Kwartalnik Statystyczny, 1929, T. 6, z. 2

Pełen tekst

(1)GŁÓWNY. URZĄD. STATYSTYCZNY. RZECZYPOSPOLITEJ. POLSKIEJ. OFFICE. CENTRAL. DE. STATISTIQUE. DE. REPUBLIQUE. POLONAISE. LA. KWARTALNIK STATYSTYCZNY R E VUE TR1M E S T R I E L L E DE S T A T I S T I Q U E TOM VI. ZESZYT 2. -. TOM E VI. FASCICULE 2. 1929 WARSZAWA. 1929. VARSOVIE. NAKŁADEM G Ł Ó W N EG O URZĘDU STATYSTYCZNEGO.

(2) UKAZAŁ SIĘ W SPRZEDAŻY. ROCZNIK H A N D L U ZA G R ANICZN EG O R zeczy p o sp o litej P o lsk ie; ł 926 — I927 PRZEDM OW A. W STĘP.. m. M. m. C Z Ę Ś Ć I. Handel specjalny, frzegląd ogólny i szczegółówy, Tabl. 1. Handel specjalny wcdług grup klasyfikacji międzynarodo Tabl. 2. Handel specjalny w r. 1 9 2 6 i 1 9 2 7 według miesięcy, Tabl. 3 . Handel z poszczególicmi krajami. Przegląd ogólny. Tabl. 4 . Hartdel specjalny według grup towarów, pozycyj wykazu statystycznego z wyszczególnieniem ważniejszych krajów pochodzenia i przeznaczenia. C Z Ę Ś Ć II. Handel z poszczególnemi krajami. Obrót przez Gdańsk. Tabl. 1 . Handel z poszczególnemi krajami. Przegląd szczegółowy. Tabl. 2. Handel specjalny według grup ipodgrup z wyszczególnieniem obrotu przez Gdańsk. / '. R O C Z N IK STA TY STY K I R z e c z y p o sp o lite j P o lsk ie j (rok w y d a w n ic tw a VI — 1928).. Wyszedł z druku bogaty w treść i estetyczny w formie Rocznik Statystyki. Podzie lony na 2 5 działów, zawiera niezmiernie obszerny materjał statystyczny ze wszystkich dziedzin życia ekonomiczno-społecznego i kulturalnego Polski. T a podręczna encyklopedja cyfrowa wszechstronnie informuje czytelnika o Polsce, pozatem zawiera krótkie darte o W. m. Gdańsku oraz przegląd porównawczy międzynarodowy. '. ST A T Y ST Y K A UBOJU B Y D ŁA PRZEGLĄD KWARTALNY Ukazały się zeszyty 1,2 i 3 wydawanego od roku 1 9 2 8 przez Główny Urząd Statystyczny specjalnego przeglądu kwartalnego statystyki uboju bydła w rzeźniach publicznych, prywatnych oraz w gospodarstwach rolnych. ; '■ ‘. % Następny z kolei zeszyt będzie zawierał opracowanie danych uboju za IV kwartał 1 9 2 8 roku i ukaże się stopniowo w pierwszej połowie 1 9 2 9 roku. Również w końcu pierwszego półrocza b. r. będą ogłoszone dane uboju zwierząt za I-szy kwartał 1 9 2 9 roku, za którym w odstępach trzechmiesięćznych stopniowo ukazywać się będą zestawienia uboju zwierząt za poszczególne kwartały bieżącego roku. Dane za rok 1 9 2 7 zostały ogłoszone już poprzednio (patrz „Kwartalnik Statystyczny", tom V, zesz. 3 , i specjalna odbitka). 1 ' y Prenumerata w kraju rocznie z p r z e s y ł k ą .......................................Zł. 6.— zagranicą „ ,, . Zeszyt pojedyńczy bez p r z e s y ł k i .........................................................„ 1 .8 0. „ 8.—.

(3) KWARTALNIK ROK. 1929,. STATYSTYCZNY TOM VI,. ZESZY T 2. REVUE T R I M E S T R I E L L E DE S T A T I S T I Q U E ANNEE. 1929,. TOME VI,. FASCICULE 2 COMITE D E REDACTION. KOMITET R E D A K C Y JN Y P r z e w o d n ic z ą c y :. EDW ARD. SZTURM. C z ł o n k o w i e :. STEFAN. S e k r e t a r z e :. J. K R Z Y Ż A N O W S K A. SZULC. DE. I JAN. '. SZTREM. P r e s i d e n t :. EDOUARD. PIEK A ŁK IEW IC Z. M e m b r e s :. ST E P H A N E SZULC E T JEA N PIEK A Ł K IE W IC Z. S e c rć ta ir e s:. J. K R Z Y Ż A N O W S K A. I M.. G IEYSZTO R. T R E S C. SZTURM. DE. ET. SZTREM. M. G I E Y S Z T O R. M M A page. D r. P iekalkiew ics J a n Długi samorządu t e r y t o r i a l n e g o ...................................51 W stęp ..........................................................................515 P ożyczk i z a c i ą g n i ę t e ............................................522 O góln e z e s t a w i e n i e ................................... 522 Źródło p o ż y c z e k ............................................ 543 T erm in sp ła ty p o ż y c z e k ...........................587 O p r o c e n t o w a n i e ............................................608 P r z e z n a c z e n i e ................................................ 625 P oży czk i s p ł a c o n e ................................................ 687 Stan z a d ł u ż e n i a .................................................... 687 W en sław A ntoni Wydatki i dochody samorządu gospodarczego . . . 720 W s t ę p .......................................................................... 720 W y d a tk i izb r o l n i c z y c h ....................................... 721 W ydatk i izb p r z e m y s ło w o -h a n d lo w y c h . . 724 W y d a tk i izb r z e m i e ś l n i c z y c h .......................... 728 W y d a tk i sam orządu gosp o d a rczeg o . . . . 731 D o c h o d y izb r o l n i c z y c h ....................................... 732 D o c h o d y izb p r z e m y sło w o -h a n d lo w y c h . . 733 D och od y izb r z e m i e ś l n i c z y c h .......................... 735 D o ch od y sam orządu g o s p o d a r c z e g o ..................737 G ątkiew ics J ó ze f Spółdzielnie w Polsce w latach 1926—1928 . . . . 739 W s t ę p .......................................................................739 R u ch za ło ży cielsk i w latach 1927 i 1928 . . 739 «•. * • ». • ».. *. M aterjał sta ty sty c z n y (spółdz. z w ią z k o w e ) . 740 C z ł o n k o w i e .............................................................. 745 K apitały o b r o t o w e ............................................. 757 B ilan s . . . .............................................................. 759 O b r o t y ....................................................................... 761 R a ch u n ek strat i n a d w y ż e k ............................ 766 H u r to w n ie s p ó ł d z i e l c z e .....................................787 Tabl.. 1 -a.. S p ó łd z ie ln ie n o w o p o w s ta łe w e d łu g rod za jó w sp ó łd zieln i, w o j e w ó d z t w i grup m ie jsc o w o śc i. Rok 1927 . . . 792. fr. P iekalkiew ics Jean les administrations autonomes territoriales 515 I n t r o d u c t i o n .................................................................515 Em prunts c o n t r a c t ć s ................................................522 R e le v e g e n e r a ł ................................................522 S o u rce des e m p r u n t s ................................... 543 E c h e a n c e des e m p r u n t s .............................. 587 I n t e r ć t s ................................................................. 608 D e stin a tio n des e m p r u n t s .......................... 625 E m prunts r e m b o u r s ć s ............................................687 Etat de V e n d e t t e m e n t ................................... . 687 W enslaw Antoine Depenses e t recettes des associations pour buts e c o n o m i q u e s ......................................................................720 I n t r o d u c t i o n ................................................................. 72 0 D ć p e n s e s des c h a m b r es d'agriculture . . . 721 D e p e n s e s des ch am b res d ’industrie e t de c o m m e r c e ................................................................. 7 2 4 D e p e n s e s des ch a m b res de m ć tie r s . . . . 728 D ć p e n s e s de toutes les associatio n s ćcon om i q u e s ...................................................................... 731 R e c e tte s des ch am b res d ’agriculture . . . . 732 R e c e tte s d es ch a m b res d ’industrie e t de c o m m e r c e ................................................................. 733 R e c e tte s d es ch a m b res de m ć t i e r s ..................735 R e c e tte s de toutes les association s ć co n o m i q u e s ...................................................................... 7 3 7 G ą tkiew ics Joseph Societes cooperativas en Pologne en 1926—1928 . . 739 I n t r o d u c t i o n ................................................................. 73 9 M o u v e m e n t coopćratif en 1927 e t 1928 . . . 73 9 D o c u m e n ta tio n statistique (s-tćs c o op ćratives e ffilić es aux u n i o n s ) .......................... 740 M e m b r e s ......................................................................745 Fonds de r o u l e m e n t ................................................ 75 7 B i l a n ...............................................................................759 Chiffres d ’a f f a i r e s .................................................... 761 C om p te de profits e t de p e r t e s ......................766 M agasins de gros . . . • ..........................• . . 787 T abl. 1 -a. S o c ić tć s c o o p ćra tiv es n o u v e lle m e n t fon d ćes d ’aprćs la nature d es so cić tćs e t su iva n t le s d ć p a r tem e n ts et les grou p es de localitćs. A n n ć e 1927 792.

