T o m ( V o l u m e ) X X X I I I — 1963 Z e s z y t ( F a s c i c u l e ) 4 K r a k ó w , 1963
XXXV ZJAZD POLSKIEGO TOWARZYSTWA
GEOLOGICZNEGO W KIELCACH 16— 19 WRZEŚNIA 1962 R.
XXXV Reunion de la Societe Geologique de Pologne a Kielce 16 — 19 Septembre 1962
1. S P R A W O Z D A N I E K O M I T E T U O R G A N I Z A C Y J N E G O
X X X V Zjazd Polskiego Towarzystwa Geologicznego odbył się w K iel
cach w dniach od 16 do 19 września 1962 roku. B ył to trzeci Zjazd Naukowy Towarzystwa, który tem atyką swoją obejm ował Góry Ś w ięto
krzyskie. Po 15-letniej przerwie, jaka dzieli zjazd drugi od trzeciego, okazało się celow e przedstawienie w yników badań naukowych młodszej generacji geologów kontynuujących rozpoczęte przez J. C z a r n o c k i e g o i J. S a m s o n o w i c z a prace dotyczące utw orów paleozoicznych regionu świętokrzyskiego. Z tego też powodu problem atyka zjazdu obej
m owała zagadnienia stratygraficzno-faejalne, paleontologiczne, tektoni
czne, surowcowe i m etalogenezy paleozoiku Gór Świętokrzyskich.
W celu um ożliw ienia zapoznania się z pełnym przekrojem paleozoiku w iększej liczbie uczestników zaplanowano d w ie trasy ogólne, powtarzane przez dw a dni, z których jedna prowadziła przez region łysogórski, druga przez region kielecki. Pozostałe trasy w ycieczek dotyczyły zagadnień specjalistycznych z zakresu stratygrafii, litologii i sedym entacji w ybra
nych formacji bądź zagadnień mineralizacji, surowców skalnych, tekto
niki i hydrogeologii.
Do rąk uczestników zjazdu oddano Przewodnik Zjazdowy pod redak
cją H. Ż a k o w e j, zawierający 227 stron druku, 39 fig. i 17 tabel. Oprócz opisów poszczególnych tras w ycieczkow ych zamieszczono w nim obszerną część wprowadzaiącą, w której nakreślono syntezę najnowszych w yn i
ków badań geologicznych na paleozoiku świętokrzyskim . Oprócz Prze
wodnika Św iętokrzyska Stacja Terenowa Instytutu G eologicznego w K iel
cach przygotowała biuletyn „Z badań regionu św iętokrzyskiego” t. V.
pośw ięcony pamięci J. C z a r n o c k i e g o , a ponadto przygotowano nu
m er trzeci K wartalnika Geologicznego z roku 1962. Problem atyce geolo
gicznej regionu .poświęcono także num ery 8 i 9 Przeglądu Geologicznego, które ze w zględów technicznych ukazały się dopiero po Zjeździe. D yrek
cja Instytutu Geologicznego oddała do dyspozycji uczestników Zjazdu szereg publikacji — prac IG, biuletynów IG, map i objaśnień do map w iążących się z tem atyką zjazdową. U czestnicy zagraniczni otrzym ali od D yrekcji IG kom plety map str a ty gr a f i c z no- f a c j a 1 n ych paleozoiku pol
skiego.
W zjeździe w zięło udział łącznie 311 uczestników, w tym 26 gości zagranicznych, a mianowicie:
Austria Belgia
CSRS
India Maroko
NRD NRF W ęgry
ZSRR —
Anglia —■ dr Holland C. H.
dr House M. R.
dr Nairn A. E.
prof. W estall Wasal T. S.
dr W estall Barbara prof, dr Fliigel H.
dr Sartenaer Paul
prof. dr Boućek Bedrich prom. geol. Chlupać Ivo dr Gregor Tomas
dr Sastry A. V. D.
dr Hollard H.
dr W illefert S.
dr Jaeger H.
dr Schwab Max
prof. dr K róm m elbein Karl dr Paproth Eva
dr Gross Adam dr Bartossy G.
dr Jambor Aron dr P esthy Laszlo dr V ege Szandor dr Dibner W.
dr Rozanow A.
prof. Stiepanow D. L.
prof. Szulga P. Ł.
