Tygielski, Wojciech
"Studia z dziejów epoki renesansu", pod
red. Henryka Zinsa, Warszawa 1979 :
[recenzja]
Przegląd Historyczny 71/4, 865-866
1980
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
ZA PISK I
865
A ntonius Fekete N a g y , Victor K e n é z , Ladislaus S o ly m o s i, Geiva t r s z e g i , M onumenta rusticorum in Hungaria rebellium anno M D X IV , Publicationes Archivi 728.
Dla każdego historyka oczywista jest konieczność ciągłego publikow ania nowych, rozszerzonych zbiorów źródeł, dlatego też z uznaniem należy pow itać wydanie tom u „M o num enta rusticorum ” dotyczącego pow stania chłopskiego Dozsy z 1514 r. Z uznaniem tym większym, że m am y tu do czynienia z solidną i kom petentną pracą edytorską (choć niełaskawy los dał mi do rąk egzemplarz nieco zdefektowany). Jak zaznaczają na wstępie wydawcy, oparli się oni głównie na wieloletnim d o robku zmarłego już A ntoniusa Fekete N a g y . Po dokonaniu niezbędnych uzupełnień i rozszerzeniu kwerendy archiwalnej, trudnej z uwagi na rozproszenie źródeł, „M onum enta” mogły ukazać się w 1979 r.
Przy publikacji 422 dokum entów (i innych źródeł) z lat 1513— 1535 oraz 4 z lat 1552, 1554, 1571 i 1584 zastosow ano zasady edycji om ów ione przez wydawców we wstępie, a stanowiące novum w praktyce węgierskiej. D użą 'wartością wydawnictwa są staranne indeksy — chronologiczny, imion i nazw (geograficznych oraz etnicznych), terminów czeskich, niemieckich, węgierskich, włoskich i łacińskich. K orzystanie z „M onum entów ” ułatwiają zebrane osobno regesty, a całość zam ykają trzy grupy tablic obejm ujące: podobizny kilkudziesięciu fragmentów i całości dokum entów , dwu m iniatur oraz 23 pieczęci.
T. J.
Studia z dziejów epoki renesansu, pod red. Henryka Z in s a , PW N , W ar szawa 1979, s. 332.
Historycy lubelscy wydali w ubiegłym roku tom studiów poświęconych — jak to określa ty tu ł— epoce renesansu, XVI i częściowo XVII wiekowi, Fakt, że na to obszerne wydawnictwo złożyły się prace badaczy z jednego ośrodka uniwersyteckiego, im plikował znaczną różnorodność tem atyczną poszczególnych artykułów , dla których niełatw o było znaleźć wspólny mianownik.
R edaktor tom u, Henryk Z in s , podzielił je na dwie grupy: „W kręgu nauki i wychowania” oraz „Z dziejów kultury umysłowej i artystycznej” . W części pierwszej umieścił własny szkic przedstawiający przem iany stosunku arystokracji angielskiej d o studiów uniwersyteckich, które w epoce odrodzenia stopniow o odgrywały coraz większą rolę w życiu zarów no gentry, jak i aristocracy. N astępny artykuł, nieżyjącego już Stanisława T w o r k a , omawia dzieła autorów renesansowych, które znalazły miejsce w program ach szkół różnowierczych w Rzeczy pospolitej w czasach nowożytnych. M arian C h a C h a j przedstawił przydatność metryk zagra nicznych uniwersytetów jak o źródła do dziejów kultury polskiej, a A dam A. W it u s i k zamieścił kolejny tekst o edukacji Tom asza Zamoyskiego.
Tematyce artykułów części drugiej daleko do jednolitości. Dwa poświęcono historii sztuki (A ntoni M a ś l i ń s k i — „H um anizm sztuki renesansu” , Alicja K u r z ą t k o w s k a — „R ola Firlejów w rozw.oju »renesansu lubelskiego«”). M irosława Z a k r z e w s k a - D u b a s o w a omówiwszy w skrócie dzieje kultury ormiańskiej i jej spuściznę piśmienniczą zajęła się polskim fragmentem tego wielkiego tem atu, Stanisław J e d y n a k przedstaw ił poglądy etyczne Sebastiana Petrycego z Pilzna, a Andrzej N o w i c k i zaprezentował szkic z zakresu, jak to sam określił, vaninografii („literatura o V aninim ”) i incontrologii („nauka o spotkanach”) ubierając w nowe szaty m etodologiczne klasyczny zestaw problem ów i pytań badawczych interesujących historyka kultury. G rupa trzech następnych tekstów dotyczy problem atyki anglistycznej (R om an T o k a r c z y k — „U topia G erarda W instanleya” , A ntoni K r a w c z y k — „Ocena H arringtona w historiografii” , A nna Z a g ó r s k a — „»Arden o f Feversham«. Definicja gatunku. Tendencje inscenizacyjne w popularnym teatrze elżbietańskim ”). Tom zamyką, nieco odbijający swą tem atyką od pozostałych, artykuł Teresy R o m a n i u k , poświęcony roli szlachty rożnowierczej na sejmiku lubelskim w latach 1575— 1648.
