Jerzy Starnawski
"Bibliografia historii polski
1815-1914", tom wstępny,
opracowała Halina Bachulska, przy
współudziale Wandy Konarskiej,
Barbary Konarskiej i Ireny
Łapinowej, Warszawa 1954,
Państwowe Wydawnictwo
Naukowe... : [recenzja]
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce
literatury polskiej 47/1, 287-293
BIBLIOGRAFIA HISTORII POLSKI. 1815—1914. Opracowała H a l i n a B a c h u l s k a przy współudziale W a n d y K o n a r s k i e j , B a r b a r y K o n a r s k i e j i I r e n y Ł a p i n o w e j . Tom wstępny. Warszawa 1954. Pań stw ow e W ydawnictwo Naukowe, s. X, 235, 1 nlb, 1 k. erraty. Z teki w y dawniczej b. Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Redaktor naukowy S t e f a n K i e n i e w i c z .
Dokończenie Bibliografii Finkla, doprowadzenie jej do czasów najnow szych jest palącą potrzebą naszej humanistyki; nie tylko historii, ale w szyst kich nauk historycznych czy też w jakikolw iek sposób o historię zazębiających. Toteż tom w stępny Bibliografii historii Polski należy powitać jako pozycję cenną i ważną.
N ie trzeba na tym m iejscu uzasadniać, jak dalece publikacja ta obchodzi polonistykę. Sprawa jest oczywista w społeczeństw ie m ającym tradycje Estreichera i Finkla. Na łamach P a m i ę t n i k a L i t e r a c k i e g o powinno się ustalić, o ile pozycja, którą zamierzamy omówić, odpowiada zainteresowa niom i postulatom polonisty. Recenzja ujęta pod tym kątem nie wypadnie, niestety, zbyt pomyślnie.
Można pochwalić ogólną koncepcję tomu wstępnego, w którym wyodręb niono w sposób przejrzysty osiem zasadniczych działów, oznaczonych cyfrą rzymską, te zaś z kolei podzielono na działy drobniejsze. Technika opisów bibliograficznych wraz z podawanymi petitem recenzjami jest bez zarzutu. Bez zarzutu również pozostaje kompozycja i szata graficzna całości. Zaatako w ać za to w ypadnie koncepcję kończenia przeglądu bibliograficznego w obrę bie poszczególnych działów na r. 1939, z niew ielkim i tylko wyłom am i po roku 1950. Wprawdzie maszynopis, jak w ynika ze w stępu Stefana K ieniewicza, był już gotów w r. 1949, ale to nie usprawiedliwia, gdyż doprowadzenie gotowej bibliografii do stanu nowszego przynajmniej o parę lat nie jest rzeczą zbyt trudną, zwłaszcza przy pracy zespołowej. Pod tym względem Korbut, pra cujący bez pomocników, może im ponować swoim system em dopełnień na końcu tomu i dopełniacza do wszystkich tomów łącznie. Dzięki tem u syste m owi dał istotnie przegląd najnowszych publikacji. Wydana ostatnio Biblio
grafia literatury polskiej okresu Odrodzenia (1954) jest także pod tym w zglę
dem zadowalająco skrupulatna. Ostatecznie może być usprawiedliwione przy jęcie daty 1950 jako końcowej dla całości, ale data 1939 na w ielu odcinkach okazuje się nieaktualna — nawet zamierzchła — wobec nowoczesnych metod naukowych.
Przechodząc do spraw szczegółowj^ch wypadnie poczynić w iele uzupełnień i trochę poprawek. N iekiedy padną także jakieś ogólniejsze refleksje — te z kolei niejednokrotnie pokażą sumienność i dokładność całej pracy. Przy stępuję do uwag szczegółowych.