Organizacja zjazdu spoczywała w rękach K om itetu Organizacyjnego, którego przewodniczącym b ył dr Czesław Ż a k a członkami: mgr Maria B i e l e c k a , inż. Edward M a s z o ń s k i , dr Halina Ż a k o w a, dr Jan C z e r m i ń s k i , dr inż. Stefan K o z ł o w s k i , mgr Maria P a j - c h 1 o w a, mgr inż. Zbigniew R u b i n o w s k i, dr H enryk T o m c z y k .
Szczególnie aktyw ny udział w pracach organizacyjnych brali pra
cownicy Św iętokrzyskiej Stacji Terenowej: IG, a także pracownicy Insty
tutu Geologicznego z W arszawy, Polskiej A kadem ii Nauk, Akadem ii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, U niw ersytetu W arszawskiego, Przed
siębiorstwa Geologicznego w Krakowie i Zjednoczenia Przem ysłu Mate
riałów Ogniotrwałych w Gliwicach.
W pierw szym dniu Zjazdu (16 września 1962 r.) w sali Technikum Geologicznego w Kielcach odbyło się Plenarne Posiedzenie uczestników Zjazdu.
Posiedzenie otw orzył przewodniczący Zarządu G łównego Polskiego Towarzystwa Geologicznego prof, dr H. Ś w i d z i ń s k i w itając uczest
ników i gości zagranicznych oraz przedstawicieli w ładz m iejskich i insty
tucji. W im ieniu Zarządu Głównego PTG w yraził on podziękowanie Ko
m itetow i Organizacyjnem u za przygotow anie zjazdu oraz w szystkim instytucjom i urzędom, które przyczyniły się do jego zorganizowania.
N astępnie przem ówienia pow italne w ygłosili: prezes CUG doc. mgr inż. M. M r o z o w s k i , wiceprzewodniczący WRN J. B o r c z o w s k i , prezes Kieleckiego Towarzystwa Naukowego E. M a s s a l s k i . W im ie
niu gości zagranicznych zjazd pow itali prof. dr W. W e s t a l l z Anglii, prof, dr L. S t i e p a n o w z ZSRR i prof. B. B o u ć e k z Czechosło
wacji.
Po części oficjalnej nastąpiła krótka przerwa, a następnie wygłoszono referaty wprowadzające:
mgr M. P a j c h l o v a — Stratygrafia i zasięgi fac jalne paleozoiku świętokrzyskiego
dr Cz. Ż a k — Szkic tektoniczny paleozoiku świętokrzyskiego
m gr inż. Zb. R u b i n o w s k i — Surowce paleozoiku św iętokrzyskiego W godzinach poobiednich dla uczestników zjazdu nie biorących udziału w posiedzeniu Zarządu G łównego i w W alnym Zjeździe D elegatów zor
ganizowano d w ie w ycieczki. Jedna z nich prowadzona przez mgr. M. P a j- c h l o w ą obejm owała odsłonięcia dewonu w kam ieniołom ie Kadzielnia, a druga była poświęcona zwiedzaniu zabytków m iasta K ielc (pod kie
runkiem przewodnika z PTTK).
W czwartym dniu zjazdu, w godzinach popołudniowych odbyło się spotkanie, w którym na zaproszenie w iceprzewodniczących WRN w K iel
cach ob. J. B e r e z o w s k i e g o i A. S z u b a r a w zięli udział: P re
zes PTG, prof. dr H. Ś w i d z i ń s k i , dyrektor Instytutu Geologicznego, prof. dr E. R i i h l e , , prof. dr St. W d o w i a r z oraz przewodniczący Kom itetu Organizacyjnego Zjazdu dr Cz. Ż a k . Spotkanie miało m iejsce w siedzibie W ojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach, gdzie po zw ie
dzeniu zabytkowej budowli prowadzono rozm owy na tem at rozwoju w ojew ództw a kieleckiego.
