ROK V. STYCZEŃ — 1929. Nr. 1.
PRO CHRISTO
WIARA I CZYN
ORGAN MŁODYCH KATOLIKÓW MIESIĘCZNIK
T R E S C.
S tr.
Od R edakcji
Pro C h risto l—Si. Kaczorowski . . 1 U w rót now ego ro ku —Zygmunt Gą-
siorowski... .5 M yśli...7
RELlCiJA I MORALNOŚĆ.
Ś w ięta rodzin a—ks. A. Bogdański . O znaczeniu i w artości pism a św.
II—ks. A . Stonner T. J . W iedeń (Schonere Zukunft 1 Jah rg an g ) tłum. A Z g ie r s k i...
Boże N arodzenie—Z. Gąsiorowski .
12
21 D Y SPU TY.
D ysputy — A m ic u s ... 22 BOHATEROWIE WIARY.
S ylw e tk i O jców K ościoła. Św . Am - , broźy— Ks. dr. Akt...38 Św . S e b astjan — X. A. Bogdański . . 44 O b eatyfik a cję K ardynała Hozju-
sza—St Gronowski...48
Str. S z a ru g a —Br. Wiszniewski. . . . 49 Ks. Bronisław B onawentura M ark ie
w icz—J. M. Chudek...50 P rz y się g a —Br. W - s k i . ... 54
SPOŁECZEŃSTWO I W YCH O WANIE.
Z zagadnień o byczajow ych—Broni
sław Załuski... 55 Z asiew m arcow y — Pierre tErmite
tł. 0. AleKsander Paulin . . . . 59 E rnest H ello —Marja Krzyżanowska. 63 Pod sąd opinji publicznej—S..K-t:li 65 Ku p o k r z e p ie n iu ...69 Z ŻYCIA MŁODZIEŻY KATOLICKIEJ.
D ziałalność społeczna „O drodzenia”
na teren ie w arszaw skim —Igna
cy. Kruszyński... 70 SPRAWOZDANIA i RECENZJE W iadom ości z kraju i zagran icy. . 74 O g ł o s z e n i a ...
Redakcja i Administracja: W a r s z a w a , M o n i u s z k i 3a
Czasopisma katolickie
GODNE POLECENIA.
M isje katolickie, organ misyjny XX. Jezuitów, Kraków, Kopernika 26.
Sodalis Marianus, organ sodalicyj marjańskich. W y d a w nictwo XX. Jezuitów, Kraków, Kopernika 26.
Rycerz N iepokalanej, w ydawnictwo OO. Franciszkanów w Niepokalanowie p. Teresin p. W -wa.
N asz Misjonarz, organ misyjny O O . W erbistów , Górna Grupa, Grudziądz.
Powściągliwość i P raca — miesięcznik ilustrowany, organ Tow. św. Michała Archanioła, M iejsce Piastowe, Małopolska.
Cześć M a r ji— miesięcznik związku Sod alicyj żeńskich szkół średnich w Polsce. Red. Ks. Fr. M arlewski, Inowrocław, gimn.
żeńskie.
Dzwonek M arji — miesięcznik ilustrowany dla K ongregacyj Marjańskich. Rybnik, Górny Śląsk.
Królowa Apostołów, organ Kongregacji K sięży Pallotynów, W ad o w ice (Kopiec).
M a ły A postoł — miesięcznik dla dzieci. W ydaw nictw o Księży Pallotynów, W ad o w ic e (Kopiec).
Rodzina Polska — miesięcznik przeznaczony dla rodzin polskich, wydawnictwo K sięży Pallotynów, W adow ice (Kopiec).
Dziś i Jutro — m iesięcznik dla młodzieży żeńskiej. Kraków, ul. Starowiślna 3.
Roczniki Katolickie — X. Cieszyński. Poznań, Kościół P ana Jezusa.
„G o ść N iedzieln y" — Tygodnik ilustrowany dla ludu k a to lickiego —- Katowice, ul. W arszaw ska Ns 58. Konto P.K.O. Ka
tow ice, JSTa 304.264.
„ N iedziela” — Tygodnik dla katolików d je c e z ji Częstochow
skiej. — Częstochowa, ul. Krakowska 1.
Ż ądajcie i r o z sz e rz a jc ie wydawnictwo katolickie ,Dobrej P r a s y ". — Płock, ul. P ie ka rska 5. Kolporterom procent. W szel
kich informacji i druków udziela „Dobra P r a s a ” — Płock, P ie karska 5.
„M łodzież M isyjna" — Miesięcznik ilustrowany — W a r sz a wa, Lipowa 14.
„P ok łosie Salezjań skie” — M iesięcznik ilustrowany. W ar
szawa, Lipowa 14.
Róża Duchowna — Czasopismo różańcowe — Lwów, OO.
Dominikanie.
Echo z A fryki— Czasopismo ilustrowane dla poparcia Misyj K atolickich w A fryce. — W y d . S o d alicja Ś-go Piotra Klawera.
Cena rocznie 2,50 zł. W arszaw a, ul. W a r e c k a 10.
M urzynek— katolickie, ilustrowane pisemko misyjne dla d z ie ci i młodzieży. W y d . Sodal. S -g o Piotra Klawera. C en a roczna zł. 1,50. W arszaw a, W a r e c k a 10.
SPIS RZECZY „PRO CHRISTO”
ROCZNIK 19 2 9 .
I. Spis alfab etyczn y au torów i artyku łów .
A.
A m icus — D ysputy . . . .
51
A bt. ks. dr. A . —
»
A . B. k s. —
A. B. R.
B ogdański A . ks.
S ylw e tk i Ojców Kościoła. Sw . Am broży Św . Hieronim
Sw. Bonawentura. 14 lip ca Św. W ładysław Król J a k Pan Je z u s w ygląd ał
B .
Ś w ię ta rodzina . . . . Św. S eb astjan . . . .
„ — W hołdzie Piusow i XI . ,
„ — G hrystus w g lo rji zm artw ychw stania .
„ — Sw . A n astazy biskup A lek san d rjj, dr. Kościoła
„ — Św. Izydor rolnik. 15 maja
, — A k cja K ato licka . . . .