Dział I: Bibliografie. — Przeglądając pięć pierwszych pozycji poddziału „Bibliografie bibliografii“ trudno powstrzymać się od przykrej refleksji, iż od 34 lat nie mamy nowej Bibliografii bibliografii polskiej (Lwów 1921), zesta w ionej — jak dotychczas — jedynie periodycznie za lata: 1922, 1928—1934. Wśród „Bibliografii ogólnych“ należało przy Estreicherze podać n ie tylko recenzję Z. Hordyńskiego, ale — z dość obfitej literatury o nim — przede w szystkim „przewodnik“ po Estreicherze T. Kalickiego i A. Mikuckiej („Biblio
grafia polska“ Karola Estreichera. Warszawa 1936), a gdyby przegląd dopro
wadzić do lat najnowszych, znalazłoby się m iejsce dla najważniejszej pracy o Estreicherze — pracy M. Dembowskiej (Metoda „Bibliografii polskiej“ Karola
Estreichera. Warszawa 1954).
Przy U r z ę d o w y m W y k a z i e D r u k ó w (poz. 24) należało wspom nieć 0 jego dwu aneksach: P o l o n i c a i U r z ę d o w y W y k a z C z a s o p i s m . Nadto, skoro jest to bibliografia dziejów Polski po r. 1815, nie bez znaczenia pozostaje A. Jochera Obraz bibliograficzno-historyczny literatury i nauk
w Polsce... (T. 1—3. Wilno 1840—1857). Od tej pozycji należało zacząć, wraz
z podaniem informacji o indeksie do Jochera (Estreicher II). Wśród biblio grafii obcych należało wym ienić: Lansona Manuel bibliographique de la littéra
ture française moderne, Goedeckego Grundriss zur Geschichte der deutschen Dichtung, może naw et The Cambridge Bibliography of English Littérature.
Znajdą się w nich polonica. Ze względu na bliskie pokrewieństwo i sąsiedztwo obu narodów, można było podać również J. W jacsławka Serbska bibliografija (wyd. 1 — 1929; wyd. 2 — 1952).
Spis bibliografii poloniców w piśm iennictw ie obcym również bardzo daleki jest od kompletności. Podano tu (poz. 56) A. Mełenia Bibliografię poloniców
szw ajcarskich za lata w o jn y (1939—1945) (Paryż 1948). Stąd wniosek, że
w przeglądzie tym pow inny się znaleźć także pozycje powojenne: obok Begeya (poz. 50) należało w ym ienić W. Preisnera Stosunki kulturalne polsko-włoskie
w latach 1800—1939 (Toruń 1948), obok M ełenia — A. Vetulaniego Bibliogra phie des études scientifiques pu bliées en Suisse par les internés militaires polonais (Brougg 1944). Należało nadto w ym ienić publikacje: A. Wolanina Polonica in English (Chicago 1945), J. Bielatowicza Bibliografię druków pol skich w e Włoszech. 1 IX 1939 — 1 IX 1945 (Rzym 1946), T. Sawickiego Rocznik bibliograficzny druków w ję zy k u polskim oraz w ję zykach obcych o Polsce, w y d a n y ch poza te rytoriu m Rzeczypospolitej Polskiej (T. 1—3. Edynburg
1942— 1944. Obejmuje lata: 1939—1943, S. K ościałkow skiego i M. Łagowskiej
Polonica bibliograficzne libańskie z lat 1942—1949 (styczeń—czerwiec) (Bejrut
1949). Z prac dawniejszych zasługuje także na um ieszczenie K. Janosa
M agyar-Lengyel bibliografia (Budapest 1938).
Poczet „Bibliografii w ydaw nictw ciągłych“ w inien rozpoczynać temat bibliograficzny „Czasopisma“ w Bibliografii Estreichera. Pozycję 57 (K. Dasz kiew icz i S. Jarkowski, Bibliografia w ażnie jszych prac dotyczących prasy
polskiej. W ilno 1922) poprzedzić winna w cześniejsza praca Jarkowskiego: Literatura dotycźąca prasy polskiej (Warszawa 1911). Należało podać J. Ku-
charzew skiego Czasopiśmiennictwo polskie X I X w. w Królestwie, na Litwie
1 Rusi oraz na emigracji (Warszawa 1911).
Przy koncepcji roku 1950 jako końcowego odpadnie oczywiście publikacja niezwykle ważna: Cz. Gutrego Bibliografia scalonych spisów zawartości czaso
pism (Wrocław 1953).
Wśród „Bibliografii historycznych i innych specjalnych“ reprezentowane są naturalnie bibliografie historii literatury. Przy Korbucie należało w spo m nieć o jego dwu wydaniach, uwypuklić aktualność wydania drugiego.
