Klasa 6a
Termin wykonania zadania: do 9 czerwca 2020r.
Temat lekcji: Przegląd i znaczenie ssaków. (temat i cele lekcji zapisujesz w zeszycie) Cele lekcji:
- przekonasz się, że w zależności od środowiska życia ssaki różnią się budową - dowiesz się jakim pokarmem odżywiają się ssaki
- dowiesz się jakie jest znaczenie ssaków w przyrodzie i dla człowieka Przebieg lekcji:
1. Zróżnicowanie budowy ssaków.
Do ssaków morskich zalicza się wieloryby, foki, lwy morskie, diugonie, manaty, wydry morskie i niedźwiedzie polarne. Można wyróżnić blisko 130 gatunków tych zwierząt.
Trzy najczęściej spotykane w Europie Północnej ssaki morskie:
Przodkowie ssaków morskich żyli dawniej na lądzie, ale one same współcześnie większość czasu spędzają w środowisku wodnym – stało się jasne, że poszukiwanie pokarmu w wodzie się opłaca. Pierwsze walenie opuściły ląd ponad 40 milionów lat temu. Najmłodszy gatunek ssaka morskiego – niedźwiedź polarny – oddzielił się od gałęzi lądowej przed milionem lat.
Ssaki morskie wytworzyły szereg przystosowań, które pozwalają im...
sprawnie poruszać się w wodzie
nurkować – często przez wiele godzin i na duże głębokości (kilka kilometrów)
oszczędzać ciepło, zazwyczaj dzięki imponującej sierści lub warstwie tłuszczowej
dobrze widzieć i słyszeć pod wodą.
MORŚWIN
FOKA POSPOLITA
FOKA SZARA
Ponieważ dźwięki bardzo skutecznie rozchodzą się pod wodą, dla większości ssaków morskich kluczowym zmysłem jest słuch.
Delfiny i inne zębowce posiadają zdolność echolokacji: są w stanie odnaleźć pokarm za pomocą echa, którego źródłem są emitowane przez nie kliknięcia. Fokom z kolei zawirowania wody spowodowane przez przepływające w pobliżu ryby pomagają wykryć wąsy czuciowe (zwane wibrysami).
Po lewej: Emisja i odbiór dźwięku u morświna. Po prawej: Foka za pomocą wąsów czuciowych wykrywa ślad pozostawiony przez rybę.
Ssaki morskie czerpią pokarm z różnych źródeł:
• fiszbinowce żywią się krylem i innymi drobnymi zwierzętami morskimi
• zębowce żywią się rybami i kałamarnicami, czasami poszukując ich na głębokości ponad 1 km; niektóre delfiny, na przykład orki oceaniczne, żywią się również innymi ssakami
morskimi
• foki i lwy morskie żywią się przede wszystkim rybami i kałamarnicami; niektóre gatunki w ich poszukiwaniu nurkują na duże głębokości
• manatom za pokarm służą glony i rośliny morskie • wydry morskie żywią się jeżowcami i małżami • niedźwiedzie morskie jedzą foki
Działalność ludzka z różnych przyczyn stanowi zagrożenie dla ssaków morskich:
• ssaki morskie zaplątują się w sieci połowowe
• do ich organizmu przedostają się duże ilości zanieczyszczeń
• niekiedy w żołądkach zwierząt znajdujemy duże ilości plastiku
• niektóre wieloryby boją się podwodnego hałasu generowanego przez łodzie, sonary i prace budowlane.
Poznaj delfiny: www.youtube.com/watch?v=rOxxjW5YYS0
2. Uzupełnij ćwiczenie 1 strona 111 w zeszycie ćwiczeń.
3. Ssaki aktywnie latające – nietoperze.
Na świecie istnieje około 950 gatunków nietoperzy, w Polsce około 20 gatunków. Nietoperze dzielą się na dwa podrzędy: owadożerne i owocożerne.
Zamieszkują właściwie cały świat oprócz Antarktydy. Nietoperze są ogromnie zróżnicowane ze względu na wielkość: od maleńkiego świnionosa o czternastocentymetrowej rozpiętości skrzydeł do „latającego psa” o dwumetrowych skrzydłach.
