Wybrzeża organogeniczne
Wprowadzenie Przeczytaj
Grafika interaktywna Sprawdź się
Dla nauczyciela
Czy wiesz, że największą na świecie rafą koralową jest Wielka Rafa Koralowa, znajdująca się w Australii?
W jej skład wchodzi około 3 tysiące oddzielnych raf koralowych oraz ponad 900 wysp. Wielka Rafa Koralowa powstała ze skupiska szkieletów wapiennych organizmów morskich, przez co można ją zaliczyć do wybrzeża organogenicznego, z którym zapoznasz się podczas tej lekcji.
Twoje cele
Wymienisz cechy charakterystyczne wybrzeża namorzynowego.
Wskażesz wybrzeża koralowe na mapie świata.
Scharakteryzujesz etapy powstawania atolu.
Wybrzeża organogeniczne
Źródło: Pixabay License, h ps://pixabay.com/pl/service/terms/#license, dostępny w internecie:pixabay.com.
Przeczytaj
Wybrzeża organogeniczne to wybrzeża powstałe w wyniku nagromadzenia materii pochodzącej od organizmów roślinnych lub zwierzęcych. Powstają również z wytrącenia substancji chemicznych powstałych na skutek przemian fizjologicznych organizmów. Wyróżniamy wybrzeża namorzynowe i koralowe.
Koralowy atol Wyspa Clippertona
Źródło: domena publiczna, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org.
Wybrzeża namorzynowe
Wybrzeża namorzynowe występują w strefie międzyzwrotnikowej. Porośnięte są zbiorowiskami roślinnymi namorzynów, czyli krzewów i drzew przystosowanych do życia w słonej wodzie morskiej i okresowych zmian poziomu wody, wywołanych przypływami i odpływami. Charakterystyczną cechą wybrzeży namorzynowych jest obecność korzeni oddechowych oraz korzeni podporowych. Lasy mangrowe (namorzynowe) porastają muliste równiny w strefie międzypływowej i odgrywają istotną rolę w rozwoju tych równin. Podczas przypływu na obszar zarośli namorzynowych osady zatrzymują się pomiędzy korzeniami podporowymi i oddechowymi i nie powracają do otwartego morza w trakcie odpływu. Gęsta sieć korzeni zmniejsza także erozyjne oddziaływanie falowania i prądów pływowych.
Roczny przyrost osadu może sięgać nawet 5 cm. Tarasy namorzynowe mogą osiągać wiele kilometrów szerokości.
Wybrzeża namorzynowe występują np. nad Zatoką Bengalską, Morzem Południowochińskim, na Sumatrze i Nowej Gwinei.
Wybrzeża koralowe
Wybrzeża koralowe to wybrzeża, w których kształtowaniu główną rolę odgrywają procesy biologiczne.
Atol
Źródło: NASA, licencja: CC 0, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org.
1. Czynny wulkan 2. Tworzenie się rafy koralowej wokół wygasłego wulkanu 3. Denudacja terenu i powstanie atolu Źródło: Englishsquare Sp. z o.o., CC BY-SA 3.0, h ps://crea vecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.
Są złożone z raf koralowych (wapiennych szkieletów koralowców i innych organizmów rafotwórczych), występują w ciepłych i płytkich morzach, do których dociera światło słoneczne. Atol jest rafą koralową nabudowaną wokół wyspy wulkanicznej. Erozja wyspy dostarcza materiału budującego plaże oraz podłoża, na którym mogą rosnąć rośliny. Z czasem w miejscu zerodowanej wyspy powstaje centralna depresja zalana wodą, którą nazywa się laguną. Przykłady wybrzeży koralowych: północno‑wschodnia Australia (Wielka Rafa Koralowa), Oceania, wyspy Morza Karaibskiego, Morze Czerwone, Malediwy.