866
ZA PISK IJak z powyższego przeglądu wynika prace zaw arte w om aw ianym tom ie cechuje ogrom na różnorodność tak tem atyczna, jak i — z konieczności — form alna. Lekturze całości towarzyszą więc nieodłącznie wątpliwości co do koncepcji wydawniczej.
Omawiana książka jest IX tomem serii m onografii wydawanych przez Wydział H um a nistyczny Lubelskiego Towarzystwa N aukowego. W ydawca zadbał o jej szatę zew nętrzną; za jedyny m ankam ent uznać należy umieszczenie ilustracji na końcu tom u, co całkowicie odrywa je od tekstów, którym winny służyć.
W. T.
Łukasz Górnicki i jego czasy, Sekcja W ydawnicza Filii Uniwersytetu W ar
szawskiego w Białymstoku, Białystok 1979, s. 206. ■
Z okazji 450-ej rocznicy urodzin Łukasza G órnickiego odbyła się w Białymstoku 21— 22 października 1977 sesja naukow a zorganizowana przez Z akład Filologii Polskiej białostockiej filii Uniwersytetu W arszawskiego oraz Białostockie Towarzystwo N aukowe.
Opublikowane w końcu ubiegłego roku materiały tej sesji podzielono na trzy działy: historii, literatury i językoznawstwa. Dla interesujących wystąpień historyków Łukasz G órnicki był raczej tylko pretekstem. Andrzej W y r o b i s z omówił bowiem drogi aw ansu społecznego polskich mieszczan w XVI wieku posługując się między wieloma innymi przykładem autora „D w o rzanina” . Andrzej W y c z a ń s k i wypowiedział się na tem at nazwisk chłopskich w Polsce w XVI w. atakując dotychczasowe ustalenia historiografii datujące pojawienie się ich na wiek X V III; stwierdził masowe występowanie określeń identyfikacyjnych o charakterze nazwisk, a nie przezwisk wśród chłopów starostw a korczyńskiego w wieku XVI. M arek M r ó w c z y ń s k i przedstawił szesnastowieczne losy Tykocina i związki Łukasza G órnickiego z tym miastem.
Referaty literaturoznaw ców dotyczyły już bezpośrednio twórczości Górnickiego. Jakub L i c h a ń s k i poddał szczegółowej analizie walory jego prozy — język, retorykę i filozofię — sto sunek do otaczającej rzeczywistości, poglądy polityczne i lansowane wzorce obyczajowe. Bożena C h o d ź k o omówiła ram y narracyjne „Rozm ów A rtaksesa i Ew andra” , a B arbara N o w o r o l s k a zajęła się problem em m anieryzm u w badaniach historyczno-literackich. Opierając się na przykładzie dram atu „T roas” (autorskiego spolszczenia tragedii Seneki) starała się rozwiązać problem zasadności zaliczania G órnickiego do manierystów.
W omawianym tom iku opublikow ano jeszcze trzy referaty językoznawców — Ireny H a lic k ie j, „Nazwy świadczeń i powinności w języku wsi podlaskiej w XVI w ieku”, Ewy P r e c h i t k o , „Przydawki w składni Łukasza G órnickiego” oraz tekst budzącego szczególnie żywą dyskusję wystąpienia M ariana Jurkow skiego („Renesansowe modele przekładow e") — wyodrębniającego charakterystyczne dla pisarzy renesansowych postawy translatorskie.
Wyrazić należy ubolewanie, że w tym skrom niutkim pod względem technicznym wydawnic twie nie znalazły się wszystkie referaty wygłoszone na sesji (jak na przykład Janusza P e lc a — „Europejskość i polskość naszego renesansu” czy Przemysława Z w o l i ń s k i e g o — „ Ł u kasz G órnicki jak o slaw ista” , które — jak m ożna wnioskować na podstawie opracow anego przez Jakuba Lichańskiego omówienia dyskusji — wywołały żywy oddźwięk wśród uczestników sesji). N ie może również wywołać entuzjazm u nakład tej wartościowej publikacji (100 egz.).
W . T .
S .
Simon P r o x e n u s a S u d e tis , Commentarii de itinere Francogallico, edidt D ana M a r t í n k o v á . „Bibliotheca Scriptorum Medii Recentisque Aevorum ". series nova, t. V, Institutum Litterarum Academiae Scientiarum Hungaricae, ■ Sectio Litterarum R enascentum , Akadémiai K iadó, Budapest 1979, s. 127.
V
Simon Proxenus a Sudetis (1532— 1575), nazwiska własnego W irt, wybitny czeski hum a nista pochodził z mieszanego niemiecko-czeskiego małżeństwa z Budziejowic. W latach 1552— 1556 zyskał staranne wykształcenie na uniwersytetach niem ieckich; Rostock. Frankfurt
