KWARTALNIK STATYSTYCZNY
REVUE TRIMESTRIELLE DE STATISTIQUE
G Ł Ó W N Y Ü R Z ^ D S T A T Y S T Y C Z N Y R Z E C Z Y P O S P O L I T E J P O L S K I E J
O F F I C E C E N T R A L DE S T A T I S T I Q U E D E L A R É P U B L I Q U E P O L O N A I S E
KWARTALNIK STATYSTYCZNY
ROK 1927 TO M IV
R E V U E-^r R I M E S T R I E L L E
d e • S t a t i s t i q u e
ANNÉE 1927 TOME IV
W ARSZAW A 1927 VARSOVIE
S P I S R Z E C Z Y Rok 1927. Tom IV.
A r t y k u ł y . str-
B a l u k i e w i c z B r u n o n . Międzynarodowa Konferencja Statystyków P r a c y ... 544
B ł a s z k o w s k i L e o n . Komunalne Kasy Oszczędności w P o l s c e ... 289
B o r o w s k a M a r t a . S a d y ... 325
C z e r n i c k i K a r o l . Uwagi ogólne o materjałach dotyczących statystyki dochodowości przedsiębiorstw p a ń s tw o w y c h ... 300
C z e r n i c k i K a r o l . Dochodowość lasów p a ń s t w o w y c h ... 800
L a n d a u L u d w i k . Spis ludności w Rosji . . ... 237
L a n d a u L u d w i k . Państwowe podatki spożywcze w P o lsce i innych państwach eu r o p e jsk ic h ... 503
L a g o d a J a n . Ruch naturalny ludności w woj. poznańskiem, pomorskiem i Śląskiem od 1920 1925 r. . 345
P i e k a ł k i e w i e z J a n Dr. Statystyka miejska w P o l s c e ... 1
P i e k a ł k i e w i c z J a n i R u t k o w s k i S t a n i s ł a w Z d z i s ł a w . Okręgi Gospodarcze Polski . . £47
P o n i a t o w s k i W a c ł a w . Korespondenci statystyki rolnej Głównego Urzędu Statystycznego 306 S o k o ł o w s k i K a z i m i e r z. B ilin s płatniczy N i e m i e c ... 239
S o k o ł o w s k i K a z i m i e r z . Bilans płatniczy Polski za r. 1925 , 257 S o k o ł o w s k i K a z i m i e r z . Statystyka międzynarodowego ruchu sp ó łd zielczeg o ... 534
S t o p c z y k W o j c i e c h . Klasyfikacja towarów w statystyce go sp o d a rczej... 823
S z t u r m d e S z t r e m E d w a r d . Zasiewy i zbiory w r. 1925/26 ... 120
o b. n iże j: Z a s ie w y i zb io ry S z t u r m d e S z t r e m E d w a r d . Wskaźniki cen h u rtow ych ... ... 161
S z t u r m d e S z t r e m - E d w a r d . Ceny z i e m i ... ... 338
S z t u r m d e S z t r e m E d w a r d . Ubój b y d ła ... 781
T a b l i c e . Ceny. W sk a ź n ik m ie s ię c z n y cen h u r t o w y c h ... 192,193,194, 195,404,827,1121,1122 W sk a źn ik cen d eta lic z n y c h w W a r s z a w i e ... 1 9 5 ,1 9 6 ,4 0 5 ,4 0 6 ,8 2 8 ,8 2 9 ,1 1 2 2 ,1 1 2 3 W sk a źn ik i k o sz tó w u t r z y m a n i a ... 1 9 7 ,1 9 8 ,4 0 6 ,4 0 7 ,8 2 9 ,8 3 0 ,1 1 2 3 ,1 1 2 4 W sk a źn ik i k o sztó w ży w n o śc i . ... 2 0 6 ,2 0 7 ,2 0 8 ,2 0 9 ,4 1 2 , 413, 414, 416, 8 3 5 ,8 3 6 ,8 3 7 ,1 1 2 5 —1129 C en y h u r t o w e ... 200, 408,831,1130 C en y d e ta lic z n e w W a r sz a w ie ... 199, 411,834,1133 C en y arty k u łó w p ierw szej p o trzeb y w h a n d lu d e ta lic z n y m ... 213,418,452,840,1134 C en y m ie jsc o w e p ła co n e producentom . Z iem io p ło d y , pasza, in w e n ta r z ż y w y , produkty ż y w n o ś c io w e... 216, 219, 220, 221, 482, 483, 498, 870, J J 872, 1164 C en y b y d ła na ta rg o w isk a ch m i e j s k i c h ... 236,501, 894,1188 Statystyka pocztowa, telegraficzna i telefoniczna Rzeczypospolitej Polskiej za rok 1926 zestawiona przez Ministerstwo Poczt i Telegrafów W s t ę p ... 1075 Zestaw ienie o g ó ln e ... I®76
VI
S tr.
I. Dział p o c z to w y ... ... ... 1080
II. Dział t e l e g r a f i c z n y ... ... ... 1096
III. Dział telefoniczn}^... 1101
IV. P e r s o n e l ... H05 V. F i n a n s e ... 1106
VI. U z u p e łn ie n ie ... 1108
Statystyka sądowa E taty sądowe. 1925 ... 895
Czynności sądów. 1925 ... 896
A. Spraw y cyw ilne . . . . ... . . . . . . . ... ... ... 896
B. S praw y k a r n e ... ... ... .’ ... 917
Sąd N a jw y ż s z y ... ... ; ... 935
Czynności Najwyższego T rybunału A dm inistracyjnego . . . . ... ... 941
Statystyka osób skazanych, uniew innionych oraz zwolnionych na mocy am nestji w 1923.r . ... 943
N om enklatura przestępstw sz c z e g ó ło w a ... ... . 944
Nom enklatura przestępstw skrócona . . . ... ... . . . . . ... 957
Skazani prawomocnie w edług rodzaju popełnionych p rzestępstw i poprzedniej karalności. 1923 . . . 962
Skazani praw om ocnie w edług rodzaju popełnionych przestępstw i kary. 1923 . : ... 'r . . . . 976
Skazani prawom ocnie w edług rodzaju popełnionych przestępstw i okręgów sądów w yrokujących. 1923 1004 Skazani praw om ocnie w edług rodzaju popełnionych p rzeslępstw oraz poprzedniej karalności. 1923. . 1016
Skazani prawom ocnie w edług rodzaju popełnionych przestępstw oraz w yznania i narodowości. 1923 . 1022 Skazani praw om ocnie w edług ro.lzaju popełnionych przestępstw ? wieku. 1923. ... ... 1028
Skazani prawom ocnie Według rodzaju popełnionych przestęp stw i w ykształcenia. 1923 ... 1034
Skazani prawomocnie w edług rodzaju popełnionych 'przestępstw oraz stań u cyw'itii"e£o i rodzinnego. 1923 1040 Skazani prawomocnie w edług rodzaju popełnionych przestępstw , ćzasuim iejsca orazstanutrzeźw ości.,1923 1046 Skazani prawomocnie w edług rodzaju popełnionych przestępstw i środków prew encyjnych. 1923 . . 1058
Uniew innieni oraz zwolnieni na mocy amnestjr. 1923 . . . . . . . . \ \ ” . . . . . . . . 1070
Urodzenia w ielorakie 1920 -1925 ... 381
Zasiewy i zbiory w roku 1925 26 ob. w y ż e j S z t u r m d e S 7. t r e rn E d w a r d Tabl. 1. Pow ierzchnia zasiana i zbiór w edług w ojew ództw ; ... 143
Tabl. 2. Zbiór p a s z y ... .. •... ... ... 147
Tabl. 3. Pow ierzchnia zasiana i ogólny zbiór w edług powiatów . . . . . . . . . . 147
Tabl. 4. Przeciętny zbiór z hektara w edług pow iatów Ip3 Tabl. 5. O bszar plantacyj buraków c u k r o w y c h ... 155
Tabl. 6. Stan zasiewów w s to p n ia c h ... 157
Tabl. 7. T em p eratu ra pow ietrza i o p a d y ... • ... ... ’ 160
Ustawy i Rozporządzenia Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1925 r. o statystyce taboru żeglugi śródlądow ej . . 242
Rozporządzenie M inistra Robót Publicznych w porozum ieniu z M inistrem S praw W ew nętrznych z dnia 16 marca 1926 r. o w ykonaniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1925 r. o statystyce taboi*u żeglugi śró d lą d o w e j... 246
T A B L E D E S M A T I È R E S
Année 1927. Tome IV.