„ — Pozytyw ność a wychow anie
„ — Duch A k c ji K ato lickiej .
„ — S tarzy i młodzi . . . .
„ — Ś ś. Aniołów Stróżów
» — Dobry Bóg przy um ierających . B udka Bogumił -*• Co sądzić o strejk u . 1 . . .
U III
t — Sport a wychow anie młodego pokolenia 1
. » »
!, — O drodzenie w momencie 11 Kongresu .
S tr.
22 88 246 328 399 548 608 738 38 179 475 676 724
8 44 161 243 335 408 458 558 597 686 733 788 138 203 267 566 633 849
Bronowski M arjan — D ziałał. „O drodzenia” na le ren ie Poznańskim I
W » U 11 łł
B aranow ski T. — P ow stanie i rozwój szkoln. handl. w Polsce I
„ „ „ I I
Berkanów na K. — K ilka w rażeń z Powsz. W yst. Kr. w Poznaniu
„ — K ilka m yśli o A kcji K ato lickiej Bohdan — Pro C hristo — Króluj nam C h ryste
C.
C hudek J . M. — Ks. Bronisław Bonawentura M arkiew icz I
— „ I I
— Siedem F ran ciszkan ek m isjo narek M arji, mę czonyc) za w iarę w 1900 r. w Chinach
— M yśli i w yznania K ontarda F errin e‘ego. Uwa g i wstępne
— O jciec św. Leon XIII. — 1
- II •
— O. S tefan Kucharski
— U p atryarch y m isjonarzy
— T eresa Izabela M orsztynówna .
— Na m arginesie artykułu p. M arji Jehan n e-W ie lopolskiej o m isjach
— O jciec Sebastjan W olicki
— W ie lk ie przeoczenie
— A pel
„ — S io stra Anna od P. Je zu sa, k arm elitan ka bosa
* # * #
Cz Z. — M atce . . . . .
„ — Z m inionych dni . . . . .
D ębiński H. — R eflek sje na tem at młodych, starszych i św iętości D ram iński Brunon — Zaduszki o zmroku . . . .
a.
G ąsiorow ski Zygmunt — Boże Narodzenie . . . 21
Gronowski Sc. — O B eatyfikacji K ardynała H ozjusza , 48
„ — Rola i znaczenie in dyw idualn ości w re lig ji
ch rześcijań śk iej . . . . 798
H.
H ubert W itold — Idea m orska w P olsce przedrozbiorow ej
„ — Idea m orska w Polsce odrodzonej ,
H. L. — C hrystus .
211 364 713
J - S tr.
Jan czew sk i Stan isław — P ojedynek i w alk a z nim . . 112
„ — Czem je s t A k cja K atolicka i jaki je s t jej stosunek do innych o rg anizacji o c h a ra k
terze kato lickim . . . . 595
J. S. — Zjazd katolickich organizacji słow iańskich . . . 520
K.
K aczorow ski Stefan — Pro C h risto . . . . . 1
„ — Pod sąd opinji publicznej . . . 65
„ — Ku pokrzepieniu . . . . 69
„ — N iebezpieczeństw o się zbliża . . 131
„ — Z tek i B oya Ż eleńskiego . . 215
„ — W a lk a o rząd dusz . . . . 273
„ — Na m argin esie e n cy k lik i G raves de Communi 343
„ — W stąp do zagadnienia A k cji K ato lickiej . 396
„ — Na m arginesie film u o św. Joannie D‘A rc . 436
„ — Na froncie w alki o re lig ją i m oralność ,. 493
„ — Z ruchu „O drodzeniow ego" . . . 516
„ — Pro C hristo . . . . .
„ — Kapłan społecznik ś. p. ks. senator Jan
A lbrecht . . . . . 579
„ — VIII Tydzień Społ. „O drodzenia" w Lublinie 714
„ — Pro C hristo — O czystość id ei k ato lick iej 721
„ — Pro C hristo — Dla dobra sp raw y . . 785 Ks. D. K ajetanow icz — U wrót nowego roku . . . . 5
Koneczna A da — N asza siła . . . . . . 557
„ — Pod białe znam ią . . . . . 675
K owalkow ski F. — Nie wolno zasypiać. Głosy o m asonerji w P olsce 834
„ — W spraw ie mordu rytualnego . . . 281
„ — S. P. ks. Dr. K arol Som m erschein . , 367 K rauze Br. — Z powodu niedaw nych w alk o P rajer Buk '
w A n glji . . . . . . 769
K rzyżanowska M arja - E rnest H ello . . . . . 63
K ruszyński Ignacy — D ziałalność społeczna „O drodzenia” na te re
nie W arszawskim . . . . 70
Kozera Ja śk o — W arszaw a podczas okupacji niem ieckiej — Most
K ierbedzia w nocy . . . . . 847
K. M. Dr. — Lourdes . . . . . . . 844
L.
L. J . M. — Z fragm entów historycznych. — J a k doszło do sp alen ia
k sią g w C hinach . . . . . 430
L. O. M. — U w agi na tem at m etam psychozy . . . . 463
Ł.
Ł. - R. — Ś w ią ty Boże . . . . . . . 584
Ł ukasiew icz Edmund — Przydrożny k rzyż . . . . 685
III
M ystkow ski S t. ks. — Ślu b y cyw ilne . . . .
— R ozw iązanie kw estji rzym skiej
— Baczność kato licy; śluby m ałżeńskie k o ściel ne, czy św ieckie
— Ś red n ie w ieki
— P osiad ający a kw estja robotnicza
— Państwo i jego zadanie
— O przyjaźni . . . .
M archew ka A . ks.
M. ks.
M. B.
M yczka E.
M atulew icz ks.
N.
N aw rocki Ja n — O fiary brakow e
S tr. 190 262
225 278 369 487 759
578
O.
O. Karol von Oost. O. S. B. — M sza św. III. . . 174
„ „ — M sza św. — Śp iew gregorjań ski . 84
n , — M sza św. IV . . .
O go ń czyk-G o d ziszew ski W łodzim ierz — W mroku gotyku . 475 O. M. — Głos św iętego proboszcza z A rs . . . . 513
P .
