-00
PL PL
PARLAMENT EUROPEJSKI
2004 2009
Komisja Zatrudnienia i Spraw Socjalnych
2007/2156(INI) 11.10.2007
PROJEKT SPRAWOZDANIA
w sprawie demograficznej przyszłości Europy (2007/2156(INI))
Komisja Zatrudnienia i Spraw Socjalnych
Sprawozdawczyni: Françoise Castex
Sprawozdawczyni komisji opiniodawczej (*):
Karin Resetarits, Komisja Praw Kobiet i Równouprawnienia
(*) Procedura obejmująca zaangażowane komisje - art. 47 Regulaminu
PE 392.248v01-00 2/10 PR\678516PL.doc
PL
PR_INI
SPIS TREŚCI
Strona PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO ...3 UZASADNIENIE ...9
PR\678516PL.doc 3/10 PE 392.248v01-00
PL
PROJEKT REZOLUCJI PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO w sprawie demograficznej przyszłości Europy
(2007/2156(INI)) Parlament Europejski,
– uwzględniając własną rezolucję z dnia 14 marca 1997 r. dotyczącą sprawozdania Komisji przedstawionego Radzie i Parlamentowi Europejskiemu na temat sytuacji demograficznej w Unii Europejskiej (1995)1,
– uwzględniając własną rezolucję z dnia 12 marca 1998 r. dotyczącą sprawozdania Komisji z 1997 r. na temat sytuacji demograficznej2,
– uwzględniając własną rezolucję z dnia 15 grudnia 2000 r. dotyczącą komunikatu Komisji
„Europa dla wszystkich grup wiekowych – dobrobyt i solidarność między pokoleniami”3, – uwzględniając komunikat Komisji zatytułowany „Reakcja Europy na proces starzenia się
ludności świata – Promowanie postępu gospodarczego i społecznego w starzejącym się świecie – Dokument Komisji Europejskiej na drugą światową konferencję poświęconą starzeniu się” (COM(2002)0143),
– uwzględniając Europejski pakt na rzecz młodzieży, przyjęty przez Radę Europejską obradującą w Brukseli w dniach 22-23 marca 2005 r.,
– uwzględniając zieloną księgę Komisji zatytułowaną „Wobec zmian demograficznych:
nowa solidarność między pokoleniami” (COM(2005)0094),
– uwzględniając swoją rezolucję z dnia 23 marca 2006 r. w sprawie wyzwań demograficznych i solidarności między pokoleniami4,
– uwzględniając komunikat Komisji zatytułowany „Demograficzna przyszłość Europy - przekształcić wyzwania w nowe możliwości” (COM(2006)0571),
– uwzględniając komunikat Komisji zatytułowany „Promowanie solidarności między pokoleniami” (COM(2007)0244),
– uwzględniając dokument roboczy Komisji zatytułowany „Demograficzna przyszłość Europy: fakty i liczby” (SEC(2007)0638),
– uwzględniając art. 45 Regulaminu,
– uwzględniając sprawozdanie Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych oraz opinie Komisji Praw Kobiet i Równouprawnienia, Komisji Gospodarczej i Monetarnej, Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji
1 Dz. U. C 115 z 14.4.1997, str. 238.
2 Dz. U. C 104 z 6.4.1998, str. 222.
3 Dz. U. C 232 z 17.8.2001, str. 381.
4 Dz. U. C 292 E z 1.12.2006, str. 131.
PE 392.248v01-00 4/10 PR\678516PL.doc
PL
Rozwoju Regionalnego (A6-0000/2007),
A. mając na uwadze, że sytuacja demograficzna jest wypadkową trzech czynników:
przyrostu naturalnego, średniej długości życia i przepływów migracyjnych, obecne wskaźniki zapowiadają w perspektywie 2050 r. radykalne zmiany demograficzne, które przyniosą w szczególności zestarzenie się ludności Europy, której średnia wieku mogłaby zwiększyć się z 39 lat (2004 r.) do 49 lat (2050 r.),
B. mając na uwadze, że wspomniane zmiany demograficzne wywrą znaczący wpływ na strukturę populacji i piramidę wieku; że w związku z tym liczba ludzi młodych w wieku od 0 do 14 lat zmniejszy się ze 100 mln (w 1975 r.) do 66 mln w 2050 r., liczba ludności w wieku produkcyjnym, która ok. 2010 r. osiągnie najwyższy poziom 331 mln, stopniowo będzie się zmniejszać (do ok. 268 mln w 2050 r.), podczas gdy średnia długość życia pomiędzy 2004 a 2050 r. wzrośnie o 6 lat w przypadku mężczyzn i o 5 lat w przypadku kobiet, co w rezultacie doprowadzi do wzrostu liczby osób powyżej 80 roku życia z 4,1% do 11,4% w latach 2005-2050,
C. mając na uwadze równowagę między ludnością czynną zawodowo i ludnością zawodowo bierną, średni europejski wskaźnik obciążenia demograficznego (tj. stosunek liczby osób w wieku ponad 65 lat do liczby osób w wieku 14-65 lat) wzrośnie z 25% w 2004 r. do 53% w 2050 r.,
D. mając na uwadze, że zmniejszenie liczebności populacji czynnej zawodowo wynikające ze starzenia się ludności na skalę globalną niesie ze sobą ryzyko osłabienia dynamiki gospodarczej, potencjału twórczego i innowacyjnego oraz obniżenia potencjalnego wzrostu europejskiego PKB do 1,21% w latach 2031-2050,
E. mając na uwadze, że zmiany demograficzne nie powinny do roku 2050 wywrzeć wpływu na całkowitą liczbę ludności Europy, lecz spowodują one znaczące różnice terytorialne, jako że niektóre regiony UE już teraz odnotowują ujemne wartości wskaźników przyrostu naturalnego; mając także na uwadze, że stosunek populacji Europy do populacji światowej zmaleje z 15% według danych sprzed stu lat do 5% w 2050 r.,
F. mając na uwadze pozytywny wpływ imigracji na strukturę ludności europejskiej, dodatni bilans netto z lat 2004-2005 wynoszący 2 mln imigrantów, który przyczynił się do spowolnienia spadku liczebności populacji w wieku produkcyjnym, powinien zostać utrzymany na co najmniej tym samym poziomie, by liczba ludności w wieku produkcyjnym w Unii nie zaczęła gwałtowanie spadać począwszy od 2017 r.,
Uwagi ogólne
1. odnotowuje z należytą powagą prognozy demograficzne na rok 2050; podkreśla jednak, że przewidywania obejmujące okres 50 lat nie są nieodwracalne, lecz stanowią ostrzeżenie, które wymaga znalezienia już dziś rozwiązania na problemy jutra dla utrzymania konkurencyjności i europejskiego modelu społecznego;
2. przypomina na wstępie, że dwie podstawowe przyczyny zmian demograficznych, tzn.
spadek przyrostu naturalnego i starzenie się populacji, są owocami postępu, że wzrost średniej długości życia jest bezpośrednio spowodowany postępem w nauce,
PR\678516PL.doc 5/10 PE 392.248v01-00
PL
zwiększeniem się higieny i poziomu życia, że kontrolowanie płodności przez kobiety jest konsekwencją emancypacji i wiąże się ze zwiększeniem się poziomu edukacji dziewcząt oraz z udziałem kobiet w życiu zawodowym i publicznym, oraz uznaje, że wymienione czynniki powinny być uznane za trwałe osiągnięcia ludzkości;
3. podkreśla jednak, że nadzwyczaj niski wskaźnik dzietności w UE, wynoszący średnio 1,5, nie wynika tylko i wyłącznie z woli kobiet; jest zdania, że ten niepokojący spadek liczby urodzeń powiązany jest także z trudnościami w pogodzeniu życia zawodowego z życiem rodzinnym, ze sprzyjającą niepokojom sytuacją społeczną oraz z obawami o przyszłość;
4. wyraża życzenie, by zwiększenie średniej długości życia było wciąż postrzegane pozytywnie oraz by starość nie oznaczała budzącej strach degradacji; dlatego też pragnie, by Unia powzięła środki zaradcze przeciwko ubóstwu emerytów pozbawionych środków na mieszkanie, opiekę lekarską i przeżycie w godności ostatnich lat;