A n a l y s e s . Page
B r u n o B a l u k i e w i c z . La Conférence Internationale des S tatisticien s du T r a v a i l ... 544
L é o n B l a s z k o w s k i . C aisses d’Epargne Communales en Pologne 289 M a r t h e B o r o w s k a . Statistique des V e r g e r s ... 325
C h a r l e s C z e r n i c k i . Observations gén érales sur les données relatives à la statistique des revenus des exploitations d’État ... 300
C h a r l e s C z e r n i c k i . Rentabilité des fo r ê ts de l ’É t a t ... ... 800
L o u i s L a n d a u . Recencement de la population en R u s s i e ... 237
L o u i s L a n d a u Les impôts de consommation en Pologne et dans les autres pays d’E u r o p e ... 503
j e a n L a g o d a . Mouvement naturel de la population dans les départements de Poznan, de Pomorze et de S ilésie 1920 -1 9 2 5 ... ... 345
D r . J e a n P i e k a ł k i e w i c z . La Statistique m u n icip ale... ... 1
J e a n P i e k a ł k i e w i c z e t S t a n i s ł a w Z d z i s ł a w R u t k o w s k i . Régions économiques de la P o l o g n e ... ... 547
W a c ł a w P o n i a t o w s k i . Les correspondants agricoles de « O ffice Central de Statistique . . . . 306
C a s i m i r S o k o ł o w s k i . La balance des payements de l’A lle m a g n e ... 239
C a s i m i r S o k o ł o w s k i . Balance des payements de la Pologne 1925 ... 257
C a s i m i r S o k o ł o w s k i . Statistique du mouvement coopératif international ... 534
W o j c i e c h S t o p c z y k . La cla ssifica tio n des marchandises dans la sta tistiq u e économ ique... 823
E d u a r d S z t u r m d e S z t r e m . Cultures et réco ltes en 1925 26 ... 120
E d u a r d S z t u r m d e S z t r e m . Indices des prix en g r o s ... 161
Ę d u a r d S z t u r m d e S z t r e m . Prix de t e r r e ... 338
E d u a r d S z t u r m d e S z t r e m . Abatage du b é t a i l ... . . . . 784
T a b l e a u x . Prix.
Prix locaux payés aux producteurs. P roduits agricoles, fourrage, anim aux 216,219,220,221,482,483,498,870, 835, 836, 837,1125—1129
Prix en g r o s ... ... 200,4<
Prix de détail à V a r s o v i e ... 199, 4 Prix des articles de p rem ière nécessité dans le com m erce de détail . . 213,418,41 Prix locaux payés aux producteurs. P roduits agricoles, fourrage, anim aux 216,219,220,221,482,4 dom estiques, produits alim entaires ... 872, 1164 Prix du bétail aux m archés urbains ... 236, 5'
Statistique du service postal, télégraphique et téléphonique de la Rép. Polonaise pour l’année 1926.
Introduction R elevé général
1075 1076
VIII Page
I. P o s te s ... ■ *0®®
II. Télégraphes ... 1096
III. Téléphones ... 1101
IV. P e r s o n n e l... ... ... . . . • ... 1105
V. Résultat f i n a n c i e r ... • ... ... . . . • ... ... ... 1106
VI. S u p p lé m e n t... HO® Statistique de l ’administration de la justice. Magistrature. 1925 ... ®05
Activité des tribunaux 1925 . ... • ' • ®06
A. Justice c i v i l e ... ®06
B. Justice p é n a l e ... ... 017
Cour suprêm e ... ... ... ... ... Activité du Tribunal Administratif S u p é r ie u r ... 041
Statistique des personnes condamnées, acquittées et graciées en vertu de l’amnistie en 1923... 943
Nomenclature détaillée des délits ... 044
Nomenclature abrégée des d é l i t s ... 057
Condamnés d’après la nature des infractions et d’après la ré c id iv ité ... ... 962
Condamnés d’après la nature des infractions et des peines prononcées. 1923 ... 976
Condamnés d’après la nature des infractions et par districls judiciaires. 1923 ... 1004
Condamnés d’après la nature des infractions et d’après la récidivité. 1923 ... 1016
Condamnés d’après la nature des infractions, ainsi que suivant le culte et la nationalité. 1923 ... 1022
Condamnés d’après la nature des infractions et suivant les groupes d’âge. 1923 ... 1028
Condamnés d’après la nature des infractions et suivant le degré d’instruction. 1923 ... 1034
Condamnés d ’après la nature des infractions et suivant l’état civil et l’état de famille. 1923 . . . 1040
Condamnés d’après la nature des infractions, ainsi que d’après le temps et le lieu de leur p erp étra tion. Alcoolisme. 1923 . . . . ... 1046
Condamnés d'après la nature des infracfions et suivant les m esures préventives ap p liq u é e s... 1058
Acquittés et libérés en vertu de l’amnistie. 1923 ... ... 1070
Naissances multiples 1920—1925 . • ... ... 381
Cultures et récoltes 1925/26. (v. c i - d e s s u s E d o u a r d S z t u r m d e S z t r e m ) Tabl. 1. Superficie ensemencée et récolte par d é p a r te m e n ts ... I48 Tabl. 2. Récolte des plantes f o u r r a g è r e s ... 1 ^
Tabl. 3. Superficie ensemencée et récolte par arrondissement : ... 1*7 Tabl. 4. Récolte moyenne par hectare — par arrondissem ents... 153
Tabl. 5. Étandue de plantation des betteraves à s u c r e ... 155
Tabl. 6. Etat des cultures en c h iffre s... I5? Tabl. 7. Tem pératures et eaux t o m b é e s ... ... ... 1®°
Lois et a r r ê t é s ... ... ... 242—246
j »
REVUE TRIMESTRIELLE DE STATISTIQUE
AN N ÉE 1927, TOM E IV, F A S C IC U L E 1
K W A R T A L N I K S T A T Y S T Y C Z N Y
ROK 1927, TOM IV, Z E SZ Y T 1
DR. JAN PIEKALKIEWICZ
N a czeln ik w y d z ia łu w G łó w n ym U rzęd zie S ta ty s ty c z n y m , d o cen t U n iw e rsy te tu Jana K a zim ierza w e L w o w ie , cz ło n e k r z e c z y w is ty M ięd zyn aro d ow eg o In stytu tu S ta ty s ty c zn e g o w H ad ze.