P ró szyński Zygmunt — Na m argin esie zagadnienia inkw izycji . 197 , — W alk a ze współczesnym pogaństwem . 349
„ — Sum ienie i złoto w polityce . 372
„ — Stów k ilk a o „Polskim Związku M yśli
W olnej” . . . . . 433
, — Co to je s t so cjalistyczn e Tow. U n iw ersy
tetu Robotniczego i do czego dąży . 623
„ — N adprodukcja in teligen cji czy pseudoin-
telig e n c ji . . . . . 776
„ — Słów k ilk a o sp raw ie kob iecej . . 831
„ — „A co zw iążecie na ziem i” . , 855
Paulin O. A lek san d er — tłom. — Z asiew m arcow y . . . 59
„ — Z pam iętnika kapłana i jego m atki 151
„ — Ż elazna konsekw encja — tł. z La croix . 437
„ — Śm ierć V o ltair’a tł. I . . . 749
- „ II 838
P latów na H. — M odlitw a do D zieciątka Je zu s . 448
R.
R. T. — O gólnoakadem icka p ielg rzym ka do Częstochow y . . 518 S .
S. J . K. — M etody p racy w C hrześcijańskim U n iw ersytecie Ro
botniczym . . . . . . .
„ — C h rześcijański U n iw ersytet Robotniczy .
209 141
IV
S. J . K. — Dokumenty ak cji a n tyrelig ijn ej w parlam en cie . y 287 , — O dśw ieżm y sta re w spom nienia . . . . 355
„ — Na froncie an tyreiigijnym , . , 415
„ — P recz z p o lityk ą . . . . . . 505
„ — O moralność i patrjotyzm w życiu publicznym . . 692
„ — W alka o szkołą k ato lic k ą . . . . . 772
„ — K atolicyzm a nacjonalizm . . . . 817
Szym ański A. L. — Inteligencja, dem okracja, p ro leta rjat . . 427 Sobolew ski J . — Na m argin esie sp raw y pojedynkow ej . . 154
„ — Z oślej łąki . . . . . 382
S zm agier K azim ierz — O C hrzęść. Ruchu zawodowym słów k ilk a 284 Sierak o w ski C zesław — W godzinach ciszy . . . . . 324
Sot Teodozjusz — Biednym . . . . . 377
Sto iń sk a C elina — P oeta państw ow ości p o lsk iej rzecznikiem
św iętości rodziny i m ałżeństwa . . 510
„ — O zakładach in ternatach w szkolnictw ie
ie ń sk ie m . . . . . 638
„ — Na czem polega A k cja K atolicka '. . 803 Stonner k s. A . — O isto cie kapłaństw a . . . 539
S tarzyń sk i — O strzeżen ie . . . . . 576
S. R. — W irgilju sz jako poeta m isjonarzy . . 703 T .
T arw id — T rjo lety . . . . . . . 407
— 616
T. P .— — Boski Bohater. W ielki P ią te k d. 29 m arca . 167 T.P.T.J. — Błogosławiony A ndrzej Bobola . . . . 252 T. K. — Sto w arzyszenie M łodzieży A kadem ickiej „Juventus
C h ristian a" . . . . . . . 446
Tarnow ski Heronim — A k cja K atolicka a p olityka . 661
w,
W iszniew ski Br. — S zaru g a . . . . . . 49
— P rz y się g a . . * . . . 54
„ — S ta ra piosenka . . . . . 144
. — L egen d a . . . . . . 261
„ — C h rystus — Osiem błogosław ieństw . . 334
„ — „ P ójdźcie do mnie . . 414
„ — B ark aro la . . . . . . 486
„ - - C h rystus — B ierzcie i sp ożyw ajcie, to je s t ciało
moje . . . . . . 548
„ — C h rystu s nad Jeru zalem p łaczący . . 607
„ —- Requiem . . . . . 744
W. M. — O w łaściw e m etody p racy wśród młodzieży
żeń skiej . . . . . . 380
W itkow ska M aryla — M oja brzoza . . . . . 509
W. ks. — Mason o P apieżu . . . . . . 825
S tr.
V
Z g ierik i A . — O znaczeniu i w artości pigma św. II . 12
— Ratujm y powołania . . . . . 668
Załuski Br. — Z zagadnień obyczajow ych . . . . 55
„ — Na 10-lecie ś p. ks. L. K ulw iecia . . . 617 Ż elechow ski S t. — Istotne oblicze teozofji . . . . 503
„ — Nowy w abik na naiwnych . . . 574
Zam ulew icz J . — Dzwony . . . . . . 709
„ - W a l k a ... 779
II. Spis według działów.
A r t y k u ł y i p o le m ik i.
Pro C h rist” — St. Kaczorowski . . . . . 1
O znaczeniu i w artości pism a św. — A Z gierski . . . 12
D ysputy — Am icus . . . . . . . 21
Z zagadn ień obyczajow ych — B. Załuski . . . . 55 Z asiew m arcow y — O. A leksan d er, P aulin . . . . 59 Pod sąd opinji publicznej — S v K aczorow ski . . . 65
M sza św. — O. Karol von Oost II . . . . 84
D ysputy — A m icus . . . . . . . 88
P ojedynek i w alk a z nim — S. Jan czew sk i . . 112
Boski B ohater — T. P. . . . 167
M sza św. — O. K arol von Oost III , . 174
lu c h społeczny wśród studentów niem ieckich — K ow alkow ski . 124 N iebezpieczeństw o się zbliża — S. K-ski , . . . 131 Na m argin esie sp raw y pojedynkow ej — J Sobolew ski . . 154 Co sądzić o strejk u I. — B. B udka . . . . . 138 M yśli i i w yznania K. F errin i’ego — Chudek . . . 185
Ślu b y cyw ilne — ks. M ystkow ski . . . . 190
Na m argin esie zagadnień inkw izycji — Zygmunt P rószyński 197 M etody p racy Ch. U. R. — S. J . K. . . . , 209 Idea M orska w Polsce przedrozbiorow ej — W . H ubert . . 211 Z te k i B oya-Ż eleńskiego — S. K aczorow ski . . . . 215 Baczność k ato licy — ks. dr. M archew ska . . . 225
Pro C hristo . . . . . . . . 241
C h rystu s w g lo rji zm artw ychw stania — ks. A . B ogdański . 243
D ysputy — A m icus . . . . . . . 246
Co sądzić o strejku — B. Budka . . . . . 203
Rozwiązanie kw estji rzym skiej — ks. S. M ystkow ski . . 262 Co sąd z ić o strejk u III — B. Budka . . . . . 267 W alka o rząd dusz — Stefan K aczorow ski . . . . 273
Ś red n ie w ieki — M. . . 278
W sp raw ie mordu rytu aln ego — A. F. K ow alkow ski . 281 O ch rześcijań skim ruchu zawodowym — K. S zm ag ier
Dokumenty ak cji an ty re lig ijn e j w parlam encie — S. J . K. . 287
Z. Str.
VI
W godzinach ciszy — C zesław Sierak o w ski . . . .