Słownik
atol
wyspa koralowa w kształcie ciągłego lub przerywanego pierścienia otaczającego fragment morza zwany laguną; powstaje przez narastanie rafy koralowej wokół wyspy, gdy ta wraz z dnem oceanicznym ulega obniżeniu lub gdy podnosi się poziom morza; atole występują w strefie międzyzwrotnikowej, zwłaszcza Oceanu Spokojnego
Zródło: Encyklopedia PWN laguna
część morza, zazwyczaj płytka, oddzielona od wód otwartych przez lido, rafę barierową lub atol;
laguny są zazwyczaj płytkie, toteż na obszarach o dużych różnicach między przypływem i odpływem dna ich są odsłaniane podczas odpływu; z biegiem czasu laguny są zamulane, przeobrażają się w bagniska i torfowiska; w suchym klimacie wody laguny mogą wyparowywać, co prowadzi do powstania m.in. złóż solnych (ewaporaty)
Zródło: Encyklopedia PWN rafa koralowa
podwodne ekosystemy charakterystyczne dla mórz i oceanów strefy podzwrotnikowej i zwrotnikowej, powstają z nagromadzenia wapiennych szkieletów organizmów rafotwórczych i tworzą wały lub grzbiety podmorskie, czasem wyniesione nieco ponad poziom morza, o szerokości do 2 km i długości do 2 tys. km
Źródło: Encyklopedia PWN namorzyny
lasy namorzynowe, mangrowe, mangrowia – zawsze zielone lasy lub zarośla krzewiaste, występujące na bagnach nadmorskich w strefie pływów, położone prawie dokładnie między zwrotnikami; bywają nazywane lasami pływowymi
Źródło: Encyklopedia PWN wybrzeże
obszar położony nad brzegiem oceanu lub morza, obejmuje część nadwodną i podwodną
Grafika interaktywna
Polecenie 1
Przeanalizuj grafikę interaktywną. Wymień miejsca występowania raf koralowych na świecie. Gdzie występują największe rafy koralowe?
Mapa występowania raf koralowych.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Sprawdź się
Ćwiczenie 1 Ćwiczenie 2
Źródło: Pixabay License, h ps://pixabay.com/pl/service/terms/#license, dostępne w internecie: pixabay.com.
Ćwiczenie 3 Ćwiczenie 4 Ćwiczenie 5
Na podstawie mapy określ, jaki typ wybrzeży dominuje na zaznaczonych obszarach.
Ćwiczenie 6 Ćwiczenie 7 Ćwiczenie 8
Wyjaśnij, dlaczego żegluga morska wzdłuż północno-wschodnich wybrzeży Australii nie odgrywa znaczącej roli w transporcie.
輸 輸
輸 醙 醙
醙 醙 難
Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Magdalena Filewicz Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Wybrzeża organogeniczne Grupa docelowa:
III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące/technikum, zakres podstawowy, klasa I Podstawa programowa:
V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały.
Uczeń:
3. charakteryzuje główne procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię Ziemi (erozja, transport, akumulacja) oraz skutki rzeźbotwórczej działalności rzek, wiatru, lodowców, lądolodu i mórz oraz wietrzenia;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne Uczeń:
wymienia cechy charakterystyczne wybrzeży namorzynowych, wskazuje wybrzeża koralowe na mapie świata,
charakteryzuje etapy powstawania atolu.
Strategie nauczania: konstruktywizm; konektywizm
Metody i techniki nauczania: odwrócona klasa, ćwiczeń przedmiotowych, z użyciem komputera, pogadanka, dyskusja
Formy pracy: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: komputery/tablety z dostępem do internetu, zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale, tablica interaktywna/tablica, mapa świata, atlasy geograficzne
Materiały pomocnicze:
UNESCO, Great Barrier Reef, (dostęp: 04.12.2020).
PRZEBIEG LEKCJI Faza wstępna
Przybliżenie przez nauczyciela tematu i celów lekcji. Określenie wiążących dla uczniów kryteriów
sukcesu.
Faza realizacyjna
Nauczyciel w krótkim wykładzie charakteryzuje, czym są wybrzeża organogeniczne.
Uczniowie wymieniają cechy wybrzeży organogenicznych.
Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Uczniowie analizują grafikę interaktywną za pomocą tabletów.
Wykonują polecenie zawarte w tej części e‑materiału.
Nauczyciel prosi, aby każda z grup wyszukała za pomocą atlasów geograficznych przykłady wybrzeży organogenicznych na mapie świata. Uczniowie po wykonaniu zadania prezentują i omawiają poszczególne przykłady wybrzeży organogenicznych.
Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia – od najprostszych do najtrudniejszych – i będą to robić wspólnie. Wybrana osoba czyta po kolei polecenia. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie ochotnik udziela odpowiedzi. Reszta uczniów ustosunkowuje się do niej, proponując swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.
Faza podsumowująca
Nauczyciel podsumowuje lekcję i omawia zagadnienia, które sprawiły największą trudność uczniom.
Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej, dokonuje oceny pracy uczniów, biorąc pod uwagę ich możliwości i zaangażowanie.
Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Korzystając z dostępnych źrodeł informacji, napisz, dlaczego warto i w jaki sposób można chronić rafy koralowe.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:
Grafika interaktywna może być wykorzystana podczas innych zajęć związanych z procesami modelującymi powierzchnię Ziemi (V. 3).