S T A T Y S T Y K A M I E J S K A W P O L S C E
Miejskie biura statystyczne istniały w więk
szych miastach Polski już od dość dawna.
Dla ożywienia tej pracy i jej ujednostajnienia G łówny Urząd Statystyczny zwołał w r. 1921 zjazd statystyków miejskich1, na który zo
stali zaproszeni przedstawiciele wszystkich miast Rzeczypospolitej, liczących powyżej 20 000 mieszkańców. Referaty na zjazd zostały zgłoszone przez współpracowników Głównego Urzędu Statystycznego i dotyczyły organizacji i zakresu działania statystyki miejskiej, spisu ludności, statystyki ruchu naturalnego lud
ności, statystyki pracy i cen, statystyki finan
sowej i t. d. Na zjeździe byli obecni przed
stawiciele 14 miast Rzeczypospolitej.
Ze sprawozdań przedstawicieli poszczegól
nych miast wynikało, iż we Lwowie miejskie biuro statystyczne zostało założone w r. 1869, a w r. 1889 uległo reorganizacji. Biuro liczyło w r. 1921 jedną siłę naukową i 4 pomocnicze.
Biuro wydawało miesięcznik Livów w cy
frach, oraz Wiadomości Statystyczne o mie
ście Lwowie.
W Krakowie biuro statystyczne zostało założone w roku 1882. Biuro posiadało 2 siły naukowre i 7 pomocniczych. Biuro wydawało sprawozdania tygodniowe i miesięczne.
W W arszawie sekcja statystyczna magi
stratu m. W arszaw y istniała jeszcze za czasów rosyjskich. W roku 1921 wydział statystyczny dzielił się na trzy sekcje: wydawniczą, demo
graficzną" i statystyki gospodarczej. Personel składał się z 5 sił naukowych i 15 pomocni- cżych. Biuro wydawało Biuletyn tygodniowy W ydziału Statystycznego m. st. Warszawy, Miesięcznik Statystyczny, oraz Rocznik, prócz specjalnych prac, jak np. bardzo cenne w y
niki spisu nieruchomości i mieszkań.
W Poznaniu urząd 'statystyczny założono w roku 1905. Personel, wynosił 1 siłę nauko
1 M iesięczn ik S ta ty sty czn y r. 1921 t, III str . 183— 197.
wą i 5 pomocniczych. Urząd wydawał W ia
domości Statystyczne m. Poznania.
W Lodzi wydział statystyczny został zorganizowany w r. 1917. Personel wynosił 1 siłę naukową i 10 pomocniczych. W ydział wydawał Miesięcznik Statystyczny oraz R o
cznik.
Z innych miast wydziały statystyczne istniały we Włocławku, Sosnowcu, Białym stoku, Lublinie, referaty statystyczne nato
miast posiadały Płock, Kalisz i Dąbrowa Górnicza.
W wygłoszonym na zjeździe referacie 0 organizacji i zakresie działania statystyki miejskiej— D r. Z w e i g w^ysunął postulat, ażeby we wszystkich miastach z ludnością powyżej 50 tysięcy mieszkańców były conajrychlej utworzone biura statystyczne, w miastach zaś z ludnością powyżej 20000 mieszkańców specjalne referaty statystyczne. Po dłuższej dyskusji zjazd statystyków miejskich uchwalił prosić zarząd związku miast, aby wypłynął na zarządy poszczególnych miast w celu urzeczywistnienia postulatów, zaproponowa
nych przez Dr. Zwreiga.
Jednocześnie z posiedzeniem Główrnej Rady Statystycznej w dwa lata po pierwszym zjeździe, w dniach 29 i 3o maja 1923 r. odbył się drugi zjazd statystyków miejskich. Na zjazd ten zaproszono około 60 miast R zeczy
pospolitej, jednak tylko niewielka liczba miast przysłała delegatów, a mianowicie:
Lwów, Grodno, Warszawa, Lódź, Kraków, Kalisz, Lublin, Białystok, Poznań, Katowice 1 Świętochłowice.
Ze sprawozdań delegatów wynikało, że rozwój statystyki miejskiej • napotyka prze- dewszystkiem na trudności natury finansowej.
Niemal wrszyscy delegaci wr swrych przemó
K w a r ta ln ik S ta ty s ty c z n y , 1927. i
2 DR. J,\N PTEKĄLKTEWICZ
wieniach podnosili brak funduszów i nadzwy
czaj skromne uposażenie biur statystycznych.
Miasta Grodno, Kalisz, Lublin, Katowice, Świętochłowice i W ielkie Hajduki nie posia
dały żadnych własnych wydawnictw statysty
cznych; pozatem przedstawiciele mniejszych miast podnosili brak bibljotek/ Liczba w y
dawnictw statystycznych, otrzymywanych przez nie, była bardzo nikła; liczba pracowników miejskich biur statystycznych wynosiła w Warszawie 3i, w Poznaniu 8— i i, w Ł o dzi 9, we Lwowie 7, w Lublinie 3, w Kaliszu 1, w Białymstoku 2, w Grodnie 4, w Katowi
cach 6.
Celem możliwie dokładnego scharaktery
zowania działalności statystycznej miast Główny Urząd Statystyczny rozesłał w rmir- cu 1925 r. specjalną ankietę do wszystkich miast, liczących według ostatniego spisu ponad 20 000 mieszkańców. Z dość nielicznemi wyjątkami magistraty miast bardzo starannie wypełniły ankietę, która posłuży nam jako częściowy materjał do poniższych uwag.
Nie nadesłały wcale odpowiedzi magistraty następujących miast: Żyrardów, Piotrków, Pabjanice, Zawiercie, Pińsk, Kowel, Gru
dziądz i Rzeszów, które wobec tego w na
szych uwagach są zupełnie pominięte, prawdo
podobnie zresztą bez wielkiej straty, gdyż można prawie napewno przypuszczać, iż dzia
łalność statystyczna tych miast, z wyjątkiem może Piotrkowa, który w 1922 roku wrydał jeden kwartalnik statystyczny i Grudziądza, była minimalną.
