Cena 10 grosiyLKJIHGFEDCBA
Z I E M I A P 0 M 0 S S K A
VUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA P I S M O P O Ś W I Ę C O N E O B R O N I E I N T E R E S Ó W R O L N I C T W A , H A N & L U , P R Z E M Y S Ł U I R Ę K O D Z I E Ł A— - - - P R E N U M E R A T A — _ —
„ Z I E M I A P O M O R S K A " z t y g o d n io w y m d o d a t k i e m i l u s t r o w a n y m „ G O Ś Ć N I E D Z I E L N Y " w y c h o d z i t r z y r a z y w t y g o d n i u , n a w t o r e k , c z w a r t e k i s o b o t ę . P r z e d p ł a t a n a p o c z c i e w y n o s i k w a r t a l n ie 2 z Ł 9 5 g r ., m i e s i ę c z n i e 9 9 g r . W a d m i n is t r a c j i k w a r t a l n i e 2 z Ł 4 0 g r ., m i e s i ę c z n i e 8 0 g r . P o d o p a s k ą w P o l s c e 1 z ł . 6 0 g r . m i e s ię c z n i e . W r a z i e w y p a d k ó w s p o w o d o w a n y c h s i ł ą w y ż s z ą , p r z e s z k ó d w z a k ł a d z i e , s t r a j k ó w i t p . w y d a w n i c t w o n i e o d p o w i a d a z a d o s t a r c z a n i e p i s m a , a a b o n e n c i n i e m a j ą p r a w a d o o d s z k o -
— — d a w a n i a . P o j e d y ń c z y n u m e r 1 0 g r o s z y .
- - - O G Ł O S Z E N I A
W i e r s z m i l i m e t r o w y n a s t r o n i e 6 - ł a m o w e j 1 0 g r . R e k l a m y n a s t r o n i e 3 - ł a m o w e j — 4 0 g r . R e k l a m y w t e k ś c i e n a 1 - s z e j s t r o n i e — 7 0 g r . O g ł o s z e n i a s k o m p li k o w a n e i z z a s i r z e ź e - n i e m m i e j s c a 1 0 ° |9 d r o ż s z e . N e k r o l o g i 3 0 % z n i ż k i . O g ł o s z e n i a d r o b n e : w i e r s z n a p i s o w y — 1 5 g r ., k a ż d e n a s t ę p n e s ł o w o — 5 g r . D l a p o s z u k u j ą c y c h p r a c y 5 0 % z n i ż k i . R u c h t o w a r z y s t w ( w ie r s z r e d a k c y j n y ) — 1 5 g r ., k o m u n i k a t y ( w i e r s z r e d a k c y j n y ) — 2 0 g r . O g ł o s z e n i a , z s t - g r a n i e z n e 1 0 0 % d r o ż s z e . Z a d o k ł a d n o ś ć o g ł o s z e ik b s&ł-
— — w a n y c h t e Ł e f o o e m . n i e g w a r a n t u j e m y , — ..-t--.-
A d r t s R e d a k c j i i A d m i n i n t r a ^ i t „ Z I E M I A P O M O R S K A “ - T O R U Ń . n l . P i e k a r y 4 3 — T e l e f o n 3 4 1
N r . 2 6 T O R U Ń , w t o r e k 2 m a r c a 1 9 2 6 r . R o k I I
Po mowie p. Skrzyńskiego.
N a c z w ą r tk o w e m p o s i e d z e n i u S e j m u p r z y s z ł a p o d o b r a d y s p r a w a .z n a n y c h u k ł a d ó w l o c a r n e ń s k ic h . O d e s ł a n o j ą d o k o m is j i b e z d y s k u s ji , p r z y c z e m g r u p y k o m u n i s t y c z n e i r a d y k a l n e u r z ą d z a ły w s t r ę t n e h a ł a s y . S w o ją d r o g ą n ie d o b r z e s i ę s t a ło , ż e p r z e m ó w i e n i e p . p r e m j e r a i m in , s p r a w z a g r a n ic z n y c h , S k r z y ń s k i e g o , k t ó r y z a l e c a ł z a tw i e r d z e n ie o w y c h u k ł a d ó w , p o z o s ta ł o b e z o d p o w i e d z i z e s t r o n y s t r o n n i c t w n a r o d o w y c h , A p o s ło w ie K l u b u C h r z ę ś ć , N a r o d o w e g o p r a g n ę l i w o b e c k r a j u i z a g r a n i c y z a z n a c z y ć , c o m y ś l i o o w y c h u k ł a d a c h n a r o d o w o m y ś lą c e s p łe c z e ń s tw o p o l s k ie .
N i e d o p u s z c z o n o i c h d o g ł o s u , w o b e c c z e g o w a r t o p o s łu c h a ć , c o j e d e n z p o s ł ó w t e g o k l u b u p , S t r o ń s k i, p i s z e o p r z e m ó w ie n iu p , p r e m je r a S k r z y ń s k i e g o .
Z a z n a c z y w s z y n a w s t ę p i e ) b a r d z o ) s ł u s z n ie , ż e c a ła m o w a p . S k r z y ń s k i e g o b y ł a b u j a n ie m w o b ł o k a c h , p i s z e p . S t r o ń s k i:
M i m o t o z n a l a z ły s i ę w t e j m o w ie o k r e ś l e n i a , j a k o b y m i m o w o li , u d e r z a j ą c o w y r a z is t e :
L o c a r n o j e s t p o s t a w i e n i e m s t o s u n k u P o l s k i d o N i e m i e c n a g r u n c i e p r z e z p o l i t y k ę a n g i e l s k ą z r o z u m i a n y m , d o p o t r z e b p o l i t y k i f r a n c u s k o - a n g ie l s k i e j d o p a s o w a n y m , a m y p r a g n ie m y b y ć n i e z r a ż a j ą c y m i s i ę ł a t w o ,
A l e j e s z c z e b a r d z ie j u d e r z a j ą c e b y ł o w y z n a n i e w s p r a w ie m ie j s c a P o l s k i w R a d z i e L ig i:
— G d y b y m b y ł p y t a n y , c z y z a p o d p i s a n i e u k ł a d ó w w L o c a m o n i e ż ą d a ł e m u p r z e d n i o d a n i a p e w n y c h o b i e tn i c , n i e s t a r a ł e m s ię u z y s k a ć p e w n y c h k o n c e s ji , j a k n . p . m i e j s c a w r a d z i e , o d p o w i e m : n i e , .„ b o j a s ł o w e m P o l s k i n a f r y m a r c z ę i o b i e t n ic P o l s k i n i e
s p r z e d a j ę ...
