przU^bUratwa. Błotenhi pracy, Mwrwaafa ko*
■anikaefi. •trtymuj^oy ak ma prawa taoa^ pozatami- nowych dostarcaoA gaaaty. hib swrota aaay abpna- nentn Za diiał offłoazea. redakcja aia •dpewUda.
V * • 2La ogłosz. pobiera aio ad wiara
Ogłoszenia. mm. (J lam.) lO v, M reklamy str. 3-iam. w wiadomościach potocznych 30 yr na piór
•zej »tr. 50 gr. Rabatu udziela aie przy częzłem og
■zaniu. „Gloz Wąbrze»ki“ wychodzi trzy razy tygot i to w poniedziałek, środę i piętek. Skrzynka pocz wa 23. Redakcja i adminirtracja ul. Mickiewicza
Telefon 80. Kon-o czekowe P. K. O. Poznań 204,2VUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
P ią te k M a łg o rz a ty k r.
S o b o ta B a rn a b y a p .
N ie d z ie la 1 p o Z iel. S w . T r. sw .
D z iś w s c h ó d s ło ń c a o g o d z 3 .1 6 z a c h 1 9 -5 4
J u tro . • 3 ,1 6 , 1 9 .5 5
D z iś - k s ię ż y c a „ 1 5 ’31 k s ię ży c a , 1 ’4 8
Nr. 67 Wąbrzeźno, sobota 11 czerwca 1927 r. Rok VII
nesa ustaaa prasooa rozpoczęła urywać.
Z d n ie m 8 c z e rw c a w sze d ł w ż y c ie d e k re t P a n a P re z y d en ta R z ec z y p o sp o lite j o u sta w ie p ra
so w e j i ro z p o rz ą d z e n ie, re g u lu ją c e fo rm ę i treść w ia d o m o śc i p ra so w y c h .
M o ż n a b y ć ró ż n e g o z d a n ia co d o c e lo w o śc i te g o ro d z a ju o g ra n ic z en ia w o ln o śc i p ra sy , d e k re -.
ty je d n ak , w y d an e z g o d n ie z u c h w a lą S e jm u , u "
p o w a żn ia ją c ą P a n a P re zy d e n ta d o w y d aw a n ia ta k ic h d e k re tó w i ro z p o rz ą d z e ń , n a le ż y b e z w a ru n k o w o u sz a n o w a ć i d o n ic h się sto so w a ć .
Z g o d z ą się w sz y sc y o b y w a te le z te rn , ż e d o b rz e się stało , iż u n iem o żliw ia się o b e c n ie p o c h o p n y m d o z a m ie sz c za n ia o sz c z e rstw d z ie n n ik o m sz a rp a n ie c z ci b liź n ieg o , z o h y d z a n ie n a jp o rz ąd n ie j sz y ch n ie ra z o b y w a te li d la te g o ty lk o , ż e n ie n a le ż ą d o te g o lu b o w e g o stro n n ic tw a p o lity c z n e g o , lu b d late g o , ż e je z w alc za ją.
D o n a p ra w y te g o , c o w u sta w ie lu b w ro z p o rz ą d z e n iu je st n ie o d p o w ie d n ie m , n ie ch się z a - b io rą ci, k tó rz y u c h w a łą sw o ją lu b n ie o b e cn o śc ią w S e jm ie c z y S e n ac ie, w y d an ie ta k ieg o d e k re tu u m o ż liw ili, n a si p o sło w ie i se n a to rz y .
R a d z im y ta k że w ro z m o w ac h w y strz e g a ć się k ry ty k i R z ą d u i w ład z lu b p o sz cz e g ó ln y c h u rz ę d n ik ó w , z a u b liże n ie c z c i P re z y d e n ta R z e cz y p o sp o lite j, z n iew a ż en ie w ład z y p a ń stw o w ej c z y u - rz ę d n ik a p a ń stw o w e g o lu b o so b y w o jsk o w ej p rz e
w id zia n e są b o w iem ró w n ie ż o stre k a ry w ięz ien n e i p ien ięż n e .
S p e łn ia jm y n a sz e o b o w ią z k i su m ie n n ie , k ry ty k ę z a ś n ie w ła ściw eg o p o stę p o w an ia p o z o staw m y p o w o łan y m d o te g o i z a u fa n ie m n a sze m o b d a rz o n y m p rz e d sta w ic ie lo m n a sz y m c z y to w sa m o rz ą d ac h c z y p a rla m e n cie .
• P rz e strz e g a n ie te g o w y jd z ie n a k o rz y ść o g ó łu i u c h ro n i ta k że je d n o stk i o d sz k o d y .
. S z a n o w n i C z y te ln ic y n a si m o g ą b y ć p e w n i, ż e ja k d o tą d ta k i n a d a l su m ie n n ie p e łn ić b ę d z ie m y w „G lo sie* * słu żb ę , m a jąc ą n a o k u d o b ro K o ścio ła, N a ro d u i P a ń stw a .
W szy sc y lu d z ie d o b re j w o li n ie c h a j n a s w p ra c y te j w sp iera ją p rz e z n a d sy ła n ie k o re sp o n * d e n c y j i w iad o m śc i o te rn , c o w p o sz c z e g ó ln y c h m iejsco w o ścia ch się d z ieje w in tere sie s p o łec z eń stw a i P a ń stw a o ra z w d z ie d zin ie ż y c ia k o śc ie l
n e g o i re lig ijn e g o .
Śląsk i Pomorze godne są naszych największych poświęceń!.
N e sto r p iśm ien n ic tw a p o lsk ie g o A lek sa n d e r Ś w ięto c h o w sk i, o g ło sił sw e g o c z asu rz e c z, p o d ty tu łe m : „ H ere z je h isto ry czn e* * . U w a g i św ie tn e g o p isa rz a z a w a rte w te j p ra cy , w in n y b y w z b u d z ić o g ó ln ą sy m p a tję w ja k n a jsze rsz y ch k o ła ch p o lit.
m y ślą c y c h m a s p o lsk ic h ... P ro m ie ń św ia tła , rz u c o n y w p o lity k ę n iep o d le g łe j i o d ro d z o n ej P o lsk i w y m ag a b liż sz e g o o b ja śn ie n ia .