R a m y o r g a n i z a c y j n e
Ustalmy przedewszystkiem w jakich ra
mach organizacyjnych była ujęta działalność statystyczna miast, gdyż ramy w znacznej mierze określają również i zakres działania, a w każdym razie idą z nim prawie równo
legle.
W niektórych miastach dzićiłalnośe staty
styczna zdołała już wyodrębnić się, jako praca wymagająca specjalnych kwalifikacyj i wyrobienia praktycznego, z pośród innych czynności magistratów. Stopień tego wyodręb
nienia, różny w poszczególnych miastach, można jednak ująć w dwóch zasadniczych grupach: miasta posiadające oddzielne w y
działy (biura lub urzędy) statystyczne i miasta posiadające specjalne referaty statystyczne w łonie jakiegokolwiek innego wydziału magistratu.
Przynależność do jednej z tych dwóch grup w znacznej mierze określa wielkość miasta. Miasta większe, posiadające bez po
równania szerszy zakres prac i większe środki materjalne i prawdopodobnie lepiej rozumie
1 D an e z 1919 r. 2 D ane sp isu 1921 r.
jące niezbędność danyćh statystycznych dla praktycznej nawet działalności samorządu, twrorzą specjalne wydziały statystyczne, mniejsze zaś miasta — - referaty statystyczne, najczęściej przy wydziale administracyjnym lub prezydjalnym.
Jednakże reguła ta nie jest bez wyjątków:
Wilno, mające 128 9541 mieszkańców', ma je dynie referat statystyczny, wówczas gdy Sosnowiec liczący 86 4922 mieszkańców lub nawet Łuck, posiadający 21 157 mieszkańców, zorganizowały specjalne wydziały statystyczne.
Miast, które wyodrębniły działalność sta
tystyczną .czy to wr formie wydziału statysty
cznego czy też specjalnego referatu, jest jednak nie wiele; w pozostałych jest ona, jeśli można tak powiedzieć, wr stanie nieskry- stalizowanym. Jednakże i tu istnieją znaczne różnice.
W niektórych miastach dość stale są pro
wadzone pewne choćby minimalne prace sta
tystyczne, .przydzielone jakiemukolwiek w y
działowi, najczęściej administracyjnemu lub też sekretarjatowi generalnemu, i wydział ten z reguły załatwia również i w.szelkie doryw
cze prace statystyczne, czy to na żądanie władz państwowych, czy z inicjatywy władz miejskich. Takie ujęcie działalności statysty
cznej może z biegiem czasu doprowadzić do pewnej specjalizacji wewnątrz odnośnego w y działu i do zorganizowania specjalnego refe-.
ratu statystycznego ze stałą kompetencją.
W innych zaś miastach nie dało się stwier
dzić żadnych mniej więcej stałych i regular
nych prac statystycznych. Ich działalność ograniczała się do wykonywania od wypadku do wypadku żądań, idących ze strony władz państwowych. Dorywcze te prace nie są w y
konywane przez jeden i ten sam wydział, lecz przez różne wydziały mniej lub więcej , zbliżone do zagadnień, które winny być ujęte statystycznie,, co ogromnie utrudnia należyte wyrobienie urzędników, wykonywających te prace sporadycznie, oraz przejście do w yż
szego stopnia rozwojowego— utworzenia spec
jalnego referatu statystycznego.
Uogólniając powyższe uwagi, możemy ramy organizacyjne działalności statystycznej miast ująć w cztery grupy: wydziały statysty
czne, specjalne referaty statystyczne, prowa
dzenie spraw statystycznych z reguły przez jeden wydział i dorywcze załatwianie spraw statystycznych przez różne wydziały.
Rozklasyfikowanie poszczególnych miast na powyższe cztery grupy nasunęło dość duże trudności, gdyż nie zawsze z odpowiedzi na ankietę można było ściśle ustalić cechy charakterystyczne, niezbędne do tej klasyfi
STATYSTYKA. MIEJSKA W PO LSCE kacji, lub też były one pomiędzy sobą sprze
czne. Tak naprzykład niektóre miasta na pytanie „C zy istnieje przy magistracie spec
jalny wydział, biuro lub referat statystyczny“
odpowiadały, zt istnieje wydział, wówczas gdy z całokształtu innych odpowiedzi ,można było z całą pewnością stwierdzić, iż samo
dzielnego wydziału statyst3^cznego magistrat nie posiada. Ma się rozumieć, że w tych w y padkach zaliczaliśmy odnośne miasto nie według formalnego brzmienia odpowiedzi.
Nie wszystkie jednak wątpliwości dały się z taką stanowczością usunąć i dlatego też w poniższem zestawieniu mogą być pewne błędy, szczególnie przy zaliczaniu do drugiej lub trzeciej grupy, naogół jednak, naszem zdaniem, bardzo nieznaczne.
Organizacja statystyki w m iastach
W ojew ództw a
Ogółem
O g ó łem
L i c z b a m i a s t p osiad ających
b iu ra s ta ty s ty c z ne
r e fe r a ty s ta ty s ty c z ne
ze s ta ty s ty k ą p row ad zon ą
~ tale d o r y w -
prze^
je d e n w y d zia ł
49 10 10
czo p rze z ró żn e w y d z ia ły
N ie- o tr z y - ihano o d p o w ie d z i
12
4
8
ogólnej ilości. Tak samo na 6 miast w oje
wództw wschodnich (w tem dla 2 brak da
nych) 4 mają biura i referaty statystyczne.
W województwach południowych natomiast na 11 miast (w tem dla i brak danych) biura i referaty statystyczne mają tylko 2 miasta t. j. około i/6. ich ogólnej ilości. Jeszcze go
rzej kwestja przedstawia się w województwie Śląskiem, gdzie z 2 miast ani jedno nie po
siada biura lub referatu statystycznego. P o średnie stanowisko zajmują województwa centralne, w których na 24 miasta (w tem dla 4 brak danych) 9 ma biura lub referaty sta
tystyczne.