W t y c h d w u , m o ż e n a j b a r d z i e j u c h w y t n y c h z c a łej m o w y , o k r e ś l e n ia c h m a l u j e s i ę w y r a ź n ie p o l i t y k a p . S k r z y ń s k i e g o d o p a s o w y w a n i a n a s z y c h z a g a d n ie ń b y t u i n i e b y t u d o p r z e jś c io w y c h p o w i e w ó w n a d L a g o M a g g i o r e i n i e z a k ł ó c a n i a p o g o d n e g o n a s t r o j u s t a r a n i e m s i ę o i s to n e w y r a ź n e z a p e w n ie n i e P o l s c e r ó w n o c z e ś n i e z N ie m c a m i s t a łe g o m i e js c a w R a d z i e L ig i w p r z e k o n a n i u , ż e t a k a n a t a r c z y w o ś ć b y ł a b y n i e ł a d n a .
N a w e t w e w c z o r a j s z e j m o w ie , m ó w i o n e j w S e j m i e a l e n i e d o S e jm u , l e c z g d z i e ś h e n ... d o p a s o w y w a n e j ,
Opieka społeczna.
N a t w o r z o n o u n a s m i n is t e r s t w i u r z ę d ó w t y l e , ż e w e d le i c h l i c z b y s ą d z ą c , n a l e ż a ł o b y p r z y p u s z ? c z a ć , i ż u n a s w s z y s t k o z n a j d u j e s i ę w n a j d o s k o ? n a l s z y m p o r z ą d k u , ż e w P o l s c e p r a w i e r a j s k i e p a n u j ą s t o s u n k i. — N i e s t e ty n i e je d n e m i n is t e r * s t w a i u r z ę d y s ą b o d a j n a t o t y l k o , a b y w b u d ż e * t a c h f i g u r o w a ł y z w y s o k i e m i s u m a m i n a o p ł a ty s z e r e g ó w u r z ę d n i k ó w .
I t a k M i n i s t e r s tw o P r a c y b o d a j j e s t n a t o , b y p r a c ę p s u ć , p r a c y p r z e s z k a d z a ć , t w o r z y ć b r a k p r a c y , a m n o ż y ć b e z r o b o t n y c h .
M i n i s te r s t w o R o b ó t P u b l . b o d a j n a t o j e s t, a b y r o b ó t n i e w y k o n y w a n o , a p o d j ę te m o ż l iw i e ś l a m a z a r n i e i d r o g o s p e ł n ia n o . S k a r b n i e m o ż e w i ą z a ć k o ń c a z k o ń c e m , p o w s tr z y m u je n a k ł a d y , o g r a n i c z a d o o s t a t e c z n o ś c i n a w e t k o n i e c z n e n a * p r a w y , a l e M i n . R o b ó t d a l e j i s t n i e j e i p o d a w n e m u d z i a ł a .
W W a r s z a w ie j e s t M i n is t e r s t w o O p i e k i S p o * ł e c z n e j, a p r z y U r z ę d a c h W o j e w ó d z k i c h i s t n i e j ą o s o b n e W y d z i a ł y O p i e k i S p o ł e c z n e j .
I n a c o ?
W y s t a r c z y p r z e j ś ć s i ę p o n a s z y c h m i a s t a c h i w s i a c h , z a j r z e ć d o d o m ó w z r u j n o w a n y c h , d o b r u d n y c h d z i u r i n o r , o b e j r z e ć s o b i e l u d z i , k t ó r z y t a m s i e d z ą , a b y n a t o p y t a n i e s a m e m u s o b i e o d p o * w i e d z ie ć .
t a k d a l e c e z a c h o w a n y b y ł t e n s p o s ó b s t a w ia n i a s p r a w y , iż w o s t a t e c z n y m w y n i k u p o w i e d z i e ć m o ż n a , ż e o m o ż n o ś c i i k o n i e c z n o ś c i u z y s k a n i a s ta ł e g o m ie j s c a p r z e z P o l s k ę m ó w i l i p p . B r i a n d i C h a m b e r l a i n w o s t a t n i c h d n i a c h w y r a ź n i e j i m o c n ie j n i ż w c z o r a j p a n S k r z y ń s k i .
J e s t t o o c z y w i ś c ie s p o s ó b d z i a ł a n i a r o z m y ś l n i e o b r a n y , z w ia r ą w j e g o s k u t e c z n o ś ć , a l e n i e p o d o b n a n i e z a u w a ż y ć , ż e m a o n w s o b i e t a k ż e p e w n e p i e r w i a s t k i n i e k o r z y s t n e , b o w s z e r o k i m ś w ie c ie m u s i p o w s t a ć w r a ż e n ie , k t ó r e z r e s z tą N i e m c y s k w a p li w ie p o d d a d z ą :
M i ę k k o m ó w ił k i e r o w n ik R z ą d u P o l s k ie g o o p o l - s k i e m s ta ł e m m i e js c u w R a d z i e L ig i. W i d a ć , ż e s a m n i e w i e r z y w t e m o ż l iw o ś ć , o r a z w i e , ż e w P o l s c e n i e - b a r d z o n a t o l i c z ą . Z m o w y t e j a ż b i je t a p r a w d a , ż e u z y s k a n ie s t a ł e g o m i e j s c a b y ł o b y d l a P o l s k i n i e o c z e k i w a n ą n i e s p o d z i a n k ą .
T a k i e w r a ż e n ie m u s i p o w s t a ć z a g r a n i c ą p o w c z o r a j s z e j m o w ie p . S k ’ - ' ’ ■' A w p r o w a d z i o n o n i e t y l k o b a ł a m u c t w o a l e w r ę c z n i e o r a w d e . B o w P o l
s c e n i k t , d o s ł o w n ie n i k t, t a k n i e m v ś li .
I d l a t e g o n i e d o b r z e s ię s t a ł o , ż e m o w a p . P r e z e s a R . M . S k r z y ń s k i e g o p o s z ł a w c z o r a j w ś w i a t s a m a , j e d y n a , w y s t a r c z a j ą c a z a w s z y s tk o i z a w s z y s tk i c h . S t r o n n i c tw a w i ę k s z o ś c i r z ą d o w e j p o w i n n y b y ł y s a m e p r z e m ó w ić i d o p u ś c ić d o g ł o s u i n n e g r u p y . B a r d z o ^ n i e r o z u m n i e z d u s z o n o g ł o s k r a ju . N ie z a k i l k a d n i, a l e o d r a z u n a l e ż a ł o d a ć o b r a z p e ł n ie j s z y , b o i c ó ż , ż e z a k i lk a d n i b ę d z ie s i ę ł a ta ł o , s k o r o t e r a z i d z ie t o k w i le n i e p o l s k ie t a k i e s a m iu t e ń k i e i s ł a b iu t e ń k ie .
