ZABAWY I ĆWICZENIA USPRAWNIAJACE ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECKA
Zabawa pomaga im rozwijać się intelektualnie, emocjonalnie, estetycznie, ruchowo i duchowo. Uczy funkcjonowania w społeczeństwie i relacji z innymi. Wyrabia w dziecku charakter i nastawienie do świata. Można by się pokusić o stwierdzenie, że uczy życia.
Zabawa nie może być traktowana jako wypełniacz czasu. Powinna być kreatywna, by wspierać dziecko na każdym etapie jego rozwoju.
Zabawy możemy podzielić na kilka typów, które bardzo łatwo zaobserwować w trakcie rozwoju dziecka.
Wyróżniamy zabawy:
1. Manipulacyjne
Uczą panowania nad własnym ciałem. Pojawiają się najwcześniej. Polegają na manipulowaniu przedmiotem w różny sposób, oglądaniu, lizaniu, ssaniu, przekładaniu z ręki do ręki, wkładaniu i wyjmowaniu, turlaniu itp. Tego typu zabawy mają na celu poznawanie właściwości przedmiotów: kształtu, konsystencji czy wydawanego dźwięku. Dziecko manipulując przedmiotami angażuje spostrzeżenia wzrokowe, słuchowe, dotykowe oraz złożone ruchy rąk. Ten etap stanowi podstawę dla późniejszych, bardziej skomplikowanych zabaw.
Przykłady zabaw:
Różne faktury
Przygotuj kawałki materiałów o różnej strukturze, sztuczne futerko, aksamit, delikatny papier ścierny, rzepy, karton, folię bąbelkową itp. Pozwól dziecku dotykać różnych faktur. Opisuj dziecku każdy materiał mówiąc, że coś jest miękkie, szorstkie, śliskie itp.
Wyładuj i załaduj
Dzieci uwielbiają wkładać i wyjmować przedmioty. Są zafascynowane tym, że w jednej chwili coś może być pełne, a w następnej puste. Do tej zabawy wystarczy pudełko z klockami. Wysyp klocki na podłogę i zachęć dziecko do ich wkładania do pudełka, zademonstruj dziecku, jak to zrobić. Gdy klocki będą już w środku, pokaż dziecku, jak wysypać je z powrotem. Mów do dziecka o kolorach klocków.
Podrzyj to!
Maluchy uwielbiają drzeć rzeczy. Zadbaj o to, by tekstura była zróżnicowana, podaj dziecku starą gazetę, bibułę, papier śniadaniowy woskowy czy ręczniki papierowe. Kiedy dziecko będzie zajęte darciem papieru, rozmawiaj z nim o odczuciach, jakich doznaje: „Czy ta bibułka nie jest miękka?”, „Wydaje mi się, że ten papier śniadaniowy jest bardzo śliski”.
Pamiętaj, że młodsze maluchy uwielbiają brać wszystko do buzi. Pilnuj, aby dziecko nie zjadło papieru.
2. Konstrukcyjne
Pobudzają wyobraźnię. Zabawy konstrukcyjne ćwiczą sprawność manualną dziecka oraz rozbudzają jego kreatywność. Polegają na budowaniu, wytwarzaniu czegoś nowego.
Wynikają w naturalny sposób z gier manipulacyjnych. Różnią się jednak tym, że w zabawie konstrukcyjnej powstaje wytwór, będący rezultatem działań dziecka. Zabawy tego typu doskonalą rozwój spostrzegawczo-ruchowy. Wyzwalają pomysłowość, wdrażają do skupienia uwagi, uczą obserwacji. Najpopularniejsza zabawką konstrukcyjną są klocki. Przy ich pomocy dziecko buduje swoją własną rzeczywistość wykorzystując nieograniczoną wyobraźnię. Każda konstrukcja jest niepowtarzalna i daje dziecku wiele radości.