Iih ienny wykaz miast zaliczonych do po
szczególnych grup przedstawia się jak na
stępuje:
Wykaz m iast N A Z W A
I. Posiadają biuro statystyczne
Centralne . . . . 24 4| 5 7
W a r sz a w sk ie . . ' 4 11 1 1
Ł ó d zk ie . . . . 7 1 1 2 1
K ieleck ie . . . . 7 1 i , 3 1 Lu b e l s k i e . . . . 3 1 — 1 1 B ia ło sto ck ie . . . 3 — 2 — 1
Wschodnie . . . . 6 1 3
W ile ń s k ie . . . 1 — 1
N ow ogród zk ie . . — —
P o le s k ie . . . . 2 — 1 — — 1
W o ły ń s k ie . . . 3 1 1 — — 1
Zachodnie . . . . 6 2 2 1 — 1
P o z n a ń sk ie . . . 4 2 1
P om orsk ie . . . 2 — 1
Ś lą s k i e ... 2 — — — 2
Południowe . . . 11 2 — 2 6
K rak ow sk ie . . . 3 1 — 1 1
L w o w s k ie . . . 4 1 — — 2
S ta n isła w o w sk ie . 3 —
T a rn o p o lsk ie . . 1 —
Jak widzimy, na 41 miast, które udzieliły odpowiedzi, 9 posiada biura statystyczne
* 10 referaty statystyczne, t. j. razem około połowy ich ogólnej liczby, 11 chociaż nie posiada referatów statystycznych, lecz prace statystyczne prowadzi stale jeden wydział, nakoniec w i3 miastach prace te są prowa
dzone dorywczo przez różne wydziały.
. Jeśli zwrócimy uwagę na rozpowszechnie
nie biur i referatów statystycznych w po
szczególnych dzielnicach, to możemy stwier- bardzo daleko idące różnice.
W województwach zachodnich na 6 miast powyżej 20000 mieszkańców (w tem dla Je nego brak danych) 4 posiadają biura lub re eraty statystyczne, t. j. przynajmniej 2/g ich
W arszaw a Łódź . . , Sosnowiec , Lublin . , Łuck . . Bydgoszcz , Poznań . K raków . Lw ów . .
II. Posiadają referat statystyczny W ł o c ł a w e k ...
Kalisz ...
Częstochowa . . Białystok . . . . Grodno ...
W iln o ...
Brześć n/Bugiem Rów ne . . . Gniezno . . . . . T o r u ń ... ...
IIL Niep osiadają referatu stat. lecz statys
tykę prowadzi stale jeden w ydział Płock . ... , . . . Tomaszów Mazowiecki . . ...
Zgierz ... ...
Kielce . . . ... ... ...
B ę d z i n ...
D ąbrow a G ó r n i c z a ...
S i e d l c e ...
I n o w r o c ła w ...
Nowy S ą c z ...
Stanisław ów ...
Ludność
IV . Prowadzą statystykę tylko dorywczo różne zuydziały ■
R adom sko...
R a d o m ...
Chełm ... . Ł o m ż a ... ... ... . T a r n ó w ... ... ...
Przem yśl « ... ...
Drohobycz ... ...
S try j . . ...
2 0 2 8 5 6 1 5 9 9 2 3 2 1 9 2 2 0 1 4 3 5 7 2 5 4 7 9 5 8 2 6 7 3 6 2 7 3 5 8 a U ch w a łą z dnia 26 c z e rw c a 1925 r. w ła d ze m ie jsk ie p ostan o w iły u tw o rz y ć b iu ro s ta ty s t y c z n e .
9 3 6 0 4 6 4 5 2 0 7 9
86 4 9 2 9 4 4 2 2 2 1 1 5 7 8 7 8 4 8 1 6 9 7 9 3 1 8 1 7 0 0 2 1 9 3 8 8
4 0 2 8 6 4 4 6 0 1 8 0 4 7 4 7 6 7 9 3 3 4 6 5 3 1 2 8 9 5 4
2 9 4 6 0 3 0 4 8 2 2 5 8 8 5 3 9 3 3 5
2 7 7 5 0 2 8 2 8 7 21 1 2 9 4 1 3 4 6 2 8 2 9 3 4 1 2 4 3 3 0 5 3 6 2 4 6 9 5 2 6 3 4 1 2 8 2 0 4
DR. JAN PIEKAŁKIEW ICZ
N A Z W Ą Kołomyja . . .
Tarnopol . . . Królewska H uta Katowice . . .
Ludność
41 097 30 891 74 811 45 422
U w a g a . W ta b licy n in ie jsze j i n astęp n ych podano lu d n o ść w e d łu g sp isu 1921 w z g l. 1919 r. w g ran icach ó w c z e s n y c h .
Poza czterema miastami t. zw.fstołecznemi (Warszawa, Kraków, Lwów i Poznań) do pierwszej grupy należą: największe u nas po W arszawie miasto Łódź, następnie liczące względnie daleko mniej ludności Lublin, Sosnowiec, Bydgoszcz i szczególnie Luck.
Druga grupa jest już [nieco liczniejsza.
Uderza brak przynajmniej w tej grupie, nie mówiąc już o pierwszej, miast wojewódzkich jak Kielce, Katowice, Tarnopol i Stanisławów, a także takich ośrodków przemysłowych jak Będzin, Drohobycz, Zgierz i Królewska Huta, lub większych, dawniej gubernjalnych miast, jak Radom i Siedlce. Ciekawe przytem jest, że w pierwszej grupie przeciętna liczba ludności wynosi 249881, w drugiej 58092 w trzeciej 29782 i w czwartej 38092 osób, t. j. do pier
wszych dwóch wchodzą miasta większe, do trzeciej i czwartej mniejsze, przyczem jednak do czwartej, stojącej na niższym stopniu or
ganizacyjnym, stosunkowo większe niż do trzeciej. Warunki więc inne, niż wielkość miasta wpłynęły tu dość silnie.
Wychodząc z założenia, że wartość prac statystycznych, dokonywanych stale czy też dorywczo na skutek wymagania władz pań
stwowych, zależy w bardzo silnym stopniu od tego, jak i przez kogo są one wykonane i że prace te, mając specjalny charakter, w y
magają jeśli nie odpowiedniego wykształcenia, to w każdym razie pewnego przynajmniej wyrobienia praktycznego, jesteśmy zdania, że we wszystkich większych miastach winny być stworzone specjalne wydziały lub referaty statystyczne, które jednoczyłyby w jednem ręku całokształt prac statystycznych, doko
nywanych w magistratach czy to dla włas
nych potrzeb, czy to na żądanie władz pań
stwowych. Analogiczne stanowisko zajął bardzo kompetentny w tej dziedzinie zjazd statystyków miejskich dnia 23 i 24 maja 1921 r., który, jak już o tem wspominaliśmy, uchwa
lił zwrócić się za pośrednictwem związku miast z apelem do wszystkich miast, aby te z nich, które posiadają powyżej 50 000 miesz
kańców, co najrychlej przystąpiły do utwo
rzenia niezależnych biur statystycznych, a
mające powyżej 20000 mieszkańców— nieza
leżnych referatów statystycznych1.
Po omówieniu formalno - organizacyjnej strony statystyki miejskiej przejdziemy do strony materjalnej: zadań, posiadanych środ
ków (wydatki, personel, bibljoteki) oraz prac rzeczywiście przez statystykę miejską wyko
nywanych.