(4) Tabl. Tabi.. 1 -b.. S p ó łd z ie ln ie n o w o p o w s ta łe w e d łu g rodzajów sp ółdzieln i, w o je w ó d z t w i grup m iejsc o w o ści. Rok 1928 . . . . 796 Tabl.. Tabl.. 2 -a. S p ó łd z ie ln ie. n o w o p o w sta łe w e d łu g najw ażn iejszych rodzajów sp ó łd z ie l ni, w o je w ó d z tw i p o w ia tó w . Rok 1927 802 Tabl.. Tabl.. 2-b. S p ó łd z ie ln ie n o w o p o w sta łe w e d łu g v n a j w a ż n ie jszy c h rodzajów sp ó łd zielni, w o j e w ó d z t w i pow iató w . R ok 1928 805 '. T abl.. ,*. T abl.. %. <•'. .. .v. 3-a. S p ó łd z ie ln ie n o w o p o w sta łe w e d łu g rodzaju od p ow ied zialn ości. Rok 1927 808 •Tabl.. T ab l.. 3-b. S p ó łd z ie ln ie n o w o p o w sta łe w e d łu g rodzaju od p ow ied zialn o ści. Rok 1928 809 T ab l.. Tabl.. 4 -a. S p ó łd z ie ln ie. n o w o p o w sta łe w e d łu g w ysok ości udziału. Rok 1927 . . . . 810 T abl.. Tabl. Tabl.. 4-b. S p ó łd z ie ln ie n o w o p o w s ta łe w e d łu g w y so k o ści udziału. Rok 1928 . . . . 811 5.. S p ó łd z ie ln ie n o w o p o w s ta łe narodow ości. Rok 1927. w e d łu g. Tabl. 812 Tabl.. Tabl.. 6.. S p ó łd z ie ln ie n o w o p o w sta łe. Rok 1928 812 Tabl.. Tabl.. 7 -a, W y k r e ś le n ia. sp ółdzieln i. Rok 1927 .. 813 T ab l.. Tabl.. 7 -b. W y k r e ś le n ia. sp ółd zieln i. Rok 1928 .. 814 Tabl.. T abl.. 8 -a. S p ó łd z ie ln ie. s p o ż y w c z e . 31. XII 1926 816 T abl.. Tabl.. 8 -b. S p ó łd z ie ln ie. T ab l.. 9-a. S p ó łd z ie ln ie r o ln ic z o -h a n d lo w e 31. XII 1926 . ....................................... Tabl.. 9-b. S p ó łd z ie ln ie 31. XII 1927. s p o ż y w c z e 31. XII 1927 818. roln iczo -h a n d lo w e ....................................... Tabl. 820 T ab l. 822 Tabl.. Tabl. 10-a. S p ó łd z ie ln ie m l e c z a r s k i e i jaj C z a r skie 31. XII... 1926 ...................................... 824 Tabl. T abl. 10-b. S p ó łd z ie ln ie m leczarsk ie i jajczarskie 31. XII...1927 ...................................... 826 Tabl. Tabl. 1 1 -a. S p ó łd z ie ln ie k r e d y to w e. 31. XII 1926 828 Tabl.. Tabl. 11 -b. S p ó łd z ie ln ie k r e d y to w e. 31. X II 1927 832 T ab l.. Tabl. 12-a. S p ó łd z ie ln ie różne 31. XII 192 6. . . 836 Tabl. Tabl. 1 2 -b. S p ó łd z ie ln ie różne 31. XII 1 9 2 7 . . . 840 Tabl. 13-a.. C entrala sp ó łd z ie ln i s p o ż y w c z y c h 31. XII 1926 ................................................ 844. 1 -b. S o c ió tć s. coop ćratives n o u v e lle m e n t fond óes d'aprós la nature des societes et su ivant les d e p a r te m e n ts et les gro u p es de focali tćs. A n n ć e 1928 2-a. S o c ió tes coop eratives n o u v e lle m e n t fo n d ee s d'aprós la n atu re des societćs, par dó p artem en t et par arrondisse m en t. A n n ó e 1927 . . . . . . 2-b. S o c ió te s c o o p e r a tiv e s n o u v e lle m e n t fon d ees d ’aprós la n atu re des socić••"“"Tós^par d ó p artem en t et par arrondisserrient. A n n ó e 1928 ............................... 3 -a. Sotd ótes co op eratives n o u v e lle m e n t fon ( S e s d ’aprćs le degrć de responsabifite. A n n ó e 1927 ............................... 3 -b. S ociótó s co op eratives n o u v e lle m e n t fond ees d'aprós le d eg rć de responsabilitó. A n n ó e 1928 ............................... 4 -a. S o c ió tes c o op eratives n o u v e lle m e n t fon d ees d'aprds łe m on tan t de la part sociale. A n n óe 1927 .............................. 4-b. S o c ió te s c o o p ć ra tiv es n o u v e lle m e n t fo n d ee s d'aprćs le m on tan t de la part sociale. A n n ó e 1928 ............................... S ociótós coop eratives n o u v e lle m e n t fo n d ee s par nation alitć. A n n ó e 1927 6 . S o c ió te s co op erativ es n o u v e lle m e n t fon d ees. A n n ó e 1928 ............................... 7-a. R adialions des sociótes co op ćra tives. A n n ó e 1927 ................................................ 7-b. Radiations des sociótós co o p era tiv es. A n n ó e 1928 ................................................ 8 -a. S ociótós c o o p e ra tiv es de co n so m m a tion. 31. XII 1926 ................................... 8 -b. S o c ió tes c o o p e ra tiv es de consom m ation. 31. X II 1927. 796. 802. 805. 808. 809. 810. 811. 5.. 812 812 813 814 816 818. 9-a. S ociótós c o o p e ra tiv es pour le c o m m e r ce des produits agricoles. 31. XII 1926 820 9-b. S o c ió te s c o o p ć ra tiv es pour le c o m m e rce des produits agricoles. 31. XII 1927 10-a. L a iter ie s c o o p ć ra tiv es e t sociótós c o o p e r a tiv e s pour l ’ó c o u le m e n t des oeufs. 31. XII 1926 ................................... 10-b. L aiteries c o o p e ra tiv es e t sociótós c o o p e ra tiv es pour 1’ć c o u le m e n t des oeufs. 31. X I 1927 . . ................................................................ 1 1 -a. S oció tós c o o p era tiv es de crćdit 31. XII 1926 .................. • • • • • • • 1 1 -b. S oció tós coop ćratives de credit 31. XII 1927 ................. * ' * • • • « « 1 2 -a. S o c ió tó s c o o p e r a tiv e s d iv erses 31. XII. 1926 ................. 1 2 -b. S ociótó s c o o p ć r a tiv e s d iv e rses 31. X II 1927 .................. 822. 824. 826 828 832 836 840. Tabl. 13-a. M agasins de gros des sociótós co o p ć ra tiv es de consom m ation 31. X II 1926 844.

(5) ,. /. I it. T abi. 13-b. Centrala sp ó łd z ie ln i s p o ż y w c z y c h 31. XII 1927 ................................................ Tabi. 14.. Tabl. 13-b.. Magasins de gros des so c ie te s coop eratives de consom m ation. 31. XII 1927 846. Tabl. 14.. M agasins de gros des so cietó s c o o p e rati v e s du c o m m e r c e agricoles 848 31. XII 1927 ................................... Tabl. 15.. M agasins d e gros de laiteries et des sociótós pour F e c o u le m e n t des oeufs 31. X II 1927 • 849. 846. Centrala sp ó łd zieln i roln iczo -h a n d lo w y c h 31. XII 1927 ................................... 848. Tabl. 15.. Centrala sp ó łd zieln i m lecza rsk ich i jajczarskich 31. X II 1927 ...................... 849. E streicher ówna Ewa Ceny ziemi w 1928 r................................................ S z tu r m de S z tr e m E d w a rd Zasiewy i zbiory w roku 1927/28 .. 850. E streicher Eve Prix des te r r e s en 1928 . . . . . . . . . . .. 865. S z tu r m de S z tr e m E douard Cultures et recoltes en 1927/28. 850. • 865. roln i c t w o ................................................................. Z arażenie i z a c h w a sz c z e n ie u p ra w . . • P o w ier zc h n ia u p ra w io n a w roku 1927/28 P r o d u k c j a .............................................................. •. •. ,. .. 865 876 877 889. ii w roku 1927/28: Ł ą k i ......................... 899 S a d y o w o c o w e .................................................... 900 Tabl. 1. P o w ie r z c h n ia zasiana w o j e w ó d z t w 1927/28. i zbiór. w e d łu g. Conditions a t m o s p h e r iq u e s ....................................... 865 M aladies des p la n tes et m au v a ises h erb es . 876 S u p e r fic ie c u lt iv e e en 1927/28 ............................ 877 P r o d u c t i o n ...............................• ..................................889 A u tres doin ain es de Vactivite agricole en 1927/28: P r a i r i e s ..................................................................... 899 V e r g e r s ..................................................................... 900. 906. Tabl. 1 . S u p e rfic ie e n s e m e n c e e e t r e c o lte par dep artem en t. 1927/28 ...................................... 906. . . 910. Tabl. 2. S u p e rfic ie e t recolte de p la n tes fourragóres. 1927/28 ............................................... 910. Tabl. 3. P o w ie r z c h n ia zasiana w e d łu g p o w ia tó w 1927/28 ....................................... . ..................... 911. Tabl. 3. S u p e rfic ie e n s e m e n c ć e par arrondissem ent. 1927/28 .......................................... Tabl. 4. Z biór w e d łu g p o w ia tó w 1927/28 . . . .. 926. Tabl. 4. R ócolte par arron dissem en t. 1927/28 . . 926. Tabl. 5. S tan z a s ie w ó w w stopniach 1927/28 . . 931. Tabl. 5. Ćtat des cu ltu res en chiffres. 1927/28 . 931. Tabl. 6 . T em peratura pow ietrza i opad y 1927/28 . 933. Tabl. 6 . T em p era tu res et eaux to m b e e s. 1927/28 9 3 3. Powierzchnia 1927/28. 934. Superficie ensemencee et recoltes dans les annees 1921/22—1927/28 . . • ....................................................934. 935. S u p e r fic ie e n s e m e n c e e et rócolte par depar tem en t. 1921— 1928 ................................................... Tabl. 2. P o w ier zc h n ia i zbiór paszy 1927/28. zasiana i zbiory w latach 1921/22—. P o w ie r z c h n ia zasiana i zbiór w e d łu g w ó d z t w 1926—1928. w oje. 911. 935. Z arem ba Stefan Uprawa t y t o n i u ..........................................................................951. Z arem ba Stephane Culture des t a b a c s ................................................................. 951. W a k a r W ło d zim ie rz Wyniki analizy zbóż według ankiet Ministerstwa Rolnictwa w roku 1926 i 1927 .............................. . 963. W a k a r W oldcm ar Resultats de 1’analyse des bles d apres les enquetes du Ministere de 1’Agriculture en 1926 et 1927 . 963. M itti Stefan Spis majątku narodowego w Stanach Zjednoczonych Ameryki P ó ł n o c n e j ...........................................................1011. M itte Stephane La richesse nationale des Etats-Unis de VAmerique du N o r d ................................................................................ 1011. Ruch naturalny ludności w województwach południo wych w 1926 r.......................................................................1017. Mouvement natu rei de la population dans les departements du sud en 1926 ................................................. 1017. T abl.. Tabl.. 1 . M ałżeń stw a, urodzenia, zgony, przyrost. n a t u r a l n y ...........................................................1024 T abl.. 2. Ruch naturalny lud ności w e d łu g w y Tabl. zn an ia ....................................................... 1026 A. M ałżeń stw a w e d łu g w y z n a n ia no w ożeńców .................................................. 1026 B. U r o d z en ia ż y w e i z g o n y ....................1028. 1 . Mariages, n aissan ces, d e c ć s e t. s e m e n t n a tu re l. accrois..............................................1024. 2. M o u v e m e n t n a tu re l de la population d’aprós les c u l t e s ..........................................1026 A. M ariages d'aprós le c u lte des m arićs 1026 B. N aissa n ces v iv a n te s et d ćcó s . . . 1028.