Str. 324 Na m argin esie E ncykliki G raves de communi — S t. K aczorow ski . 343 W a lk a ze współczesnym pogaństwem — Z. P rószyński 349
O dświeżm y stare w spom nienia — S . J . K. 355
Idea m orska w P olsce odrodzonej — W H ubert 364
P o siad ający a k w estja robotnicza — M. B. 369
Su m ienie i złoto w p olityce — Zygmunt Prószyński . 372
D ysputy — A m icus . . . . . . . 399
W »» . . . . . . . 328
Króluj nam C h ryste — Bohdan . . . . . 393
In teligen cja, dem okracja, p ro le ta rja t — A. L. Szym ański 427 J a k doszło do sp alenia k s ią g w C hinach — L. J . M. 430 U w agi na tem at m etam psychozy — Z. O. M. . 463
Państwo i jego zadania — E. M yczka . . . . . 487
Na froncie w alki o re lig ję i m oralność — S . K —ski. 493 P ow stanie i rozwój szkolnictw a handlów, w P olsce — T. Baranowski 423
” »f n » n n 499
Na m arginesie film u o św. Joannie D’A rc. — S. K. . 436 K ilka słów o „Polskim Związku myśli wolnej" — Z. Prószyński 433
Pro C h risto . . . . . . . . 529
M sza św. IV — O. Karol von Oost . . . . . 533
D ysputy — A m icus . . . . . . . 548
O isto cie kapłaństw a — ks. A. Sonner . . . . 539 Pozytyw ność i w ychowanie — ks. Bogdański . . . . 558 Istotne oblicze teozofji — S t. Ż elech ow ski . . . . 503
Precz z P o lityką — S. J . K. 505
U p atryarch y m isjonarzy — Chudek . . . . . 563
Sport a w ychow anie chrześcijański© młodego pokolenia — B. Budka 566 Nowy w abik na naiwnych — S. Ż elechow ski . . . . 574
O strzeżen ie — S tarzyń sk i . . . . . . 576
O fiary brakow e - - J . N aw rocki. . 578
Pro C hristo . . . . . . . . 593
D obrodziejstw a jubileuszow e — . . . . . 601
D ysputy — A m icus . . . . . . . 608
Co to je st so cjalistyczn e Tow. Uniw. Robotniczego i do czego dą
ży — Zygmunt P rószyński . . . . . 628
Sport a wychow anie ch rześcijań sk ie młodego pokolenia — B. Budka 633 O in ternatach w szko ln ictw ie żeńskiem — C. Stoiriska 638
Pro Christo . . . . . . . . 657
Ratujm y pow ołanie — A. Z g iersk i . . . . . 618
S ta rzy i młodzi — ks. A . B ogdański . . . . . 686 0 moralność i patrjotyzm w życiu publicznem — S. K aczorow ski . 692 S io stry katech isck i m isjonarki M arji N iepokalanej — Chudek 702
Dzwony — J. żam u lew icz . . . . . . 709
W ielk ie przeoczenie — C hudek. . . . . . 700
D ysputy — A m icus . . . . . . . 738
J a k Pan Jezu s w ygląd ał — A. B. R. . , 724
V 'I
Str.
Ś m ierć V o ltair’a — O. A lek san d er, Paulin . . . . 749
O przyjaźni ks. M atulew icz . . . . . . 759
K ilka wrażań z P. W. K. w Poznaniu — K. Berkanówna 763 Z powodu niedaw nych w alk o P rajer Buk w A nglji — B. K reuza . 769 N adprodukcja in teligen cji czy p seu d o in telig en cji — Z. P rószyński 776 Dobry Bóg przy um ierających — ks. A. B ogdański . 788 Rola i znaczenie indyw idualności w re lig ji c h rz e śc .— S. Gronowski 798 K atolicyzm i nacjonalizm — K aczorow ski . . . . 817
Mason o Papieżu — ks. W . . . . . . . 825
Śm ierć W o ltera — O. A lek san d er, Paulin . . . . 838 Nie wolno zasypiać — Głosy o m asonerji w P olsce — Kowalkowski 834
L ourdes — dr. M. K. 844
Z a g a d n i e n i e A k c ji K a t o l i c k i e j .
Pro C hristo. Spójrzm y p raw dzie w oczy — S. K aczorow ski 80 W stąp do zagadnienia A k cji K ato lickiej S. K aczorow ski 396
Na froncie an tyreligijnym — S. j . K. . 415
Pro C hristo. N asza an kieta . . . . . 457
A k cja K atolicka — ks. Bogdański . . . . . 451
Czem je s t A k cja K atolicka i jej stosunek do innnych o rg an izacji
k ato lick ich — S. Jan czew ski . . . . . 595
Duch A k cji k ato lic k ie j — ks. B ogdański . . . . 597 A k c ja K atolicka a p o lityka — H. T arnow ski. 661 Pro C h risto — 0 czystość idei k ato lick iej — S. K aczorow ski 721
„ — D la dobra sp raw y — . 785
W a lk a o szkołą k ato lick ą — S. K aczorow ski . . . . 772 Na czem p olega A k c ja K atolicka — C. Stoiriską 803 K ilka m yśli o A kcji K ato lickiej — K. Berkanów na . 806
B o h a t e r o w i e w i a r y i s y l w e t k i .