Ja k w iem y , n a ró d p o lsk i p o w sta ł p rz e d ty sią ce m la t d o ż y c ia n ie n a ty c h te ry to rjac h , n a k tó ry c h n a stę p n ie ro z e g rała się je g o h isto rja i n a k tó ry c h ż y je o b e c n ie . P o c z ą tk o w e je g o o b sz ary się g ały z n a c zn ie d a le j n a z a c h ó d . W o k re sie , g d y n a sze ry sy p le m ie n n e p o c z y n a ły się k sz ta łto w a ć , m ie liśm y w szy stk ie d a n e , a b y d o jrz e ć n a n a ró d sa m o d z ieln y , ro z p o śc ie ra ją c y się m ię d z y b ie g ie m O d ry a L a b y , d a le k o n a p ó łn o c , a ż d o ic h u jść b a łty ck ic h .
G ra n ic a p a ń stw o w y c h a sp ira c y j B o le sła w a C h ro b re g o , b ieg n ie p rz e z d z isie jsz e D re z n o p rz e z L ip sk , k ra j se rb sk ich p rz e z L u ź y c za n ó w k u m o rz u . Z w y c ięsk i sp a ja jąc y m ie c z B o lesław a K rzy w o u steg o b ły sk a w sło w ia ń sk im S z cz e cin ie , w S ło w ia ń sk ie j M e k le m b u rg ii, g o sp o d a rz ą c ta m ja k o w n a tu ra ln y m o b sz a rz e sw eg o w ład a n ia .
G d y b y ro z w ó j n a sz b y ł p o sz e d ł n a tu ra ln y m to re m , b y lib y śm y u sieb ie w d o m u w F ra n k fu rc ie n a d O d rą i w B e rlin ie . N a tu ra ln y te n je d n ak k ie ru n e k n a sz e g o ro z w o ju u le g ł sk rz y w ie n iu . F a la g e rm a ń sk a w sw o im u sta w ic zn e m „ D ra n d n a c h O s te n ” z a la ła n a sz e p ie rw o tn e sie d z ib y z a
c h o d n ie . U to n ęła w n ie m ie c k im z a le w ie s ło w iań sk a n ie g d y ś L a b a , u to n ę ła n a sz a p o lsk a O d ra w śre d n im i d o ln y m sw y m b ie g u . K o lo sa ln e o b sz a ry n a sz e g o p le m ien ia d ro g ą w y n a ro d o w ie n ia i p o c z ę śc i k o lo n iz a c ji z a m ie n iły się w k ra j n ie m iec k i.
A le p ó jd ź m y z a w c ią ż a k tu a ln ą m y ślą p o li
ty c z n ą A le k sa n d ra Ś w ię to c h o w sk ie g o : Je ste m p rz e k o n a n y — p isze o n — ż e g d y ro z w in ie się ż y c ie w n ie p o d le g łe j i o d ro d z o n e j P o lsce , z g a śn ie w n a sz y c h o c z a c h w iele św ia te ł p rz esz ło śc i,u z n a w a n y c h p rz e z n a s z a w ie k u iste , z m a rn ie je w iele p ra w d , k tó re u w aż a liśm y z a n iew ą tp liw e , n a to m iast z y sk a n a sz a w ia ra w iele tw ie rd z e ń , k tó re d o ty c h cz a s p o c z y tu jem y z a b lu ź n ie rstw a . W ted y m o ż e z n a jd ą się m ię d z y n ie m i i z a słu ż ą n a u z n a n ie p o n iż sz e h e re z je h isto ry c z n e , k tó re o śm ie la m się p o d su n ą ć u w a d z e c z y teln ik a .
K a ż d e g o , b a d a ją c e g o n a sz e d z ieje n ie z z a
m ia re m u rz ą d z an ia z n ic h ż y w y c h o b ra z ó w d la p o sp ó lstw a , a le z c e le m z ro zu m ie n ia i p ra w d z i
w e g o se n su , m u si z a sta n o w ić p y ta n ie: d la cz e g o P o la cy , p a m ię ta ją c o te rn , ż e n a jw ię k sze n ie b e z p ie c z e ń stw o g ro z i im o d z a c h o d u i w id z ą c c iąg le ja w n e i sk ry te p o stę p y z a b o rc z o śc i n ie m ie c k ie j, o p u śc ili z ie m ie p ó łn o c n o -z ac h o d n ie , w y d a li je p ra w ie n a łu p w ro g a i p rz e su n ę li p u n k t c ię ż k o
śc i ż y c ia p a ń stw o w e g o , n a w sc h ó d ?
D la cz e g o w y rz e k li się d z ieln ic, d a ją c y c h im p rz y stę p d o m o rz a , ta k w a ż n y d la k a ż d e g o n a
ro d u ? D lac z eg o z a n ie d b a li P o m o rz e , a n a w et P o z n a ń sk ie i ro z le li się sz e ro k ie m i, a le p ły tk ie - m i fa lam i p o L itw ie i R u si?
K lu c z d o ro z w ią z a n ia te j z a g a d k i sp o c z y w a w ty m fa k c ie , w k tó ry m sp o c zy w a ją k lu c z e d o b a r
d z o w ielu in n y ch z a g a d e k n a sz e j h isto rji — w p o lity c e i w o li m o ż n o w ład c ó w . W ie lk o p o lsk a — ja k w ia d o m o — p o sia d a ła ic h b a rd z o m a ło , a n a d to n ie p o siad a ła k a rm y d la tu c ze n ia o lb rzy m ich i ż a rło c z n y c h e g o iz m ó w k ró lew ią t, n ie p o s ia d ała k a w a łó w z ie m i d la z d o b y w a n ia stw o rz e n ia la ti- fu n d jó w . T e g o m a te rjału d o sta rc z a ły w o b fito śc i p ro w in c je w sc h o d n ie . T a m te ż ro z ra sta li się , ta m m ieli sw o je tw ierd z e , sta m tą d ro z strzą sali i ro z d z ie ra li k ra j n a si p o te n ta c i.