(6) Tabi.. 3. M ałżeń stw a w p oszczególn. m iesią ca ch 1030. Tabl.. 3. M ariages par m o i s ......................................... 1030. T abl.. 4. M ałżeń stw a. c y w iln e g o 1030. Tabl.. 4. Mariages d ’aprćs Pćtat civil des rnarićs 1030. Tabl.. 5. M ałżeń stw a w e d łu g w ie k u n o w o ż e ń c ó w 1031. Tabl.. 5. Mariages d’aprćs Page des rnarićs. T abl.. 6 . M ałżeń stw a w e d łu g w ie k u i stanu. T abl.. 6 . M ariages d'aprćs Page et Pćtat civ il. w iln e g o. w e d łu g stanu. cy ...............................................................1034. . . 1031 . 1034. Tabl.. 7. Mariages d'aprćs Page et 1’ćta t civ il des r n a r ić s ...........................................................1036. w e d łu g w y z n a n ia n o w o ............................................................... 1038. Tabl.. 8 . M ariages d ’aprćs le cu lte des rnarićs . 1038. Tabl.. 9. N o w o ż e ń c y w e d łu g w ie k u i w y z n a n ia 1039. Tabl.. 9. Mariages d ’aprćs l ’&ge et le culte. Tabl.. 10. U r o d z en ia ż y w e i m artw e, ślu b n e i n i e ś l u b n e .......................................................1041. Tabl. 10. N a issa n ces v iv a n t e s et m ort-nćs, lć g itim es et illć g itim e s par m ois • . 1041. Tabl.. 1 1 . U rod zen ia. ż y w e i m a r tw e , ślu bn e i n ie ś lu b n e w e d łu g p ł c i ............................ 1043. Tabl. 1 1 . N aissan ces v iv a n te s et m o rt-n ćs, Ićgitim es et illć g itim e s d'aprćs le sexe . . 1043. Tabl.. 12. U rodzen ia ż y w e ślu b n e w e d łu g w ie k u r o d z i c ó w ............................................................... 1045. Tabi. 12. N a issa n ces v iv a n te s lć g itim e s d ’aprćs Page des p a r e n t s ..............................................1045. Tabl.. 13. U rodzen ia ż y w e n ie ślu b n e w e d łu g w ie k u m a t k i ...................................................... 1048. Tabl. 13. N aissan ces v iv a n t e s illć g itim e s d ’aprćs Page de la m ć r e ..............................................1048. Tabl.. 14. U rod zen ia ż y w e ślu b n e i n ie ślu b n e w e d łu g w ie k u i w y z n a n ia m atki . . . 1048. Tabl. 14. N aissances v iv a n te s lć g itim e s et illć g i tim es d'aprćs Vage et le c u lte de la m ćr e 1048. Tabl.. 15. U rodzen ia ż y w e ślu b n e i n ie ślu b n e w e d łu g płci i w y z n a n ia dzieci . . . . 1053. Tabl. 15. N aissan ces v iv a n te s lć g itim e s et illć g iti m es d'aprćs le sexe e t le c u lte des enfants 1053. Tabl. 16. W y z n a n ie dzieci w m a łż e ń s tw a c h m i e szan y ch ...................................................... . . 1054. Tabl. 16. Confession d es en fan ts dans le s m aria g e s m i x t e s ...........................................................1054. Tabl. 17. Z g o n y w p o sz c z e g ó ln y c h m iesiącach w e d łu g płci i w i e k u ..................................... 1056. T abl. 17. D ć c ć s par m ois et d'aprćs le se x e et ................................................................. . 1056. Tabl. 18. Z g o n y dzieci poniżej 1 roku w e d łu g płci, w ie k u i charakteru p r a w n e g o . . 1060. Tabl. 18. D ć c ć s des enfants au-d essou s d ’un an d ’aprćs le sexe, Page e t le caractćre lćg a l 1060. Tabl. 19. Z gon y w e d łu g płci, w ieku i stanu c y w i l n e g o ...........................................................1064. Tabl. 19. D ć c ć s d'aprćs le sex e, Page e t Pćtat c i v i l ........................................................................ 1064. Tabl. 20. Z g o n y w e d łu g płci, w ie k u i w y z n a n ia 1070. Tabl. 20. D ć c ć s d ’aprćs le sexe, Page e t le c u lte 1070. Tabl. 2 1 . Z g o n y w e d łu g płci, w y z n a n ia i przy c z y n y z g o n u ...................................................... 1078. Tabl. 21. D ć c ć s d ’aprćs le sexe, le culte e t la cau se du d ć c ć s ..............................................1078. Tabl. 22. Z g o n y w e d łu g płci, w ie k u i p r z y c z y n y z g o n u ................................................................... 1089. Tabl. 22. D ć c ć s d ’aprćs le sexe, le cu lte et la cause du d ć c ć s ..............................................1089. A. O g ó ł e m ........................................................... 1089. A. T o t a l ............................................................... 1089. B. Miasta p o w y ż e j 25 t y s ię c y m ie s z k a ń có w ...........................................................1095. B. V ille s au-d essu s de 25 m ille t a n t s ........................................ C. Miasta poniżej 25 ty się c y m ie s z kań ców ...........................................................1099. C. V ille s au-d essou s d e 25 m ille habit a n t s ............................................................... 1099. D. W i e ś ...............................................................1103. D. V i l l a g e s ...........................................................1103. Sprawozdania, notatki, k r o n ik a ......................................... 1123. Comptes rendus, notices, c h r o n i q u e ............................ 1123. Tabl.. 7. M a łżeń stw a w e d łu g w ie k u i kom binacji stanu c y w iln e g o n o w o ż e ń c ó w . . . . 1036. Tabl.. 8 . M a łżeń stw a. żeńców. . . 1039. habi1095.

(7) KWARTALNIK ROK. 1929,. STATYSTYCZNY TOM VI,. ZESZY T 2. REVUE T R I M E S T R I E L L E DE STATISTIQC1E ANNEE. |). 1929,. TOME VI,. Dr. JAN PIEKAŁKIEWICZ. D Ł U G I S A M O R Z Ą D U W s t ę p 515.. FASCICULE 2. T E R Y T O R JA L N E G O. P ożyczk i z a cią g n ięte 522. Źródła p ożyczek 543. Termin sp ła ty p o ż y c ze k 587. nie 608. P r z e z n a c z e n ie p o ży czek 625. S tan p o ż y c ze k 687.. O p r o c e n to w a . Wstęp Wyniki finansowe działalności samorządu terytorjalnego odźwierciadlają się w zmianach zadłużenia, jego wzroście lub zmniejszeniu. Jeżeli przy tern mamy dane o przeznaczeniu pożyczek zaciągniętych, obraz ten staje się dość jasnym, gdyż wskazuje nam, jakie po trzeby samorządu zostały zaspokojone za pomocą kredytu, w szczególności, czy po życzki służyły do pokrywania bieżących po trzeb samorządu czy też były przeznaczone na inwestycje. Statystyka długów samorządu u nas ma specjalnie ważne znaczenie, albo wiem wielkie zadania stoją przed naszym samorządem, którego rozwój, przynajmniej na znacznej części obszaru Państwa, przez dłuższy szereg lat był zahamowany, a także dlatego, że nasz rynek pieniężny nie obfituje w kapitały. Coprawda działalność samorządu szczegółowiej charakteryzują nam zamknięcia rachunkowe, obejmujące całokształt wydat ków i dochodów; jednakże zamknięcia te, jak dotychczas, nie były opracowane przez Główny Urząd Statystyczny dla wszystkich jednostek samorządowych, w szczególności dla mniejszych miast do 20 000 mieszkańców, opracowano tylko ich część \ dla tego typu samorządów więc statystyka długów ma specjalne znaczenie. Jednakże i dla pozosta łych samorządów zestawienie zadłużenia oraz zmiany tego zadłużenia, przedstawione pod specjalnym kątem widzenia, mają zasadnicze znaczenie. Ujmując długi samorządu, musielibyśmy im przeciwstawić majątek samorządu, gdyż tylko porównywając aktywa i pasywa, możemy mieć miarę zadłużenia z punktu widzenia prywatno prawnego. Wysokość zadłużenia musi być, ma się rozumieć, poza tern ustosunkowana. do wpływów samorządu, gdyż długi związ ków prawno-publicznych mają pokrycie nietylko w posiadanym majątku, lecz i w zdol ności płatniczej podatników. Jednakże do tychczas nie mogliśmy opracować statystyki majątku samorządów, albowiem stan mająt kowy nie został jeszcze dostatecznie ustalony w poszczególnych jednostkach samorządo wych. Wobec wydania rozporządzenia Mini stra Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Ministrem Skarbu z dnia 28 marca 1927 r. o kasowości i rachunkowości2, które ustaliło obo wiązek sporządzania inwentarzy majątkowych oraz główne zasady zestawiania takowych, w najbliższej przyszłości Główny Urząd Statystyczny zamierza opracować powyższe dane. Statystyka zadłużenia samorządu terytor jalnego została rozpoczęta przez Główny Urząd Statystyczny w 1922 r., ujęto w niej stan pożyczek w dniu 1 listopada 1918 r. dla scharakteryzowania zadłużenia samorzą dów w momencie powstania Państwa Pol skiego, jak również pożyczki zaciągnięte i spłacone od 1 listopada 1918 r. do 3 i gru dnia 1921 r. Opracowane zestawienia ogło szono w Roczniku S ta ty sty k i Rzeczypospo litej Polskiej z r. 1928, rok wydania III-ci. Następna ankieta ujęła stan pożyczek w dniu 3 i grudnia 1921 r. i pożyczki zaciągnięte oraz spłacone w czasie od 1 stycznia 1922 r. do 3 i grudnia 1928 roku, t. j. w ciągu okresu dwuletniego. Dalsze ankiety ujmują już okresy roczne i tylko w ostatniej, wobec przejścia samorządu terytorjalnego na okres budżetowy, zaczynający się od 1 kwietnia, opracowano osobno I kwartał 1926 r. i okres roczny od 1 kwietnia 1926 r. do 1 kwietnia 1927 r.. 1 O bacz dr. J . P i e k a ł k i e w i c z . W y d a tk i i dochody m iast sz y t 3 i odbitka. 2 D z . U s t . R . P . z 1927 r . N r . 3 3 , p o z . 3 4 5 .. K w a r t a ln ik 1S ta ty s ty c z n y ,. 1929.. do. 2o. tys.. m ieszkańców .. K w artalnik. S t a t y s t y c z n y , t. V , z e . 34.