P . S k r z y ń s k i c h c e m ó w ić t y l k o d o b a r d z o n i e w i e l u o s ó b z a g r a n i c ą i w i e r z y w s k u t e c z n o ś ć t y lk o t e g o g r a n ia n a s t r u n i e z a u f a n i a . D o b r z e , A l e t e m - b a r d z ie j t r z e b a b y ł o , a b y d o c a łe j z a g r a n ic y , p o z a k i l k o m a d y p l o m a t a m i , p r z e m ó w i ł j a s n o i p r a w d z i w ie S e jm , n i e p u s z c z a j ą c t a k i e j w i o tk i e j m o w y p . S k r z y ń s k i e g o s a m o p a s , b o t o t y lk o b a ł a m u c t w a w y w o ł a , a c z a s u n a o d r a b ia n i e u s t r o j ó w j u ż n i e m a .
D la P o l s k i , j a k d ł u g a i s z e r o k a , s t a łe m i e j s c e w R a d z ie r a z e m z N ie m c a m i n i e j e s t s p r a w ą o b i e t n ic , k o n c e s j i, s p r z e d a w a ń , n i e p e w n y c h n a d z i e i, a l e p o p r o - s t u s p r a w ą b e z w z g l ę d n e j k o n i e c z n o ś c i.
A z a t e m m a m y M i n . O p ie k i S p o t , m a m y U r z ę d y O p ie k i S p o ł e c z n e j, — a l e c h y b a n a t o , a b y t e j o p i e k i n i e b y ł o . M o j e u r z ę d o w a n i e w p r o w a * d z i ło m n i e i w p r o w a d z a w t a k ie ś r o d o w i s k a n ę d z y i o p u s z c z e n ia , d o k t ó r y c h p e w n i e ż a d e n u r z ę d n i k
„ o p i e k i s p o ł e c z n e j“ j e s z c z e n i e d o t a r ł, o k t ó r y c h m o ż e t y l k o z o p i s ó w , p o w i e ś c i , — a r a z p o r a z m o ż e z j a k i e j g a z e ty w y c z y t a ł. W i ę k s z e c e n tr a — m i a s t a i w i e lk i e w s i e m o ż e w i ę c e j s i ę s t a r a ją o o p i e k ę d l a o p u s z c z o n y c h , c h o ć i t a m c z ę s to b a r d z o n i e d o s t a te c z n ie , n a t o m ia s t n a o d l e g ły c h w s ia c h , w g m i n a c h u b o ż s z y c h o p i e k i n i e m a p r a w ie ż a d n e j .
N a jl ic h s z a i n a j w i ę c e j z a n ie d b a n a c h a łu p a — t o t z w . s z p i t a l . W t e j z a n ie d b a n e j , b r u d n e j b u d z i e z n a j d u j e s i ę k i l k a c i a s n y c h c i u p — t o m i e s z k a n i a u b o g i c h . W j e d n e j i z d e b c e s i e d z i k i l k a s t a r y c h w d ó w , c z a s e m w s a d z ą m i ę d z y n i c h j a k ie g o s t a r e g o o p u s z c z o n e g o c h ł o p a . K t o t y c h s t a r c ó w , c z ę s t o z n i e d o ł ę ż n i a ł y c h o p i e r z e , k t o i m j e d z e n i e u g o t u je , o t o n i k t s i ę n i e t r o s z c z y , j a k n i k t s i ę o t o n i e k ło * p o c z e , w c o s i ę u b i o r ą .
J e ż e l i b y s i ę n i e z n a l a z ł a j a k a ś l it o ś c iw a d u s z a , j e ż e l i b y n i e b y ł o t u i o w d z i e j a k i e g o ś s t o w a r z y s z ę * n i a , k t ó r e w e d le m o ż n o ś c i p o m o c n i e s i e , t o t y c h b i e d a k ó w r o b a c t w a b y p o ż a r ł y , c h o d z i li b y n a g o i g ł o d o w a li . A g d y k t o ś z a c h o r u j e — , n o t o c h y b a
j e d n o z n i e d o ł ę ż n i a l e p o m a g a d r u g i e m u , l e c z o p o * m o c y l e k a r s k i e j, o p i e l ę g n a c j i n i k t n i e p o m y ś l i.
A g d y t a k a i s to t a u m r z e , n o , t o S z a n . G m in i e k a m ie ń z s e r c a s p a d n ie , i c h y b a o s t a tn i e w y r w ie s i ę n a r z e k a n ie , ż e t r z e b a k u p ić t r u m n ę i w y w ie ź ć c i a ło n a c m e n t a r z . D o n i e s ie n i a t r u m n y g m in a l u d z i d a ć m u s i, a l e z a w i e lk i b y ł b y k o s z t , j e ż e l i b y m i a n o d a ć l u d z i d o n i e s ie n i a k r z y ż a i c h o r ą g w i . G d y s i ę n a t o p a t r z y , s e r c e s i ę ś c i s k a , a s ł u s z n y g n i e w s i ę b u d z i, ż e t a k b e z li to ś n i a n i e c z u l i s ą l u d z i e d l a l u d z i .
W n i e je d n e j b u d z i e s z p it a ln e j m o ż n a c z a s e m z n a l e ś ć w j e d n e j n o r z e d w i e w d o w y z p o d r a s t a j ą * c e m i d z i e ć m i . C h ł o p c y i d z i e w c z ę t a — d w ó c h r o d z in ż y j a r a z e m w c i a s n y m k ą c i e . J a k ie t a m h ę * d z i e w y c h o w a n i e , j a k a t a m z a p a n u je m o r a ln o ś ć ? Z t a k i c h ś r o d o w i s k m o g ą w y j ś ć r o z p u s t n i c y i r o z * p u s t n i c e , l u d z ie z g o r z k n ia l i i z n i e c h ę c e n i , a z a tr u c i o d m ł o d o ś c i.
A c ó ż o t r z y m u j ą c i l u d z i e n a u t r z y m a n i e ? D o ż y c ia z a m a ł o , d o ś m i e r c i z a w i e l e !
P i e s , k o ń , k r o w a w i ę c e j z n a j d u j ą o p i e k i n i ż s t a r c y l u b l u d z ie o k a l e c z e n i a l b o n i e z d o ln i d o p r a c y !
A p r z e c ie ż m a m y M i n . i U r z ę d y O p i e k i S p o * ł e c z n e j !