Obok Korbuta bardzo w ażne kompendium bibliograficzne dla całej p ierw szej poł. X IX w. znajduje się w zbiorowym w ydaw nictw ie — nie
dokończo-nym — Wiek X I X (Sto lat m yśli polskiej. T. 1—9). Podobnie ważne kompen dium dla literatury polskiej po r. 1884 m ieści się w książce K. Czachowskiego
Obraz współczesnej literatury polskiej. 1884—1933 (T. 1—3. Lwów 1934— 1936).
0 ile na sądach Czachowskiego o literaturze rzadko można polegać, o tyle bibliografia zawarta w jego książce jest dla „okresu naturalizmu i neo- romantyzmu“, a następnie dwudziestolecia m iędzywojennego — w w ielu wypadkach znacznie dokładniejsza niż Korbut i przez to także od Korbuta w ażniejsza, że o kilka lat od niego późniejsza. Skoro wymieniono P. Grze gorczyka Bibliografię literatury polskiej za r. 1931 (poz. 170), należało wspo m nieć, że takie sam e publikacje Grzegorczyka dotyczą lat: 1928— 1929. W szyst k ie trzy pozycje są odbitkami z R u c h u L i t e r a c k i e g o , który podawał bieżąco bibliografię literacką za lata 1925—1931, a po sześciu latach przerwy podał ją raz jeszcze w pierwszym półroczu 1937 roku.
Skoro znalazła się Kurkowa (poz. 171), należało podać, że P a m i ę t n i k L i t e r a c k i w początkowych latach X X w. periodycznie podawał bibliografię literacką: za r. 1901 w r. 1902 itd. (na ostatku: za r. 1907 w r. 1911). Jeśli zaś zanotowano R. Vrtela Bibliografię historii literatury i k r y ty k i literackiej
polskiej za rok 1908 i 1909 (poz. 172), trzeba było również w ym ienić S. V rtela-
W ierczyńskiego Bibliografię literatury polskiej za rok 1919 (Lwów 1926) 1 1922 (1925).
Nieco dalej, w „Historii poszczególnych regionów i ziem ościennych“, obok Nowodworskiego Czasopism wileńskich (poz. 264) w ym ienić należało W. Cie chowskiego Czasopisma polskie na Litwie ( K w a r t a l n i k L i t e w s k i , 1911) i S. Karwowskiego Czasopisma wielkopolskie (1796—1859) (Poznań 1908).
Dział II: Encyklopedie. — Wymaga on stanowczo jednego tylko uzupeł nienia: obok Encyklopedii staropolskiej Glogera (poz. 291) winna się znaleźć taka sama encyklopedia Brücknera. Można by też pomieścić w tym dziale słow niki języka polskiego: przynajmniej Słownik Lindego i Słownik War szawski (J. Karłowicza itd.). Dla historyka nie są to rzeczy obojętne. Wśród encyklopedii niem ieckich obok Meyera i Brockhausa (poz. 303—304) mógł być w ym ieniony także Herder. Wśród herbarzy należało wspomnieć S. Uruskiego
Rodzinę. Skoro w ym ieniono redagowane przez S. Łozę Czy wiesz, kto to jest?,
przydałoby się wspom nieć o Who is w h o ? oraz Kunitz-Haycrafta Twentieth
century Authors (New 'York 1944). W wym ienionych wydaw nictw ach znajdują
się polonica.
Byłoby także celow e wprowadzenie w tym dziale jednej innowacji: zgru powanie osobno encyklopedii zawierających sumę wiedzy o Polsce. Takich m ieliśm y kilka. Weszłaby do tego działu zarówno książka Polska, je j dzieje
i kultura (tylko niektóre jej rozdziały cytow ane są w dalszej części om awia
nego tu wydawnictwa), jak i Wiedza o Polsce, nie dokończona Encyklopedia
polska PAU, tom 13 encyklopedii Gutenberga i zeszyt 1 tomu 4 encyklopedii Ś w ia t i życie.