(8) W zór ankiety ulegał z biegiem czasu pewnym zmianom, naogół jednak niezbyt wielkim.. Szemat ostatniej ankiety przedstawia się jak następuje:. Miasto, powiat — Ville, arrondissement.............................................................................. Długi ciążące w dn. 31.X11 1926 r. (zaciągnięte przed dniem 31 X11 1926 r.) E tat de Tendettement au 31 X11 1926 (dettes contractees avant le 31 X11 1926) F orm ularz i — B u l l e t i n i. W jakiej instytu cji (pań stw o w ej, sam orząd ow ej, sp ółd ziel czej lub p r y w a tn e j oraz u o s ó b pryw atnych) zaciągnięto po życzkę (długoterm in ow ą i krótkoterm inow ą). W aluta w jakiej Data zaciąg nięto po pod jęcia po ż y c z k ę. I. suma po życzki. życzki. L ’i n s t i t u t i o n d l a q u e ll e o n a contracti V e m p ru n t— d lo n g ou d co u rt te r m e (la delte est-elle contractio envers V E tat, des m u n ic ip a lit is , des s o c iitis coopiraiives, des in stitu iion s privees ou des p a rticu liers). P ier w otna. Z tego p o zo sta ło do sp łacenia w d n . 3 1 . X I I r. 1 9 2 6 w z ł o t y c h *) D o n t reste d rem bonrser a u J T. X I I 1926 e n s l o t y s '*). M 0 li naie M onDa/c de d an s la tant kapi quelle Vem i n i t i a l la dette tału prunt de Vem a etc conprunt capital tractie. 3. 2. 4. odsetek zaleg łych z lat ubieg łych intirets p o u r les annies icou lies. 5. S p ł a c o n o. **). R em bou rsem cn ts effeciu is o d i . I 1927 d o 3 1 . 1 1 1 1 9 2 7 r.. o d i . I V 19 2 7 d o 3 1 . III 1928. d n i . I 19 a u j i . I I I 1927. d u i . I V 1927 an j i . I I I 1928. P ozostało dosplacenia w. dniu. 1. 1V. 1 9 2 9 r.. Rcstc kapi. odsetek. tału. au. intirets. intirets. 1 .IV. 1928. capital. 7. 6. 9. 8. IO. były dokonyw ane. w innej w a lu c ie w s k a z a ć daty. 12. 11. *) J e ż e li p o ż y c z k a nie z o sta ła d otąd z w a lo r y z o w a n a na z asad zie R o z p o r zą d ze n ia P re zy d en ta R z e c z y p o sp o lite j ( D z . U s t . I15 I2 4, p o z . 1026) l u b n i e p o d l e g a w a l o r y z a c j i i o p i e w a n a i n n ą w a l u t ę , w y m i e n i ć t ę w a l u t ę **) Jeżeli w y p ła ty. Remarques. odsetek. tału. capital. U w a g i. d. rem bonrser. kapi. •L. z dn ia 27.XII. 1924 r.. w płat i w alutę.. Miasto, powiat — Ville, arrondissement. Wykaz pożyczek zaciągniętych od dn. 1.1 1927 r. do dn. 31.111 1928 r. Listę des em prunts contractes depuis le 1.1 1927 jusqu*au 31.111 1928 Form ularz a — B u lle tin a. W jakiej instytucji (p ań stw ow ej, sam orządowej,. Data. spółd zielczej, p ryw at. pod. nej lub u o s ó b p r y w a t . jęcia. n ych ) zaciągnięto p o życzki (długoterm inow e i krótkoterm inow e). po życz. W a luta w ja Sto kiej pa za Suma ciąg po pro nięto po życz cen życz tow a kę ki <%). ki. szpil., za k ła d ó w dobroczynnych, b u d ow a szkół, szpit., zak ład ów dobroczynnych, higjenicznych, gm achów m iej s k i c h i t. d . ). D estin at i on cle Vemprunt. M o n - M onV in s titu tio n (d'E t a t , naie Taux m u n ic ip a le , s-te coope dan s tant D a te laqu( a d m i n i s t r ., icode ra tive , credit p riv e, p a r de les, h o p i t a n x , clle d c ticuliers) d laquelle la V c m - l'in- a ssie ta n ce socia le\ c o n s t r u c t i o n V e m p r u n t a ite contrac V e m d elte P run i t i r e t d es ecoles, d e s a i l e te (d lo n g o u d c o u rt p r u n t hópi/aux, des con °/« terme) itabliss. d'hytrac g ien e, de chatio riti, des id ifices m u n ic ip .). 2. 3. 4. 5. S p o s ó b i term in sp łaty p ożyczek M o d e ct t e r m e d e s payem enls. Z a b e z p ie Cel pożyczki c z e n ie p o ( w y d . adm., życzki utrzym . szkół, (hipoteczne, poręczenieSkarbu, in stytu cyji osób pryw atn ych , so la w e k s e l , z a staw: p a p ieró w w artościow ych , akcyj, sp ecjalne np. dodatki do podatków ). d norazowo rom bom se men t total. ratami v e r setne n t s particls. m ie rodzaj rat siąc i rok (roczna, pół spła roczna, (hypotheque, g a kwar m ots rantie donn ie talna,) et p a r le 1 r e s o r , nn- p a r ter les i n s t i t . ou nee m es (a n personnes pridu vees; contrę g a - rem semeg e des va leu rs, bonr- striels, actionis, i r n p ó t s setrid p e r c c v o i r etc.) m e n t m e s t r . ). E spśce de g a ra n tie. *y.. nticlSj. 8. m iesiąc i rok spłaty m ois et a r m i e d es vcrsem ente pier wsza rata pre m ier ter nie. ostat. rata dernier ter me. IO. 11. Spłacono Rcm boursem en ts effectu is o d 1.1 1927 r . d030.H l 1927 r.. Pozo od i.I V 1927 stało do do30.H I spłace 1928 r.. du i.I z 027 a n JO. I I I /927. d u T.IV z 927 a u JO. I I I 1928. nia. Uwagi. w dniu J.IV. Re-. 19=8 r. ka. od. ka. od. pi. se. pi. se. tek tału. tek. tału. marR este d ąues rernbourser. ca-. in. ca. in au i . I V. p i-. ti. pi. ti. lal rets. tal. rets. 13. I4. 15. 12. 1928. 16.

(9) Wobec tego, że praktyka wykazała znacz- list, przy którym rozesłano ankietę, zawiera ne niedokładności przy wypełnianiu ankiety, pewne zasadnicze uwagi co do wypełniania o czem będziemy mówili szczegółowo niżej, kwestjonarjuszów;treść jego podajemy poniżej:. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY A l. J e r o z o l i m s k i e 32.. Warszaiva, dnia............... /929 r.. Air.. W spraw ie p ożyczek sam orząd ow ych .. Do. G łów n y Urząd S ta t y s t y c z n y prosi o m o ż liw ie śc isłe i dokładne załączonej an k iety w c elu u n ik n ięcia zb ęd n ej k o respon dencji. W s z y s t k ie su m y n a le ż y w p is a ć opuszczając żadnej z nich.. w y r a ź n ie. n a w p ro st. A n k ieta składa się z d w ó c h form ularzy, z których odrębną całość.. w y p e łn ie n ie. odn o śn ych rubryk, nie każdy. stanow i. z u p e łn ie. N a le ż y pod aw ać w s z y s tk ie pożyczk i tak d łu g o —jak k r ó tk o te r m in o w e r z e c z y w iśc ie za cią g n ięte przez sam orządy, zdarza się b o w ie m , ż e n iek tó re in sty tu cje np. P a ń stw o w y Bank R o ln y ud ziela p o ż y c z e k s ie w n y c h , z a p o m o g o w y c h i t. p. drobn ym rolnikom za p o ś r e d n ic tw e m W y d z ia łu P o w ia to w e g o . Otóż takich p o ż y c ze k w y k a z y w a ć nie trzeba, bo w ła ś c iw ie nie obciążają o n e sam orządów . Na form ularzu p ie r w s z y m n a le ż y podać w s z y s tk ie długi cią żą ce w dn. 3 1 .X II 1926 r. n ie z a le ż n ie od czasu ich zaciągnięcia, a w i ę c przed wojną, w czasie w o jn y i po w ojn ie aż do dn. 31 .XII 1926 r. P o d a w an e w tym k w estjo n a rju szu su m y w in n y b y ć u zgo d n ion e z ankietą z 1925 r. to jest „sum y p ozo stałe do sp ła ce n ia w dn. i.I* 1927 r.“ p o w in n y się r ó w n a ć „z tego pozostało do sp łacen ia w dn. 3 1 .XII 1926 r.“ obecnej ankiety, w z g lę d n ie r ó ż nice n a le ży ściśle w y tłu m a c z y ć . N ieu zg o d n ien ia te w y m a g a ły przy p o p r z e d n ie m opracow aniu sz er eg u d o d a tk o w y ch w yjaśn ień . W rubryce 4 „ p ierw o tn a sum a pożyczki" podana b y ć w in n a w takiej cie, w jakiej ją zaciągnięto, zaznaczając w rubryce 3— ruble, k orony austr., poi., złote i t. d.. w a lu marki. W rubryce 5 „z tego pozostało do sp łacen ia w dn. 3 1 .XII 1926 r.“ su m y m uszą b y ć pod ane w z ło ty c h , po dokonaniu e w e n tu a ln e j waloryzacji. J e że li p ożyczk a n ie została d o tych czas z w a lo r y z o w a n a na zasadzie R ozp orząd zen ia P r e z y d e n ta R z e c z y pospolitej z dn. 2 7 .XII 1924 r. (Dz. U st. 11 5/24 p o zycja 1 0 2 6 ) lub n ie p o d le g a w a lo ryzacji i o p ie w a na inną w a lu tę niż złote, n a le ż y podać su m y w odnośnej w a lu c ie i w y r a ź n ie ją w y m ie n ić . Co do rubryk 7 i 8 to o ile w y p ła t y b y ły d o k o n y w a n e w innej złote, w sk a z a ć daty w y p ła t i w alu tę.. w a lu c ie. niż. W form ularzu drugim z w ró cić z w ła sz c z a u w a g ę na rubrykę 2 „data p od jęcia pożyczki," gdzie dla p ożyczek w y p ła c a n y c h c z ę śc io w o w r ó żn y ch term inach w y m ien ić datę każdej otrzym anej raty..