C z y c i w i e l c y p a n o w i e „ o d o p i e k i s p o ł e c z n e j "
p o f a t y g o w a l i s i ę k i e d y , ż e b y r e g u l a r n i e w i z y t o w a ć s z p it a le i m ie s z k a n ia s t a r c ó w , w d ó w , s i e r o t i in * w a l id ó w ? C z y w y p y t a l i s i ę t y c h b i e d a k ó w o i c h s t o s u n k i ż y c i o w e i t . d . ?
C z y w y s ła l i t e ż l e k a r z y d l a z b a d a n i a h i g je * n i c z n y c h s t o s u n k ó w i z n i m i s i ę p o f a t y g o w a l i , a b y n a o c z n i e s i ę p r z e k o n a ć o s t o s u n k a c h ?
C o c i p a n o w ie r o b i ą ? — N o , u r z ę d u j ą .
T a k u r z ę d u j ą — p i s z ą s t a t y s ty k i , w y m y ś l a j ą s ą ż n is t e f o r m u l a r z e , z a p i s u ją p l i k i p a p i e r u — i b io * r ą d o b r e p e n s j e . I j e s t — „ o p i e k a s p o ł e c z n a " !
C r z e ś c i j a n i n o w i n i e g o d z i s i ę ź l e ż y c z y ć ! A j e d n a k — ż y c z y łb y m t y m p a n o m z c a łe g o s e r c a , b y i c h c h o ć t y lk o n a m i e s i ą c u m ie s z c z o n o w t a k ie j n o r z e i p o s ta w io n o w t a k i c h s a m y c h w a r u n k a c h . M o ż e b y t e d y z r o z u m ie l i, j a k ą b y ć p o w i n n a „ o p i e * k a s p o ł e c z n a " i j a k j ą w y k o n y w a ć n a l e ż y ?
D łu g o l e tn i e d o ś w ia d c z e n ia , p o w s ia c h i m ia * S t a c h z b i e r a n e , w y k a z u j ą , ż e w s z e lk a „ u r z ę d o w a o p i e k a s p o ł e c z n a " z a w s z e p o z o s t a j e n i e d o s t a t e c z * n ą , a z a w s z e j e s t b e z d u s z n ą , z i m n ą i m e c h a n i c z n ą .
N i e b i e r z c i e s i ę , p a n o w ie , d o r z e c z y , k t ó r e j w y k o n y w a ć n i e p o t r a f i c i e .
„ O p ie k ę s p o ł e c z n ą " z u p e ł n i e i n a c z e j t r z e b a p o s t a w i ć ! N a l e ż y c ie w y k o n y w a ć j ą m o ż e t y lk o o f i a r n a m i ło ś ć , a n i e „ u r z ę d o w a n i e " . K o m u n y n i e c h w m i a r ę u d o w o d n i o n y c h p o t r z e b d a j ą w y * s t a r c z a j ą c e ś r o d k i n a o p i e k ę , k t ó r e u z u p e łn i a ć p o w i n n y m i ło ś ć i m i ło s i e r d z i e .
W y k o n a n i e z a ś o p i e k i n a l e ż y p o w ie r z y ć s to * w a r z y s z e n i o m w y z n a n io w y m , m i a n o w ic i e c h r z e * ś c i ją ń s k i m .
S k a s o w a ć n a l e ż y M i n . O p . S p . i o d n o ś n e U r z ę d y O p . S p ., a f u n d u s z e , k t ó r e p r z e z t o z a * o s z c z ę d z o n e z o s ta n ą , p r z e k a z a ć Z w i ą z k o m S a m o * r z ą d o w y m z t y m o b o w i ą z k i e m , ż e j e w m i a r ę p o t r z e b p r z e k a z y w a ć b ę d ą p a r a f ja l n y m S t o w a r z y * s z e n i o m d o b r o c z y n n y m .
N i e c h S a m o r z ą d o w e Z w i ą z k i , w c e l u z o r g a n i*
z o w a n ia n a l e ż y t e j o p i e k i , p o r o z u m i e j ą s i ę z B i s k u * p i ą W ł a d z ą , k t ó r a s p o w o d u je z a ło ż e n ie p a r a f j a l*
n y c h S t o w a r z y s z e ń c h a r y ta t y w n y c h , k t ó r y m g m i n y p r z e k a ż ą p o t r z e b n e f u n d u s z e .
R o z u m ie s i ę , ż e P a ń s tw o o d n . S t a r o s t w o K r a * j o w e , o d n . g m i n y n i e m o g ą d a ć z w y k le t a k d u ż o , b y m o ż n a b i e d n y c h n a l e ż y c ie o p a tr z y ć , l e c z n a l e ż y u z u p e ł n ia ć t £ z a s o b y d o b r o w o l n e m i s k ł a d a m i i o f i a r a m i . J e ż e l i S t o w a r z y s z e n i a C h a r y t a t y w n e o t r z y m a ł y b y f u n d u s z e , k t ó r e w z g l ę d n i e w y s ta r * c z a ły b y n a n a j p i l n i e j s z e p o t r z e b y , r e s z t ę z b i o r ą n a u l e p s z e n i e o p i e k i b e z t r u d n o ś c i.
S t£ 2 . Z I E M I A P O M O R S K A Nr. 26.
W c z a s a c h p r z e d w o je n n y c h n ie je d n e M a g h s t r a t y s ta ły w ś c is ły m z w ią z k u z e w s z y s tk ie m i o r g a n iz a c ja m i c h a r y ta ty w n e m i, p r z y c z e m w y m ie ś n ia n o s p is y w s p ie r a n y c h , b y : 1 ) z a p o b ie c w y z y s * k o w i, 2 ) b y n a w z a ie m in f o r m o w a ć s ię o p o tr z e ? b a c h i 3 ) b y n a w z a je m u z u p e łn ia ć p r a c ę . N ie je d n e M a g is tr a ty u r z ą d z a ły k o n f e r e n c je z a r z ą d ó w c h a ? r y ta ty w n y c h s to w a r z y s z e ń w y z n a n io w y c h , a b y u z g o d n ić d z ia ła ln o ś ć , a p r z e p r o w a d z a ć w z g lę d n ie p r o p o r c jo n a ln y p o d z ia ł f u n d u s z ó w g m in n y c h , d la o p ie k i n a d b ie d n y m i p r z e z n a c z o n y c h .
D o z a d a ń o p ie k i s p o łe c z n e j n a le ż y te ż s ta r a ? n ie s ię o p o p r a w ę s to s u n k ó w m ie s z k a n io w y c h i z d r o w o tn y c h , o p ie k a n a d m ło d z ie ż ą p o z a s z k o ln ą , n a d u b o g im i c h o r y m i, o c h r o n k i, k u r s y d o k s z ta ł?
c a ją c e i t. p .
