Gerontologia Polska P R A C A O R Y G I N A L N A tom 17, nr 3, 126–128 ISSN 1425–4956
www.gp.viamedica.pl
126
Marzena A. Humańska
1, Kornelia Kędziora-Kornatowska
21Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy
2Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy
Wpływ miejsca zamieszkania osób w podeszłym wieku
na stan odżywiania się
Influence of place of residence on nutrition in the elderly
Abstract Background.
Background.Background.
Background.
Background. Balanced diet (proper nutrition) independently of age, is one of the main factors which are essential for good health. Ageing affects people in different ways, however a balanced diet can help to minimize its effects.
Material and methods.
Material and methods.Material and methods.
Material and methods.
Material and methods. The study included 100 elderly patients of the geriatric clinic in Jurasz hospital, Bydgoszcz and pensioners of nursing homes in Bydgoszcz and Koronowo. In the study the Mini Nutritional Assessment (MNA) was used as well as a questionnaire with sociodemographic data. The respondents were divided into three groups on the basis of residence: people living with relatives, people living alone and pensioners of nursing homes.
Results.
Results.Results.
Results.
Results. Women were between 65 and 94 years of age and men between 66 and 92. Mean age of women was 80 and of men it was 76. Fifty four percent of respondents were pensioners of nursing homes, 29% lived with relatives and 17% lived alone. As many as 60% of respondents were at risk of malnutrition. Thirty six respon- dents were well-nourished and 4 were malnourished. Respondents living with relatives were well nourished and the pensioners of nursing homes were at risk of malnutrition.
Conclusions.
Conclusions.Conclusions.
Conclusions.
Conclusions. There is statistically significant difference between the elderly sharing residence with relatives or at nursing homes and nutrition. The study shows that people living with relatives are well nourished and pensioners of nursing homes are at risk of malnutrition.
Gerontol. Pol. 2009; 17, 3: 126–128 key words: nutrition, ageing, geriatrics
Wstęp
Właściwe odżywianie, niezależnie od wieku czło- wieka, jest jednym z głównych czynników decydu- jących o prawidłowym funkcjonowaniu organizmu.
Może opóźnić naturalne, postępujące z wiekiem z różną intensywnością procesy starzenia się [1, 2]. Głównymi problemami odżywiania, jakie wy- stępują u osób w starszym wieku, są niedostatecz- na ilość spożywanego wysokoenergetycznego biał- ka, niedobory witaminowe i mineralne, a także
otyłość [1]. Na charakter i sposób odżywiania się osób starszych wpływa wiele czynników. Najważ- niejsze z nich to wcześniej nabyte nawyki żywie- niowe, środowisko, w którym żyje starsza osoba, oraz charakter wcześniej wykonywanej pracy. Wła- ściwy dobór produktów żywnościowych mogą ograniczać samotność, ograniczone zasoby finan- sowe, brak wiedzy dotyczącej żywienia [3–5]. Ko- nieczność zmiany sposobu żywienia osób w pode- szłym wieku jest także uzależniona od czynników fizjologicznych, na przykład: zaniku kubków sma- kowych, pogorszenia powonienia oraz widzenia, zaniku błony śluzowej przewodu pokarmowego, zmniejszonego wydzielania śliny, enzymów trzust- kowych i wątrobowych [3, 4, 7]. W ocenie stanu
Adres do korespondencji:
dr n. med. Marzena A. Humańska
Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej Collegium Medicum UMK
ul. Techników 3, 85–801 Bydgoszcz tel./faks: (052) 585 21 94, 694 633 922 e-mail: marzenahumanska@tlen.pl
www.gp.viamedica.pl
127
Marzena A. Humańska, Kornelia Kędziora-Kornatowska, Miejsce zamieszkania a odżywianie się seniorów
chowało 36 badanych (24 pkt), a u 4 osób stwier- dzono niedożywienie (< 17 pkt).
Tabela I przedstawia charakterystykę badanych pod względem stanu odżywienia (skala MNA) w zależ- ności od miejsca zamieszkania. Z analizy statystycz- nej wynika, że osoby, które mieszkały z rodziną, charakteryzowały się dobrym stanem odżywienia, natomiast pensjonariusze DPS częściej wykazywali ryzyko niedożywienia (p £ 0,05).