5. wyraża ubolewanie, że UE nie podjęła dotąd środków, by przygotować się na to wyzwanie, będące do przewidzenia od wielu lat; ubolewa w szczególności nad niewypełnieniem celów strategii lizbońskiej oraz zobowiązań podjętych podczas szczytu Rady Europejskiej w dniach 15-16 marca 2002 r. związanych z opieką nad dziećmi, zatrudnieniem osób powyżej 55 roku życia oraz aktywnym udziałem kobiet w życiu społeczeństwa;
6. przyjmuje z uznaniem inicjatywę Komisji polegającą na kontynuacji rozważań poświęconych temu wielkiemu wyzwaniu, podziela kompleksowe stanowisko Komisji wobec wyzwania związanego z sytuacją demograficzną oraz jego pięć głównych kierunków;
Wyzwanie związane z odnową demograficzną
7. przyznaje, że decyzja dotycząca macierzyństwa jest decyzją bardzo osobistą, jednak uwzględniając różnice we wskaźniku dzietności wynoszącym od 1,25 do 2,0 w zależności od państwa członkowskiego, jest zdania, że można spowodować wzrost krzywej urodzeń dzięki odpowiedniej polityce publicznej rozwijanej długoterminowo w sposób stopniowy i trwały oraz zapewniającej stabilność konieczną do podjęcia decyzji o macierzyństwie;
8. podkreśla, że w interesie ogólnym leży kierowanie wydatków publicznych na potrzeby najmłodszych, na systemy pomocy w zakresie opieki nad dziećmi, a także na pomoc coraz liczniejszym samotnym matkom, szczególnie narażonym na wykluczenie społeczne, opuszczenie i ubóstwo;
9. przypomina, że w wyniku dialogu społecznego zawarto porozumienia dotyczące urlopu rodzicielskiego oraz pracy w niepełnym wymiarze godzin określone dyrektywami 96/34/WE oraz 97/81/WE; wzywa więc państwa członkowskie do skutecznego wprowadzania prawa do urlopów rodzicielskich dla obojga rodziców oraz do podnoszenia wartości urlopów ojcowskich;
10. zachęca państwa członkowskie do wskazywania dobrych praktyk prorodzinnych oraz do
PE 392.248v01-00 6/10 PR\678516PL.doc
PL
zapewniania systemów zasiłków rodzinnych, a także leżących w interesie ogólnym usług socjalnych na rzecz ochrony i wsparcia matek i dzieci;
Wyzwanie związane z zasobami ludzkimi
11. zauważa, że wobec dysproporcji między ludnością czynną zawodowo i ludnością zawodowo bierną Unia dysponuje znaczącym marginesem wzrostu zatrudnienia poprzez aktywizowanie kobiet, ludzi młodych i osób starszych; wyraża życzenie, by pełne zatrudnienie stało się celem krótkoterminowym;
12. nawołuje do zmiany obecnego systemu zarządzania zasobami ludzkimi, który poprzez zatrudnienie w niepełnym wymiarze ludzi młodych poniżej 25-30 roku życia oraz osób powyżej 55 roku życia skraca okres aktywności zawodowej większości populacji do około 30 lat;
13. zachęca do inwestycji w edukację i kształcenie w celu zwiększenia poziomu podstawowego wykształcenia ludzi młodych, a tym samym zapewnienia im zdolności dostosowania się w przyszłości, oraz do inwestycji w rozwijanie środków wspomagających rozpoczęcie życia zawodowego przez ludzi młodych i wsparcia na drodze zawodowej przez cały okres trwania aktywnego życia zawodowego;
14. proponuje, by przedsiębiorstwa jak najszybciej ograniczyły kierowanie pracowników na wcześniejsze emerytury; wzywa do zasadniczego zreformowania sposobu zarządzania karierą pracowników starszych, którzy po przekroczeniu 50 roku życia cierpią obecnie z powodu dyskryminacji przy zatrudnieniu, niedostatecznego dostępu do szkoleń, braku uznania dla ich doświadczenia oraz rzadkich awansów;
15. przypomina, że zasada ustawowego wieku emerytalnego stanowi osiągnięcie europejskiego modelu społecznego i gwarantuje niewydłużanie życia zawodowego do granic będących nie do zaakceptowania z ludzkiego punktu widzenia;
16. wzywa państwa członkowskie do przyjmowania środków zachęcających do zatrudniania kobiet i umożliwiania im awansu zawodowego; przypomina nienaruszalną zasadę europejskiego modelu społecznego gwarantującą równość wynagrodzeń za tę samą pracę w tym samym miejscu pracy;