P o n ie w a ż n ie z d o ła liśm y a n i sk o lo n iz o w ać , a n i u c y w iliz o w a ć, a n i sp o lsz c z y ć B iało ru si, W o ły n ia , U k ra in y , P o d o la , z d o ła liśm y ty lk o u fu n d o w a ć ta m k sią ste w k a m o ż n o w ła d ć z e w te d y , k ie d y
Komunizm jest najstraszniejszą plagą ludzkośei.
Ameryka za przykładem Aaglji występuje przeciwko bolszewizmowi.
P iry Ż W d n iu 3 0 . V . z p o w o d u św ięta a m e ry "
k a ń sk ieg o „ D e c o ra tio n D ay *’ (d n ia p rz y o z d a b ia "
n ia m o g ił), a m b a sad o r a m e ry k a ń sk i, H e rric k , p rz y b y w szy n a c m e n ta rz ż o łn ie rz y a m ery k a ń sk ich w S u re sn e , w y g ło sił ta m , w o b e c n o śc i p rz e d s ta w icie li w ła d z fra n c u sk ic h , w ie lk ą , a n ie o c ze k iw a n ą m o w ę , k tó ra w y w o ła ła n ie sły c h a n e w ra ż e n ie N a w ią zu ją c d o p o św ię c e n ia się d o b ro w o ln e g o ż o łn ie rz y a m e ry k a ń sk ic h d l« u sp ra w y w o ln o śc i i ro z w o ju sz c zę śc ia lu d zk o śc i, a m b asa d o r p o tęp ił sło w a m i o stre m i „ b o lsz e w iz m , c h o ro b ę lu d ó w , k tó ra z a g ra ż a z n iw e c z e n ie m w y n ik ó w z w y c ię stw a ta k d ro g o o k u p io n e g o p rz e z p rz y m ie rz e ń c ó w .
W d a lszy m c ią g u m o w y z w ró c ił się a m b a s a d o r H e rric k b e z p o śre d n io p rz e c iw k o rz ą d o w i so w ie ck ie m u i je g o p ro p a g a n d z ie , p rz y c z e m z a z n ac z y ł z n a c isk ie m ró ż n ic ę p o m ię d z y R o sją k tó re j p o m o c y p o d c z a s sw ej w o jn y o n ie p o d
le g ło ść A m ery k a n ie z a p o m i n ig d y , a o b e c n e m i rz ą d am i te j R o sji. „ T o c o się d z ieje o b e c n ie w R o sji, je st n a jsm u tn ie jsz y m w d z ie ja c h św ia ta p rz y k ła d e m p o g ro m u m o raln eg o * * . — O b o w ią z
P o m o rze o d d a liśm y N ie m c o m i p o m a g a liśm y im • o b w a ro w a ć ja sk in ię d la p o tw o ra , k tó ry n a s p o ż a rł’
— ja k i w te j d z iw n e j p o lity c e b y ł ro z u m i ja k a k o rz y ść ? S ła w im y w n a sz e j h isto rji i litera tu rz e u n ję L itw y z P o lsk ą . N ie w ą tp liw ie b y ł. to , ja k o - d o b ro w o ln e p o łą cz e n ie się i z g o d n e p o ż y c ie d w u n a ro d ó w (sz la c h e c k ic h ), fa k t b a rd z o ła d n y ; a le g d y z w aż y m y , ż e o d c ią g n ą ł o d z a c h o d u i z w ą tp ił n a szą e n e rg ję d o w a lk i z te j stro n y , tra ci o n d la n a s w a rto ść p ra k ty c z n ą , z w ła sz c z a , ż e g d y lu d li te w sk i d o sz e d łsz y d o sa m o w ie d z y . z e rw a ł z n a m i u n ję m o raln ą i ro z d a rł a k t h isto ry c zn y z a ja d łą n ie n a w iśc ią . N ie sp o strze g a jąc w c a le n a c z y j b e n e fis śp ie w a m y p io se n k i R u si, k tó ra n a s ró w n ie ż n ie n a w id z i, n ie p rz e sta liśm y c ię ż y ć k u n ie j p o ż ą d a n ie m .
T y m c z ase m P o m o rze p a trzy o sie ro c ia łe ria te n a sz e m a co sz e n ie c h ę c i.
T o ż sa m o z a c h o d z i z e Ś lą sk ie m . D o p ie ro te ra z o b u d z iła się w n a s m iło ść d o te j d z ieln icy , k tó rą n a le ż a ło w sze lk iem i siła m i trz y m ać , b ro n ić i o ta cz a ć o p ie k ą , a o k tó re j z a p o m n ie liśm y d la R u si ro z m a ity c h k o lo ró w . I o to co o n n a m d z iś m ó w i w y cią g a jąc rę c e d o sw e j m a tk i: o p u śc iliśc ie m n ie , sk a z aliśc ie m o ją p o lsk o ść n a z a g ła d ę , n ie m c z y li m n ie k siąż ę ta P ia sto w sc y , n iem c z y li p o tem P ru sa cy , n ie m c z y ła ic h sz k o ła , a d m in istra c ja , d u c h o w ień stw o i o to ja lu d ślą sk i, staję p o sie d m iu w ie k a c h z a n ie d b a n ia p rz e z b ra c i i w y n a rad a w ia n ia p rz e z w ro g ó w , ja k o lu d p o lsk i i d o m a g a m się p o łą cz e n ia m n ie z m o ją m a tk ą . ’•*'
T o ż sa m o p o w ie d z ie ć ‘ m o ż e o so b ie lu d P ru s K ró lew sk ic h . C z y to u n a s n ie b u d z i z g ry z o t su m ie n ia i w sty d u C z y to n a m n ie U jaw n ia n a sz y c h b łę d ó w p o lity c z n y c h ? C z y ż te m i lu d a m i, k tó re w y trzy m a ły n a jstra szn ie jsz e o p e
ra c je w y n a tu rz e n ia , m o g ą d la n a s ró w n a ć ’ się w sw e j w a rto śc i, ja k ieś R u sie a n a w e t L itw y ? W szy stk ie te R u sie n ie w a rte są o fia ry ż y c ia’ je d -r n e g o ż o łn ie rz a p o lsk ieg o , p o d c z a s g d y Ś lą sk ’ i P o m o rz e g o d n e są n a sz y c h n a jw ię k sz y c h p o ś w ię c e ń.... N a le ż y z m ie n ić h a sło n a szy c h d ą ż e ń i b o jó w . N ie n a w sch ó d a le n a z a c h ó d . T a m trz eb a z n o w u p rz e su n ą ć o g n isk o n a sz e g o ż y c ia h isto ry cz n e g o stam tą d je d y n ie m o ż e p rz y jść d o n a s siła i z d ro w ie , sta m tą d m o ż e w p ły n ą ć d o n a sze g o o rg a n iz m u p a ń stw o w e g o c z y stą
k re w p o lsk a. .