Ś w ią ta Rodzina ks. Bogdański . . . . . 8
aw . Ambroży ks. dr. A bt . . . . . . 38
Św . Seb astjan — ks. B ogdański . . . . . 44
0 b e a ty fik a cji K ardynała H ozjusza — St. Gronowski 48 Ks. Bronisław Bonawentura M arkiew icz — Chudek. 1 50
II ■ 105
Sw . Jan z M atty — T. P. 101
S ied em franciszkan ek m isjonarek M arji m ączonych w Chinach —
C hudek . . . . . . . . 111
W hołdzie Piusow i XI — ks. A. Bogdański . . . . 161
Św. Hieronim — ks. dr. A . A bt. . . . . 179
D robiazgi hagjologiczne — j. m. ch. . . . . . 188
Błogosławiony A ndrzej Boboli — T. J . T. P. . 252 S io stra A nna od Pana Jezu sa, k arm elitan k a bosa J . M. Ch. 255
A dolf R ette I . . . . . . . 299
Pro C hristo — Ku czci w ielk ieg o m ąża . . . . 321
VIII
Str.
Św . A n atazy biskup A lek san d rji — ks. A. B ogdański . 335
A dolf R ette II . . . . . . . . 373
O jciec św. Leon XIII. I. J . M. C hudek . . . . 339 Ś. p. ks. Dr. Karol Sonnenschein — A . J . K ow alkow ski . . 367 O jciec św. Leon XIII II. — J . M. Chudek . . . . 410
Św . Izydor — ks. Bogdański . . . . . . 408
A dolf R ette III . . . . . . . 442
Św . Bonaw entura — ks. A . B. . . . 475
O. Stefan K ucharski — J . M. Chudek . . . . . 480 Sp. ks. senator Jan A lb rech t — S. K aczorow ski . 579 Na 10-lecie śm ierci ś. p. ks. K ulw iecia — Br. Załuski . . 617 O d ziele św. K atarzyny z A lek san d rji — J. M. C hudek . . 642 Św . W ładysław , król — ks. A. B ogdański . . . . 676 O jciec S eb astjan W alicki — J . M. C hudek . . . . 679 S. S. Aniołów Stróżów — ks. Bogdański . . . . 733 T eresa Izabela M orsztynówna — J . M. Chudek . 744
D z i a ł l i t e r a c k o - o p i s o w y .
U w rót Nowego Roku — Ks. D. K ajetanowicz . . . 5
E rnest H ello — M. K rzyżanow ska . . . . . 63
K lasztor PP. B enedyktynek w S tan iątk ach I. . 145 Z pam iętnika kapłana i jego m atki — O. A lek san d er, P aulin . 151 K lasztor PP. B enedyktynek w S tan iątkach II. 230 Żelazna konsekw encja — O. A lek san d er, P aulin . . 437 P oeta państw ow ości polskiej rzecznikiem św iętości rodziny i mał
żeństw a — C elina S to iń sk a . . ' . . 510
Głos św iętego proboszcza z A rs — O. M. . 513
Ś w ięty Boże — Ł. R. . 584
W irgilju sz jako poeta m esjaniczny — S. R. . . 703 Na m arginesie artykułu p. Jehan n e-W ielo po iskiej — J . M. C hudek . 827 K ilka słów o sp raw ie kobiecej — Z. Prószyński . 831
Z ż y c i a m ł o d z i e ż y .
D ziałalność społeczna „O drodzenia" — J . K ruszyński . 70 D ziałalność „O drodzenia” na terenie poznańskim — M. Bronowskj 236 R efleksje na tem at młodych starych i św iętości — H. Dębiński 305 Młodzież ak ad em ick a w w alce z pojedynkiem . . . 311 D ziałalność społeczna „O drodzenia" na teren ie poznańskim . 378 0 właściw e m etody p racy wśród m łodzieży żeń skiej — W . M. . 380
Z oślej łąki — J . Sobolew ski . . . . . . 382
S to w arzyszenie m łodzieży akad em ick iej Ju ven tu s C h ristian a 446
Z ruchu O drodzeniow ego - s. k. . . . . 516
O gólnoakadem icka p ielg rzym ka do C zęstochow y R. T. . 518 Zjazd kato lickich o rg an izacji słow iańskich . . . . 52() 1 Zjazd delegató w Ch. Z. M. P. „O drodzenie" . 585
IX
Czem je s t C hrześcijański Z w iązek m łodzieży P racu jącej „O drodze
nie" i do czego d ąży — S. K aczorow ski . . . 644
VIII Tydzień Społeczny „O drodzenia” w Lublinie —S. K aczorow ski 714 „O drodzenie” w momencie II K ongresu — B. B udka . 849 W ie r s z e . M yśli — Zygmunt G ąsiorow ski . . . . . 7
Boże N arodzenie „ . . . . . 21
S z aru g a — Br. W iszniew ski . . ’. . . . 49
P rz y się g a — „ . . . . . . 54
Z minionych dni — Z Cz. . . . . . . 100
S ta ra piosen ka — Br. W iszniew ski . . . . . 144
A pel — J . M. C hudek . . . . . . . 166
M atce — Z. Cz. . . . . . . . . 179
L egenda — Br. W iszniew ski . . . . . . 261
C hrystus. Osiem błogosławieństw — Br. W iszniew ski 3.34 Biednym — Terezjusz Sot . . . . . . 377
C h rystu s — P ójd źcie do mnie — Br. W iszniew ski . 414 M odlitw a do D zieciątka Je zu s — H. i latów na 448 W m rokach g o tyk u — Wł. O gończyk-G odziszew ski . 473 B ark aro la — Br. W iszniew ski . . . . . . 486
Moja brzoza — M. W itkow ska . . . . . . 509
C h rystus. B ierzcie i spożyw ajcie, to je st ciało moje— Br. W iszniew ski 548 N asza siła — A d a Koneczna . . . . . . 557
C hrystus nad Jeru zalem płaczący — Br. W iszniew ski . 607 T riolety — Jan T arw id . . . 616
Pod białe znamię — A da Koneczna . . . . . 775
P rzydrożny Krzyż — E. Ł u kasiew icz . . . . . 685
C h rystu s — H. Litwinowówna . . . . . . 713
Requiem — Br. W iszniew ski . . . . . . 744
W ąlk a — J . Zam ulewicz . . . . . . . 779
Z aduszki o zmroku — B. D ram iński . . . . . 803 W arszaw a podczas okupacji n iem ieckiej — Jaśko Kozera . 847 S tr.