(10) W ru b ryce 7 —w y m ie n ić cel, w z g lę d n ie cele, na które p o ży czk a ciągnięta, i podać p o szc ze g ó ln e k w oty , p r z ezn a czo n e na każdy z nich.. została za. W rubrykach 12 , 13 14 i 15 u m ieścić su m y r z e c z y w iś c ie sp łacon e w p r z e ciągu czasu od dn. i.I 1927 r. do dn. 3 1 .Iii. 1928 i\, p r z y c z e m w rubryce 12 i 14 w y k a z a ć su m y sp ła co n eg o kapitału, w 13 i 15 odsetek. W ru b ryce 16 w yk azać p ozostałe do sp łacen ia pożyczki na dzień i.IV 1928 r., le c z b e z w a r u n k o w o nie w łą c z a ć do nich k w o t w y n ik ły c h z z a le g ły c h odsetek. Po u k o ń czen iu p ra cy n a le ży sk o n tr o lo w a ć c zy d ok ład n ie została w yk o n a n a , sp raw dzając p o s z c z e g ó ln e pożyczki w każdym kw estjonarju szu w ten sp osób , iż w form ularzu p ie r w sz y m su m a rubryk 7 -)-9 + 1 1 w in n a się r ó w n a ć ru b ryce 5 ; w for m ularzu zaś drugim su m y rubryk 12 , 14 i 16 dają rubrykę 4 . W y k o ń cz o n e. arkusze. sta ty sty c z n e. uprasza. się. zw rócić. najpóźniej. do. d n ................................. 1929 r. Za Dyrektora (—) Dr. J . P iekałkiew icz N aczelnik. W ydziału. Statystyki F in ansów. i Samorządu. Załącznik. być szczegółowo ujmowane przez rachunko wość samorządów i wypełnianie ankiety nie może wskutek tego wymagać większej pracy lub też być niedokładne. Jednakże w rzeczy wistości sprawa przedstawia się zupełnie inaczej. Samorządy nadmiernie przedłużają zwrot ankiety, a ponadto bardzo często wy pełnianie ankiety nie jest ścisłe. Dla scharakteryzowania trudności w ze braniu materjału służy następujące zestawie nie :. Jak widzimy, uwagi są dość szczegółowe, po części nawet mogą się wydawać zbyte czne, jednakże, jak praktyka wykazała, są konieczne w celu możliwego uniknięcia błędów i związanych z niemi korespondencyj. Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że statystyka długów samorządu terytorjalnego nie powinna nasuwać prawie żadnych trudności, albowiem dane o stanie długów i długach zaciągniętych i spłaconych powinny. S t a t y s t y k a o d p o w ie d z i n a d e s ła n y c h p r z e z sa m o rzą d y w s p r a w ie a n k ie ty p o ż y c z k o w e j S t a t i s t i q u e d es r ó p o n se s oh.tonucs d es a d i n in is t r a t i o n s a u to n o m es au s u j e t de Venquete sur l e s em p ru n ts _________________________________________. 1 9 2 7 /2 8. O gółem sam o rządów. W y s z c z e g ó ln ie n ie. Wysłano ankietę, dotyczącą pożyczek za r. 1927/28 (11. VII—25 VII1928 r.). M iasta-- V i lle s ponad ao 000 m iesz kańców. do. 30 0 0 0. P ow ia W oje tow e w ód zk ie zw iązki zw iązk i komu kom u nalne nalne. T otal m iesz des k a ń có w U nions U nions adm in iau co m m u - cornmustrades s u s jusqu'<i nales nales tions d e 2 0 0 0 0 •30 0 0 0 d ’a r - d e p a r t e autono habihabiron dis- m en ta m es ta n ts sem cn ts les tants. 885. 50. 578. 254. O trzym ano o d p o w ie d ź w term inie: do 10 d n i ....................................... od 10 dni do 1 m iesią ca . . . od 1 do 3 m i e s i ę c y ................. od 3 do 6 m i e s i ę c y ................. w 1929 r o k u ................................... Nie otrzym ano w c a le od p o w ied zi .. 428 188 124 116 15 14. 8 8. 13 18 3. 337 105 82 43 3. 81 74 29 55 9. 8. 6. S p ec ific a tio n. 3 Bulletins denquete envoyes N om b re de r ćp o n ses o b tc n u es dans le term e: 2 de 10 jours 1 de 10 jours A 1 rnois de 1 źt 3 m ois de 3 & 6 m ois en 1929 Manque de rep on se.

(11) W terminie do 10 dni zwróciło an kietę nieco mniej niż połowa samorządów ogółem, 16,0% miast ponad 20 tys. mieszkań ców, 58,3%—miast poniżej 20 tys. mieszkań ców, 3 i, 9 °/0—wydziałów powiatowych, 66,7%— samorządów wojewódzkich. Jak widzimy, odsetek szybkiego zwrotu ankiety jest szczególnie niski w miastach ponad 20 tys. mieszkańców oraz w powiatowych związkach komunalnych. Uważając nawet, że termin zwrotu do jednego miesiąca od daty wysła nia ankiety jest jeszcze dostateczny, możemy stwierdzić, że w tym terminie otrzymano: 69,6% odpowiedzi dla samorządu ogółem, 82,0% dla miast ponad 20 tys. mieszkańców, 76,5% dla miast poniżej 20 tys. mieszkańców, 61,0% dla powiatów i całość dla samorządu wojewódzkiego. Zaleganie z odpowiedziami ponad jeden miesiąc jest więc naogół bar dzo znaczne, przyczem nawet w okresie dłuższym od 3 miesięcy nie odpowiedział. bardzo znaczny odsetek samorządów, który wyraża się dla samorządów ogółem 16,4%, dla miast ponad 20 tys. mieszkańców—42,0%, dla miast do 20 tys. mieszkańców—9,3% i dla powiatów—27,6%. W terminie dłuższym niż 6 miesięcy, bo aż dopiero w roku 1929, wówczas gdy ankieta została rozesłana w lipcu 1928 r., otrzymano 15 odpowiedzi, t. j. 1,7%. Pomimo różnego rodzaju nacisku, o czem mowa niżej, nie otrzymano żadnej odpowiedzi aż do 20 marca 1929 r. z 14 sa morządów, przyczem 8 z nich przypada na miasta do 20 tys. mieszkańców i 6 na po wiatowe związki komunalne, co jest specjal nie dziwne, gdyż samorządy powiatowe mają bardziej rozwinięty aparat administracyjny niż małe miasta. W celu przyśpieszenia zebrania materjałów Główny Urząd Statystyczny przeprowa dził bardzo liczną korespondencję, którą charakteryzują nam poniższe liczby:. S t a t y s t y k a p r z y n a g le ń , w y s ła n y c h do sa m o r zą d ó w w s p r a w ie a n k i e t y p o ż y c z k o w e j S t a t i s t u iu e d es s o m m a tio n s e n v o y e e s an x a d m i n is t r a t i o n s a u to n o m e s au s u j e t de F eiiq u e te su r l e s em p rim ts 1 9 2 7 /2 8 O gółem sam o rządów. W y s z c z e g ó ln ie n ie. M iasta — Villos ponad. do. 20 000 20 000. To tal m iesz m iesz des k a ń có w kań ców U n ion s U n ion s a d m i a u -d es commn- comm un i s t r a s u s d e j u s q u ' a nales nales 0 000 tions d 'a r- departc000 habiauto ron dis- m en tahabitants nomes sem en ts Ics tants. W y s ła n o p r z y n a g le n ia po 2 -m ie sięcznej p r z e r w i e .............................. W y sła n o p r z y n a g len ia za p o śre d n ic tw e m w o j e w ó d z t w , w z g l. w y działów p o w i a t o w y c h ...................... W y s ła n o p rzy n a g len ia p o w tó rn ie za p o ś r e d n ic tw e m w o je w ó d z tw , w zg l. w y d z ia łó w p o w ia to w y c h . . . .. 344 188. 115. 27. S p ćcificatio n s. 2. 20. W y s ła n o p i s m ........................................ P ow ia W oje tow e w ód zk ie zw iązki zw iązki komu komu nalne nalne. 37 19. 14. 3. Jak widzimy, po upływie dwóch miesięcy od daty wysłania ankiety musiano wysłać 188 monitów, t. j. 54,7% ogólnej liczby sa morządów, z tego*. 19 do miast ponad 20 tys. mieszkańców, t. j. 51,4%, 98 do miast poniżej 20 tys. mieszkańców, t. j. 57,6%, 71 do po wiatów, t. j. 51,8¾. Wobec tego, że monity wysłane bezpośrednio do samorządów nie od niosły skutku, zwrócono się do władzy nad zorczej, do województw co do miast wydzie lonych i powiatów, oraz do wydziałów po wiatowych dla miast nie wydzielonych (115 pism). Wobec tego, że i te pisma nie od niosły skutku, zwrócono się po raz drugi do. 170. 137. 98. 51. 9. —. N om b re d es le ttr e s e n v o y ć e s. 71. N om bre de som m ations faites aprćs un dćlai de 2 m ois. 50. N om b re de som m ations faites k P in term ćd ia ire d ’adm ini stra tions d ć p a r te m e n ta le s. 15. N om b re de som m ations r ć itć r e e s k 1’interm ćdiaire d ’adm in istrations d ć p a r te m e n ta le s. tych samych władz z 27 listami. Jak widzie liśmy wyżej, jednakże i ta korespondencja nie odniosła całkowicie wyników, gdyż 14 samorządów nie przysłało wcale odpo wiedzi. Z tych liczb można się przekonać, że trudności w zebraniu materjałów są bardzo znaczne i że Główny Urząd Statystyczny dokładał wszelkich starań dla otrzymania od powiedzi. Tern i trudnościami musimy tłuma czyć opóźnienie w ogłaszaniu zestawień, al bowiem dane za rok 1926/27, kończące się w dniu 1 kwietnia 1927 r., można było opra cowywać dopiero w lutym 1929 r., a wsku.