Cz. Ż ak
2. S P R A W O Z D A N I E Z T R A S W Y C I E C Z K O W Y C H I S Y M P O Z J U M P O Z J A Z D O W E G O
C o m p te r e n d u des traces d ’ excursions et du S y m p o s i u m
W ramach X X X V Zjazdu PTG odbyto szereg w ycieczek terenowych, mających na celu zapoznanie uczestników zjazdu z głów nym i zagadnie
niami geologii regionu świętokrzyskiego.
W drugim dniu zjazdu odbyło się 6 wycieczek:
W y c i e c z k a I A prowadzona przez Cz. Ż a k a i H. Żakową obej
m ow ała geologię regionu łysogórskiego, a w szczególności zagadnienia sedym entacji kambru i dewonu dolnego oraz sedym entacji i stratygrafii karbonu dolnego w facji kulm owej regionu kieleckiego i cechsztynu
w facji morskiej. ,
U czestnicy w ycieczki zw iedzili czynny kam ieniołom kw arcytów kam- bryjskieh w W iśniówce Małej, nieczynne kam ieniołom y cechsztyńskich w apieni bitum icznych w Kajetanow ie i piaskowców kw arcytow ych d ol
nego dewonu w Barczy. Po zapoznaniu się z panoramą północnej częśd paleozoiku od strony okolic Wzdołu dodatkowo zwiedzono zabytki w Św iętej Katarzynie i Ś w ięty Krzyż z w idokiem na dyslokację łyso- górską oraz gołoborza św iętokrzyskie. W Górnie uczestnicy w ycieczki zapoznali się z utworam i kulm ow ym i w sztucznym odsłonięciu. Na prośbę gości z A nglii pokazano im nadprogramowo kam ieniołom piaskowców dolnodewońskich w Daleszycach, skąd zebrali w iele okazów plakoderm.
W y c i e c z k a I B x pod kierunkiem H. T o m c z y k a i E. T o m- c z y k o w e j m iała za zadanie zapoznać uczestników ze szczegółową stratygrafią i rozwojem facjalnym ordowiku i syluru w synklinie bar- dziańskiej i międzygórskiej.
Uczestnicy zw iedzili odsłonięcia piaskowców glaukonitow ych ordo-
w iku oraz łupków krzem ionkowych dolnego syluru w Zalesiu pod Łago
wem; następnie w profilu Bardo-Staw y zapoznali się z łupkam i grapto- litow ym i oraz m ułowcam i i iłowcam i (piętro Llandoverian). W w ąw ozie Bardo-Prągowiec oglądano natom iast utwory w enloku górnego i dolnego ludlowu, obfitujące w faunę graptolitową i posiadające p ełny profil stra
tygraficzny. Ostatnim punktem obserw acyjnym tej w ycieczki był kam ie
niołom w Międzygórzu, gdzie oglądano zlepieniec podstawowy i kompleks piaskowcow y ordowiku w ystępujący w odwróconym, północnym skrzy
dle synkliny m iędzy górskiej.
W y c i e c z k a I B 2 prowadzona przez W. R y k ę i Zb. R u b i n ó w - s k i e g o miała na celu zapoznanie uczestników z przejawam i m agm a- tyzm u w regionie kieleckim .
W Zalesiu pod Łagowem uczestnicy w ycieczki obserw ow ali odsłania
jącą się tu dajkę diabazową z w yraźnym ciosem słupow ym oraz kontakt jej z łupkami ilastym i syluru. Diabazy oglądano również w erozyjnym brzegu potoku w Bardo-Prągowcu. Natom iast lam profiry pokazano na Salkowej Górze, gdzie na zw ale w ykonanego tu szybiku porozkładano próby.
W y c i e c z k a I C prowadzona przez M. P a j c h l o w ą m iała za zadanie zapoznać uczestników z utworam i dew onu i częściowo kambru.