Skrzydła nietoperza zbudowane są z cienkich warstw mięśni i elastycznych włókien
pokrytych skórą. Kości ramienia wraz z pięcioma palcami podtrzymują skrzydła. Kciuk w kształcie pazura używany jest do pełzania, a u niektórych gatunków do zdobywania i przytrzymywania pożywienia. Mięśnie poruszające skrzydłami odpowiadają naszym
mięśniom odwodzącym ramię, lecz są odpowiednio silniejsze. Niektóre mogą latać z prędkością przekraczającą 50 km/h. Nietoperze są również najbardziej stadnymi ssakami.
Gromadzą się tysiącami w jaskiniach lub innych kryjówkach. Niektóre gatunki potrafią współpracować ze sobą w nocnych poszukiwaniach żywności. Samce i samice
wzywają się nawzajem podczas godów, a potomstwo piskiem przyzywa matki wracające z łowów. Zimowy spoczynek u naszego rodzimego gacka brunatnego trwa od października do
marca. Odbywa się zazwyczaj w innych niż latem kryjówkach, m.in. w jaskiniach i piwnicach. Temperatura owych pomieszczeń utrzymywać się musi na stałym poziomie kilku
stopni powyżej 0°C.
4. Ssaki żyjące pod ziemią.
Wiele ssaków przekopuje się przez glebę używając swego pyska.
Afrykański golec - zwierzę szczególnie dobrze przystosowane do życia pod ziemią - jest
najlepszym przykładem. Tak jak wszystkie gryzonie ma on duże siekacze, które stale rosną w ciągu całego życia zwierzęcia, jednak u tego gatunku są one szczególnie masywne. Wargi
golca zwijają się i zamykają za zębami, dzięki czemu piasek nie dostaje się do jamy gębowej, a za pomocą stóp gryzoń przesuwa wygryzioną ziemię za siebie.
ŚWINIONOS MALUTKI RUDAWKA WIELKA
GACEK BRUNATNY
Ssaki owadożerne, takie jak kret europejski, nie posiadają dużych zębów nadających się do kopania, tak więc wykorzystują swe przednie kończyny, które wyglądają jak szerokie łopaty.
Wykonując nimi naprzemienne ruchy, kret wygrzebuje swoje tunele. Kończynami przednimi wciska się w korytarz i wyrzuca od czasu do czasu ziemię w górę. W ten sposób powstają tak charakterystyczne dla europejskich łąk kretowiska.
Włosy w aksamitnym futerku kreta europejskiego rosną prostopadle do powierzchni skóry i w ten sposób stawiają jednakowy opór bez względu na to, czy zwierzę idzie do przodu, czy do tyłu. Nie wchłaniają także wody, toteż pozostają zawsze śliskie i suche, nawet w mulistych, podmokłych glebach.
Poruszanie się pod ziemią
Kopanie to ciężka praca, tak więc wszystkie zwierzęta, które żyją pod ziemią, są przystosowane do sprawnego poruszania się w ciasnych i wąskich korytarzach. Dzięki temu oszczędzają energię, którą musiałyby wydatkować na kopanie szerszych tuneli.
Północnoamerykańskie gofery mogą biegać w swoich norkach z równą sprawnością do przodu, jak i do tyłu. Podobnie jak afrykańskie kretoszczury mają one luźną skórę, która bez trudu ślizga się po mięśniach, co bardzo ułatwia poruszanie się w ciasnych miejscach.
Wzrok
Chociaż pod ziemią jest całkowicie ciemno, to tylko kilka gatunków żyjących tam zwierząt całkowicie utraciło wzrok. Większość gatunków zwierząt podziemnych potrafi jednak
wykrywać światło i na nie reagować - zazwyczaj wykorzystują to do kopania nor w kierunku przeciwnym do padających promieni słonecznych.
Większość gatunków afrykańskich kretoszczurów jest ślepa, jednak ssaki te nie przestały używać swoich oczu. Jako że powierzchnia oka jest szczególnie wrażliwa na ruchy powietrza, zwierzę może wykorzystywać ten narząd do wykrywania suchego powietrza, które - wysuszając glebę - jest częstą przyczyną zawalania się korytarzy.
W ciemnościach panujących pod ziemią zmysł wzroku nie ma większego zastosowania.
O wiele ważniejszy jest wyostrzony zmysł dotyku i dlatego ssaki żyjące pod ziemią są wyposażone w liczne włosy czuciowe. Ślepce, których oczy są przykryte skórą, posiadają linie sztywnych, wrażliwych na dotyk włosków. Są one ułożone w szeregach po obu stronach głowy i ułatwiają zwierzęciu uzyskanie informacji o otoczeniu.