W s z y s tk ie te z a d a n ia n a le ż y c ie s p e łn ia ć b ę d ą ty lk o s to w a r z y s z e n ia c h a r y t., p o d z ie lo n e n a o d p o ? w ie d n ie s e k c je . N a d z ó r n a d ic h c z y n n o ś c ia m i m ia łb y d ie c e z ja ln y z w ią z e k p d n . G e n . S e k r e ta r ja t, k tó r y b y s ta ł p o d k o n tr o lą W ła d z y B is k u p ie j, z łą c z o n e j w ś c is łe j w s p ó łp r a c y z S ta r o s tw e m K r a ? jo w e m .
D z ia ła n ie c h a r y ta ty w n e , je ż e li m a b y ć s p r a w ? n e i w y d a jn e , n ie z n o s i c z c z e j i z im n e j f o r m a l! ? s ty k i a n i z b y tn ie g o k r ę p o w a n ia , b o je g o b o d ź c e m m u s i b y ć c z y s ta , b e z in te r e s o w n a m iło ś ć .
K o n ie c z n ie d ą ż y ć tr z e b a k u te m u , a b y n a w e t p o w s ia c h b y ły — o ile n ie m a o s a d z a k o n n y c h , — ś w ie c k ie o p ie k u n k i u b o g ic h i p ie lę g n ia r k i, k ie r ó w ? n ic z k i o c h r o n e k i t. p ., o c z y w iś c ie k u te m u n a le ? ż y c ie p r z y g o to w a n e , k tó r e b y m ia ły te ż p o d r ę k ą a p te c z k i n a n a g łe w y p a d k i.
N a w e t m n ie js z e g m in y m o g ły b y z p o m o c ą S ta r o s tw a p o w . i k r a jo w e g o p o z w o lić s o b ie n a u tr z y m y w a n ie je d n e j o d n . d w ó c h o p ie k u n e k , g d y ż ic h d z ia ła ln o ś ć p r z y n o s iła b y c a łe j g m in ie o g r o m n e k o r z y ś c i m o r a ln e , a n a w e t m a te r ja ln e .
T a k ie ś w ie c k ie o p ie k u n k i z łą c z o n e b y ć p o w in ? n y w z w ią z k u , k tó r e g o u s ta w y p o tw ie r d z o n e b y b y ły p r z e z W ła d z ę D u c h o w n ą i ś w ie c k ą . Z w ią z e k z a p e w n ia łb y s w o im c z ło n k in io m o b r o n ę i o p ie k ę n a c z a s s ta r o ś c i i n ie m o c y . K a ż d a o p ie k u n k a m u ? s ia ła b y b y ć z a b e z p ie c z o n a w U b e z p ie c z a ln i U r z ę d ? n ik ó w p r y w a tn y c h . G d z ie b y b y ło k ilk a o p ie k u n e k , ż y ły b y p o d o b n ie , j a k S io s tr y Z a k o n n e , r a z e m p o d k ie r o w n ic tw e m p r z e ło ż o n e j. P o je d y ń c z o d z ia ła ? j ą c e ' s ta ły b y p o d n a d z o r e m : a ) d u c h o w n y c h , b ) p r z e ło ż o n e j o b w o d o w e j.
Wielki wybuch
w gazowni poznańskiej.
W p ią te k o g o d z . 1 3 .4 0 r o z le g ł s ię w c a ły m P o z n a n iu h u k s iln e j d e to n a c ji, r ó w n o c z e ś n ie u k a ? z a ł s ię n a d o k o lic ą g a z o w n i o lb r z y m i s łu p o g n ia i c z a r n e g o d y m u . S k u tk ie m s iln e g o c iś n ie n ia p o ? w ie tr z ą w y p a d ły s z y b y lic z n y c h o k ie n w y s ta w o ? w y c h n a S ta r e m M ie ś c ie , a w d a ls z y c h d z ie ln ic a c h w y p a d ły s z y b y p o p ę k a n e . T a k n a S ta r y m R y n k u w y p a d ły s z y b y w „ B a z a rz e 44, n a p l. W o ln o ś c i w K s ię g a r n i Ś w . W o jc ie c h a , w f ir m ie K a ła m a js k i i w p o d w ó r z u w P o ls k im B a n k u H a n d lo w y m . N a S ta r e m M ie ś c ie , C h w a lis z e w ie i t. p . z n is z c z e n ie o g r o m n e . W y b u c h b y ł t a k s iln y , ż e d o m y d r ż a ły
J . I . K R A S Z E W S K I .
Morituri
--- 46)
( C ią g d a ls z y .) G o z d o w s k i r a m io n a m i r u s z y ł.
— A t, d z iw a k ! n ie m a c o r o b ić , t o s k r o b ie p o p a p ie r z e , A le c ó ż t o n a m s z k o d z ić m o ż e ?
— P r z y z n a s z , ż e z ty m d z ie n n ik ie m p o r ó w n a w s z y c a łe p o s tę p o w a n ie te g o c z ło w ie k a , k tó r e g o tu w s z ę d z ie p e łn o , ja k o ś t o s ię m o ż e w y d a w a ć p o d e jr z a n e m .
— K o c h a n y p a n ie Z e n o n ie — p o c z ą ł s ię ś m ia ć G o z d o w s k i, — a le c ó ż tu o n u n a s w y ś le d z i? w s z a k ż e
n ie k o n s p ir u je m y . 1
— N ie r a z u m ie z m n ie — p o c z ą ł Z e n o n , — n ie o t o m i id z ie , a l e k s i ą ż ę t a s ą w c ię ż k ic h in te r e s a c h , m o ż n a s ię z a w s z e l ę k a ć ja k ic h ś in tr y g _ w ie r z y c ie li, c z y c h a ją c y c h n a ic h m ie n ie ,
G o z d o w s k i w z ią łs ię z a b o k i o d ś m ie c h u ,
— A , p a n ie Z e n o n ie d o b r o d z ie ju — z a w o ła ł — to c z y s te m a r z e n ia ! M y n ie p r z y ja c ió ł n ie m a m y . K to ? g d z ie - J a ło w c z a je s t p o p r o s tu p ó łw a r ja t i c h o r u je s o b ie n a g r y z m o łę ,
— A le t e n d z ie n n ik , k t ó r e g o k i l k a s łó w c h w y c i
łe m ty lk o ! — r z e k ł Z e n o n — b y ł w te n s p o s ó b z r e d a g o w a n y , ż e c z u ć w n im b y ło n ie c h ę ć k u k s ią ż ę to m .