17. nawołuje do całościowego i zorientowanego na jakość podejścia do kwestii zasobów ludzkich oraz proponuje przyjęcie definicji „cyklu aktywności zawodowej” trwającego ok. 40 lat z uwzględnieniem kształcenia i zwiększenia rangi doświadczenia zawodowego od początku do końca okresu aktywności zawodowej;
18. przypomina, że przyjazne środowisko pracy korzystnie i w znaczącym stopniu wpływa na wydajność pracy; wzywa przedsiębiorstwa do inwestycji na rzecz zapobiegania wypadkom przy pracy, medycyny i higieny pracy oraz dialogu społecznego;
19. wzywa do pogłębionego dialogu z partnerami społecznymi i przedsiębiorstwami z myślą o przygotowaniu się na wspomniane zmiany demograficzne; podkreśla, że zwiększenie produkcyjności będzie w przyszłości zależeć przede wszystkim od inwestycji w badania
PR\678516PL.doc 7/10 PE 392.248v01-00
PL
i rozwój oraz w innowacje technologiczne oraz podkreśla absolutną konieczność przewidywania przez przedsiębiorstwa potrzeb związanych z kwalifikacjami pracowników poprzez przyszłościowe zarządzanie miejscami pracy i przebiegiem kariery pracowników;
Wyzwanie związane z solidarnością między pokoleniami i regionami
20. przypomina, że w imię kluczowej dla europejskiego modelu społecznego zasady solidarności międzypokoleniowej ludność czynna zawodowo ponosi koszty wypłacanych zasiłków lub rent, ochrony i opieki zdrowotnej niepracujących (dzieci, młodzieży, osób niesamodzielnych i starszych); nalega na zachowanie zasady solidarności pomimo przewidywanego braku równowagi demograficznej oraz nawołuje do dążenia do nowej równowagi finansowej;
21. podkreśla, że trwały charakter zasady solidarności międzypokoleniowej wymaga aktywnych działań ze strony władz publicznych, zwłaszcza poprzez zapewnianie usług socjalnych w interesie ogólnym zarówno dla rodzin i małych dzieci, jak i w celu zajęcia się osobami starszymi i wszystkimi osobami niesamodzielnymi; wzywa Komisję do zagwarantowania prawem wspólnotowym bezpieczeństwa prawnego usług socjalnych świadczonych w interesie ogólnym;
22. wzywa do szeroko zakrojonej debaty nad przysługującym wszystkim prawem do godziwej emerytury będącej warunkiem wypłacalności, godności i włączenia ludzi starszych w strategię spójności społecznej; zachęca państwa członkowskie do szukania
— w poszanowaniu zasady pomocniczości i dialogu społecznego — nowych metod finansowania mechanizmów na rzecz solidarności, które nie mogą opierać się jedynie na wynagrodzeniach; jest w związku z tym zdania, że nie można wykluczyć opodatkowania wypracowanego majątku i transakcji finansowych;
23. zachęca państwa członkowskie do wspólnej refleksji nad możliwymi reformami podatkowymi, które mogłyby zapewnić trwałość systemów emerytur i opieki społecznej;
24. zauważa, że w kwestii starzenia się społeczeństwa europejskiego występują znaczące różnice pomiędzy poszczególnymi regionami, potęgowane swobodnym przepływem ludności wewnątrz UE; zwraca uwagę na ryzyko rosnącego braku równowagi pomiędzy regionami wytwarzającymi bogactwa a regionami zależnymi od usług socjalnych;
25. wzywa Komisję i państwa członkowskie do uwzględnienia wymiaru pokoleniowego w dążeniu do solidarności między regionami Europy, państwami członkowskimi i UE;
proponuje, by przy przyznawaniu funduszy strukturalnych brać pod uwagę konieczność dokonywania inwestycji w systemy przyjmujące osoby starsze i w opiekę nad nimi;
26. podkreśla, że brak równowagi demograficznej na skalę światową może przyczynić się do spotęgowania różnic rozwojowych i nasilenia się ruchów migracyjnych; wzywa Komisję i państwa członkowskie do uwzględnienia tych czynników w polityce imigracyjnej z myślą o wspólnym rozwoju;
PE 392.248v01-00 8/10 PR\678516PL.doc
PL
Wyzwanie związane z integracją imigrantów
27. zauważa, że imigracja jest i będzie elementem sytuacji demograficznej w UE, korzystnym z punktu widzenia gospodarczego, społecznego i kulturalnego; wzywa zatem Komisję, państwa członkowskie i partnerów społecznych do wypracowania zrównoważonego i rozsądnego podejścia do kwestii imigracji, by stawić czoła ksenofobicznym opiniom i postawom;