A le c o z ro b ić — k o ń c z y Ś w ięto ch o w sk i
— z d u m k a m i B . Z a le sk ie g o ? p y ta ją czy teln icy * , k tó rz y p o lity k u ją w e d łu g p o e z ji? N ie c h u ż y w a ją n a d a l w sz elk ic h h o n o ró w w lite ra tu rz e ty lk o n ie c h u stą p ią z p o lity k i.
S ta n isła w Ja siń sk i.
k ie m w szy stk ic h lu d ó w je st z je d n o c z y ć się p rz e >
c iw k o śm ie rte ln e m u ja d o w i b o lsz e w i? m u » — A m e ry k az d e c y d o w a n aje st o d m ó w ić k ie ro w n ik o m .;
so w iec k im śro d k ó w i sp o so b n o śc i z a tru w a n ia ,;
św ia ta , . ■ s
T ę stan o w c zą w o lę w y raz ił H e rric k w n a?
stę p u ją c y ch sło w a ch . „ Z d e c y d o w a n i je ste śm y z ta k ą siłą b ro n ić n a sz e g o k ra ju p rz e d b o lśz e w i- z m e m z ja k ą p rz o d k o w ie n a si w a lc z y li z ty rariją* * F a k t ż e rz ą d so w ie c k i w y sy ła p rz e ciw k o n a m ta jn ie z a ra z k i c h o ro b y n ik c z e m n e j, z a m ia śt o -0 tw a rte g o w y sła n ia p rz e c iw k o n a m a rm ji je st ń ie - m ie j z d ra d z ie c k i i n ie z m ie jsz a n a sź e g o o b ó w ią z -' k u o d p a rc ia g o z c a łą siłą**.
M o w a a m b a sa d o ra w y w arła tern w ięk sz e w ra ż e n ie , ż e je j te k st z a k o m u n ik o w a n y z o sta ł p o d o b n o p re z y d e n to w i C o o lid g e o w i i b y ł' p rz e z J n ie g o a p ro b o w a n y . W y stą p ien ia a m b a sa d o ra’ H e rric k a sta n o w i n o w y d o w ó d , d w a w ie lk ie J m o c arstw a a n g lo -sa sk ięg o to w e są W a lc z y ć w sp ó ł- .
n ie p rz e c iw k o M o sk w ie. ■
Krótkie wiadomości telegraficzne.VUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
W d n . 7 . V I. b r . w o je w o d a p o m o r sk i p . K a z im ie r z M ło d z ia n o w s k i r o z p o c z ą ł s z e śc io ty g o d n io w y u r lo p w y p o c z y n k o w y . Z a s tę p s tw o w o je w o d y o b ją ł w ic e w o je w o d a d r . M ie c z y s ła w S e y d litz .
W o s ta tn ie j c h w ili p o s e ls tw o a m e r y k a ń s k ie w W a r s z a w ie k o m u n ik u je , iż lo tn ik C h a m b er la in z a trz y m a ł s ię w B e rlin ie , g d z ie b ę d z ie u r o c z y śc ie p o d e jm o w a n y . N ie je s t w y k lu c z o n e m , ż e p r z y b ę d z ie ta k ż e d o W a r sz a w y ?
N a d e s z ły w ia d o m o ś c i z B e r lin a , iż R a d a A m b a s a d o r ó w z w r ó c iła s ię w d n iu 9 -tem d o R z ą d u N ie m ie c k ie g o z n o tą p o d k r e śla ją c ą k o n ie c z n o ś ć z n ie s ie n ia w s z e lk ic h u m o c n ie ń i fo r ty fik a c y j n a n ie m ie c k im G ó r n y m Ś lą s k u , ja k ie ta m z o s ta ły w z n ie s io n e w c z a s ie o s ta tn ie g o p o w s ta n ia . Ż ą d a n ie to o d b iło s ię s z e r o k ie m e c h e m w ś r ó d ś lą s k ic h N ie m c ó w . P r a s a ś lą s k a n ie m ie c k a d o m a g a s ię o d S tr e s e m a n n a b y k a te g o r y c z n ie o d r z u c ił ż ą d a n ie R a d y A m b a s a d o r ó w .
R e u te r d o w ia d u je s ię , ż e p o d c z a s g d y n ie k tó r e c z ę śc i o d p o w ie d z i e g ip sk ie j d o A n g lji u w a ż a n e s ą z a u tr z y m a n e w to n ie p o je d n a w c z y m , in n e c z ę ś c i w y m a g a ją je s z c z e w y ja ś n ie n ia . R z ą d E g ip sk i w y r a ż a s w e d o b r e in te n c je , le c z n o ta z a w ie r a p e w n e d r o b n ie jsz e p u n k ty , c o d o k tó ry c h w d a l
s z y m c ią g u to c z ą s ię n a r a d y .