Dział III: W y daw n ictw a ciągłe (Wybór). — Spis w ydawnictw ciągłych (mianem tym objęto również czasopisma) przedstawia się bardzo obficie. Można by jednak upomnieć się o jeszcze kilka pozycji. Dla porządnej zna jom ości kultury X IX w. T y g o d n i k I l u s t r o w a n y i K ł o s y mają zna czenie kapitalne i pom inięcie ich nie jest słuszne. Pominięto także dwa za sadnicze organy etnograficzne: L u d i W i s ł ę . Z fachowych czasopism
polonistycznych n ie w spom niano o R u c h u L i t e r a c k i m , R o c z n i k u L i t e r a c k i m i J ę z y k u P o l s k i m . Przy P a m i ę t n i k u L i t e r a c k i m brak wzm ianki o P a m i ę t n i k u T o w a r z y s t w a L i t e r a c k i e g o i m. A. M i c k i e w i c z a oraz o sporządzonej przez Z. Św idw ińską bibliografii obydwu P a m i ę t n i k ó w (Warszawa 1948).
D ziały IV — V n ie nasuwają historykow i literatury uwag krytycznych. D ział VI — R ozwój polskiej m y śli historycznej. (1515— 1939) — nasuwa ich sporo. Wśród „Metod nauk pom ocniczych“ pomieszczono rozprawkę S. Arnolda
Historia a regionalizm (poz. 1116). W itakim razie należało podać też pracę
A. Patkow skiego Ruch regionalistyczn y w Europie (Warszawa 1934), a nadto rozważyć, czy inne prace tego autora — zwłaszcza Bibliografia regionalna (Warszawa 1928 i n.) — nie zasługują na w ym ienienie w innych działach n iniejszego tomu Bibliografii historii Polski.
W rubryce F działu VI — „Metody pokrew nych gałęzi w iedzy“ — zesta wiono 6 pozycji z zakresu m etody badań literackich: od W. Feldm ana Metody
badań historycznoliterackich (1898) poprzez M eto dykę historii literatury pol skiej P. Chm ielowskiego (Warszawa 1899) aż do T. Grabowskiego W stępu do nauki literatury (Lwów 1927). Tak w ięc w praktyce w ykaz kończy się tu nie
na r. 1950 czy też 1939, lecz na roku 1927.
Skoro w całym tom ie nie ma ani jednej pozycji po r. 1950, trudno m yśleć o wprowadzeniu: S. Skwarczyńskiej W stępu do nauki o literaturze (T. 1—2. Warszawa 1954), H. Markiewicza szkiców O m arksistow skiej teorii literatury (Wyd. 1. Wrocław 1952. Wyd. 2. W rocław 1953) czy n aw et S. Żółkiewskiego
Badań nad literaturą polską (Warszawa 1951).
Przy dociągnięciu do r. 1950 znalazłyby się następujące prace powojenne: K. Górskiego Poezja jako w y r a z (Toruń 1946), S. Skwarczyńskiej S yste m a ty k a
głównych kierunków w badaniach literackich (Łódź 1948), H. Markiewicza M aterializm historyczn y a nauka o literaturze ( Z e s z y t y W r o c ł a w s k i e ,
III, 1949, nr 3/4), S. Żółkiew skiego Stare i n ow e literaturoznawstwo (Wrocław 1950).
Gdyby uwzględniono w n ależyty sposób okres do r. 1939, powinny tu w ejść przede w szystkim dw ie prace R. Ingardena (1. Das literarische K u n s t
w e r k (Halle 1931). — 2. O poznawaniu dzieła literackiego. Lwów 1937), M. Kri
dla W stęp do badań nad dziełem literackim (Wilno 1936), wraz z ważną recen zją tej pracy (W. Borowy, Szkoła k ry ty k ó w . P r z e g l ą d W s p ó ł c z e s n y , XVI, 1937, nr 2; i odb.), Z. Łempickiego Literatura, poezja, życie (Warszawa 1936). Pom inięcie tych prac nie może być usprawiedliwione. A le i w okresie w ybranym — może zresztą przypadkowo — tj. w okresie do r. 1927 należało obok C hm ielow skiego podać także zasadniczą rozprawę m etodologiczną dru giego w ybitnego taine’isty polskiego — B. Chlebowskiego Zadanie historii
literatury polskiej... (Pisma. Т. 1. Warszawa 1912). Nie w ystarczy w ym ienienie
na innym m iejscu (poz. 1315) tegoż autora Stanu dotychczasowej prac y nad
historią literatury polskiej... (Pisma. T. 4), pozycji mniej zresztą ważnej.