P R O C H R I S T O
W I A R A I C Z Y N
ORGAN M ŁO D YC H KATO LIKÓ W — M IESIĘCZNIK
R e d a k t o r o d p o w i e d z i a l n y S T A N I S Ł A W B E R E Z O W S K I
W yd a w ca: S to w a rz y sz e n ie S p o łe cz n eg o Panowania N ajśw iętszego S e r c a J e z u s a w Rodzinach C hrześcijańskich.
Redakcja I Administracja: Warszawa, ul. Moniuszki 3a.
P. K. O. 10.115 Telefon 163-44
B i u r o i te le f o n c z y n n e w dn i p o w s z e d n i e od g o dz. 10— 12 i od 15— 17 R ę k o p i s ó w r e d a k c j a nie z w r a c a .
OD REDAKCJI.
Przy okazji Świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku Redakcja „ Pro Christa" łączy wszystkim swoim Współpracownikom , Czy tęt
nikom i Przyjaciołom najserdeczniejsze życzenia błogosławieństwa Bożego.
Pro Christo!
„Błogosławieni m iłosierni”...
„Błogosławieni, którzy łakną i p ragną sp raw ied liw o ści”...
.B łogosław ieni, którzy c ie rp ią p rześlad o w an ie d la sp raw ied liw o ści...”
Można zaobserwować w Polsce objaw charakterystyczny, że znaczna część katolików i to katolików porządnych, prakty- kujących nie zna kwestji społecznej, wogóle się nią nie intere
suje, a pewne narzucające się zagadnienia, omawiane w opinji publicznej, jak strejki, ustaw y socjalne i t. p. — skłonna jest traktow ać b. powierzchownie i jednostronnie z punktu widzenia interesów przedsiębiorców.
Str. 2 PRO C H R IS T O —W I A R A I CZYN Ns 1
Niewątpliwie są rozmaite przyczyny tego zjawiska. Za j e dną z nich można uważać wpływ pewnej części prasy, od kilku lat popierającej katolicyzm, która jednak w zagadnieniach socjal
nych stoi na stanowisku liberalnym i urabia opinję publiczną w kierunku obrony interesów przedsiębiorców, każdorazowo, gdy ci znajdą się w konflikcie z robotnikami— w imię swoiście poję
tych interesów ogólno-narodowych.
Pod wpływem tej propagandy powstaje objaw nadzwyczaj smutny, a mn. przeciętny inteligent polski, dowiedziawszy się o jakichś przejawach akcji robotniczej, choćby zupełnie słusz
nych i prowadzonych przez C hrześcijańskie Związki Zawo
dowe — potępia je w czambuł bezapelacyjnie, nazywając często socjalizmem, czy komunizmem — w imię zręcznie narzuconej mu doktryny liberalizmu gospodarczego, zasadniczo sprzecznej z za
sadami religji i kościoła.
W ten sposób ci, którzy prowadzą w masach i w dołach najskuteczniejszą i najrealniejszą walkę z prądami wywrotowemi:
chrześcijańskie organizacje robotnicze, czy zawodowe— czują się w pew nych w ypadkach opuszczeni przez znaczną część polskiej opinji publicznej właśnie wówczas, g d y prowadzą ostrą i sku
teczną walkę z jednej strony z radykalizm em socjal-komunistów, a z drugiej strony z chciw ością i wyzyskiem niesumiennych pracodawców, bardzo często pochodzenia żydowskiego, czy niem ieckiego.
Za główną przyczynę tego ujemnego zjawiska uważamy nieznajomość istoty zagadnień socjalnych oraz zasad Kościoła katolickiego w tej dziedzinie u znacznej części naszej inteligencji katolickiej.
Czy dużo inteligentnych katolików zna Encyklikę Rerum Novarum, ten program rozwiązania kwestji społecznej, op raco wany z inicjatyw y i pod kierunkiem W ie lk ie g o P apieża Leona XIII? Albo, czy dużo osób czytało t. zw. katolicki kodeks spo
łeczny, książkę bardzo tanią, w yd an ą niedawno, w której zn aj
duje się zbiór i streszczenie zasad społecznych, ustalonych przez doktrynę katolicką? Sądzim y, że odpowiedź na te pytania w y padłaby raczej negatywnie...
Posłuchajmy oto, w jaki sposób Ojciec, św. Leon XIII sch a
rakteryzow ał w Rerum Novarum w spółczesny ustrój gospodarczy:
Np 1 PRO C H R IST O - W I A R A I CZYN Str. 3
„...niepom ierny przyrost dostatków u szczu płej liczby osób, ubóstwo zaś o g ó łu ...”
„...Stosunki pogorszyła nienasycona lichwa, potępiona nie
jednokrotnie wyrokiem Kościoła, która jednak, choć po d coraz inną w ystępuje postacią, uprawiana bywa przez ludzi chciwych i żądnych zysku. Produkcja i handel stały się niem al mono
polem niewielu, a w ten sposób garstka bogaczów nałożyła jarzm o praw ie niewolnicze stanowi pracującem u...”
„...W edle św iatła rozumu i filozojji chrześcijańskiej, praca ręczna nie poniża człowieka, lecz owszem przynosi mu zaszczyt, bo dostarcza godziwych środków do utrzymania życia. Hańbą zato i nieludzkością jest nadużywać ludzi, ja k b y rzeczy ja kiejś dla zysku i oceniać ich tylko według wartości, ja k ą przed
staw iają ich mięśnie i ich s iły ...”
Poczem O jciec Chrześcijaństwa rzuca głos przestrogi i na
pomnienia:
„...niechaj bogaci i pracodaw cy pam iętają, że ani boskie ani ludzkie prawa nie pozwalają uciskać potrzebujących i nę
dzarzy dla osobistej korzyści i zyski ciągnąć z cudzego niedo
statku. Pozbawiać zaś kogokolwiek zapłaty zasłużonej, zbro
dnią jest do nieba w ołającą o pom stę!.."