P r a sa a n g ie lsk a p o ś w ię c a w ie le m ie jsc a n o w e m u s u k c e so w i lo tn ic z e m u o s ią g n ię te m u p r z e z C h a m b e r la in a , k tó r e g o d łu g o ść lo tu b e z lą d o w a n ia w y n o s iła 3 9 0 6 m il (o k o ło 6 2 5 0 k im .) W L o n d y n ie c z y n io n e s ą p r z y g o to w a n ia n a p r z y ję c ie C h a m b e rla in a , k tó r y m a ta m p r z y b y ć w p r z y s z ły m ty g o d n iu .
* •
W p o n ie d z ia łe k p o d c z a s z a w o d ó w lo tn ic z y c h w B o u r n e m o u th , k tó r e o d b y w a ły s ię w o b e c n o ś c i w ie lo ty s ię c z n y c h tłu m ó w p u b lic z n o ś c i. — z p o śr ó d d w u n a stu s a m o lo tó w , b io r ą c y c h u d z ia ł w lo ta c h , d w a z n ic h s ta r ły s ię z s o b ą n a w y s o k o ś c i 2 0 0 s tó p . S a m o lo ty z d r u z g o ta n e s p a d ły n a z ie m ię je d n o c z e ś n ie O b a j lo tn ic y , m ia n o w ic ie d o w ó d c a e s k a d r y L o n g s o n i m a jo r O p e n s h o n z a b i
c i n a m ie js c u . O b a j lo tn ic y n a le ż e li d o n a jz d o l
n ie jsz y c h i n a jb a r d zie j p o p u la r n y c h p ilo tó w a n g ie ls k ic h .
■ ■■II. ... I I ■■ , I. ■ ... ... ■ ■ I ■■■—III■■■■■ ■■■■■■■■ —■■■ .II I. I /
SoDlefy chcq zrzucić na Polslę odpowiedzialność za śmierć 0ojkoma.
N ie d o r z e c z n a n o ta L itw in o w a . W a r s z a w a , 8 c z e r w c a . M o s k iew s k a r a d jo sta c '
ja o g ło siła o g o d z in ie 1 -e j w n o c y n a s tę p u ją c y k o m u n ik a t w s p r a w ie z a b ó jstw a p o s . W o jk o w a : L itw in o w w r ę c z y ł w c z o r a j w ie c z o r e m p o s ło w i p o ls k ie m u w M o s k w ie P a tk o w i, n o tę w sp r a w ie z a b ic ia W o jk o w a .
R z ą d s o w ie c k i łą c z y z a b ic ie p o s ła s o w ie c k ie g o w W a r s z a w ie z s z e r e g ie m z a m a c h ó w n a s o w ie c k ie p r z e d s ta w ic ie lstw a , d o k o n a n y c h w o s ta tn im c z a sie (!) R e w iz je w s o w ie c k ic h p o s e l
s tw a c h h a n d lo w y c h w P e k in ie i L o n d y n ie , a o s ta tn ie z e r w a n ie s to s u n k ó w z e str o n y A n g lji, d a ją
Z za kulis rokowań o poiyezkę.
O p ó r w le n ie r z ą d u . - P o ż y c z k a w y łą c z n ie s ta b iliz a c y jn a . W a r s z a w a . W e d łu g w s z e lk ic h o d z n a k , r o
k o w a n ie o p o ż y c z k ę d o b ie g a ją k o ń c a . S z c z e g ó l
n ie c z y n n y je s t p r e m je r B a r tel je ż d z ią c y d n ie m i n o c ą m ię d z y B e lw e d e r e m i Z a m k ie m , p o n ie w a ż z a ś w ia d o m o je st, ż e p . B a r tel je st g o r ą c y m z w o le n n ik ie m z a c ią g n ię c ia p o ż y c z k i w ię c w id o c z n ie m a p e w ie n o p ó r d o p o k o n a n ia .
O p ó r te n , is tn ie ją c y w r z ą d zie , p o d z ie li n ie w ą tp liw ie i o p in ja p u b lic z n a .
Czy potyczką można traktować jako sukces?
W a r u n k i, ja k w id z im y są c ię ż k ie , n a k a z u ją c e p o w a ż n y n a m y s ł, te m b a r d z ie j, ż e k ilk a d z ie s ią t m iljo n ó w z ło ty c h p r o c e n tu r o c z n ie z a c ią ż y p r z e w a ż n ie n a n a s z y m b ila n s ie p ła tn ic z y m , o ile b i
la n s h a n d lo w y n ie u le g n ie p o w a ż n e j p o p r a w ie . A n a to p r z y c z y s to s ta b iliz a c y jn y m c h a r a k te r z e p o ż y c z k i tr u d n o m ie ć n a d z ieje .
Ozitóluść Zmiizko Spółdzielń' ZarobkoDiicli i Gospodarczycli na Pomorzu.
Z w ią z e k S p ó łd z ie ln i Z a r o b k o w y c h i G o s p o d a r c z y c h , z a ło ż o n y w r o k u 1 8 7 1 i m a ją c y s w ą s ie d z ib ę w P o z n a n iu , je st d z ie łe m n a jw y b itn ie j s z y c h d z ia ła c z y s p o łe c z n y c h tr z e c h z a c h o d n ic h w o je w ó d z tw P o lsk i. S tą d to w id z im y ja k o b u d o w n ic z y c h i w s p ó łp r a c o w n ik ó w r u c h u s p ó łd z ie l
c z e g o n a P o m o r z u r ó w n o c z e ś n ie w ie lk ic h s y n ó w z ie m i w ie lk o p o ls k ie j, ja k P a tr o n ó w S a m o r ze w - s k ie g o i W a w r z y n ia k a , a o b e c n ie k s. A d a m s k ie g o , o s o b iś c ie p r o w a d z ą c y c h p r a c ę in str u k c y jn ą i r e w iz y jn ą w ś ró d s p ó łd z ie ln i p o m o tsk ic h , ja k Ł y s - k o w s k ie g o , W o ls z le g e r a , R z e p n ik o w s k ie g o , D r . P a w ła S p a n d o w s k ie g o , K a r a s ie w ic z a , a o b e c n ie
J a k s ię d o w ia d u je m y , n a s ta n o w is k o b is k u p a k u ja w sk ie g o o s ie r o c o n e p o ś m ier c i b is k u p a Z d z i- to w ie c k ie g o , m a b y ć p o w o ła n y k s. b is k u p p o ło w y G a ll. N a m ie js c e z a ś k s. b is k u p a G a lla m a b y ć p o w o ła n y k s. b is k u p B a n d u r sk i, k tó re g o p ó - w r ó t d o a r m ji b y ł ju ż o d d a w n a z a p o w ie d z ia n y .