Zupełnie nieuspraw iedliw ione jest także pom inięcie tej rozprawy, która na grunt polski przeszczepiła m etodologię D iltheyow ską, tzn. rozprawy J. Kleinera
Charakter i p rze d m io t badań literackich ( B i b l i o t e k a W a r s z a w s k a ,
1913; i odb. Przedr. w tomie: Studia z zakresu literatury i filozofii. War szawa 1925). W ym ienione być również powinny: K. W óycickiego Historia
literatury i p o e ty k a (Warszawa 1914) i J. Kleinera Historyczność i pozaczaso- wość w dziele literackim (druk.: 1. P a m i ę t n i k L i t e r a c k i , X X XIII,
1936. — 2. W pracy zbiorowej: Księga referatów {Zjazdu Naukowego im. Igna
cego Krasickiego w e L w o w ie w dn. 8—10 czerwca 1935 r.) Lwów 1936. —
3. W tomie: W kręgu Mickiewicza i Goethego. Warszawa 1938). Bez tych w szystkich rozpraw zestawienie podane w omawianej tu bibliografii wygląda osobliwie.
W „Próbach historiozofii polskiej“ pożądane byłoby pomieszczenie A. Gór skiego K u czemu Polska szła (Kraków 1918) i A. Świętochowskiego Genealogii
teraźniejszości (Warszawa 1936).
Poddział „Historycy w 19 i 20 w ieku“ opracowany jest bardzo obficie i stanowi w kład cenny. Jednakże zadziwia przede w szystkim pomijanie historyków żyjących. Takie kryterium przyjął przed trzydziestu kilku laty Korbut w pierwszym wydaniu swej Literatu ry polskiej, w yjątek uczyniwszy jedynie dla Świętochowskiego, którego już za życia potraktował jako n ie boszczyka, a ten — o, ironio! — przeżył Korbuta. W yelim inowanie w pierw szym w ydaniu pisarzy żyjących — w yw ołało ostre ataki krytyków. W w y daniu drugim Korbut m usiał zmienić stanowisko. Bo też stanowisko to n ie jest do przyjęcia. Czy to słuszne, że w spisie historyków figuruje W ła d ysław Godziszewski dlatego, że zmarł, a zabrakło Kazimierza Tym ieniec kiego, bo żyje, czy W ładysława Konopczyńskiego, kończącego życie akurat w tedy, gdy Kom itet Redakcyjny zam knął etap przygotowania maszynopisu do druku. Trzeba pamiętać, że wśród żyjących są uczeni o nazwiskach usta lonych i dorobku stanowiącym już nieraz jakąś całość zamkniętą. Nekrologi i w spom nienia pośmiertne to nie jedyna forma i nie jedyna sposobność om ów ienia dorobku uczonych. K sięgi pamiątkowe wydaje się niekiedy po śmierci, częściej jednak w związku z jubileuszem obchodzonym za życia — nieraz naw et przy dyskretnej inicjatyw ie jubilata, jak się w jednym ze sw ych artykułów dowcipnie wyraził Jan Czekanowski. Gdyby w ięc włączono uczo n ych żyjących, Bibliografia historii Polski stałaby się o w iele pełniejsza.
Spośród uczonych zmarłych przed r. 1951 pominięto niektórych stanowczo zasługujących na w ym ienienie. Wystarczy przypomnieć takie nazwiska: Michał W iszniewski, Piotr Chmielowski, Bronisław Chlebowski, Roman Piłat, H ie ronim Łopaciński. Ostatecznie jednak można by te braki darować. Gorzej, że przy nazw iskach objętych wykazem pominięto szereg w ażnych om ówień.