Encyklika Rerum Novarum nie ogranicza się tylko do stw ierdzenia wyzysku, lecz zajmuje się rozstrzygnięciem szeregu zagadnień gospodarczo-społecznych i kreśli w ogólnych zarysach program ich rozwiązania. Potępiając zasady socjalistyczne i bio
rąc w obronę prawo własności prywatnej, jednocześnie E ncyklika za kreśla granicę prawa własności w myśl pojęć chrześcijańskich i rzuca szereg śmiałych i nowoczesnych myśli, dotyczących k ie
runku reform społecznych i ingerencji państwa w tej dziedzinie, stworzenia chrześcijańskich organizacyj robotniczych i różnych zagadnień, do których nieraz jeszcze powrócimy.
Nie jest tematem dzisiejszego artykułu omawiać i rozpa
tryw ać te zagadnienia. P ragniem y tylko zwrócić uwagę na ich ważność, g d y ż w e d łu g ' poczynionych przez nas spostrzeżeń nie są one n ależ ycie docenione przez ogół naszej inteligencji katolickiej.
Zdajemy sobie spraw ę z trudności i niebezpieczeństw, c z y h a jących na każdym kroku przy rozwiązywaniu zagadnień społecz
nych. W szak w samej .E n c y k lic e ” czytamy:
Str. 4
PRO CHRISTO—WIARA I CZYN Na 1
„ Kwest ja ta jest bez wątpienia trudna i pełna niebezpie
czeństw, trudna, ponieważ trudnem zaiste je st zadaniem odm ie
rzyć praw a i obowiązki wzajem ne bogatych a ubogich, kapita
łu a p ra cy” .
„Z ad an ie to jest pełne niebezpieczeństw, gdyż zręczni wich
rzyciele zbyt często w ypaczają zdrowy są d ludu, aby szerzyć wzburzenie i pobudzać do buntu tłum y niezadowolone” .
Lecz zaraz potem dodaje: „B ą d ź co bądź, uznajem y do
brze, i na to godzą się wszyscy, iż warstwom najniższym trze
ba podać pomoc rychłą, a skuteczną...”
A w końcu wzywa duchowieństwo i w szystkich wiernych:
„ Wiecie, Czcigodni Bracia, komu i w ja k i sposób zająć się należy tą sprawą, niezwykle trudną. Trzeba, aby każdy zabrał się do swego zadania i to jaknajrychlej, bo inaczej wskutek zw łoki w leczeniu choroba nieuleczalną się stanie..."
W ezw anie to padło 37 lat temu, lecz czyż dzisiaj straciło cośkolw iek ze swojej aktualności i znaczenia ?
Raczej przeciwnie, ciężka sytuacja gospodarcza doby po
wojennej oraz wzrastające niebezpieczeństwo destrukcji socjal- komunistycznej postawiły przed nami powyższe zagadnienia w całej powadze i wyrazistości.
Tern większe są obowiązki naszej inteligencji katolickiej.
Pierwszym z nich, który chcemy dzisiaj specjaln ie p o d k re ślić — jest zainteresowanie się i zapoznanie z zagadnieniem. Należy jednak do niego przystępować bez żadnych uprzedzeń klasowych, odrzuciwszy daleko od siebie pokutujące jeszcze pośród nas przeżytki pojęć kapitalistyczno-liberalnych, które nie mają nic wspólnego z zasadami katolicyzmu.
„B łog osław ien i m iłosierni..." „B łogosław ieni, którzy łakną i pragną spraw iedliw ości".
Miłość i spraw iedliw ość — oto nastawienia, z którymi win
niśmy przystępow ać do rozpatryw ania zagadnień społecznych.
Tylko te z a sad y Chrystusowe są zgodne z dobrze pojętym interesem narodu. Naród nie jest abstrakcją, lecz żywym o rg a
nizmem, złożonym z rozmaitych warstw społecznych. O p arta na zasadach sprawiedliwości chrześcijańskiej rów now aga m iędzy t y mi warstwami i stała kontrola zbiorowości, usuw ająca wszelki
znaczny w yzysk — oraz panująca w życiu zbiorowym atmosfera miłości i solidarności — zapewnić muszą narodowi harmonijny rozwój i rozkwit.
Stefan Kaczorowski.
M l PRO CH RISTO —WIARA I CZYN Str. 5.
U w rót Nowego Roku.
Szybko, jak bystry potok, płynie czas w niepowstrzymanym swoim pędzie. I oto znowu witamy rok nowy, znów jedna k re
ska więcej ząznaoza się na naszem życiu i nowa otwiera się karta w dziejach każdej jednostki i całego społeczeństwa. I jak co roku, tak i dziś budzą się w naszych duszach poważniejsze myśli.
Bo każdy rok nowy jest niby stacją, niby etapowym słupem po
stawionym w tern naszem życiu dla lepszej rachuby, lleśmy już uszli drogi i dla zastanowienia się, jak użyliśmy użyczonego nam przez Boga czasu. Rzucając okiem w stecz—w dziedzinę wspomnień—
spoglądam y zarazem z nadzieją i jakimś niepokojem na tajemni
czą zasłonę przyszłości, niepewni, co nam przyniesie ten rok, na którego podwojach czytam y obecnie napis 1929. Czy słońcem w esela opromieni nas samych, rodziny nasze i Ojczyznę naszą, czy też, broń Boże, w dalszym ciągu losy przeciwne dotykać nas będą.
Lecz oto z tej zadumy budzą nas dźwięki pieśni anielskich, co zabrzmiały cudną melodją nad ubogą szopką w B etleem ie, w której Bóg-Dziecina spoczął w twardym żłóbku na garstce siana. Dziś silniej i dobitniej dolatuje nas ów przecudny śpiew, kojący serca nieziemskim balsamem: „Chwała na w ysokości Bogu, a na ziemi pokój ludziom dobrej w oli”. Bo głos ten leci po przez wszystkie wieki, od pokolenia do pokolenia 1 nie zgłuszy go żadna złość, ani szczęk oręża, ani ryk armatni, ani hasła fałszywych nauk, ni żadne gromy nieszczęść. Płynie on tryumfalnie ponad niwy i sioła, ponad miasta, kraje i trony 1 nie zamilknie nigdy i nie przeminie, dopóki ziemia trw ać będzie.