Z a d a n i a
Dla przykładu rozpatrzymy regulamin W y działu Statystycznego Magistratu m. st. W ar
szawy, zatwierdzonego uchwałą Magistratu z dnia 21 lipca 1925 roku2. Par. 1. tego re
gulaminu brzmi:
„W ydział Statystyczny ma za zadanie:
1) Przedstawianie na podstawie planowo i metodycznie zbieranych danych statystycz
nych stanu, rozwoju i potrzeb poszczególnych dziedzin życia stolicy, jako podstawy orjen- tacyjnej dla działalności zarządu miejskiego.
2) Urządzanie z polecenia Magistratu lub własnej inicjatywy ankiet statystycznych, do
tyczących specjalnych zagadnień.
3) Naukowe opracowywanie zebranego materjału i ogłaszanie w publikacjach w y
działu.
4) W spółdziałanie we wszystkich spra
wach, dotyczących statystyki któregokolwiek z działów administracji miejskiej.
5) Utrzymywanie stałego kontaktu z biu
rami statystycznemi innych miast polskich i zagranicznych w celu wymiany wydawnictw i uzyskania materjału porównawczego.
6) Przygotowywanie sprawozdania z dzia
łalności Magistratu.
7) Prowadzenie Biura A dresow ego“.
Punkt pierwszy tego paragrafu bardzo zwięźle a jednocześnie zupełnie wyraźnie określa najważniejsze zadanie statystyki miej
skiej w stosunku do samorządów. Przy obec
nych złożonych warunkach życia miejskiego i rozległych zadaniach samorządów miejskich, statystyka jest w tym samym stopniu po
trzebna, jak buchalterja, gdyż jest ona swego rodzaju buchalterją życia społecznego i gospo
darczego, której „rachunek zysków i strat“—
rozwoju społeczeństwa, winien służyć nawet nie za „podstawę orjentacyjną“, lecz za punkt wyjścia działalności zarządów miejskich.
W ykonanie jednak tego zadaniajest moż
liwe jedynie na „podstawie planowo i meto
dycznie3 zbieranych danych statystycznych“ ; są to zasadnicze wymagania wszelkiej owoc
nej pracy statystycznej, gdyż żadne do
i^ i M iesięczn ik Statystyczny r. 1921 t. I I I, str. 184 i 186. 3 D zien n ik Z a rz ą d u n l.s t. W arszaw y 16 s ie rp n ia I925r. Ne 75. 3 P o d k re ś le n ie autora;
STA TY STY K A MIEJSKA W PO LSCE 5 rywcze a często i zupełnie bezkrytyczne zbie
ranie liczb, aby na gwałt dać odpowiedź na wysunięte przez życie zagadnienie, nie może dać dostatecznie ścisłego obrazu i właściwie nie/powinno być nawet uważane za pracę statystyczną. Dlatego też zarządy miejskie muszą układać plan stałych i systematycz
nych prac swych biur statystycznych nietylko pod kątem widzenia doraźnego zapotrzebo
wania danych statystycznych, lecz mając na widoku i ewentualne przyszłe zapotrzebowanie liczb, o którem można mieć pewne wyobra
żenie na podstawie planów działalności sa
morządu oraz prac innych miast, a w szcze
gólności innych biur statystycznych. Należy przytem pamiętać i o tem, że w pracach statystycznych jest konieczna ciągłość dla ustalenia zmian, które zachodzą w czasie lub też dla uwypuklenia obecnego stanu. Tak naprzykład, o ile nas specjalnie interesuje śmiertelność podczas jakiejkolw iek epidemji, to dokładne o niej wyobrażenie otrzymamy tylko drogą porównań ze śmiertelnością w okresach normalnych i w poprzednich okre
sach podobnych epidemij. A prawie wszyst
kie dane statystyczne można zebrać tylko w czasie, gdy interesujące nas zjawiska zacho
dzą, w każdym razie ich późniejsze zbie
ranie jest połączone ze znacznemi kosztami i z coraz większą niedokładnością. Dlatego też zarządy miast powinny dążyć do stałego zbierania pewnych danych nawet w okresie, gdy zdawałoby się nie są one doraźnie po
trzebne.
Jak widzimy, przy ustalaniu zakresu prac miejskich biur statystycznych nie można opie
rać się jedynie na potrzebach chwili bieżącej.
Naszern zdaniem, nie można nawet opierać się jedynie na należycie zrozumianych i prze
widujących wymaganiach zarządu komunal
nego i potrzebach życia praktycznego. Należy również dążyć w miarę sił i możności do dostarczenia danych, mających znaczenie nau
kowo-społeczne. Statystyka miejska powinna rzucać światło nietylko na zagadnienia inte
resujące i niezbędne dla zarządu miejskiego, lecz winna również dawać swój wkład do ogólnego skarbca wiedzy. Dziś nie dziwi ni
kogo postulat, że samorząd winien dążyć do podniesienia poziomu kulturalnego ludności oświata jest jednem z najważniejszych jego zadań. Statystyka miejska powinna więc w tym zakresie, w którym nie może jej zastą
pić państwo lub osoby prywatne, dążyć do zwiększenia dorobku naukowo-statystycznego przedewszystkiem drogą zbierania i opraco- wywania materjałów, mających naukowe zna-
°zenie, chociażby nie były bezpośrednio po
trzebne dla praktycznej działalności zarządu
4 P o d k re ś le n ia au to ra. 2 M iesięczn ik Sta ty styczn y r. 1921, t.
miast. Niepodkreślenie tego ogólniejszego znaczenia statystyki miejskiej w regulaminie W ydziału Statystycznego Magistratu m. st.
W arszaw y uważamy za poważny jego brak.
Zbyt utylitarny punkt widzenia— zaspoka
janie potrzeb zarządu m iejskiego— znalazł również swój wyraz w redakcji punktu 3:
„utrzymywanie stałego kontaktu z biurami statystycznemi innych miast polskich i zagra
nicznych w celu wymiany wydawnictw i uzyska
nia materiału porównawczego“ 1. Stały kon
takt z innemi biurami miejskiemi winien mieć za zadanie nietylko wymianę wydawnictw i uzyskanie materjału porównawczego, lecz również i rozwój statystyki miejskiej oraz jak najdalej idące ujednostajnienie jej metod, gdyż tylko wówczas można uzyskać mater- jały porównawcze w całej rozciągłości, a roz
wój statystyki miejskiej wogóle * daje realne korzyści przedewszystkiem poszczególnym miejskim biurom statystycznym.
