Szwarc, Andrzej
"Formirowanije nacij w Cientralnoj i
Jugo-Wostocznoj Jewropie. Istoriczeskij i
istoriko-kulturny] aspiekty", red. W. J.
Frejdzon [et al.], Moskwa 1981 :
[recenzja]
Przegląd Historyczny 75/2, 373
1984
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
Z A P I S K I 373
re w o lu c y jn ej obaj k o n su lta n c i h isto ry c zn i film u „D anton” zgodzili się z tezą, iż p roces d an to n istó w w iąz ał się z o sk a rż en ie m o sp rzed ajn o ść (s. 28). P ra c a o p atrz o na je s t 48 ilu s tra c ja m i (n iestety czarno-białym i), k tó re w w iększości p u b lik o w a n e po ra z pierw szy, w in te re su ją c y sposób u zu p e łn ia ją w yw ody au to ró w .
M. K.
Form irow anije nacij w Cientralnoj i Ju g o -W o sto c zn o j Jewropie. Istoriczeskij i is to r ik o - k u ltu r n y j aspiekty, red . W . J. F r e j d z o n
i in., A kadeania N au k SSSR. In s titu t S ław ia n o w ied ie n ija i B ałk an istik i, Izd atielstw o „N a u k a”, M oskw a 1981, s. 360.
Tom za w ie ra m a te ria ły z m iędzynarodow ej k o n fe re n c ji n au k o w e j, pośw ięconej z a g ad n ien iu uw idocznionem u w ty tu le . O prócz h isto ry k ó w rad z iec k ich w zięli w niej udział b adacze z W ęgier, R u m u n ii, NRD, C zechosłow acji i P o lsk i (w osobie jednego z n ajw y b itn ie jszy c h znaw ców p ro b lem aty k i, Józefa C h l e b o w c z y k a ) . S p rzy jało to u ję cio m porów naw czym ; n iezależn ie od k o m p a ry ty sty cz n ej w ym ow y w szystkich zgrom adzonych te k stó w doszły one do głosu w poszczególnych re fe ra ta c h (np. Ł. O b u s z e n k o w a , „S o p o staw lien ije processow fo rm iro w a n ija polskoj, w ien g ier- skoj i słow ackoj n a c ij”).
W iększość au to ró w położyła n ac isk n a k sz ta łto w a n ie się now oczesnych języków literac k ich i upow szechnianie się św iadom ości n aro d o w ej. T ak ie stan o w isk o pozw a lało n a ogół u n ik n ą ć sc h em a ty zm u i w u lg a ry z a c ji zw iązanych z przy zn aw an iem
a priori d ecydującej roli czynnikom ekonom icznym . Z w racan o też uw agę n a specy
ficzne cechy n aro d ó w i g ru p n arodow ych, k tó ry m n ie d an e było o k rze p n ąć (np. an a liz a „niedokończonych” procesów narod o tw ó rczy ch u m u z u łm a ń sk ich m ie sz k ań ców Bośni i H ercegow iny oraz u S erbo-Ł użyczan, za p reze n to w an a w a rty k u ła c h W. F r e j d z o n a i J. S o ł t y ) . R e fe ra t J. C hlebow czyka p rzy n ió sł pogłębione ujęcie kw estii, pogranicza, narodow ościow ego, g łów nie zaś ludności dw ujęzycznej, o k tó re j a u to r te n pisyw ał ju ż w cześniej.
N iek tó re te k sty pośw ięcone b y ły szu k an iu ogólniejszych p raw idłow ości. Z w rócił na nie uw agę w e w stępnyrp, teo rety czn y m szkicu I. M i l l e r , w sk az u ją c n a opóź n ien ie rozw oju k ap italisty c zn y c h sto su n k ó w gospodarczych i społecznych w całej E u ro p ie środkow o-w schodniej oraz d ługie u trzy m y w a n ie się p rze ży tk ó w feudalizm u n a ty m te re n ie. Podniósł on rów n ież znaczenie fa k tu , iż poczucie odrębności n a r o dów om aw ianego reg io n u k sz tałto w ało się najczęściej w opozycji do p a ń s tw zdom i no w an y ch przez p rzed staw icieli obcej narodow ości.
W iększość te k stó w p re z e n tu je poglądy, k tó re ich a u to rz y sfo rm u ło w ali w to k u w ielo letn ich b ad ań , zaś żróciia i; o p rac o w a n ia p o w oływ ane w p rzy p isa ch służą r a czej ilu s tra c ji ogólniejszych iez'. N iek tó re g en e raliz ac je w y d a ją się sk ą d in ą d po chopne, ja k np. propozycja A. M y l n i k o w a , by w yróżnić dw a m odele fo rm o w an ia się św iadom ości n aro d o w ej: b a łk a ń sk i i środko w o eu ro p ejsk i. W tym o s ta t n im m iałb y się zm ieścić zarów no c a su s polski, ja k czeski i słow acki... B ardziej p rz e k o n u ją c a je s t tra d y c y jn a te z a .o podziale na naro d y , k tó re w X IX stu leciu posiadały p ełn y zestaw k la s i w arątw społecznych oraz te, k tó re były pozbaw ione w łasnych elit. P ro b le m a ty k a narodow ości „histo ry czn y ch ” i „n ieh isto ry c zn y c h ” oraz „chłop sk ich ” i „szlacheckich” w n in iejszy m tom ie nie była je d n a k w zasadzie rozw ijana.
A. S.
A ndrzej F eliks G r a b s k i , F e r s p e k ty w y przeszłości. Stu d ia i s z k i
ce hisioriograficzne, W ydaw nictw o L ubelskie, L u b lin 1983, s. 343.
N a k siążk ę sk ła d a się dziew ięć szkiców zestaw ionych w u k ła d zie chronologicz ny m ; ich m otyw em przew odnim je s t rec ep cja m yśli historycznej o raz je j u w ik ła n ie