Wykorzystanie dźwięku
Większość zwierząt żyjących pod ziemią nie posiada widocznych uszu, jednak mimo to wiele z nich wykształciło różnorodne przystosowania umożliwiające wykrycie i zidentyfikowanie potencjalnej ofiary lub wroga wyłącznie za pomocą słuchu.
Kosteczki słuchowe złotokretów z południowej Afryki są bardzo duże, co sprawia, że są one szczególnie czułe na wibracje wywołane przez zbliżającego się drapieżnika. Dzięki temu ssaki te mają dużo czasu, aby w porę umknąć przed wrogiem.
5. Ssaki nadrzewne.
Zwierzęta te, które zwykle charakteryzują się niską wagą i długimi pazurami, korzystają ochrony przed drapieżnikami mieszkając na wysokościach i kamuflując się między
gałęziami.
Zwierzęta żyjące na drzewach na ogół mają lekką budowę, dzięki czemu gałęzie mogą utrzymać ich ciężar. Średnia waga tych zwierząt jest szacowana maksymalnie na 14 kilogramach, jak w przypadku niektórych gatunków małp. Dla dodatkowej ochrony, wiele z tych zwierząt natura wyposażyła w metody kamuflażu lub futro podobne do kolorów drzew. Dlatego trudno nam zobaczyć je w ich naturalnych siedliskach. Ukrywają się, chociaż większość tych zwierząt to zwierzęta roślinożerne, więc nie stanowią one dużego zagrożenia dla życia ludzkiego.
Latające wiewiórki – chociaż ich nazwa sugeruje, że potrafią latać, prawda jest trochę inna – raczej szybują skacząc z drzewa na drzewo. Ten rodzaj lotu umożliwia im specjalna membrana lub fałd skórny, który przechodzi od jednej kończyny do drugiej.
Zaczynają szybować, kiedy znajdują się w sytuacji zagrożenia i muszą uciekać przed jakimś drapieżnikiem.
Leniwiec jest prawdopodobnie najlepiej znanym zwierzęciem nadrzewnym ze względu na jego słynną zdolność do nicnierobienia w ciągu dnia. Jednak to jest złudzenie, że leniwiec nic nie robi. Prawda jest taka, że to bardzo aktywne zwierzę, gdy jest w ruchu. Wyróżnia się swoją zdolnością do zachowania czujności, a także powolnym metabolizmem.
W rzeczywistości leniwce śpią, aby zarezerwować energię na ważne wydarzenia, na przykład podczas zmiany siedliska.
6. Ssaki szybko biegające.
U zwierząt kopytnych ustawione pionowo palce osłonięte są kopytami, które chronią je przed urazami mechanicznymi i umożliwiają szybkie bieganie.
Zające i kangury potrafią się poruszać równie szybko jak kopytne dzięki wydłużonym kościom stopy, które umożliwiają skakanie.
Warto pamiętać, że gepard to najszybsze zwierzę na świecie w kategorii zwierząt lądowych i zarazem najszybszy ssak na świecie. Na krótkich dystansach do 500 metrów potrafi rozpędzić się do 100-120 kilometrów na godzinę.
7.Uzupełnij ćwiczenie 2 strona 111 w zeszycie ćwiczeń.
8. Ssaki roślinożerne, mięsożerne i wszystkożerne.
SSAKI ROŚLINOŻERNE
Zwierzęta roślinożerne (słoń, krowa, owca, lama itd.) żywią się trawą, ziołami i innymi roślinami, z których wiele jest szorstkich i dużych objętościowo.
Trawienie tego rodzaju pokarmu zaczyna się w pysku przy użyciu enzymu
występującego w ślinie - ptialiny. Tego rodzaju pokarm musi być dobrze przeżuty i dokładnie zmieszany ptialiną, aby mógł być rozłożony. Dlatego też zwierzęta
roślinożerne mają 24 specjalnie do tego celu wykształcone zęby trzonowe, mają też
wykształcony ruch szczęk z boku na bok, aby rozdrabniać pokarm poprzez tarcie w przeciwieństwie do mięsożerców, które poruszają szczekami wyłącznie w gorę i w dół.
Zwierzęta roślinożerne nie mają pazurów ani ostrych zębów, piją wodę wsysając ją do pyska w przeciwieństwie do mięsożernych, które wychłeptują ją przy pomocy języka.