(12) jednej ankiety z dane mi ankiety następnej, gdyż w każdej ankiecie stan na końcu okre su powinien być identyczny ze stanem na początku następnego okresu. W rzeczywi stości w znacznej liczbie samorządów brak było takiego uzgodnienia, dlatego też musia no ściśle skontrolować dane dwóch ankiet i na ogólną liczbę 885 samorządów w 201 przypadkach stwierdzono niezgodność dwóch stanów, które powinny były być iden tyczne. Szczegółowe liczby dla poszczególnych ty pów samorządów podajemy poniżej:. tek tego ich publikacja została dokonana do piero w dniu 15 czerwca 1929 r. Jednakże opóźnienie w nadesłaniu odpo wiedzi na ankiety nie jest jedyną trudnością, którą musi zwalczać Główny Urząd Staty styczny. Dokładność nadsyłanych odpowiedzi jest nadzwyczaj niezadawalniająca. Mogliśmy to stwierdzić dla niektórych punktów, które dają się skontrolować, możliwe jest również, że i inne, chociaż prawdopodobnie w mniej szym stopniu, są również niedokładne. Przeprowadzając ankietę systematycznie z roku na rok możemy porównywać dane. L ic z b a p ism w s p r a w ie u z g o d n ie n ia stanu p o ż y c z e k 81. X I I 192« ze stan em 1. 1 1927 N om bre d es l e t t r e s au su jet de V e ta b lisse m e n t de V e ta t d es em p ru n ts a u 81. X I I 1926 e t au 1. I 1927 19 27 /28 O gółem sam o rządów. M ia s ta -— V i l i cs ponad. do. 20 000. 20 000. P ow ia W o je w ódzkie towe związki zw iązk i komu komu nalne nalne. m iesz To tal m iesz des kańców kańców Unio ns U n io n s ad m i a n -d es c o m m li c o m t n u n i , t r ci s u s d e j u s q u ' a nalcs ii u l e s tions 20 000 dćpard'ar20 000 habi autohahiro n d is- tem ennomes ta n t s scm cu ls tants lalcs. W y s z c z e g ó ln ie n ie. Specification. Wysiano p i s m ............................................ 201. 7. 130. 64. W p ły n ę ło o d p o w i e d z i ........................... 175. 6. 108. 61. —. N om bre de r ćp o n se s o b te n u es. Brak o d p o w i e d z i .................................... 26. 1. 22. 3. —. Maiique de r ep o n ses. 44. i. 32. 11. —. N om b re de róclam ations. W ysiano. przynagleń w. tej s p r a w ie. . . .. .. Jak widzimy, odsetek odpowiedzi z nieuzgodnionemi stanami jest szczególnie wy soki w miastach do 20 tys. mieszkańców i w powiatowych związkach komunalnych, znacz nie niższy w miastach ponad 20 tys. miesz kańców. Z odpowiedzi, które otrzymano moż na wnioskować, że omyłki zachodziły prze ważnie wskutek niedopatrzenia i niedbałego wykonania, czy to ankiety za rok 1926, czy też za rok 1927/28. Zdarzało się przytem często, że pomijano całkowicie niektóre pożyczki, szczególnie po życzki spłacone w ciągu roku 1927 nie były uwidocznione w stanie na początku tego ro ku. Pomijano również pożyczki, które były płatne w okresie poprzednim, jednakże fak tycznie niespłacone. Zachodziły przypadki nie włączania pożyczki wobec jej niezatwierdzenia przez magistrat. Zdarzały się również przypadki nieujęcia pożyczki zaciągniętej na kupno nieruchomości w końcu roku. Bardzo często pomijano pożyczki krótkoterminowe spłacone w tym samym okresie, co mogło być spowodowane przepisami budżetowemi,. Nombre des lettres envoyees. k. ce sujet. w myśl których pożyczki tego rodzaju nie powinny być umieszczane w zamknięciach rachunkowych. Czasami jednak podawano po życzki, które nie powinny były figurować w zestawieniu, a mianowicie weksle żyrowane przez samorządy, weksle wystawione kup com jako zapłatę za towar (pożyczki towa rowe). Jeszcze bardziej rozpowszechnione było nieuzgadnianie wysokości tej samej pożyczki w różnych ankietach. Z wyjaśnień otrzyma nych można wnioskować, że główną przy czyną tych nieścisłości było uiszczenie raty amortyzacyjnej, która nie została uwzględnio na, lub też wogóle z braku planów amorty zacji, co się szczególnie przejawiło w mia stach mniejszych, wskutek czego samorządy te nie wiedzą, w jakiej mierze płacone raty wpływają na amortyzację i w jakiej na opro centowanie. Bardzo często również, pomimo specjalnej uwagi w piśmie, doliczano zaległe procenty do sum kapitałów. Z przyczyn przej ściowych należy zaznaczyć zmiany w walo ryzacji, lub też w jej ustaleniu, gdy dane.

(13) w poprzedniej ankiecie zostały podawane w przybliżeniu. Poza sprawdzaniem stanu dwóch ankiet Główny Urząd Statystyczny zwrócił się do Państwowego Banku Rolnego, do Polskiego Banku Komunalnego w Warszawie, do Ko munalnego Banku Kredytowego w Poznaniu oraz do Banku Gospodarstwa Krajowego z prośbą o nadesłanie wykazów pożyczek. udzielonych samorządowi terytorjalnemu w ro ku 1927 i w I kwartale 1928 r. Wszystkie po wyższe instytucje, z wyjątkiem Banku Go spodarstwa Krajowego, nadesłały żądane wy kazy, z któremi porównywano dane przysłane przez samorządy i w razie niedokładności zwracano się z prośbą o wyjaśnienie. Liczbę tych przypadków charakteryzuje nam następująca tablica:. S ta t y s ty k a k o r e s p o n d e n c j i w s p r a w ie u z g o d n ie n ia a n k ie t y p o ż y c z k o w e j S t a t i s t i q u c de la c o r r e s p o n d a n c e au s u j e t de l ’e n q u e te su r l e s em p ru n ts d es a d m i n is t r a t i o n s a u to n o m es 19 27 /2 8 O gółem sam o rządów T otal des a dm inistrations auto nomes. W y sz c z e g ó ln ie n ie. W celu u z g o d n ien ia p o ż y c z e k za ciągn iętych w P a ń s t w o w y m Banku R o l n y m .................................................... W płyn ęło. odpow iedzi. •. ................................................... W celu uzgod n ien ia p o ży czek za c ią g n ię ty ch w P olsk im B anku K o m u n a l n y m ........................................ M iasta-- V ill e s ponad ao 0 0 0 m iesz kańców. do ao 000 m iesz kańców. P ow ia W o je tow e w ódzkie związki zw iązk i komu komu nalne nalne. U nions U n io n s a u -d es c o m m u - eotrtmus u s d e j u s q u ‘d nales nales 20 000 20 000 depard'arhabihabi ron dis- tem eu tants ta nts sem en ts tales. 23 23. L ettres au su jet des em prunts con tra ctes & la B an q u e Agraire d'Etat. 16. 7 7. j6. Norabre de rep o n se s o b ten u cs. 51. 3. 14. 34. o d p o w i e d z i .......................................................... 47. 3. 12. 32. —. B r a k o d p o w i e d z i ....................................................................... 4 23. 2. a 16. _. W płynęło. P r z y n a g le ń w tej sp r a w ie. . . . .. W celu u z g o d n ien ia p o ż y c z e k za c ią g n ię ty c h w K o m u n a ln y m B anku K r e d y to w y m w P o zn a n iu . . . . W p ł y n ę ł o o d p o w i e d z i ................................... B r a k o d p o w i e d z i ............................................ 35 34 l. —-. 3. 4. 2. 24. a. 23. ——. Jak widzimy, w dość znacznym odsetku samorządów dane banków i samorządów nie zgadzały się, w przeważnej mierze powsta wało to wskutek nieścisłości samorządów, jednakże w niektórych wypadkach dane sa morządów były prawidłowe, a różnica po wstawała wobec różnego czasu zaliczania przez banki i przez samorządy pożyczek jako zaciągniętych, lub też przez uwzględnianie przez banki jako pożyczek weksli jedynie żyrowanych przez samorządy, które były otrzy mywane przez samorządy jako zapłata za dostarczone przez przedsiębiorstwa samorzą dowe towary, a następnie dyskontowane w bankach. Poza tern w sprawie innych niedokład ności wysłano 127 pism, z tego 85 w spra wie wyjaśnienia przeznaczenia zaciągniętych pożyczek.. 1. —. 9. L ettres au sujet des em p ru nts contractćs źl la B a n q u e P o lo n a is e C om m u nale N om bre de r e p o n se s o b ten u e s Nom bre de reponses obtenues M anque de reponses. L e ttr e s au su jet des e m p r u n ts con tra ctes &la B an q u e C om m u nale de Crćdit d. P ozn ań. 9 ---. S p ecification. --——. N om bre de róponses obtenues Manque de róp on ses. Jeżeli dla okresu stabilizowanej waluty nieścisłości były tak wielkie, to, ma się ro zumieć, dla okresu markowego były one bez porównania jeszcze większe. Biorąc ponadto pod uwagę, ż-e przeliczenia na złote, któreś my dokonali, są dość problematyczne, albo wiem dokonywanie przeliczeń za pomocą przeciętnych rocznych kursów nie daje ścis łych wyników, możemy powiedzieć, że dane dla okresu markowego należy uważać jedynie jako orjentacyjne, dalekie od ścisło ści. Bardziej dokładne są lata następne, przyczem z biegiem czasu należy uważać, że ścisłość ich wzrasta. Najdokładniejszemi zaś będą dane z ostatniego roku, t. j. 1927/28. Ogólne zasady, przyjęte przy opracowaniu, można sformułować w sposób następujący: uwzględniono wszystkie istniejące samorządy wojewódzkie i samorządy powiatowe oraz.