*
M in ister Z a le sk i w y je c h a ł w ś r o d ę w ie c z o r e m p r z e z P a r y ż d o G e n e w y . T o w a r z y s z y m u s e k r e ta r z o s o b is ty S k iw s k i. W p o łu d n ie w y je c h a ł d o G e n e w y r a d ca M S Z . p . T a r n o w sk i.
M in . Z a le s k i b ę d z ie r e p r e z e n to w a ł r zą d p r z y u r o c z y s to ś c ia c h p o g r z e b o w y c h J u lju sza S ło w a c k ie g o w P a r y ż u . U r o c z y s to śc i te o d b ę d ą s ię , ja k w ia d o m o , d n . 1 5 . b . m .
«
G e n . Z a g ó r sk i, k tó ry o n e g d a j w e w to r e k 7 -g o b m . p o p o g r z e b ie sw e j M a tk i, p r z e w ie z 'o n y z o s ta ł p r o s to z C m e n ta r z a P o w ą z k o w s k ie g o d o w ię z ie n ia w o js k o w e g o p r zy u l. D z ik ie j, w ś r o d ę ju ż s ię ta m n ie z n a jd o w a ł. R o d z in ie G e n e r a ła , k tó ra o n e g d a j w ie c z o r e m je sz c z e m o g ła ta m g o o d w ie d z ić , w c z o r a j o ś w ia d c z o n o , ż e g o n ie m a , a ta k ż e n ie p o d a n o m ie js c a , d o k ą d z o s ta ł p r z e w ie z io n y . N a - r a z ie z a te m n ie w ia d o m o , g d z ie s ię g e n . Z a g ó r sk i z n a jd u je , g d y ż o p o w r o c ie d o W iln a ta k ż e je sz c z e n ie m a w ia d o m o ś c i.
*
W e d łu g k r ą ż ą c y c h p o g ło s e k p e n s je u r z ę d n i
k ó w p a ń s tw o w y c h m a ją b y ć p o d w y ż s z o n e z d n ie m 1 -g o lip ca o 8 p r o c e n t w d n iu 1 w r z e ś n ia m a n a s tą p ić d a ls z a p o d w y ż k a o 7 p r o c e n t.
*
W ś r o d ę , o g o d z . 1 -sz ej w p o łu d n ie p r z y le c ia ła tu p o ls k a e s k a d r a lo tn ic tw a , z ło ż o n a z 5 a - p a r a tó w , n a k tó r y c h p r z y b y li p o ls c y o fic e r o w ie lo tn ic y z p u łk . R a jsk im n a c z e le . P o p o łu d n iu g o ś c ie p o ls c y z w ie d z ili w y s ta w ę lo tn ic z ą .
*
B u r m istr z e m p o ls k ie g o C ie s z y n a w m ie js c e ś. p . d r a J a n a M ic h e jd y , w y b r a n y z o s ta n ie k s.
p r a ła t J ó z ef L o n d z in . a lb o w ie m o ś w ia d c z y ły s ię z a n im c z te r y n a jw ię k s z e k lu b y m ie jsk ie ; m ia n o w ic ie K lu b P o ls k i, N ie m ie c k i, ż y d z i p o ls c y i ż y d z i n ie m ie c c y . P a r tja s o c ja lis ty c z n a m ilc z ą co g o d z i s ię n a tę k a n d y d a tu r ę .
p o w ó d te r o r y sty c z n y m g r u p o m m o n a r c h istó w d o k r w a w y ch z a m a c h ó w . R z ą d s o w ie c k i s ą d z i ż e z a b ic ie W o jk o w a b y ło r e z u lta te m a k c ji r o sy j
s k ic h k o n tr re w o lu cjo n is tó w , w s to s u n k u d o k tó - r y c k r z ą d p o ls k i n ie ^ a ją ł z d e c y d o w a n e g o s ta n o w is k a , n a c o S o w ie ty z w r a c a ły r z ą d o w i p o ls k ie m u u w a g ę ju ż p o p r z e d n io . R z ą d s o w ie c k i w y r a ż a s w ó j k a te g o r y c z n y p r o te s t, c z y n i r z ą d p o ls k i o d p o w ied z ia ln y m (? ) z a d o k o n a n ie z a b ic ia i z a s tr z e g a s o b ie p r a w o p o w r o tu d o sp ra w y z a b i
c ia W o jk o w a p o o tr zy m a n iu w y c z e r p u ją c y c h s z c z e g ó łó w z b r o d n i i ś le d z tw a .
A m e r y k a n ie , m im o w s z y s tk ic h ta k z w a n y c h u z g o d n ie ń , p o z o s ta ją p r z y s w o je m , to z n a c zy , d a ją p o ż y c z k ę s ta b iliz a c y jn ą , o d k ła d a ją c in w e s ty c je d o le p sz e j p r z y s z ło ś c i. P o d tr z y m u ją „ a d w ise r a "
i w e d łu g o s ta tn ic h n ie z d e m e n to w a n y c h w ia d o m o ś c i p o d tr z y m u ją 2 0 le tn ią o p c ję n a w s z y s tk ie p o ż y c z k i, ja k ie b y P o lsk a w ty m c z a s ie z a p r a g n ęła z a g r a n ic ą z a c ią g n ą ć .
d łu sz n ie w d z is ie js z e j „ G a z e c ie W a r sza w sk ie j"
d o s k o n a ły z n a w c a n a s z y c h s to su n k ó w g o s p o d a r
c z y c h p r o f. R y b o r sk i p r z e s tr z e g a p r z e d tr a k to w a n ie m te j p o ż y c z k i, ja k o s u k c e s u . B y ło b y to
’ p o d o b n e d o r a d o śc i p r z e d się b io r c y , k r ó r y z n a la z łs z y s ię w tr u d n o śc ia c h p ła tn ic z y c h , d o s ta ł k r e d y t. R a d o ś ć ta k a b y w a k r ó tk o tr w a ła .
k s . B o lta , c z y n n y b io r ą c y c h u d z ia ł w P o z n a n iu ta k w P a tr o n a c ie Z w ią z k u , ja k w R a d z ie N a d z o r c z e j B a n k u Z w ią z k u O p ó łe k Z a r o b k o w y c h .