Przykłady zabaw:
Łączenie elementów
Z grubego kolorowego kartonu powycinaj podstawowe kształty (kwadraty, trójkąty itp.) lub kształty zwierząt czy przedmiotów (np. auto). Używając dziurkacza, który robi pojedyncze dziurki, zrób w kartonowych wykrojach dziurki w dowolnych miejscach, uważając, by nie były zbyt blisko siebie czy krawędzi. Przełóż sznurówkę przez pierwszą dziurkę i zamocuj ją, wiążąc na supełek, by nie uciekała dziecku w trakcie zabawy. Dobrze, by kolor sznurówki kontrastował z wykrojem. Pokaż dziecku, jak przewlekać sznurowadło przez dziurkę, i następnie pozwól mu trenować samodzielnie. Jest to wspaniałe ćwiczenie do nauki nawlekania oraz wiązania butów. Wystarczy odpowiedni wykrój w kształcie stóp.
Robimy ciasto
Dzieci uwielbiają zabawy w kuchni. Pozwól dziecku, by pomogło Ci przygotować ciasto.
Będziecie potrzebować: 1 szklankę soli, 4 szklanki mąki, 1 szklankę ciepłej wody. W misce wymieszajcie sól z mąka i dodajcie wodę. Ugniataj ciasto, aż będzie miękkie. Zachęć dziecko
do ugniatania ciasta i tworzenia różnych kształtów.
Taka zabawa rozwija precyzyjne zdolności motoryczne. Po zakończonej zabawie, ciasto włóż do szczelnie zamykanego pojemnika.
Wazonik
Do tej zabawy przygotuj mały słoiczek, plastelinę, różnokolorowe koraliki, guziki, muszelki, małe plastikowe kwiatki itp. Pokaż dziecku. jak wyklejać plasteliną słoiczek od zewnątrz, kiedy już skończycie, niech dziecko udekoruje wazonik według własnych upodobań. W takim wazoniku możecie przechowywać samodzielnie zrobiony przy innej okazji kwiatek.
Korale
Któż z nas nie robił w dzieciństwie korali z makaronu? Jest to niezastąpiona zabawa do trenowania zdolności motorycznych, a do tego dająca ogrom radości, kiedy dziecko nosi na szyi własnoręcznie zrobiony naszyjnik.
Do tej zabawy będziesz potrzebować sznurek/sznurowadło oraz makaron typ rurki. Przewlecz pierwszy makaron i zawiąż na końcu supeł. Pokaż dziecku jak nawlekać makaron na nitkę.
Obserwuj skupienie na twarzy dziecka.
3. Tematyczne
Uspołeczniające. W tego rodzaju zabawach dziecko naśladuje czynności zaobserwowane w swoim otoczeniu.
Często nie potrzebuje nawet do tego zabawek, bogata wyobraźnia pozwala dzieciom na dokładne udawanie wykonywania pewnych charakterystycznych dla danej roli czynności.
Najistotniejszą cechą tej zabawy jest jej temat, dzieci bawią się w coś: dom, sklep, szkołę. U najmłodszych dzieci często tematyka ogranicza się do jednego elementu, np. gotowania obiadu. Ważnym składnikiem zabaw tematycznych są wypowiedzi słowne dziecka. Dziecko prowadzi monologi lub dialogi, podejmując dwie role jednocześnie. Zabawy tego typu są bardzo ważne dla rozwoju dziecka, gdyż scalają wszystkie funkcje fizyczne i psychiczne. Tego typu zabawy dzieci z reguły inicjują same.
Przykłady zabaw:
Zabawa w gotowanie
Dziecko przy użyciu garnków zabawek oraz imitacji produktów spożywczych (owoców, warzyw) imituje gotowanie obiadu. U najmłodszych dzieci do zabawy w gotowanie wystarczy garnuszek i łyżka.
Zabawa w lekarza
Dziecko z wielką troską bandażuje misiowi łapkę lub robi chłodne okłady rozgorączkowanej lalce.
4. Rytmiczno-ruchowe
Ćwiczą sprawność i wzmacniają siłę. Zabawy te są naturalną aktywnością każdego dziecka i zaspokajają potrzebę ruchu.
Dzieci ćwiczą swoją sprawność, zręczność, siłę, szybkość, poczucie rytmu. Jeśli zabawa przyjmuje formę zawodów sportowych, uczy dzieci zdrowej i przyjemnej rywalizacji oraz wzmacnia wiarę w siebie. Najpopularniejszymi zabawami ruchowymi są gry w piłkę, taniec, skakanie, wspinanie się czy berek.