K w a r t a l n i k H i s t o r y c z n y (LIII, 1946, nr 3/4) pośw ięcił nekrologi historykom zm arłym w czasie ostatniej wojny. Nekrologi te zostały tu zacyto w ane. W tym że roku bardzo piękne wspom nienia otrzymali w P a m i ę t n i k u L i t e r a c k i m : S. Bednarski, L. Bernacki, W. Bruchnalski, A. Brückner, I. Chrzanowski, L. Ćwikliński, S. Estreicher, Z. Kukulski, K. Piekarski, S. W indakiewicz, W. T. Wisłocki. W szystkie wym ienione nazwiska, istotnie obchodzące historyków literatury, w eszły do wykazu, ale o epitafiach z P a- m i ę t n i k a zapomniano zupełnie. P a m i ę t n i k L i t e r a c k i i w stecz nie został wykorzystany należycie: nie przejrzano sum iennie bibliografii Z. S w id- w ińskiej. Niektóre dawniejsze wspom nienia pośmiertne z P a m i ę t n i k a są cytowane, niektóre — nie. Jaskrawo to wygląda zwłaszcza na przykładach Brücknera, Bruchnalskiego i Nehringa.
Nie w yzyskano także publikacji S tra ty kultury polskiej (1939—1944) • (T. 1—2. Glasgow 1945), mieszczącej nekrologi: S. Bednarskiego, L. B em ac- kiego, I. Chrzanowskiego, B. Dem bińskiego, S. Estreichera, J. K. Kochanow skiego, K. Zakrzewskiego. Przy Bentkowskim można było zacytować omó w ienie jego działalności w rozprawie A. Tyszyńskiego O pisarzach historii
literatury polskiej (Pisma krytyczne. T. 2. Kraków 1904, s. 52 i n.), przy
G odziszewskim — artykuł L. K am ykowskiego w książce pamiątkowej P r y
w a tn e m ę skie gim nazju m imienia Stefana Batorego... w X X X - le c ie (Lublin
1936). Przy Kraszew skim należało podać o nim m onografię P. Chmielowskiego (Kraków 1888; n ie wystarczy artykuł K r a sze w sk i jako historyk) oraz W. Hahna (wstęp do Morituri w B i b l i o t e c e N a r o d o w e j . Kraków br.). Zasygnali zować trzeba nadto, że w stęp K. W ojciechowskiego do Starej baśni w В i- b l i o t e c e N a r o d o w e j (Lwów 1934) zawiera rozdziałek pt. Stanowisko
Kraszew skiego jako historyka, zapew ne nieobojętny dla bibliografii history
ków X IX wieku.
Zbyt m ała w ydaje się liczba w łączonych do spisu filologów klasycznych: figurują tylko trzy nazwiska. D otyczący ich m ateriał również budzi zastrzeże nia. Niedostatecznie wyzyskano E o s , pom inięto K sięgę p am iątkow ą ku
uczczeniu... Ćwiklińskiego, nie zacytowano ani razu S. Hammera Historii filologii klasyczn ej w Polsce (Kraków 1948). Przy sposobności trzeba stw ier
dzić, że i książka K. Tym ienieckiego (Zarys dziejów historiografii polskiej. Kraków 1948) w inna być albo umieszczona na początku wykazu, albo cyto wana przy poszczególnych nazwiskach.
Dział VII: Organizacja nauki historycznej. — Tu wśród „Towarzystw naukowych posiadających oddziały historyczne“ pom inięto bardzo aktywne w dwudziestoleciu m iędzyw ojennym Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Lublinie. Obszerne sprawozdanie z jego działalności zawiera P a m i ę t n i k L u b e l s k i (III, 1938, s. 561—604). Ten sam P a m i ę t n i k przynosi dane o działalności Tow arzystwa Naukowego KUL.
Wśród „Polskich zjazdów pokrew nych gałęzi w iedzy“ pominięto zjazd ku czci K ochanow skiego (Kraków 1930) — jego owocem był nie tylko Pa
m ię tn ik Zja zdu Naukowego im. Jana Kochanowskiego w K rakow ie 8 i 9 czer w c a 1930, ale i książka zbiorowa pt. K u l t u r a . staropolska (Kraków 1932) —
oraz zjazd ku czci K rasickiego (Lwów 1935) ze wspom inaną już Księgą
referatów.
Dział VIII: Archiwa, Biblioteki, Muzea (1815—1939). — Opracowany bar dzo sumiennie. Przy B ibliotece Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie brak jedynie wzm ianki o jej drukowanym katalogu (zresztą słabo opracowa nym). N ależało tu także podać broszurę F. A raszkiew icza Hieronim Łopaciński (Lublin 1928).