W y tw o r z o n y w Z w ią z k u s w o isty ty p „ B a n k u L u d o w e g o " s k r y s ta liz o w a n y z o s ta ł p o r a ź p ie r w s z y w ta k z w a n y m p r o g r a m ie lu b a w s k im D r a R z e p n ik o w sk ie g o , d łu g o le tn ie g o W ic e p a tr o n a Z w ią z k u , p ia s tu ją c e g o p r z e z k r ó tk i c z a s n a w e t ta k ż e u r z ą d d y r e k to r a B a n k u Z w ią z k u , o r a z tw ó r c y i o p ie k u n a tr z e c ie j s p ó łd z ie ln i w L u b a w ie . A k ie d y o k o ło r. 1 8 9 0 k s. W a w r z y n ik a z a b ie g a ł d la d o b r a i s iły p o ls k ic h s p ó łe k o u s u n ię c ie z a p r o w a d z o n y c h k r ó tk o p r z e d te r n tr z ec h s a m o d z ie l
n y c h Z w ią z k ó w R e w iz y jn y c h , to n a jd z ie ln ie jsz y m je g o p o m o c n ik ie m , d o b r z e p o tr z e b ę k o n c e n tr a c ji r o z u m ie ją c y m , b y ł n ie k to in n y , ja k D r . R z e p n i- k o w s k i, ó w c z e sn y d y r e k tc r Z w ią z k u n a P o m o r z u .
— D z ię k i te j w s p ó łp ra c y p o w s ta ła s iln a o r g a n i
z a c ja s p ó łd z ie lc z a , w e w n ę tr z n ie s k o n s o lid o w a n a i je d n o lita , s ta w ia ją c a s k u te c z n y o p ó r ż y w io ło m z a b o r c z y m .
W r a m a c h k r ó tk ieg o a r ty k u łu n ie m o ż n a w y c z er p u ją c o o m a w ia ć o w o c n e j i s z e r o k ie j d z ia ła l
n o ś c i p o m o r s k ic h d z ia ła c z y Z w ią z k u . O g r a n i
c z a m y s ię p r z e to ty lk o d o p r z y to c z e n ia je j r e z u lta tó w .
W r o k u 1 9 1 4 is tn ia ły 1 n a P o m o r z u 8 4 s p ó ł
d z ie ln ie . W te r n 3 2 p o w s ia c h . J a k n a p r z e s z ło 4 0 la t sk r z ą tn e j p r a c y , lic z b a ta m o ż e w y d a w a ć s ię n ie d u ż ą , s ta n te n je d n a k że w y n ik a ł z u s ta lo n e j p r z e z d łu g ie d o ś w ia d c z e n ie z a s a d y , b y w z a k ła d a n iu n o w y c h p la c ó w e k s to so w a ć d a le k o id ą - c ą o s tr o ż n o ś ć i tw o r z y ć je ty lk o ta m , g d z ie są o d p o w ie d n ie w a r u n k i, z a p e w n ia ją c e s p ó łd z ie ln i s a m o d z ie ln e ż y c ie i tr w a ły r o z w ó j. D z ię k i te m u r u ch s p ó łd z ie lc z y n a P o m o r z u n ie m ia ł te ż p r z e d w o jn ą p o w a ż n ie jsz y c h n ie p o w o d z e ń . U tw o rz o n e s p ó łd z ie ln ie s ta n o w iły p la c ó w k i s iln e i z d r o w e , p a n u ją c e n ie o m a l n a d c a le m p o ls k ie m ż y c ie m e k o n o m ic z n e m P o m o r za . Z p o d a n e j p o w y ż e j lic z b y s p ó łd z ie ln i p r z y p a d a 6 2 n a s p ó łd z ie ln ie k r e d y to w e , k tó r e p o s ia d a ły w o k r ą g ły c h c y fr a c h : c z ło n k ó w 3 3 .0 0 0 , k a p ita łó w w ła s n y c h p r z e sz ło 6 m ilj. m k ., a o g ó łe m k a p ita łó w w r a z z w k ła d a m i 6 8 m ilj. m k . P la c ó w k i ta k ie , ja k B a n k L u d o w y w L u b a w ie , P e lp lin ie , B r u sa c h i Ś liw ic a c h ,
„ R o ln ik i" w N o w e m m ie śc ie , T u c h o li i L u b a w ie ,
„ K u p ie c " w B r u sa ch , n a le ż a ły d o n a jp o w a ż n ie j s z y c h s p ó łd z ie ln i Z w ią z k u .
W s to s u n k u d o s p ó łd z ie ln i n ie m ie c k ic h s p ó ł
d z ie ln ie p o ls k ie n ie p r z e d sta w ia ły s ię n ie k o r z y s tn ie , m im o ż e c y fry n ie m ie c k ic h b y ły p o k a ź n ie j s z e , d z ię k i c z ę ś c io w o s z tu c z n e m u p o d tr z y m y w a n iu p la c ó w e k n ie m ie c k ic h , p o d y k to w a n e m u w ó w c z a s w z g lę d a m i p o lity k i a n ty p o ls k ie j. Ś w ia d c z ą o te r n c y fr y 2 6 5 R a iffe is e n e k n ie m ie c k ic h , p o s ia d a ją c y c h p r zy ta k w ie lk ie j lic z b ie S p ó łd z ie ln i ty lk o 3 0 .0 0 0 c z ło n k ó w , 3 m ilj. m k . k a p ita łó w w ła s n y c h , o r a z o g ó łe m k a p ita łó w w łą c z n ie z w k ła d a m i 6 2 m il. m k .