Ponieważ nie jedzą szybko rozkładającego się pokarmu jak mięsożerne, i ponieważ ich pokarm potrzebuje dłuższego czasu trawienia, mają znacznie dłuższy układ trawienny - jelita są dziesięć razy dłuższe niż wynosi długość ich ciała.
Poznaj przykłady ssaków roślinożernych zaliczanych do kopytnych występujących Polsce.
Jeleń, zwany też szlachetnym, to piękny ssak łowny, występujący także w naszym kraju. Ciało pokryte
brązowym futrem latem, szarym zimą. Kark i brzuch u samców nieco ciemniejszy. Na zadzie znajduje się jasna
plama.
Sarna to często spotykany w Polsce ssak łowny zamieszkujący nasze pola, łąki i lasy. W Polsce ssak łowny.
Samica (koza, siuta) jest mniejsza od samca. Samiec (kozioł) ma niewielkie poroże.
Ciekawostka
Łoś to największy ssak z rodziny jeleniowatych, występujący w Polsce. Ma łopatowate lub konarowate poroże. Jego
ulubionym środowiskiem są lasy z torfowiskami i trzęsawiskami, bagnami, jeziorami.
Żubr jest największym europejskim ssakiem żyjącym dziko. Jest blisko spokrewniony z amerykańskim bizonem. Przed pierwszą wojną światową żubry żyły tylko w Puszczy Białowieskiej.
SSAKI DRAPIEŻNE
Do ssaków drapieżnych zaliczane są te gatunki, których zasadniczy pokarm składa się ze świeżego mięsa i padliny.
Do tego rodzaju pokarmu dostosowane jest uzębienie, które u większości zaopatrzone jest w duże, ostre i lekko zagięte kły oraz silnie rozwinięte łamacze (ostatni górny przedtrzonowiec i pierwszy dolny trzonowiec). Cechą charakterystyczną drapieżników jest liczne potomstwo.
Młode rozwijają się powoli i stosunkowo długo pozostają pod opieką rodziców.
Pospolite ssaki drapieżne w Polsce to jedynie łasice, kuny i lisy. Duże drapieżniki, jak wilk są dzisiaj bardzo nieliczne.
Lis to pospolity w Polsce drapieżnik o wydłużonym tułowiu i pysku, puszystym ogonie. Tępi gryzonie. Lisy chorują na wściekliznę i mogą zarażać inne zwierzęta oraz człowieka. Lis jest zwierzęciem łownym. Tępi gryzonie. Lisy chorują na wściekliznę i mogą zarażać inne zwierzęta oraz człowieka.
Jest też nosicielem tasiemca bąblowcowego.
Kuna domowa, kamionka to gatunek drapieżnego ssaka z rodziny łasicowatych, blisko spokrewniony z kuną leśną. Futro
jest brązowe, złożone z włosów ościstych i wełnistych.
Kuna leśna to drapieżnik z rodziny łasicowatych występujący także na terenie Polski. Ma wydłużone, gibkie
ciało z krótkimi kończynami. Pysk wydłużony, duże uszy i oczy. Potrafi częściowo chować pazury.
Łasica, zwana łaską, to ssak rodzimy z rodziny łasicowatych o silnie wydłużonym ciele, niezwykle gibkim.
W Polsce pod ochroną. Łasica ma silnie wydłużone ciało, niezwykle gibkie, bardzo krótkie kończyny, których stopy są owłosione.
Wśród wszystkich drapieżnych z pewnością najbardziej znanym jest wilk (Canis lupus). Wilk jest gatunkiem prowadzącym typowo rodzinny tryb życia.
Wewnątrz wilczej watahy (stada) panuje skomplikowana hierarchia społeczna, w której przewodniczy dominująca para – wadera (samica) i basior (samiec). Para ta zazwyczaj jako jedyna w grupie bierze udział w rozrodzie. Wadera sama wybiera miejsce, w którym urodzą się jej młode, by po 62–64 dniach ciąży, z początkiem wiosny, oszczenić się w norze lub pod bezpiecznym, suchym wykrotem.
Po kilku tygodniach, gdy młode zaczynają podjadać mięso, cała aktywność watahy koncentruje się na dostarczaniu pożywienia waderze i rosnącym szybko szczeniakom.