G o z d o w s k i o b u r z y ł s ię ,
— A d ła c z e g o ż e ś p a n g o n ie z a b r a ł? — z a w o ła ł
— t r z e b a b y ło w z ią ć ,
— J a k ie m p r a w e m ? z c u d z e g o d o m u , w y k r a d a ć ? łę g o m s ię d o p u ś c ić n ie m ó g ł,
— C o ta m u ta k ie g o w p o d k o m o r n e m s ie d z ą c e g o c z ło w ie k a , p o d e jr z a n e p a p ie r y ! A to n ie b y ło c o r o b ić c e r o m o n ji. J a ju tr o r a n o b io r ę lu d z i, o s a c z a m d w o r e k i k o n f is k u ję w s z y s tk o .
P ie rw s z y m w a r u n k ie m d z ia ła n ia o p ie k u n e k b y ło b y g o d z iw e m ie s z k a n ie . G d y b y g m in a z b u d o ? w a la o d p . s z p ita l, p o w in n a p r z y n im u r z ą d z ić m ie s z k a n ie d la o p ie k u n k i i s a lk ę d la o c h r o n k i, s z w a ln ię i t. d . — O p ie k u n k a b y ła b y k ie r o w n ic z k ą s z p ita la — i o tr z y m a ła b y o b o k w o ln e g o m ie s z k a ? n ia i u tr z y m a n ia g o d z iw ą p e n s ję . Z b y t m a łe i u b o g ie g m in y m o g ły b y w s p ó ln e m i s iła m i w y b u ? d o w a ć s z p ita l i u tr z y m y w a ć g o , ja k o te ż o p ła c a ć o p ie k u n k ę . D z iś w ie le je s t p a ń i p a n ie n , k tó r e n ie m a ją u tr z y m a n ia a n i c e lu ż y c io w e g o . B e z w ą tp ie ? n ia d u ż o je s t m ię d z y n ie m i b o g o b o jn y c h , z a c n y c h i o ż y w io n y c h m iło ś c ią b liź n ie g o . J a k o „ o p ie k u n k i s p o łe c z n e44 z n a la z ły b y w z n io s ły c e l ż y c io w y i z a ? p e w n io n e b y m ia ły c h o ć s k r o m n e , le c z g o d z iw e u tr z y m a n ie . D u ż o d z ie w c z ą t z d o ln y c h i d o b r y c h w y k o le ja s ię , b o n ie m a ją ż a d n e g o c e lu w y ż s z e g o p r z e d o c z y m a . B y u tr z y m a n ie s o b ie z a p e w n ić , p c h a ją s ię d o u r z ę d ó w i z a b ie r a ją p r a c ę m ę ż c z y ? z n o m , a p o ś r e d n io s z k o d z ą in n y m p a n n o m , b o ć m ę ż c z y ź n i n ie m a ją c y p e w n e j p o s a d y , ż e n ić s ię n ie m o g ą . — D la k o b ie t s ta te c ź n y c h s ą w ię c e j o d p o ? w ie d n ie , s z c z y tn ie js z e z a d a n ia , n iż s ta n o w is k o w u r z ę d a c h , z a d a n ia , k tó r e g o d n ie s p e łn ia ją c , w ię ? c e jb y n a r o d o w i s ię p r z y s łu ż y ły , n iż w u r z ę d a c h , a z n a la z ły b y p o le p r a c y , k tó r e b y d a w a ło im d a le k o w ię k s z e z a d o w o le n ie w e w n ę tr z n e .
P r z y d o b r e j w o li m o ż n a b y d z iś d u ż o z d z ia ła ć n a p o lu o p ie k i s p o łe c z n e j, le c z n a le ż y w p ie r w ją n a le ż y c ie z o r g a n iz o w a ć . W N ie m c z e c h o d w ie lu la t p r z e p r o w a d z a s ię n a le ż y te z o r g a n iz o w a n ie o p ie k i s p o łe c z n e j, a z a w o d o w o p r z y g o to w a n e
„ o p ie k u n k i44 z S to w . C h a r , z g o d n ie i w y d a jn ie d z ia ła ją .
J u ż d a w n o p r z e d w o jn ą w n ie je d n y c h w ię k ? s z y c h m a ją tk a c h p o ls k ic h w z o r o w o z o r g a n iz o w a n o
„ o p ie k ę44. B y ły ta m : p ie lę g n ia r k a , o c h r o n ia r k a , k ie r o w n ic z k a s k le p u s p ó łd z ie ln ic z e g o 44; d z ie d z ic d a w a ł lo k a le i u tr z y m a n ie o p ie k u n c e lu b k ie r ó w ? n ic z k o m , a lu d z ie c h ę tn ie te ż d a w a li m a łe o f ia r y n a p o m ó c , z e s k le p u m a le ń k ie z y s k i s z ły r ó w n ie ż n a c e le ^ o p ie k i44.
C o je d n i m o g li, m o g lib y te ż in n i. C z ę s to k r o ć b r a k ty lk o in ic ja ty w y i z a c h ę ty . P a n ie d z ie d z ic z k i i ic h c ó r k i w e w s p ó łp r a c y d la „ o p ie k i44 z n a la z ły b y s z la c h e tn e i w z n io s łe z a d a n ie , a p o w s ia c h g o s p o ? d a r c z y c h w ło n ie T o w . M ł. Ż e ń s k ie j lu b K o n g r . M a r j. m o ż n a b y s tw o r z y ć s e k c je „ o p ie k i44 — n a d u b o g im i, n ie z a m o ż n y m i c h o r v m i, n a d d z ia tw ą
p o z a s z k o ln ą i t. p . X . Ł .
w p o s a d a c h . Z s u f itó w s y p a ł s ię ty n k . L u d n o ś ć o g a r n ę ło o g r o m n e z d e n e r w o w a n ie ; p o c z ę ła o n a b ie c tłu m n ie w k ie r u n k u m ie js c a k a ta s tr o f y . W k r ó tc e p la c p r z e d g a z o w n ią i p o b lis k ie u lic e z a ? p e łn iły s ie k ilk u ty s ię c z n y m tłu m e m . N a ty c h m ia s t w k ilk a m in u t p o e k s p lo z ji p r z y b y ł n a m ie js c e k a ? ta s tr o f y p r e z y d e n t R a ta js k i. Z a a la r m o w a n o w s z y s tk ie a m b u la n s e p o g o to w ia r a tu n k o w e g o . — R a n y s p o w o d o w a n e z o s ta ły o d ła m k a m i g r u z u i c e g ie ł, k tó r e w y le c ia ły s iłą w y b u c h u n a d u ż ą o d ? le g ło ś ć . E k s p lo z ji u le g ł w ie lk i z b io r n ik g a z o w y w g a z o w n i m ie js k ie j, z b u d o w a n y n a k r ó tk o p r z e d
Z e n o n p o p a tr z y ł, z d iw io n y t ą s ta n o w c z o ś c ią G o - z d o w s k ie g o ,
— S ło w o h o n o r u , ż e to u c z y n ię , i g d y b y n ie n o c , i n ie to , ż e lu d z i t e r a z n ie z n a jd ę , n a ły c h m ia s tb y m to s p e łn ił.