28. podkreśla pilną potrzebę ujednolicenia polityki imigracyjnej państw członkowskich w celu skuteczniejszego włączenia imigrantów w formalną gospodarkę i zapewnienia im bezpieczeństwa prawnego i społecznego, zwłaszcza poprzez zdecydowaną walkę z grupami przestępczymi umożliwiającymi nielegalną imigrację oraz poprzez sankcje wobec pracodawców korzystających z nielegalnej pracy;
29. zachęca Komisję i państwa członkowskie do dywersyfikacji statusu pracowników migrujących z krajów trzecich, począwszy od umów o pracę tymczasową po umowy średnio- i długoterminowe, z myślą o zaspokojeniu potrzeb rynku pracy oraz o uwzględnieniu różnych wyborów życiowych;
30. nalega, by względy czysto gospodarcze nie prowadziły do zapominania o ludzkim aspekcie imigracji oraz by możliwość łączenia rodzin była dostępna dla zainteresowanych nią imigrantów; wzywa do ścisłej współpracy w zakresie europejskiej polityki imigracyjnej oraz polityki zatrudnienia, polityki społecznej i edukacyjnej;
31. zachęca państwa członkowskie, by włączyły do programu kolejnego szczytu wymianę poglądów na temat zmian demograficznych oraz dobrych praktyk wypracowanych w dziedzinach takich, jak aktywne starzenie się, polityka rodzinna oraz integracja imigrantów;
32. przyjmuje z zadowoleniem zobowiązanie Komisji do przedstawiania co dwa lata sprawozdania z sytuacji demograficznej w powiązaniu z europejskim forum demograficznym; wyraża życzenie, by wspomniane sprawozdanie obejmowało także skutki polityki realizowanej w państwach członkowskich w odnośnych dziedzinach;
* *
*
33. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie oraz Komisji.
PR\678516PL.doc 9/10 PE 392.248v01-00
PL
UZASADNIENIE
Utrzymujący się do wielu lat spadek przyrostu naturalnego połączony z ciągłym i stopniowym wzrostem średniej długości życia może w perspektywie 2050 r. doprowadzić do znaczących zmian w strukturze populacji i piramidzie wieku w Unii Europejskiej.
Według prognoz zmiany te miałyby obejmować globalne starzenie się ludności, zmniejszenie się liczby osób w wieku produkcyjnym oraz wzrost obciążenia demograficznego.
W tej sytuacji Unia Europejska może stanąć w obliczu utraty konkurencyjności i spadku wzrostu gospodarczego w stosunku do tych regionów świata, które odnotowują znaczący wzrost demograficzny. Brak równowagi demograficznej wywrze także znaczny wpływ na finansowanie opieki społecznej i równowagę systemów emerytalnych.
Problemy związane z wymienionymi przeobrażeniami demograficznymi nie są nowe.
Pierwsza seria środków zaradczych została zaproponowana przez Unię Europejską podczas szczytu lizbońskiego i barcelońskiego, jednak powzięte wówczas zobowiązania nie zostały do końca wypełnione.
Poprzez komunikat zatytułowany „Demograficzna przyszłość Europy — przekształcić wyzwania w nowe możliwości” Komisja w sposób konstruktywny wznawia rozważania w tej dziedzinie i proponuje pięć głównych kierunków działań:
- na rzecz odnowy demograficznej,
- na rzecz dłuższego aktywnego życia wysokiej jakości, - na rzecz wydajniejszej Europy,
- na rzecz lepszej integracji imigrantów,
- na rzecz zagwarantowania opieki społecznej i solidarności międzypokoleniowej.
Sprawozdawczyni podziela pozytywne podejście Komisji, a jej propozycje wpisują się w różnorodne założenia i osie tematyczne wspomnianego komunikatu.
Sprawozdanie definiuje główny cel Unii Europejskiej: w obliczu wymienionych powyżej zmian demograficznych UE pragnie utrzymać konkurencyjność gospodarczą przy jednoczesnym zagwarantowaniu długoterminowego funkcjonowania europejskiego modelu społecznego.
W tym celu należy pracować nad nowymi działaniami politycznymi:
na rzecz dzieci oraz równości zawodowej mężczyzn i kobiet z myślą o zainicjowaniu odnowy demograficznej,
w dziedzinie edukacji i przyszłościowego zarządzania stanowiskami pracy i przebiegiem kariery z myślą o lepszym wykorzystaniu zasobów ludzkich,
poprzez nowe środki finansowe zapewniające solidarność międzypokoleniową i międzyregionalną,
PE 392.248v01-00 10/10 PR\678516PL.doc
PL
poprzez zrównoważone i rozsądne podejście do kwestii imigracji, by sprostać wyzwaniu związanemu z integracją.