Niektóre wilki w grupie ze szczególnym oddaniem pełnią rolę piastunów, zostając ze szczeniakami pod nieobecność pary rodzicielskiej. Troskliwa opieka „ciotek” i „wujków”
daje młodym większe szanse na przeżycie najtrudniejszego, pierwszego roku.
Każda grupa rodzinna zajmuje własne, dość stałe terytorium, którego granice bronione są przed innymi watahami. Wilki zazwyczaj polują całą watahą, wykorzystując rozmaite techniki, od indywidualnych ataków po grupowe osaczanie ofiary. Ofiarami wilków padają zazwyczaj dzikie kopytne: jeleń, sarna i dzik.
SSAKI WSZYSTKOŻERNE
Ssaki wszystkożerne odżywiają się różnorodnym pokarmem, zarówno mięsnym, jak i roślinnym – żywym lub martwym.
Poznaj wszystkożerców występujących w Polsce.
Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) to chroniony ssak z rodziny niedźwiedzi. Ma masywną budowę ciała, krótką i grubą szyję, małą głowę i oczy i uszy, bardzo silne kończyny. Skóra porośnięta bardzo gęstym futrem w kolorze brązowym, zdarzają się też barwy kremowej i czarnej. Ma bardzo dobry węch i słuch.
Zwykle aktywny głównie w nocy. Dużo wędruje za pokarmem. Dobrze pływa i wspina się po zboczach. Potrafi wspinać się na drzewa, ale tylko gdy jest młody. Potrafi
szybko biegać ale krótko.
W listopadzie zapada w sen zimowy, podczas którego nie pobiera pokarmu. Długość snu zależy od ilości zgromadzonego w organizmie tłuszczu i warunków pogodowych. Budzi się zwykle w marcu. Legowisko niedźwiedzia brunatnego to gawra, która znajduje się zwykle w jaskini, jamie skalnej lub wśród gęstych młodników. Niedźwiedź brunatny łatwo się oswaja. Oswojony niedźwiedź może już żyć tylko w zoo.
Zwykle nie atakuje człowieka, chyba że broni młodych, jest ranny lub czuje się zagrożony z innego powodu.
Pożywienie: jagody, grzyby, żołędzie, zielone części roślin, miód, owady, ryby, żaby, ptaki, jaja, ssaki (od gryzoni po jelenie).
Dzik jest dużym ssakiem z rodziny świniowatych, pospolitym w Polsce. Jest uważany za przodka świni domowej. Żyje głównie w lasach i na stepach. Nierzadko można spotkać dzika blisko osiedli ludzkich.
Świnia domowa to hodowany na całym świecie ssak z rodziny świniowatych, pochodzący od dzika.
Udomowienie przebiegało w różnych rejonach świata.
W Azji udomowienie nastąpiło 6000-7000 lat temu.
Wyróżniamy wiele ras świni domowej.
UZĘBIENIE SSAKÓW
Warunkiem skutecznego wykorzystania składników pokarmowych jest m.in. dokładne rozdrobienie pokarmu.
Do tego celu ssaki wykorzystują uzębienie, które składa się z 4 grup zębów: siekaczy, kłów, zębów przedtrzonowych i trzonowych:
siekacze, położone z przodu szczęk, są zwykle wydłużone i płaskie, służą do chwytania pokarmu i rozdzielania go na części
za nimi znajdują się kły, które umożliwiają przytrzymywanie zdobyczy lub zabijanie.
rolą zębów przedtrzonowych i trzonowych jest kawałkowanie pokarmu U zwierząt roślinożernych korony tych zębów są wysokie, szerokie, płaskie i służą do rozcierania pokarmu, a u drapieżnych – niskie, ale ostre, przypominające zęby piły.
Zęby różnią się budową i pełnionymi funkcjami.
Niektóre są szczególnie narażone na ścieranie.
Siekacze gryzoni na przykład nie mają korzeni i dzięki temu rosną przez całe życie zwierzęcia.
Gryzonie oraz niektóre ssaki roślinożerne, jak krowa, nie mają kłów.
Czasami kły występują w formie szczątkowej, jak u konia, albo są krótkie, jak u człowieka.
Ciekawostka
Niektóre dorosłe ssaki, np. dziobaki i mrówkojady, nie mają zębów, ponieważ żywią się pokarmem, którego nie trzeba rozdrabniać.