— A je ś li t o is to tn ie ty lk o d z iw a k i p r ó ż n ia k g r y z m o lą c y , o t ta k , n ie w ie d z ą c c o p o c z ą ć ?
— N o , to m u s ię o d d a , c o s ię z a b r a ło , i d a p a r ę z ło ty c h z a to , ż e s ię n a b r a ł s tra c h u ,
Z e n o n w y p ił h e r b a tę i p o k r ó tk ie j r o z m o w ie , p o ż e g n a w s z y p le m p o te n ta , p o je c h a ł d o d o m u . N a z a ju trz r a n o , g d y w r a c a ł d o B r a ń s k a , c ie k a w o ś ć g o w z ię ła z a jr z e ć d o G o z d o w s k ie g o , S ta ł w ła ś n ie n a g a n k u , a le p o m ie s z a n y ja k iś i n ie s w ó j, Z e n o n , n ie z s ia d a ją c z k o n ia , p o z d r o w ił g o , a p le n ip o te n t d a ł m u z n a k , a ż e b y z n im w s z e d ł d o p o k o ju , b o m u c o ś m a p o w ie d z ie ć ,
— A w ie s z p a n c o ? — o d e z w a ł s ię , z a c ią g n ą w s z y d o k ą t a Z e n o n a , — o tó ż d z iś d o d n ia , b o b y łe m n ie
s p ó jn y , n a p a d łe m n a d w o r e k J a ło w c z y ;,,
— I c ó ż ?
— A n i J a ło w c z y , a n i p a p ie r ó w ju ż n ie b y ło ; d r z w i o tw a r te , c h a ta p u s ta , a n a ś c ia n ie p r z y b ił je s z c z e p a p ie r z n a p is e m : ..P o m ie s z k a n ie le tn ie d o w y n a ję c ia " , ja k b y n a s z y d e r s tw o ,
Z e n o n z a c ią ł u s ta ,
— W id z is z p a n , m o je p o d e jr z e n ia n ie b y ły b e z p o d s ta w y ,
— A le c ó ż to m o ż e b y ć ? — p o c z ą ł G o z d o w s k i.
— Z n a ć w c z o ra j z b u d z ił s ię , d o m y ś lił c z e g o ś , p o s ły s z a ł g d y ś p a n o d je ż d ż a ł, a ż e s ię c z u ł n ie c z y s ty m n a s u m ie n iu , n o c ą d r a p n ą . P o s ła łe m p o g o ń , a le t o s ię n a n ic n ie z d a ło , M a n a tk ó w n ie m ia ł w ie le , w z ią ł n a p le c y , p o s z e d ł w la s , i k to g o ta m z ła p ie ! T y le ś c ie g o w id z ie li.
Z a m y ś lili s ię o b a j,
— C o to u lic h a ta k ie g o m o ż e b y ć ?
| w o jn ą p r z e z N ie m c ó w , o b ję to ś c i 5 0 0 0 0 k u b . m e ? tr ó w . S to ją c y w p o b liż u m n ie js z y i s ta r s z y z b ió r?
n ik p o z o s ta ł n ie u s z k o d z o n y . Ż e la z n a p o k r y w a z o s ta ła s iłą w y b u c h u r z u c o n a n a d o m m ie js k i p r z y u l. Ł a z ie n n e j, n is z c z ą c d a c h . D r o b n ie js z e s z c z ą tk i g r u z u s p a d ły n a w e t n a u lic ę S tr z e le c k ą , Z ie lo n e O g r ó d k i i p r z y le g łe o k o lic e . Z a s y p a n e s z k łe m u l.
G r o b la i p r z y le g łe , a ż d o S ta r e g o R y n k u . N a m ie js c e k a ta s tr o f y p r z y b y li k o m e n d a n t P . P . d r . H a a s , k o m e n d , p o lic ji m ie js k ie j B ą c z k o w s k i, k o ? m e n d a n t O b o z u W a r o w n e g o p u łk . B u k o w ie c k i, k tó r y o ś w ia d c z y ł g o to w o ś ć u d z ie le n ia p o m o c y w o js k o w e j; w s z y s tk ie o d d z ia ły s tr a ż y o g n io w e j z w o z a m i a m b u la n s o w e m i i p r z y r z ą d a m i r a to w n i?
c z e r n i. W y b u c h n a s tą p ił w p o r z e o b ia d o w e j w c h w ili, k ie d y p r a c o w n ic y g a z o w n i z n a jd o w a li s ię p o z a m ie js c e m k a ta s tr o f y .
W y b u c h w g a z o w n i m ie js k ie j o w ie lk ic h r o z ? m ia r a c h w y d a r z y ł s ię ju ż r a z , w je s ie n i 1 9 0 6 r .
S tr a ty w m a te r j a le s ą b a r d z o z n a c z n e . W b u ? d y n k a c h g a z o w n i, p r z y le g a ją c y c h d o z b io rn ik a , w s z y s tk ie o k n a p o w y p a d a ły z r a m . W ie lk a b la ? s z a n a p o k r y w a z b io r n ik a , w y r z u c o n a s iłą w u b u c h u o ja k ie ś 7 0 m e tr ó w w s tr o n ę m ia s ta , s p a d ła w g łó ? n e j m a s ie n a m a g a z y n g a z o m ie r z y , n is z c z ą c je g o p ie r w s z e p ię tr o . D r u g i d u ż y k a w a ł p o k r y w y w p a d ł n a d a c h d o m u G r o b la 5 , z a ła m u ją c k r o ? k w ie . W ty m w y p a d k u o d n io s ły o b r a ż e n ia d o ś ć p o w a ż n e tr z y o s o b y r o d z in y B a b r o w s k ic h , m a tk a i d w ie c ó r k i.