W całym regulaminie wydziału statystycz
nego miasta W arszaw y niema ani słowa o jego stosunku do statystyki administracyjnej i do Głównego Urzędu Statystycznego, co się wydaje nam dość dziwnem, tem bardziej, że w rzeczywistości mamy cały szereg badań, które wydział statystyczny miasta W arszaw y przeprowadza w porozumieniu i niejako w zastępstwie Głównego Urzędu Statystycznego, dość, że wspomnimy o spisie ludności w
1921 r., przeprowadzonym przez wydział statystyczny, o statystyce ruchu ludności, cen, budżetów robotniczych i t. d. Możliwie ścisłe współdziałanie je s t niezbędne i korzystne tak dla Głównego Urzędu Statystycznego, tem- bardziej, że nie posiada on lokalnych urzę
dów, jak i dla miejskich biur statystycznych, których potrzeby winny być przez ogólno- państwową statystykę uwzględniane. Ma się rozumieć, że nie może być przytem mowy o jakieś supremacji Głównego Urzędu Staty
stycznego, statystyka miejska musi być nie
zależną od statystyki państwowej i jak to zaznaczył Dyrektor Głównego Urzędu Sta
tystycznego, Dr. J. B u z e k , w przemówieniu na zjeździe statystyków miejskich w 1921 r.
łączyć je winny tylko w ęzły koleżeństw a2.
W skazując na powyższą lukę w regula
minie wydziału statystycznego miasta W ar
szawy, dalecy jesteśm y również od mniema
nia o konieczności wysuwania na czoło za
dań miejskich biur statystycznych zbieranie i opracowywanie danych dla urzędów pań
stwowych wogóle i specjalnie dla Głównego Urzędu Statystycznego. Dlatego też wydaje się nam niepożądanem wysunięcie na pierw
sze miejsce w zakresie działania Miejskiego
III. str. 183.
6 I)R. JAN PIEK A LK IEW ICZ Biura Statystycznego w Krakowie; który zo
stał dołączony do ankiety dotyczącej działal
ności statystycznej władz miejskich, nastę
pującego zdania: „Ewidencja, kontrola, tu
dzież fachowe opracowanie, względnie współ
udział przy opracowaniu wszelkich statystycz
nych zestawień, jakie Magistrat obowiązany jest wysyłać perjodycznie lub przygodnie do władz państwowych“. W ogóle w odpowie
dziach na ankietę zbyt silnie podkreślano pra
ce dla urzędów państwowych, poczęści może dlatego, że ankieta ta była przeprowadzana przez instytucję państwową, a poczęści i wskutek tego, że w znacznej części miast poza pracami statystycznemi dla państwa in
ne nie są prowadzone.
Poza pracami statystycznemi punkt 6 i 7 regulaminu wydziału statystycznego miasta W arszawy mówi o przygotowywaniu przez ten wydział sprawozdania z działalności ma
gistratu i o prowadzeniu biura adresowego, t. j. nakłada obowiązki bardzo luźno zwią
zane ze statystyką. Nie mielibyśmy nic do zarzucenia takiemu obarczaniu biur staty
stycznych ubocznemi pracami, o ileby nie wpływało to na wynik prac statystycznych.
W rzeczywistości jednak wskutek bardzo ogra
niczonej ilości pracowników wszelkie prace dodatkowe, nie związane ściśle ze statystyką, lub też nawet nie znajdujące się z nią w ża
dnym związku, utrudniają lub uniemożliwiają wykonanie prac statystycznych wobec braku czasu i sił. Mówiąc niżej o działalności biur statystycznych, zobaczymy jak różnorodne prace są im poruczane.
Po ogólnem zaznajomieniu się z zadaniami miejskich biur statystycznych przejdziemy
"obecnie do stwierdzenia, jakie środki posia
dają, by wytknięte cele osiągnąć, a w szcze
gólności jakie kwoty pieniężne przeznaczone są przez zarządy miejskie na dokonywanie prac statystycznych, jaki personel jest za
trudniony, i w jakim stopniu konieczne dla pracy statystycznej pomocnicze elementy, przedewszystkiem książki, znajdują się w dy
spozycji miejskich biur statystycznych.
W y d a t k i
Zestawienie wydatków rzeczywistych w 1924 r. i preliminowanych na 1925 r. podaje następująca tablica:
Wydatki na statystykę
M i a s t a L iczb a
1 udności
R z e c z y w is te w r 1924 P re lim in o w an e na r. 1925 O gółem O s o
b ow e Na w y d a w
n ictw a Na kupno k sią że k
•
Inne O gółem O s o
b o w e Na w y d a w
n ictw a Na k u p n o k s ią że k
Inne
I. Posiadające biuro statystyczne
W a r s z a w a ... 9 3 6 0 4 6 1 3 5 7 9 79S 9653 ' 9 5 1 7 5 6 4 125 2 2 4 3 3 0 1 1 7 181 9 7 3 5 7 800 8 992
Ł ó d ź ... 4 5 2 0 7 9 4 5 0 9 3 35 46* 3 228 — 397 6 2 8 7 7 40 830 11 000 — 11 047
S o s n o w i e c ... 86 4 9 2 3 6 1 7 2 263 1 067 — 287 8 0 1 4 5 354 1 100 ---- I 5 ^ 0
L u b l i n ... 9 4 4 2 2 5 5 0 6 5 092 414 — 6 0 1 9 5 019 1 000 — —
L u c k ... 2 1 1 5 7 5 5 5 5 5 105 — 4 5 ° 7 2 0 0 6 000 500 3 0 0 400
B y d g o s z c z ... 8 7 6 4 3 1 0 3 7 9 9 534 229 82 ,5 3 4 1 8 200 15 37 5 760 172 I 8 9 3 P o z n a ń ... 1 6 9 7 9 3 3 5 0 2 322 482 11 531 460 5 5 0 3 8 1 9 8 22 99S 15 000 a 200 K r a k ó w ... 1 8 1 7 0 0 2 5 4 4 6 19 145 5 700 7 * 523 3 9 9 8 4 20 660 9 580 I OOO 8 744
L w ó w ... • . 2 1 9 3 8 8 2 3 L81 20 332 2 876 28 48 3 3 2 7 6 23 976 8 000 300 I OOO
I I . P o s i a d a j ą c e r e f e r a t s t a t y s t y c z n y
W ł o c ł a w e k ... 4 0 2 8 6 8 6 5 4 3 639 --- — 15 4 2 1 5 3 600 600 — 15
K a l i s z ... 4 4 6 0 1 2 8 8 2 2 782 --- l o o 3 6 0 2 3 482 — — 120
C z ę s t o c h o w a * ... 8 0 4 7 4 » .
B i a ł y s t o k * ... 7 6 7 9 3 * • »
G r o d n o ... 3 4 6 5 3 1 5 3 9 0 15 380 --- — IO 1 0 1 3 5 « 63 5 1 5 ° ° -—
W i l n o ... 1 2 8 9 5 4 — — — 1 2 4 7 4 b 474 C .
B r z e ś ć n / B u g i e m . , . 2 9 4 6 0 •— — — *— —
R ó w n e ... 3 0 4 8 2 •j, .