9. Uzupełnij ćwiczenie 3 i 4 strona 112 w zeszycie ćwiczeń.
10.Znaczenie ssaków w przyrodzie.
Regulują liczebność organizmów.
Drapieżniki polują na mniejsze od siebie zwierzęta i nie pozwalają na nadmierne zwiększenie ich liczebności. Drobne ssaki stanowią cenne źródło pokarmu dla innych kręgowców, zwłaszcza innych ssaków, ptaków i gadów. Ssaki owadożerne (jeże i ryjówki) zjadają bardzo duże ilości owadów, zwłaszcza tych postrzeganych przez człowieka jako szkodniki pól i upraw. Niektóre ssaki, jak dziki i gryzonie, mogą powodować straty, niszcząc uprawy. Niektóre są zwierzętami łownymi: dziki, sarny, zające czy kuny .
Przyczyniają się do rozsiewania nasion.
Wiewiórki rozsiewają nasiona leszczyny
Uczestniczą w zapylaniu kwiatów, jeżeli odżywiają się ich nektarem (np. niektóre nietoperze)
Proszę zauważyć, że nietoperz unosi się w powietrzu podczas żerowania Owoce łopianu przyczepiają się do
sierści zwierząt haczykowatymi łuskami okrywy
Wiewiórki rozsiewają nasiona leszczyny
Wiele kaktusów kwitnie w nocy i wtedy nietoperze i ćmy są dostępne do zapylania. Ponieważ jednak większość nietoperzy znajduje zdobycz przez echolokację, jak znajdują kwiaty? Jest to szczególnie istotne, kiedy kwiaty wystają z kaktusów, bo nietoperze szybko podlatują do kwiatów i wiszą nad nimi w powietrzu, gdy piją nektar, jeśli nie trafią, nadzieją się na kolec.
Nietoperze używają echolokacji, wydając specjalny rodzaj zawołań, kiedy zbliżają się do kwiatu. Same kwiaty mają cechy, które pomagają kierować nietoperze do rurek z nektarem.
https://www.youtube.com/watch?v=8KYOHNgEVAQ&feature=emb_logo
11. Znaczenie ssaków dla człowieka.
Hoduje się je dla mięsa, mleka, skór, wełny.
KROWY KOZY
ŚWINIE
OWCE
KRÓLIKI
Są wykorzystywane jako środek transportu.
Niektóre ssaki zostały oswojone, aby pomagać człowiekowi w pracy. Konie, bydło, osły, wielbłądy, nawet słonie są używane do transportowania towarów i ludzi.
KONIE PSY
OSŁY WIELBŁĄDY
SŁONIE
Zjadają zwierzęta, które są szkodnikami pól uprawnych i ogrodów.
Służą jako zwierzęta laboratoryjne w badaniach naukowych.
Na ssakach testuje się skuteczność leków oraz bada mechanizmy powstawania chorób i sposoby ich leczenia.
Wiele ssaków (psy, koty, chomiki) towarzyszy człowiekowi, daje mu radość i poczucie bezpieczeństwa.
KUNA DOMOWA
Specjalnie szkolone psy z poświęceniem ratują ludzkie życie podczas katastrof i kataklizmów, są przewodnikami niewidomych, a konie i delfiny pomagają w rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
Ciekawostka
Pierwszym ssakiem wysłanym w kosmos w 1949 r. była małpa rezus o imieniu Albert. Po niej, w przestrzeń kosmiczną, poleciały także inne małpy, psy, myszy, szczury, króliki, świnki morskie, koty.
Niestety Albert w przeciwieństwie do muszek nie przeżył podróży – udusił się i zmarł podczas lotu. Łajka, mieszaniec teriera i psa rasy husky, była pierwszym zwierzęciem, które okrążyło ziemię w 1957 roku.
12.Główne zagrożenia i sposoby ochrony ssaków.
Niszczenie obszarów, na których występują ssaki:
wycinanie lasów
osuszanie terenów podmokłych
zwiększanie powierzchni pól uprawnych
rozbudowa miast
budowa dróg
Metody ochrony ssaków:
ochrona miejsc ich występowania
budowa bezpiecznych przejść
dokarmianie ssaków
obejmowanie ochroną gatunkową.
13. Podsumowanie. Co wiesz o ssakach?: https://funtest.pl/test/ssaki001/
Rozwiąż test: http://testwiedzy.pl/game/805.html Nie przesyłasz ćwiczeń do nauczyciela.