Dyskusja
Z przeprowadzonych badań własnych wynika, że stan odżywienia osób w podeszłym wieku może mieć związek z miejscem zamieszkania. Osoby, które mieszkały z rodziną, cechowały się istotnie staty- stycznie lepszym stanem odżywienia niż pensjo- nariusze DPS. Lepszy stan odżywienia osób miesz- kających z rodziną może być spowodowany spożywa- niem posiłków wspólnie z rodziną. Osoba starsza może brać udział w przygotowaniu posiłków, nie musi też robić zakupów, gdyż mogą to zrobić inne osoby wspólnie z nią mieszkające. Natomiast osoby mieszkające w DPS uczestniczą w przygotowaniu jadłospisów dziennych, ale nie w przygotowaniu odżywiania osoby w wieku podeszłym pomocna
może się okazać skala Mini Nutritional Assessment (MNA). Składają się na nią takie elementy jak: oce- na antropometryczna, ocena ogólna, ocena diety [7, 8]. Na stan odżywiania osób w podeszłym wie- ku może także wpływać miejsce zamieszkania.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono wśród 100 osób w star- szym wieku będących pod opieką Poradni Geria- trycznej Szpitala Uniwersyteckiego im. dr. A. Jura- sza w Bydgoszczy oraz wśród pensjonariuszy Domów Pomocy Społecznej w Bydgoszczy i w Koronowie.
Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej przy Collegium Medicum im. L. Rydy- giera w Bydgoszczy. Do badań użyto standaryzo- wanego kwestionariusza skali MNA [7]. Badane osoby podzielono na trzy grupy w zależności od sposobu miejsca zamieszkania: osoby mieszkające z rodziną, mieszkające samotnie i pensjonariusze Domu Pomocy Społecznej.
Analizę statystyczną przeprowadzono przy zasto- sowaniu programu statystycznego STATISTICA for Windows firmy StatSoft®, używając testu Kruska- la-Wallisa oraz testu U Manna-Whitneya.
Wyniki
Średnia wieku badanych kobiet wynosiła 80,0 ± 7,2 roku, a mężczyzn — 75,9 ± 7,3 roku. Kobiety były w wieku 65–94 lata, a mężczyźni w wieku 66–92 lata. Zdecydowaną większość stanowiły oso- by w wieku 75 lat i powyżej (69%), pozostałe 31%
badanych to osoby w wieku 65–74 lata.
Największy odsetek badanych stanowiły osoby, któ- re były pensjonariuszami DPS (54% respondentów).
Z rodziną mieszkało 29 badanych, a 17 badanych mieszkało samotnie.
Na rycinie 1 przedstawiono wyniki oceny stanu odżywienia uzyskane wśród badanych. Aż 60% re- spondentów było obarczonych ryzykiem niedoży- wienia (17–23,5 pkt). Dobry stan odżywienia ce-
Rycina 1. Charakterystyka liczby punktów uzyskanych przez badanych w skali MNA w trzech analizowanych przedzia- łach klasowych punktacji
Figure 1. Description of MNA points scored by the re- spondents in three analysed score brackets
Tabela 1. Punktacja w skali odżywienia (MNA) w zależności od miejsca zamieszkania Table 1. MNA scores depending on the place of residence
Miejsce zamieszkania
M ± SD Samotnie Z rodziną DPS p
Skala odżywienia Skala odżywienia Skala odżywienia Skala odżywienia
Skala odżywienia M ± SD 23,09 ± 2,88 24,28 ± 2,42 21,85 ± 2,60 0,0002 (MNA)
(MNA) (MNA) (MNA) (MNA)
M (mean) — średnia arytmetyczna; SD (standard deviation) — odchylenie standardowe; p — poziom istotności; DPS — Dom Pomocy Społecznej
Gerontologia Polska 2009, tom 17, nr 3
www.gp.viamedica.pl
128
PIŚMIENNICTWO
1. Abrams W.B., Beers M.H., Berkow R.: Podręcznik geriatrii MSD.
Urban & Partner, Wrocław 1999.
2. Kołłtajtis-Dołowy A., Tyska M.: Świadomość żywieniowa ludzi starszych w relacji do ich postaw i zachowań żywieniowych. Żyw.
Człow. 2004; 31: 3–17.
3. Klich-Rączka A.: Żywienie i pielęgnacja seniorów. W: Grodzicki T., Kocemba J., Skalska A. (red.). Geriatria z elementami ge- rontologii ogólnej. Via Medica, Gdańsk 2007; 413–417.
4. Jabłoński E., Kaźmierczak U.: Odżywianie się osób w podeszłym wieku. Gerontol. Pol. 2005, 13: 48–54.
5. Kierst W.: Nauka o żywieniu zdrowego i chorego człowieka.
PZWL, Warszawa 1989.
6. Schiefle J., Staudt I., Dach M.M.: Pielęgniarstwo geriatryczne. Galus K. (red.). Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2003.