(14) wszystkie miasta, gdy przy opracowaniu wydatków i dochodów uwzględniono jedy nie część miast, liczących poniżej 20 tys. mieszkańców; gmin wiejskich nie brano zupeł nie pod uwagę, albowiem naogół gminy wiej skie niezbyt często udają się na drogę kredytu, a z drugiej strony opracowanie ankiet dla wszystkich gmin wiejskich ogromnieby zwięk szyło pracę. Wszystkie pożyczki zaciągnięte, względ nie ciążące w okresie sprawozdawczym i obcią żające majątek komunalny, czy też część jego (pożyczki przedsiębiorstw), tak długotermi nowe, jak również i krótkoterminowe, nawet spłacane w tym samym okresie budżetowym, są uwzględniane przy opracowaniu. W myśl rozporządzenia o zasadach bud żetowania, pożyczek, zaciągniętych i spłaco nych w tym samym okresie budżetowym, nie należy umieszczać w zamknięciu rachunkowem, jednakże w statystyce pożyczek, chcąc ująć całość stosunków kredytowych samo rządów, uwzględniamy i tego rodzaju pożyczki, które mają swe specjalne znaczenie. Biorąc pod uwagę wszystkie pożyczki gotówkowe, pomijaliśmy jednak kredyty towa rowe nawet w tych przypadkach, gdy samo rządy wystawiały weksle dla uiszczenia należ ności z tytułu zakupionych towarów, maszyn i t. d. Pożyczki towarowe mają zupełnie spe cjalny charakter, są to raczej specjalne warunki dostaw, a ich całkowite ujęcie byłoby bardzo trudne, dlatego też takich pożyczek nie uwzględniamy w zestawieniach. Nie uwzględnia się również pożyczek wewnętrz nych, t. j. dosyć często rozpowszechnionych w Małopolsce, gdy jeden fundusz zaciąga pożyczkę od drugiego funduszu samorządo wego, np. fundusz administracyjny od fun. duszu drogowego. Takich operacyj nie uwa żamy za pożyczki, gdyż nie obciążają one samorządów w stosunku do osób trzecich i są jedynie wyrazem specjalnego systemu rachun kowości odnośnych samorządów. Tak samo nie uwzględnia się kwot, które nie obciążają właściwie samorządów i co do których samo rządy występują jedynie w charakterze po średnika. Dotyczy to pożyczek udzielonych przez Bank Rolny na cele siewne, meljoracyjne i t. d. W tych operacjach samorząd jest jedynie pośrednikiem pomiędzy Bankiem Rolnym a rolnikami i kwoty otrzymane przez powiat nie obciążają jego majątku, lecz są jedynie przez niego administrowane.. P o ży czk i za cią g n ięte Przedewszystkiem zanalizujemy dane, doty czące pożyczek, zaciągniętych przez samorząd terytorjalny, przyczem naprzód będziemy omawiali ogólne dane za czas od 1918 do 1928 r., a następnie szczegółowiej zatrzy mamy się nad ostatnim okresem za r. 1927/28. W statystyce pożyczek zaciąganych inte resują nas trzy cechy: liczba samorządów, które zaciągały pożyczki, liczba zaciągniętych pożyczek, która może się mniej lub więcej różnić od liczby samorządów, gdyż ten sam samorząd może zaciągać jedną lub kilka pożyczek, i suma pożyczek — jako najważ niejsza cecha. Jednakże sama suma bez danych o liczbie samorządów i liczbie poży czek też zbyt małoby nam mówiła, dlatego też dla wyrobienia sobie dokładnego obrazu o pożyczkach zaciągniętych musimy kolejno omówić dane co do liczby samorządów, liczby pożyczek i ich sum. Zestawienie liczby samorządów, które zaciągnęły pożyczki w latach od i . x i 1918 do 3 i . r u 1928 podajemy poniżej:. L ic z b a sa m o r zą d ó w , k tó r e z a c i ą g n ę ły p o ż y c z k i Nom bre d es a d m i n is t r a t i o n s a u to n o m c s a y a n t c o n t r a c t ć l e s einprunts 1918— 1928. W y s z c z e g ó l n ien ie. O g ó łem . . centralne wschodnie poznańskie morskie śląskie . południowe. . . i . . .. . . . . po . . . .. i .xi 1918—. 31 .XII. 1920. 1 92 1. 1922. 1923. 1924. 1926. 1925. 1919. 1.1— 31.m 1927. i .1V 1927—. 31 .III 1928. 478. 289. 322. 252. 293. 220. 317. 322. 145. 454. 190 8. 123 2. 134 8. 111 2. 116 4. 106 19. 143 42. 131 34. 71 15. 206 62. 115 15 150. 51 11 102. 75 13 92. 69 8 62. 85 9 79. 50. 43 12 77. 84 9 64. 29 4 26. 87 11 88. \. 45. Sp ćcification. T otal du centre de l e st de Poznań et de Pomorze de Silosie du sud.

(15) (dok.—fin) W y szczeg ó l nien ie. r. XI 1918— 1920 3t.XII 1919. Miasta większe n .. 1921. 1922. 1923. 1924. 1926. 1925. I. I— 31. lii 1927. i.iv 1927— 31. n i 1928. Specification. 31. 28. 29. 31. 29. 23. 30. 42. 30. 47. Grandes villes. 21. 20. 19. 1. 1. 1. 20 2. 18 3. 16 2. 16 4. 24 4. 16 4. 24 5. 4 3 2. 3 2 2. 4 3 2. 4 3 2. 4 2 2. 4. 6. 1. 5 3 2. du cen tre de Vest d e P ozn ań et de P o m o rz e de S ilć s ie du sud. Miasta mniejsze °. 258. 131. 160. 131. 147. 100. 129. c en traln e . . . w s c h o d n ie • . p ozn ań sk ie i p o m orskie . . . śląsk ie . . . . p o łu d n io w e . .. 90 7. 46 1. 57 7. 50. 40 5. 53. 69. 28 6. 84. 50. 45 7 44. 42 5 33. 56 7 34. QQ. 8. 22. 28 5 37. 187. 128. 131. 88. 115. 97. 79. 57 ---. 40 —. 48 1. 50. c en tra ln e . . . w sc h o d n ie . . poznań sk ie i p o m orskie . . . śląskie . . . . p o łu d n io w e . .. P o w ia ty................. cen tra ln e . . . w s c h o d n ie . . poznań sk ie i p o m orskie . . . śląskie . . . . p ołu d n io w e . .. ——. 51 —. 58 —. —. 40 4 64. 18 3 50. 24 3 46. \ /. 21. l>. 23. 27. 43. 6. 158. 74. 252. P etites villes. 50 11. 27 5. 108 27. 56. 20. 57. 6. 35. 4 18. 54. du c e n tr e de 1’est de P ozn ań et de P o m o rz e de S ile s ie du sud. 158. 122. 41. 154. 74 32. 57 19. 28. 74 30. 10 4 38. 22 2 22. 6. O l). 12. 1 J. —. 6. 2 10. 4. ——. ——. 4. 1 7. iq 13 22. ---. 6. 6. 5. 23 3 24. --2. Województwa. . .. 2. 2. 2. 2. 2. —. —. —. poznańskie p o m o r sk ie. . . . .. 1 1. 1 1. 1 1. 1 1. 1 1. —. —. -——. ■1- •. —. —. ---. —. —. Arrondissements du cen tre de Vest de P o zn a ń et de P o m o r z e de S ilć s ie du sud. 1. Dśpartements. 1. de P o zn a ń de P o m o rz e. —. Z m ia n y w p orów n an iu z o k r e se m p o p rz e d n im w od setk ach Changem ents p a r ra p p o rt a la periode preci’dente en p ou r centa g e s. Ogółem . centralne wschodnie poznańskie morskie śląskie . południowe. . . i . . .. . . po . . .. Miasta większe « c en tra ln e . » w sc h o d n ie p oznańskie i po m orsk ie . . śląskie . . . p o łu d n io w e .. - 3 9 ,5 + 11,4 - 21,7 + 16,3 - 24,9 + 44,1 + 1,6 8,6 + 34,9 4,5 17,2 + 121,1 75,0 100,0 + 3 7 5 ,0. - 35,3 + 8,9 - 75,0 + 3 0 0 ,0 -. 8,0 - 55,7 + 47,1 - 2 6 , 7 + 18,2 — 38,5 — 32,0 — 9,8 - 32,6. 23,2 12,5 27,4. -. - 9,7 + — 4,8 —. 3,6 5,0. - 6,9 - 5,3 100,0 + —. -. -25,0 -33,4. t. 33,3 50,0. +. 22,1. 33,3. +. 60.7 16.7 12,0. - 6,7 - 28,6 - 25,0. 33,3 40.0 3,0. X. 2,3 1,8. 32,8 - 31,0. 30,7. -55,0 + 25,0 -21,9. 33,3. Powiaty . . . c en tra ln e . w sch o d n ie poznań sk ie i po m orskie . śląsk ie . . p ołu d n io w e. -31,6 -27,8. -49,4 -25,0 -40,5. —. —. m iasta w ię k s z e. -33,3 } 1- 100,0 50.0. +. +. 20,0. — 66,7 100,0 + 2 5 0 ,0. 32.0 + 29,0 + 2,0 - - 32,5 7 20,0 +. uważano. 57,2 82,3 3,6. 22,2 37,5 +. H ,9. +. 25,0. + 100,0 +. 42,8. 22,5 5,7 83,3. + 59,5 + 1 1 6 ,0 + 1 4 5 ,5. + 100,0 7 ,6 I -- 435,3 20,0 } + 68,2 — 5,4. + _ 1,8. —. f. 7. 20.0 +. 15,7 4,2. + 1100,0. +. 54,3. —. +. 26.2 29.8 57.9. +. +. 4,5 50,0 9,1. 62,9 22,8 - 48,0 — 23,0 -166,7 — 40,6. 120,0 - 12,5 + _ 9,5 - 43,5 }+ 7,7 — 50,0 100,0 - 41,3 + 59,3 — 48,8 + 72,7 — 42,1. Województwa poznańskie p om orsk ie « D o 1925 r w ł ą c z n i e j a k o a jako m niejsze p ozostałe.. }. + +. 95,3 25,0 16,9. +. -. -. 8,0. 46,8 } + 10,0 + 43.0 + 71,1 -. 8,4 19,1. 20,7 + 40,0 - - 40,0 - 50,0 11.1 33,3 100,0. 12,2 2,0. - 18,1 - 10,5 100,0. -49,2 -48,9 -85,7. +. \. 6,5 10,0 50,0. 23,9 600,0. Miasta mniejsze c en tr a ln e . w s c h o d n ie poznań sk ie i po m orskie . śląsk ie • . p o łu d n io w e. ców,. —. +. } —. 100,0. —. 100,0. —. 100,0. m iasta w y d z ie lo n e ,. T otal. + 41,0. +. du centre de I e s t de Poznań et de Pomorze de Silesie du sud Grandes villes du c e n tr e de Test de P ozn ań et de P o m o rz e de S i l ć s ie du sud P etites villes du cen tre de 1’est de P ozn ań et de P om orze de S ilć s ie du sud Arrondissements du c e n tr e de Vest d e P o zn a ń et de P o m o rz e de S ilć s ie du sud Dśpartements de P ozn ań de P o m o r z e. a o d 1926 r. m i a s t a lic z ą c e 2 0 i w y ż e j. ty się cy m ieszkań-.