Ten bowiem, którego powitała ta pieśń, ów O czekiw any przedtem z utęsknieniem całe ty siące lat, zstąpił z niebios jako Słońce, aby rozproszyć panującą na ziemi błędów pomrokę i w sk a
zać ludziom wzniosły cel ich życia i nauczyć ich dróg prawdzi
wej mądrości, co z Boga wyszła i do Niego wiedzie. Pod ciep łem promieni tego Słońca sprawiedliwości nowe zakwitło życie.
Str. 6 PRO CHRISTO W I A R A I CZYN Ni> 1.
W szędzie, gdzie tylko znalazły się dusze, poddające się Jeg o wpływom, poczęły się krzewić nieznane dotąd cnoty; prysły lody obojętności i samolubstwa, a człowiek w bliźnim swoim uznał brata i siostrę— dzieci jednego O jca w niebiesiech. I tam, gdzie dotąd panował w ystępek i rozterka duchowa, zawitał pokój, bo człowiek znowu zwrócił się ku Bogu, Źródłu prawdy, miłości i szczęścia, a serca wiernych stały się harfą, rozbrzmiewającą wielkim hymnem na cześć Bożą i wespół z Aniołami w zgodnym akordzie śpiew ały radośnie: „Chwała na w ysokości Bogu, a na ziemi pokój ludziom dobrej w o li”. «
Dzisiaj, po tylu wiekach błogich rządów Króla pokoju, w iluż to jednak sercach panuje przygnębienie, smutek, zwąt
pienie.... choć Jezus zawsze ten sam, pełen miłości, wszechmocy i współczucia dla wszystkich cierpiących! Jak ongi, tak i dziś po w szystkie czasy, jest On dobrym Pasterzem i Światłem na ośw iecenie i uszczęśliwienie dusz. Jeśli w tylu sercach ludzkich niema dziś pokoju— to jedynie dlatego, że znajdują się one zdała od źródła prawdy, że w tej ziemi i jej złudnych i znikomych dobrach upatrują swój cel, że zamiast ku niemu kierować swoje spojrzenia i kroki, umiłowały w ystępek i pogrążyły się w jego błocie.
Któż nie przyzna, że znaczna część dzisiejszego społeczeń
stwa przypomina w zupełności owych ludzi z ery przedchrystu- sowej, którzy zabrnąwszy w błędy i gruby materjalizm, pędzili żywot niezgodny z powołaniem i celem człowieka na z ie m i?
I stąd dziś upadek i rozprzężenie tylu rodzin, stąd błędne za
sady w życiu i wychowaniu młodego pokolenia.
Gdzież tedy szukać lekarza na uleczenie tych strasznych niedom agań ? C hyba w Tym tylko, co wyprowadził świat z ni
cości i dzierży w Swem ręku jego ster; w Tym jedynie, który niezliczonym gwiazdom wskazał nieomylną drogę, a przyszedłszy na ziemię ukazał ludziom ścieżki żywota. Sam tylko Jezus i Jego Boska nauka może dźw ignąć upadłych i wprowadzić ogólne sto
sunki na właściwe tory. Ku Niemu więc ludzkość cała zwrócić się powiną, jako do jedynego ratunku. W obecnej k rw aw e j'd o bie powszechnego zniszczenia i klęsk, obowiązkiem jesi naszym jąć się dzieła odbudowy przedewszystkiem duchowej i wszystko odnowić w C h rystusie. On ustawicznie żyje wśród nas i ani na chw ilę nie zostawia nas sierotami I jak za owych dni, g d y
J * 1. . PRO CHRISTO— W IA R A I CZYN Str. 7 w ludzkiej postaci szedł przez ziemski S.vój żywot dobrze czy
niąc, tak i dziś słucha drgnień naszych serc i użala się nad cier
piącymi, gotów każdej chwili uzdraw iać i dźw igać niemocnych, byle tylko z w iarą prosili Go o to i szli za Nim w wiernej służ
bie, której jarzmo jest słodkie, a brzemię prawdziwie lekkie.
Do urzeczywistnienia tego zwrotu ku Bogu i Jeg o chwale powinny się przyczynić wszystkie dusze miłujące go szczerze.
Naszym to jest obowiązkiem dążyć do tego przez uśw ięcenie własne i przyśw iecanie dobrym przykładem, aby w domach na
szych, rodzinach i w całej naszej Ojczyźnie był Chrystus czczony i wielbiony, aby przeniknął wszystkie objaw y naszego życia i d a rzył nas Sw ojem błogosławieństwem tego Ducha Bożego, tego pokoju, który jest udziałem wiernych sług Bożych, a który ich nie opuszcza nawet wśród ciężkich prób i doświadczeń. Módlmy się o to, by to błogie tchnienie ogarnęło w szystkie w arstwy spo
łeczne i aby w s z y sc y —bogaci i ubodzy, uczeni i prostaczkowie, królowie i narody — uznali i ukochali Tego, który jest Drogą, Praw dą i Żywotem i aby życiem swojem całem śpiewali nieustan
nie ową pieśń anielską:
Chwała na w ysokości Bogu, a na ziemi pokój lu dziom dobrej woli.
Zygmunt Gąsiorowski.
M Y Ś L I .
Nie proch i glin a, lecz Boże słowo Ż ycia tw ojego początkiem ,
A n ieśm ierteln o ść bytu osnową, A światło duszy tw ej w ątkiem .
* *
*
Nie próżną sk a rg ą , marnern w estchnieniem Łzą, co b ezsiln a w proch spływa,
L ecz hartem woli, czynu płomieniem, Duch chw ile szczęścia zdobywa.
* . *
*
Nie to je s t twojem, co Drzyszło cudem Na skrzydłach duchów zesłane, Leoz to, co dzielnym zdobyte trudem ,
ż y w ą k rw ią se rca oblane.
Z y g m u n t G ą s i o r o w s k i .