W łaśnie przy tym dziale szczególnie aktualna jest uwaga ogólna o ko nieczności doprowadzenia Bibliografii historii Polski do roku 1950. W formie, którą mu dano, dział nie m ówi nic o powojennym losie bibliotek warszawskich i ich obecnej organizacji, o nowopow stałych bibliotekach uniwersyteckich w Łodzi i Toruniu, o przekształceniu do potrzeb polskich bibliotek w rocław skich, o Ossolineum w e Wrocławiu.
Mimo w ym ienionych błędów czy braków om awiana tu Bibliografia historii
a równocześnie może oddawać cenne usługi historykowi literatury. W ytknię tych powyżej braków z pewnością da się uniknąć w dalszych zeszytach wydawnictwa, gdy tylko Kom itet Redakcyjny, złożony z przedstawicieli róż nych dziedzin historii, zaprosi do swego grona historyka literatury polskiej lub przynajmniej historyka kultury o gruntownym przygotowaniu historyczno literackim.
Jerzy Starnawski
POLSKA BIBLIOGRAFIA LITERACKA ZA ROK 1948. Opracował pod kierunkiem prof, dra S t e f a n a V r t e l a - W i e r c z y h s k i e g o Zespół Po znańskiej Pracowni Bibliograficznej Instytutu Badań Literackich. Wrocław 1954. Zakład im ienia Ossolińskich — W ydawnictwo Polskiej Akadem ii Nauk, s. XXII, 568, 1 k. erraty.
Polska bibliografia literacka za rok 1948 jest pierwszym tomem biblio
graficznego rocznika literackiego, opracowywanego przez Zespół Poznańskiej Pracowni Bibliograficznej IBL pod kierunkiem Stefana Yrtela-W ierczyńskiego. Po uzupełnieniu luk wstecz (od r. 1944/1945 począwszy) wydaw nictwo będzie ukazywać się bieżąco, przynosząc pełną dokumentację bibliograficzną ruchu literackiego w Polsce.
Fakt, że om awiany tom nie stanowi publikacji jednorazowej, lecz jest początkiem w ydaw nictw a ciągłego, zamierzonego na bardzo dużą skalę, nie pozwala na skw itow anie książki jedną, choćby bardzo wyczerpującą recenzją, lecz wymaga konfrontacji w ielu opinii — zarówno specjalistów, jak i zw y kłych użytkowników. Niestety, opinie te nie znalazły dotychczas szerszego wyrazu na łam ach czasopism. Dostarczyła ich natom iast sporo specjalna konferencja, zorganizowana przez Dział Bibliografii Nowszej IBL, w oparciu o trzy zam ówione w tym celu recenzje: Instytutu Bibliograficznego Biblioteki Narodowej, bibliografa-historyka literatury oraz krytyka literackiego.
Zadaniem niniejszego om ówienia jest charakterystyka w ydaw nictw a, z przytoczeniem w ażniejszych uwag dotychczasowych recenzentów i uczestni ków konferencji, oraz w ysunięcie kilku problemów i sugestii do ewentualnej dalszej dyskusji.
ZASIĘG I Z A K R E S 1. — Już sama objętość, 568 stron in quarto, mówi o tym, jak w iele m ateriału ogarnął tom Polskiej bibliografii literackiej za rok
1948. Liczba 6287 num erowanych pozycji niedostatecznie orientuje w rzeczy
w istej liczbie uwzględnionych tekstów, gdyż znaczny procent tych pozycji gromadzi pod jednym numerem kilka, kilkanaście, a czasem i kilkadziesiąt różnych zapisów.
Ogólne informacje o zasięgu i zakresie pracy podaje słow o wstępne. Bibliografia obejmuje:
„1. polskie teksty literackie (prozę i wiersze) w ydane w postaci „druków zw artych“ (książek i broszur) oraz teksty literackie i paraliterackie ogłoszone w prasie periodycznej, codziennej i w wydaw nictw ach zbiorowych;
1 Z a s i ę g bibliografii wyznaczają cechy wydawniczo-form alne druków przez nią uwzględnianych, z a k r e s — cechy treściowe.