N a jw ię k s z ą p o z y c ję s t r a t w y k a ż ą z a p e w n e s z k o d y p o s tłu c z o n e m s z k le . C a ła G r o b la , W ie lk ie G a r b a r y , W o d n a i u lic e p r z y le g łe , z a s ła n e s ą w p r o s t u ła m k a m i s z k ła . W c a łe j d z ie ln ic y , p r z y le ? g a ją c e j d o g a z o w n i, n ie m a je d n e j s z y b y , k tó r a b y p o z o s ta ła w c a ło ś c i. P o n a d to n a k o n to s tr a t m a ? te r ja ln y c h tr z e b a z a p is a ć o c z y w iś c ie p r a w d o p o ? d o b n ie d o ś ć k o s z to w n y r e m o n t z e w n ę tr z n e g o p o k r y c ia r e z e r w o a r u i n o w e j p o k r y w y w r a z z b a ? lu s tra d a m i.
S tr a ż o g n io w a b y ła p o d o b n o n a m ie js c u w y ? p a d k u ju ż k ilk a m in u t p o w y b u c h u . — S ie d e m m in u t p o d e to n a c ji, w s z y s tk ie u lic e d o ja z d o w e b y ły z a m k n ię te k o r d o n e m p o lic ji, d w a d z ie ś c ia p ię ć m in u t p o w y p a d k u p r z y b y ł n a p o m o c p lu to n 3 p . lo tn ic z e g o i 5 8 p u łk u p ie c h o ty .
M im o c a łe j g r o z y k a ta s tr o f y o d b y ło s ię b e z o f ia r . O k o ło 4 2 o s ó b o d n io s ło le k k ie o k a le c z e n ia g łó w n ie o d o d ła m k ó w s z k ła . Z 4 2 o s ó b o p a tr z o ? n y c h w s z p ita la c h n ie z a tr z y m a n o ż a d n e j.
K o m u n ik a t G a z o w n i.
D n ia 2 6 lu te g o b r . o g o d z . 1 ,3 0 n a s tą p iła w G a ? z o w n i M ie js k ie j e k s p lo z ja z b io r n ik a g a z o w e g o . Z b io r n ik p o b u d o w a ła w r . 1 9 1 6 f ir m a „ M a s c h in e n ? f a b r ik A u g s b u r g ? N u r n b e r g 44, ja k o d r u g i w o g ó le b u d o w a n y z b io r n ik b e z w o d n y . — P r z y te j k o n ? s tr u k c ji z b io r n ik z a m y k a s ię ty lk o p ły tą n a c is k o ? w ą , u s z c z e ln io n ą o d p ła s z c z a z e w n ę tr z n e g o p łó t^
n e m ż a g lo w e m , n a p ó jo n e m p ły n n ą s m o łą .
Z b io r n ik te n p o d le g a ł d o r o k u 1 9 1 9 s ta łe j k o n ? tr o li d o s ta r c z a ją c e j f ir m y .
C o d r u g i r o k w le c ie z b io r n ik b y ł o p r ó ż n ia n y n a 6 ty g o d n i, d o k ła d n ie b a d a n y , p r z y c z e m m a łe n ie d o m a g a n ia u s u w a n o .
P o n ie w a ż f ir m a n ie m ie c k a w r o k u u b ie g ły m p o b u d o w a ła d a ls z e z b io r n ik i te g o ty p u , z w r ó c i?
liś m y s ię w s ty c z n iu 1 9 2 6 r o k u d o f ir m y z z a p y ta ? n ie m , c z y m a ją n o w s z e k o n s tr u k c je , k tó r e b y z b io r n ik u c z y n iły p e w n ie js z y m w r u c h u . — N a to p ie r w o tn ie f ir m a o d p o w ie d z ia ła , ż e n ie m a n ic
— N ie w ie m n ie r o z u m ie m — r z e k ł Z e n o n , — a le to p e w n a , ż e s ię lę k a m ,
— M n ie s ię z d a je , ż e to m u s ia ł b y ć w a r ja t — d o d a ł G o z d o w s k i — ja g o z a w s z e o p o m ie s z a n ie z m y s łó w p o s ą d z a łe m . A le m e t r z e b a o te r n m ó w ić n i- k o m u .
*
* *
P o p ię c iu d o p ie r o d n ia c h p o b y tu w B r a ń s k u , s z ó s te g o u r o c z y ś c ie ż e g n a n i, w y s łu c h a w s z y M s z y ś w ię te j o d p ra w io ń e j w k a p lic y p a ła c o w e j n a in te n c ję p o d r ó ż n y c h , o d e b r a w s z y b ło g o s łia w ie ń s tw o , h r a b ia i h r a b ia n k a w y r u s z y li d o W a r s z a w y , K s ią ż ę R o b e r t to w a r z y s z y ł im . W p r a w d z ie w p r z e c ią g u ty c h k ilk u d n i n ie b y ło m o w y ja w n ie o ż a d n y c h p r o je k ta c h , o p r ó c z m ię d z y g e n e r a łe m a h r a b ią , z b liż o n o s ię je d n a k b a r
d z o , z a p o z n a n o , i o b ie s tr o n y b y ły n a jp e w n ie js z e , iż m a łż e ń s tw o t o d o s k u t k u d o jś ć m u s i.
P o m ię d z y m ło d e m p a ń s tw e m s to s u n e k b y ł s z c z e g ó ln y . P a n n a A lf o n s y n a , r a z s o b ie p o w ie d z ia w s z y , ż e s ię z a k o c h a ła , c z y n iła z k a ż d y m d n ie m p o s tę p y . K s ią ż ę R o b e r t ja k b y ł p ie r w s z e g o d n ia , ta k im d o o s ta tk a p o z o s ta ł. Z e n o n ż a d n e g o w y z n a n ia d o b y ć z n ie g o n ie m ó g ł, le c z b a c z n e m o k ie m ś le d z ą c , p r z e k o n y w a ł s ię , ż e , n ie s te ty , c h o ć k s ią ż ę g r a ł n a r z u c o n ą r o lę k o c h a n k a z w ie lk ie m b o h a te r s tw e m , c ią ż y ła m u o n a c o r a z b a r d z ie j. .
W p r z e d d z ie ń w y ja z d u d o W a r s z a w y Z e n o n z s z e d ł p r z y ja c ie la w ś r ó d p o p r z e w r a c a n y c h p a p ie r ó w , w f o te lu , z a m y ś lo n e g o r o z p a c z liw ie , ta k ż e w n ijś c ia je g o n ie s ły s z a ł. N a p ie r w s z e s ło w o w y r z e c z o n e z e r w a ł s ię p r z e r a ż o n y , p r a w ie n ie p r z y to m n y .
— K s ią ż ę s ię w y b ie r a s z w d r o g ę ?
— J a ? w d r o g ę ? a ta k ! ja d ę . ( C ią g d a ls z y n a s tą p i.)