7. Radzik T., Prażmowska B.: Zastosowanie skal do oceny sprawności psychoruchowej w planowaniu opieki nad pacjentem w podeszłym wieku. W: Krobicki M., Szarota Z. (red.). Seniorzy w społeczeństwie XXI wieku. Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne, Kraków 2004; 47–60.
8. Rubenstein L.Z., Harker J.O., Salva A. i wsp.: Screening for un- dernutrition in geriatric practice: developing the short-form mini- -nutritional assessment (MNA-SF). J. Gerontol. A. Biol. Sci. Med.
Sci. 2001; 56: M366–M372.
9. Gazzotti C., Albert A., Pepinster A., Petermans J.: Clinical use- fulness of the mini nutritional assessment (MNA) scale in geria- tric medicine. J. Nutr. Health Aging. 2000; 4: 176–181.
Streszczenie Wstęp WstępWstęp Wstęp
Wstęp. Właściwe odżywianie, niezależnie od wieku człowieka, jest jednym z głównych czynników decydujących prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Może opóźnić naturalne, postępujące z wiekiem z różną intensywno- ścią procesy starzenia się.
Materiał i metody.
Materiał i metody.Materiał i metody.
Materiał i metody.
Materiał i metody. Badania przeprowadzono wśród 100 osób w starszym wieku będących pod opieką Poradni Geriatrycznej Szpitala Uniwersyteckiego im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy oraz wśród pensjonariuszy Domów Pomocy Społecznej w Bydgoszczy i w Koronowie. Do badań użyto standaryzowanego kwestionariusza — skali Mini Nutritional Assessment (MNA) — oraz ankiety zawierającej dane socjo-demograficzne. Badanych podzielo- no na trzy grupy w zależności od sposobu zamieszkiwania: mieszkający samotnie, z rodziną, pensjonariusze Domu Pomocy Społecznej (DPS).
Wyniki.
Wyniki.Wyniki.
Wyniki.
Wyniki. Średnia wieku dla kobiet wynosiła 80 lat (przedział wieku 65–94 lata), a dla mężczyzn 76 lat (przedział wieku 66–92 lata). Największy odsetek badanych stanowiły osoby, które zamieszkiwały w DPS (54% responden- tów). Z rodziną mieszkało 29 osób, a 17 mieszkało samotnie. Spośród badanych najwięcej osób cechowało się ryzykiem niedożywienia (60% respondentów). Dobry stan odżywienia cechował 36 badanych, a 4 osoby były niedożywione. Osoby, które mieszkały z rodziną, charakteryzowały się dobrym stanem odżywienia, a osoby mieszkające w DPS wykazywały ryzyko niedożywienia.
Wnioski WnioskiWnioski Wnioski
Wnioski... Wykazano zależność między miejscem zamieszkania osób badanych a stanem odżywienia. Osoby mieszka- jące z rodziną były lepiej odżywione, natomiast osoby badane mieszkające w DPS wykazywały ryzyko niedożywienia.
Gerontol. Pol. 2009; 17, 3: 126–128 słowa kluczowe: odżywianie się, starzenie się, geriatria
posiłków, nie mają więc satysfakcji, że są w tym za- kresie potrzebne. Gorszy stan odżywienia pensjona- riuszy DPS może się też wiązać z tym, że otrzymują oni tylko trzy posiłki dziennie. Natomiast chcąc spo- żyć dodatkowy posiłek, muszą iść zrobić zakupy lub poprosić kogoś o ich zrobienie. Może to mieć nega- tywny wpływ na ich stan odżywienia.
Wyniki badań własnych wiążą się z rezultatami badań Kołłajtis-Dołowy i wsp., w których stwierdzono, że stan odżywienia osób przebywających w DPS był gorszy niż osób mieszkających samotnie lub z rodziną [2].
Gazzotti i wsp. uzyskali wyniki, które potwierdzają badania własne. Osoby mieszkające w DPS cecho- wały się gorszym stanem odżywienia niż te, które mieszkały we własnych domach [9].
Na lepszy stan odżywienia może również wpływać to, że pensjonariusze DPS spożywają posiłki w sto- łówce w grupie osób, które czasami nie potrafią samodzielnie zjeść. Są karmione przez pracowni- ków. Nie zawsze karmienie to przebiega w prawi- dłowych warunkach, czasami osoby są karmione w pośpiechu. Może to wpływać na brak apetytu u pensjonariuszy, a tym samym powodować ich gorsze odżywienie.
Wnioski
Wykazano zależność między miejscem zamieszkania badanych osób a ich stanem odżywienia. Osoby miesz- kające z rodziną były lepiej odżywione, natomiast pen- sjonariusze DPS byli obciążeni ryzykiem niedożywienia.