(16) Pierwszy okres od i listopada 1918 roku do 3 i grudnia 1919 r. obejmuje 14 miesięcy, a więc nie jest równy pozostałym okresom. Przypuszczać jednak należy, że pierwsze dwa miesiące istnienia Państwa Polskiego nie miały większego znaczenia z punktu widze nia kredytu komunalnego, albowiem tak samorząd, jak i Państwo oraz instytucje kre dytowe w tym okresie nie mogły rozwinąć szerszej działalności, dlatego też możemy uważać, że różnica formalna pomiędzy pierw szym okresem 14-miesięeznym i następnemi 12-miesięcznemi nie jest zbyt wielką, tak, że możemy porównywać liczby okresu pierwszego z następnemi. Natomiast okres od 1. 1 1927 r. do 3 i. III 1927 r. obejmuje tylko I kwartał, różni się więc zasadniczo od pozostałych okresów, przyczem nawet nic można go porównywać z V4 okresu całorocz nego, albowiem możliwem jest, że zaciąganie pożyczek odbywa się nierównomiernie w ciągu całego roku, lecz istnieje i tu, jeśli można tak powiedzieć, pewna sezono wość, wskutek której większa liczba poży czek skupia się w niektórych miesiącach, gdy odwrotnie w innych ruch pożyczkowy słab nie. Dlatego też okresu za pierwszy kwartał 1927 r. nie będziemy wcale porówny wali z innemi okresami. Wprowadziliśmy go dlatego tylko, że w związku z przejściem samorządu terytorialnego z okresu rachunko wego kalendarzowego na okres, zaczynający się 1 kwietnia i kończący się 31 marca, musieliśmy przyjąć rok łamany również i w statystyce pożyczek komunalnych. Porównywując liczbę samorządów, które zaciągnęły pożyczki w roku 1920, z odnośnemi liczbami roku poprzedniego, możemy stwierdzić bardzo znaczne obniżenie liczby samorządów, korzystających z kredytu w roku 1920, bo prawie o 2/s- Zjawisko to należy tłumaczyć wojną bolszewicką, która w tym roku dała się najsilniej we znaki, gdyż teren działania przeniósł się w znacznej mierze już na obszar województw centralnych i połu dniowych. Jak pamiętamy, nawet Warszawa była wtedy zagrożona. W poszczególnych dzielnicach zmiana liczby samorządów, korzystających z kredy tów, waha się bardzo znacznie. Zupełnie zrozumiałem jest, że największy spadek wyka zują województwa wschodnie—o s/4, gdyż właśnie te województwa najwięcej ucierpiały naskutek wojny. Natomiast dość dziwnem wydaje się, że następne zkolei miejsce przypada na województwa poznańskie i pomor skie, w których liczba samorządów korzy. stających z kredytów obniża się prawie 0 połowę, przyczem zmniejszenie w woje wództwach centralnych i południowych jest znacznie niższe i do siebie zbliżone. Naj mniej, co jest rzeczą zrozumiałą, liczba samo rządów, korzystających z pożyczek, obniżyła się w województwie Śląskiem, którego część górno-śląska w r. 1920 wchodziła jeszcze w skład Niemiec, a więc nie mogła odczuć skutków wojny bolszewickiej. W miastach wydzielonych obniżenie liczby samorządów, korzystających z kredytów, jest mniejsze niż dla samorządów ogółem. W dwóch dzielnicach — w województwach wschodnich i południowych — wcale nie mamy obniżenia eoprawda niewielkiej liczby miast, korzystających z pożyczek w r. 1920, natomiast w województwie Śląskiem mamy największe zmniejszenie liczby miast, korzy stających z kredytów. Dość zbliżony odsetek mają województwa poznańskie i pomorskie, wówczas gdy w centralnych odsetek jest niższy. W miastach mniejszych liczba miast, ko rzystających z kredytu w r. 1920, zmniejszy ła się więcej niż dla samorządu ogółem, nic mówiąc już o miastach większych, przyczem we wszystkich bez wyjątku dzielnicach od setek zmniejszenia liczby miast jest dość znaczny: najniższy w województwie Śląskiem (25,0%), dość do siebie zbliżony w wojewódz twach południowych, centralnych, poznańskiem 1 pomorskiem, które zajmują środkowe miej sce i bardzo wysoki, bo sięgający aż 85,7%, w województwach wschodnich. W powiatowych związkach komunalnych odsetek zmniejszenia liczby powiatów, ko rzystających z kredytu w r. 1920, jest niższy niż dla samorządu ogółem i dla miast mniej szych, znacznie wyższy natomiast niż w mia stach większych. W województwach wschod nich wobec tego, że samorząd powiatowy nic został jeszcze zorganizowany w r. 1920, żaden z powiatów nie korzystał z pożyczek tak jak i w roku poprzednim. Największe zmniejszenie wykazują województwa poznań skie i pomorskie, przeszło o połowę, odsetki pozostałych dzielnic są znacznie niższe i wzglę dnie dość do siebie zbliżone. W r. 1921 ogólna liczba samorządów, ko rzystających z kredytów, rośnie w porówna niu z rokiem poprzednim dość znacznie, chociaż w poszczególnych województwach tendencja jest niejednolita. W województwach połu dniowych liczba samorządów maleje w dal szym ciągu, w pozostałych rośnie, jednakże.

(17) bardzo nierównomiernie, najmniej w woje wództwach centralnych, następnie w woje wództwie Śląskiem, w poznańskiem i pomor skiem już bardzo znacznie, jednakże daleko mniej niż w województwach wschodnich, w których wzrost równa się 3 00%. Tak wy soki odsetek wzrostu w województwach wschodnich tłumaczy się w znacznej mierze tern, że liczba samorządów, korzystających z pożyczek w r. 1920, była minimalną (2) tak, że zwiększenie w r. 1921 do 8 daje bar dzo wysoki procent wzrostu. W miastach większych liczba samorzą dów, korzystających z pożyczek, również rośnie, jednakże przeszło trzykrotnie mniej, niż dla samorządów ogółem. Ustosunkowanie poszczególnych dzielnic jest inne. W woje wództwach centralnych liczba miast, korzy stających z pożyczek, maleje, coprawda nie znacznie, w województwach wschodnich i po łudniowych pozostaje bez zmiany, w woje wództwach poznańskiem i pomorskiem, a tak że w województwie Śląskiem rośnie i to nawet dość znacznie. Miasta mniejsze wykazują poważny wzrost, ich odsetek wzrostu jest prawie dwukrotnie wyższy niż samorządów ogółem. Tendencje w poszczególnych dzielnicach są bardziej jednolite. W e wszystkich dzielnicach może my stwierdzić wzrost, z wyjątkiem woje wództw południowych. Najwyższy wzrost mamy w województwach wschodnich, które wyróżniają się zasadniczo wysokim odsetkiem wzrostu (600%) od pozostałych dzielnic. T łu maczy się to jednak, jak wyżej wspomniano, nieznaczną liczbą miast, korzystających z po życzek w r. 1920. Powiatowe związki komunalne ogółem dla Polski wykazują tendencję zbliżoną do miast większych. Ogólny wzrost liczby powia tów, korzystających z pożyczek w r. 1921 w porównaniu z rokiem 1920, jest względnie nieznaczny, przyczem poza województwami wschodniemi, w których nie było wcale samorządów posiadających pożyczki ani w r. 1920, ani w r. 1921, województwa połu dniowe wykazują zmniejszenie, a w woje wództwie Śląskiem niema zmiany w liczbie samorządów, korzystających z kredytu. W województwach centralnych możemy stwier dzić nieznaczny wzrost, natomiast dość poważny w województwach poznańskiem i pomorskiem. W starostwach krajowych niema wcale żadnych zmian w porównaniu z rokiem poprzednim, obydwa starostwa zaciągnęły pożyczki tak w r. 1920, jak i w r. 1921.. Tendencja wzrostu liczby samorządów, korzystających z pożyczek, która się przeja wiła w r. 1921, załamuje się bardzo silnie w r. 1922. Ogólna liczba samorządów, korzy stających z kredytów, nie tylko nie rośnie lecz spada i to dość poważnie, przeszło o V5, przyczem we wszystkich dzielnicach możemy stwierdzić spadek: najmniejszy w wojewódz twach poznańskiem i pomorskiem, następnie w centralnych, południowych i Śląskiem, w tych ostatnich dwóch dzielnicach spadek jest względnie bardzo wysoki, jednakże daleko niższy niż w województwach wschodnich, w których liczba samorządów, korzystających z pożyczek, spada o 3/4. Zjawisko to należy tłumaczyć z jednej strony w zględną. stabili zacją w pierxvszych trzech kwartałach roku 1922 marki polskiej, a poza tern bardzo roz winiętą xv tym okresie polityką oszczędno ściową, która przejawiła się tak w zmniej szeniu pożyczek udzielonych przez Skarb Państwa, jako też w nacisku na samorząd te ry torjalny xx' kierunku bezpośrednich oszczęd ności. Jednakże zmniejszenie liczby samorządów, korzystających z kredytu, które stwierdzi liśmy dla samorządu ogółem, nie przejawiło się xve xvszystkich typach samorządu. Miasta większe w ogólnej liczbie samorządów xvykazują wzrost liczby miast, korzystających z pożyczek, coprawda niezbyt wielki, przy czem jedynie w województwach xvschodnich liczba miast podwaja się, rośnie nieco w wo je wodztxvach centralnych, w pozostałych województwach pozostaje bez zmiany. W miastach mniejszych tendencja do zmniejszania liczby samorządów, korzystają cych z pożyczek, przejawia się coprawda we wszystkich dzielnicach, jednakże ogólne zmniejszenie jest mniejsze niż dla wszystkich samorządów razem. W poszczególnych dziel nicach odsetek zmniejszenia jest różny, we xvschodnich równy 100%, to jest żadne miasto w tym roku nie korzystało z kredytu, xv pozostałych daleko mniejszy, z nich naj większy w xvojewodztwie Śląskiem, najmniej szy xv xvojewodztwach poznańskiem i po morskiem oraz centralnych (10,5%). Powiatowe związki komunalne wykazują tendencję zbliżoną do miast mniejszych, przy czem jednak ogólne natężenie zmniejszenia liczby samorządów jest znacznie silniejsze. Ich liczba spada o 100% xv województwie Śląskiem, dość znacznie w województwach południowych i centralnych, xvzględnie naj mniej w xvojewodztxvach poznańskiem i po morskiem..