Akcje w hrubieszowskim getcie - Zipora Nahir - fragment relacji świadka historii [TEKST]

(1)

ZIPORA NAHIR

ur. 1930; Hrubieszów

Miejsce i czas wydarzeń Hrubieszów, II wojna światowa

Słowa kluczowe projekt Akcja Reinhardt - w kręgu Zagłady, II wojna światowa, okupacja niemiecka, Żydzi, akcje w getcie, likwidacja getta

Akcje w hrubieszowskim getcie

Akcji właściwie nie przeprowadzali Niemcy sami. Niemcy tylko pilnowali albo czuwali nad przebiegiem akcji. Ale akcje przeprowadzała żydowska policja. To znaczy ich zadaniem było, że ludzie mieli się stawić według jakiegoś napisu, tak i tak, tego i tego dnia, w miejsce to i to. Ci, którzy nie stawili się, to policja żydowska chodziła po domach i wyciągała tych, którzy się nie stawili. Po drodze oczywiście również ich uderzali, mieli pejcze. Nie mieli oczywiście broni, ale mieli takie pejcze. To bili.

Zabijać to Niemcy zabijali. I ja już naprawdę nie pamiętam czy w gecie myśmy widzieli kogoś więcej niż żydowską policję czy członków Judenratu, czy innych funkcjonariuszy i Niemców. Mnie się zdaje, że nie byli inni, Litwini czy Ukraińcy. Oni byli tylko w obozach. Ale nie jestem pewna. Ja już nie pamiętam. Bo oni to bili i zabijali. W sposób… To znaczy myśmy zawsze mówili i ja stale, dalej to twierdzę, że Niemcy chodzili w białych rękawiczkach na ogół. Oni nie używali rąk. Ich rękami to byli u nas Ukraińcy, którzy bili, uderzali, zabijali rękami. Byli okropni, rozjuszeni, rozzwierzęceni. To byli Ukraińcy. I jeżeli byli Litwini i Łotysze, to też. Sami Niemcy zostawiali tą, tak to się nazywa, „brudną robotę” im. Niemcy zabijali kulami, komorami później, ale nie tak fizycznie, jeden drugiego. I dlatego może wynaleźli tą metodę, żeby… To już wiemy.

Data i miejsce nagrania 2017-11-04, Lublin

Rozmawiał/a Tomasz Czajkowski

Transkrypcja Marta Tylus

Redakcja Maria Radek