G n i e z n o * ... 2 5 8 8 5
T o r u ń ... .. . 3 9 3 3 5 4 0 2 i i 402 — — --- — ’—
a Z o g ó ln y ch ś r o d k ó w .
b W b u d żecie w y d a tk i na w y d z ia ł (re fe ra t, b iu ro) s p e c ja ln ie nie są p rze w id zian e ; b u d żeto w o je s t t u i re fe ra t p o łą c zo n y z innem i.
r Z o g óln ych sum k a n ce la ry jn y c h , d P ra cu je h o n o ro w o radca m iejsk i.
Ź r ó d ł o : M a terja ł}’ n ad esłan e p r z e z m agistraty m iast.
Jeśli przyjrzym y się przedewszystkiem rzeczywistym wydatkom w 1924 r., to widzi
my, że największe nawet miasta wydatkują względnie nieznaczne sumy na prace staty
styczne. Jedynie tylko w W arszaw ie wydatki przekraczają kwotę 100 tysięcy zł. we wszyst
kich innych miastach nie osiągają nawet 50 tysięcy. Najwyższe po W arszawie wydatki
STATYSTYKA MIEJSKA W PO LSCE 7 miasta Lodzi wynoszą zaledwie 45 093 zł.
W yjątkowo małą kwotę przeznacza Lwów, wszystkiego 23 284 zł., wówczas gdy Po
znań, mający o przeszło 50 tysięcy ludności mniej niż Lwów, wydaje na statystykę 35 025 zł.
Przeglądając ustosunkowanie poszczegól
nych rodzajów wydatków widzimy, że ogrom
ną ich część stanowią wydatki osobowe.
W ydatki na wydawnictwa poza W arszawą stanowią wszędzie niewielkie kwoty, również wydatki na kupno książek są bardzo nie
znaczne, nawet w W arszawie wynoszą tylko 756 złotych.
Preliminowane na rok 1925 wydatki są wyższe niż rzeczywiste w 1924 r. we wszyst
kich miastach, z wyjątkiem Grodna, w któ
rym w 1924 r. większe wydatki były w yw o
łane jednorazowemi pracami. Należy mieć nadzieję, że zwiększenie wydatków w 1925 r.
było rzeczywiste a nietylko preliminowane.
Dla scharakteryzowania względnego cię
żaru wydatków statystycznych w ogólnym budżecie miast i w ich stosunku na jednego mieszkańca służą poniższe liczby:
Wydatki ogólne i na statystykę
R z e c z y w is te w r. 1924 W y d a tk i
M i a s t a
L iczb a lu d n o ści
w j’d atki zw y cz a jn e
w y d a tk i na s ta ty s ty k ę
na s ta ty sty k ę na g ło w ę lu d n o ści O gółem z ł. Z ło ty c h % 1924 1925
I . Posiadające biuro statystycs.
W a r s z a w a . . 936 046 37 171 765 135 797 ° , 3 1 0,15 0,24
Łódź . . . . 452 079 45 093 0,10 0,14
S o s n o w i e c . . 86 492 1110 296 3 617 o,33 0,04 0,09
Lublin . . . . 94 4221 1 235 402 5 506 o,45 o ,o 6 0,06 Łuck . . . . 21 157 452 555 5 555 1,2) 0,26 0,34
Bydgoszcz . . 87 643 10 379 0,12 0,21
Poznań . . . 169 793 8 282 219 35 025 0,42 0,21 0,22
Kraków 181 700 25 446 0,14 0,22
Lw ów . . . . II. Posiadające
219 388 23 284
.
0,11 0,15
referat statyst.
W łocław ek . . 40 286 3 654 0,09 0,10
Kalisz . . . . 44 601 1 042 489 2 882 0,27 0,06 0,08 Częstochowa . 80 474 990 528
B iafystok. . . 76 793 1 379 045
Grodno . . . 34 653 903142 15390 /, 70 o,440,29
W ilno . . . . 128 954 3 414 291 — — —- 0,10
Brześć n/B. . . 29 460 — — — —
Równe . . .. 30 482 Gniezno . . . 25 885
Toruń . . . . 39 335 1 709 124 402 0,02 0,01
statystyczne znajdują się do ogółu wydatków w tych miastach. W zględny jednak ciężar wydatków statystycznych możemy otrzymać, biorąc pod uwagę wydatki przeciętnie na jednego mieszkańca. W roku 1924 najwyższą stawkę 0,44 zł. ma Grodno, najniższą 0,01 zł.— loruń; w roku 1925 najwyższą stawkę 0,34 ma Równe, najniższą 0,06 —Lublin (dla
i orunia brak danych).
Jak widzimy, wydatki na prace staty
styczne stanowią bardzo nieznaczny odsetek ogólnej sumy wydatków miejskich i również obciążają przeciętnie jednego mieszkańca zu
pełnie nieznaczną kwotą, dlatego też podwo
jenie nawet tych wydatków nie dałoby się odczuć zbyt silnie w gospodarce samorządów, a ich zwiększenie umożliwiłoby biurom sta
tystycznym miast rozwinięcie bardziej inten
sywnej działalności.
P e r s o n e l
Posiadając tak szczupłe środki, biura sta
tystyczne nie mogły oczywiście zatrudniać większej ilości pracowników. Zestawienie pra
cowników według danych ankiety przedsta
wia się w sposób następujący:
Skład -osobowy
Mi a s t a
Największą procentową kwotę i,70°/o wy- noszą wydatki statystyczne w Grodnie a na
stępnie w Lucku. Mniejsze miasta więc, przeznaczając względnie niewielkie kwoty na prace statystyczne, udzielają jednak większej części swych środków, niż miasta większe.
W ielka szkoda, że nie posiadając zamknięć dla Krakowa, Lwowa, Poznania i W ilna nie możemy określić, w jakim stosunku wydatki
I. Posiadające biuro statystyczne W a rs z a w a ...
Ł ó d ź ...
Sosnowiec . . . . L u b l i n ...
Ł u c k ...
B y d g o sz c z ...
P oznań ...
K r a k ó w ... ....
L w ó w ...
II. Posiadające referat statystyczny W ł o c ł a w e k ...
K a l i s z ...
C zę sto ch o w a...
B i a ł y s t o k ...
Grodno ...
W i l n o ...
Brześć n / B u g i e m ...
R ó w n e ...
G n i e z n o ...
T oruń ...
ków— 26 osób (bez biura adresowego) posia
da W arszawa, następnie Lódź—13, inne zaś, z wyjątkiem Krakowa, mniej niż 10. Z tak nieznacznej ilości pracowników większa ich część należy do sił pomocniczych; sił kie
rowniczych, mniej więcej wykwalifikowanych, jest już daleko mniej. Posiadany dyplom
P rac o w n ic y 1 1 S iły )gółem k ie ro w
nicze W tem z w yż- szem
w y k s z ta ł
ceniem
2 6 5 4
13 2 1
2 1 — ■
2 1 —
5 2 1
6 I —
8 3 1
10 2 1
6 2 2
1 1
1 1 1
3 1
2 1 1
3 1 —
2 1
1 1 1
2 1 —
2 1
1 i 1
ilość pracowni-