P r z e s z ło 4 -k r o tn ie o d B a n k ó w L u d o w y c h li
c z n ie js z e g o R a iffe is e n y n ie m ie c k ie n ie d o r ó w n y w a ły im , a p r z y m n ie js z em p o p a r c iu z e stro n y R z ą d u p r u s k ie g o , b y ły b y o r g a n iz a c ją n ie w ie le z n a c z ą c ą , ja k o te r n ś w ia d c z y s to su n e k ic h k a p i
ta łó w w ła s n y c h d o k a p ita łó w w ła s n y c h B a n k ó w L u d o w y c h .
T a k s ię p r z e d s ta w ia ły s to s u n k i d o c z a s u w o j
n y e u r o p e jsk ie j, k tó ra r z e c z ja sn a — n a la t k ilk a p o w s tr z y m a ła p r a c ę o k o ło d a ls z e g o r o z s z e r z e n ia s ie c i s p ó łd z ie lc z e j. W p ie r w sz y m r o k u p o w o je n n y m , r. 1 9 1 9 , s p ó łd z ie ln ie p o m o r s k ie , p o d o b n ie ja k s z e r e g s p ó łd z ie ln i w W ie lk o p o lsc e i n a Ś lą s k u p o z o s ta w a ły b e z d o s ta te c z n e g o k o n ta k tu z P a tr o n a te m w P o z n a n iu w s k u te k o d c ię c ia ty c h c z ę ś c i k r a ju o d r e sz ty P o ls k i. P o p r z y łą c z e n iu n ie ste ty u m ie js z y ł s ię sta n s p ó łd z ie ln i n a P o m o r z u o 5 B a n k ó w L u d o w y c h i I „ R o ln ik a " p o z o sta ły c h n a o b s z a ra c h p r z y łą c z o n y c h d o N ie m ie c . D a ls z e la ta , to o k r e s n a ja z d u b o ls z e w ic k ie g o , o r a z d o b r z e w s k u tk a c h z n a n e j in fla c ji, k tó r a m im o r o z k w itu d z ia ła ln o ś s i o r g a n iz a c y jn e j s p o łe c z e ń s tw a p o ls k ie g o n a w ie lu p o la c h d la s p ó łd z ie lc z o śc i b e z s p r z e c zn ie b y ła n ie p o m y ś ln a , a d la s p ó łd z ie lc z o ś c i k r e d y to w e j z a b ó jcz a . W s z e lk a ic h w a lk a p r z e
c iw k o ż y w io ło w i z n isz c z e n ia in fla c y jn e g o o k a z a ła s ię b e z o w o c n ą , c o w r e z u lta c ie w y w o ły w a ło w p e w n y c h k o ła c h s p o łe c z e ń s tw a z w ą tp ie n ie w w ła ś c iw o ś ć d o ty c h c z a so w e j o r g a n iza c ji s p ó ł
d z ie lc z e j i p o s z u k iw a n ie n o w y c h fo r m .
M n ie j lu b w ię c e j o b ja w ia ło s ię to r ó w n ie ż n a in n y c h z ie m ia c h P o ls k i z ty m r e z u lta te m , ż e k u w ie lk ie j s z k o d z ie d la r u ch u s p ó łd z ie lc z e g o , s y n d y k a ty r o ln icz e w K r ó le s tw ie p r z e s z ły n a fo r m ę a k c y jn ą , B a n k T o w a r z y s tw .S p ó łd z ie lc z y c h w W a r s z a w ie p r z e sta ł b y ć c e n tr a lą fin a n s o w ą d la n a js iln ie jsz e g o o d ła m u S p ó łd z ie ln i k r e d y to w y c h w K r ó le s tw ie , a w M a ło p o lsc e o d p a d ł z u p e łn ie A k c y jn y B a n k Z w ią z k o w y . P o d o b n y m o b ja w o m u n a s p o tr a fił Z w ią z e k s k u te c z n ie p r z e s z k o d z ić , m im o , ż e n ie b r a k ło , o b c y c h ty lk o w P o z n a ń s k iem , te n d en c y j o d m ie n n y c h .
N ie p r z e ry w a ją c ż a d n e j s w o je j p r a c y o r g a n iz a c y jn e j, stw a r z a ją c , s to so w n ie d o z m ie n io n y c h p o tr ze b , n o w e o r g a n iz a c je, z w ła sz c z a c e n tr a le , ja k C e n tr a lę R o ln ik ó w , Z w ią z k o w ą C e n tra lę m a sz y n i H u r to w n ię S p ó łe k S p o ż y w c ó w w P o z n a n iu , P a tr o n a t u tr z y m y w a ł i u m a c n ia ł o r g a n iz a c ję Z w ią z k u , d z ię k i c z e m u p r z e tr w a ła o n a c ię ż k ie la ta in fla c y jn e b e z u s z c z e r b k u , c h o c ia ż w y s z ła z n ic h fi
n a n s o w o s iln ie o s ła b io n a . S p ó łd z ie ln ie p o m o r s k ie p o o tr z y m y w a ł n ie ty lk o d r o g ą z w y k łe g o k o n ta k tu o r g a n iz a c y jn e g o , le c z i p r z e z c z ę ste o d w ie d z a n ie , c e le m z a c h ę c e n ia ic h o r g a n ó w d o d a ls z e f p r a c y i u d z ie le n ia im w ła ś c iw y c h w s k a z ó w e k .
N o w o p o w s ta ją cy m p la c ó w k o m s p ó łd z ie lc z y m n a P o m o r z u o k a z y w a ł s w ą ż y c z liw o ś ć i u d z ie la ł p o p a rc ia , o c z e m ś w ia d c z y m . i. p r z y ję c ie d o Z w ią z k u z a ło ż o n e g o w r o k u 1 9 2 1 P o m o r sk ie g o S to w a r z y sz e n ia R o ln ic z o -H a n d lo w e g o w T o r u n iu , z k tó r e m k ilk a la t p ó ź n ie j c o p r a w d a w z a je m n e