Przykłady zabaw:
Taniec z upadaniem
Maluchy uwielbiają kręcić się w kółko i padać na ziemię. Puść żywą muzykę i zaproś dziecko do tańca. Gdy muzyka milknie, rzucajcie się na ziemię. Powtarzajcie zabawę tak długo, jak długo dziecko ma na to ochotę. Zamiast padać na ziemię możecie wymachiwać rękami, klaskać czy skakać.
5. Badawcze
Zaspokajają naturalną ciekawość świata.
Zabawy tego typu są wynikiem naturalnej dziecięcej potrzeby poznawania otaczającego je świata. Dzieci wykonują rozmaite doświadczenia na różnych materiałach czy zabawkach. Te zabawy pozwalają dziecku w przyjemny sposób odkrywać i uczyć się.
Przykłady zabaw:
Pingpongowy komin
Będziesz potrzebować puste papierowe tuby po foliach kuchennych lub ręcznikach papierowych. Pokaż dziecku jak można oprzeć tubę o ścianę lub przywiązać do poręczy czy płotu. Dziecko wkładając piłeczkę od góry obserwuje, jak wylatuje dołem.
Eksperyment z wodowaniem
Przygotuj małą wanienkę lub wiadro z wodą oraz przeróżne rzeczy: klocki, duże korki, piłki z gąbki, przykrywki plastikowe, gąbki. Wytłumacz dziecku zasady zabawy z wodą, przypomnij, że woda ma zostać w wanience/wiadrze. Połóż wszystkie przedmioty w zasięgu dziecka i zachęć malucha do sprawdzania, które przedmioty toną, a które pływają. Obserwuj i przedyskutuj z dzieckiem wyniki, pytaj, które przedmioty są lekkie, a które ciężkie.
6. Dydaktyczne
Mają wartości kształcące.
Tego typu zabawy są celowo organizowane przez dorosłych w celu wpojenia dzieciom nowych umiejętności i przekazania wiedzy o świecie. Dzieci starają się skoncentrować uwagę na postawionych im zadaniach, usiłując poprawnie rozumować, dokonując analizy i syntezy, wyróżniają i porównują cechy różnych przedmiotów.
Przykłady zabaw:
Tropiciel kształtów
Zgromadź kilka przedmiotów (np. klocek, gumowy młotek, kapeć czy bajkę) i obrysuj ich kształty na kartce. Połóż przedmioty przed dzieckiem i zachęć do odszukiwania ich kształtów.
Nakrywanie do śniadania
Zabawę zaczynamy od rozmowy z dzieckiem o tym, co jemy na śniadanie i jakich używamy naczyń. Będziemy potrzebować kompletu naczyń dla lalek (talerzyki, kubki, łyżeczki i serwetki). Na krzesełkach dziecięcych sadzamy lale/misie. Przy każdej z nich układamy kolejno talerzyk, kubek, łyżeczkę itd. Następnie prosimy dziecko, by posłuchało, o co proszą lale, sami przystawiamy ucho do jednej z nich i nasłuchujemy po czym głośno wypowiadamy, o co poprosiła lalka. I takim sposobem dziecko ma za zadanie uzupełnić brakujące naczynia wszystkim lalkom. Teraz pora przystąpić do śniadania, dziecko ma za zadanie nakarmić lalki, a na koniec bawicie się w sprzątanie i układanie naczyń na półce.
Co się zmieniło
Układamy przed dzieckiem kilka dobrze znanych mu przedmiotów/zabawek. Następnie prosimy, by zamknęło oczy i zabieramy jeden przedmiot. Dziecko ma za zadanie odgadnąć, co zniknęło. Dodatkowo utrudnimy zadanie, jeśli zmienimy kolejność ułożenia przedmiotów.
Zawsze starajmy się dopasować gry do upodobań i zdolności naszego dziecka i pamiętajmy, że nauka poprzez zabawę ma być przede wszystkim przyjemna dla dziecka.