W ramach tej w ycieczki w Bielinach obserwowano piaskowce kwar- cytow e, zlepieńce i łupki ilasto-szarogłazow e em su. N astępnie z punktu widokow ego na Ś w iętym Krzyżu zapoznano się z panoramą okolicy i dys
lokacją łysogórską oraz z kam bryjskim i kwarcytam i i gołoborzami łyso- górskimi. G łównym odsłonięciem dewonu tej trasy b y ł profil w dolinie Dobruebny w Grzegorzowicach, w którym uczestnicy oglądali utwory klastyczne dolnego dewonu z przejściem od facji literalnej do nerytycznej oraz utw ory dolnego eiflu. Na trasie w w ąw ozie obserwowano odsłonię
cia dolomitu z ławicam i amfiporowym i, dolom ity lam inowane, w a
pienie bornhardtinowe oraz całą serię środkowego i górnego żyw etu.
W y c i e c z k a I D, której kierow nikiem był E. M a s z o ń s k i , do
tyczyła zagadnień hydrogeologicznych.
W jej ramach zwiedzano ujęcia w ody dla miasta K ielc w Białogonie oraz zapoznano się z warunkami hydrogeologicznym i dew onu w kam ie
niołomie Sitkówka i kambru w kam ieniołom ie W iśniówka.
W y c i e c z k a I E prowadzona przez M. R u ś k i e w i c z , R. P a ł u - b i c k i e g o i S. L e w o w i c k i e g o obejm owała zagadnienia surowców kwarcytowych.
Uczestnicy oglądali piaskowce kw arcytow e dewonu na górze Skała w Bielinach Kapitulnych, w kam ieniołom ie na Wojtkoweji Górze, w ka
m ieniołomach w Barczy i na Sw iniej Górze w Dąbrowej. K w arcyty kam bryjskie b yły natom iast dem onstrowane na Ś w iętym K rzyżu i w ka
m ieniołom ie Wiśniówka.
T r z e c i d z i e ń Z j a z d u
W trzecim dniu Zjazdu odbyło się 5 wycieczek.
W y c i e c z k a I I A prowadzona przez Cz. Ż a k a biegła trasą w y cieczki I A.
W y c i e c z k a II B pod kierunkiem H. T o m c z y k a , E. T o m c z y - k o w e j i M. P a j c h l o w e j obejm owała ogólne zagadnienia paleozoiku regionu kieleckiego. U czestnikom tej w ycieczki pokazano piaskowce orti- dowe ordowiku w Bukowce oraz zalegające na arenigu w apienie w M ój- czy. W Brzezinach obserwowano piaskowce glaukonitowe oraz utw ory ilaste z graptolitam i arenigu. W kam ieniołom ie w Radkowicach obserw o
wano dolom ity eiflu i żyw etu, a na górze Zamkowej w Chęcinach oglą
dano w apienie płytow e z rogowcami górnego żyw etu oraz panoramę oko
licy. U tw ory cechsztynu w ykształcone w postaci zlepieńców „zygm untow- skich” zademonstrowano w kam ieniołom ie na Czerwonej Górze, nato
m iast w kam ieniołom ie w Bolechowicach — wapienie żyw etu z licznym i stromatoporami. D olny kambr był przedstawiony uczestnikom w ycieczki w odsłonięciach nad rzeką Bobrzą w Słowiku.
W y c i e c z k a I I C miała za zadanie przedstawienie w ykształcenia prawie całego dewonu w centralnej części Gór Św iętokrzyskich oraz sed y mentacji, stratygrafii i tektoniki dolnego karbonu w facji kulm owe j.
U czestnicy pod przewodnictwem J. C z e r m i ń s k i e g o i H. Ż a k o w e j zapoznali się z prawie kom pletnym profilem dewonu w Łagowie i z kar- bonem dolnym w okolicy Zaręb. W Zarębach z braku odsłonięć natural
nych zorganizowano w ystaw ę prób karbońskich (skał i fauny) oraz de- wońskich z przejawami bitum inów uzyskanych z szybików i wierceń.
W y c i e c z k a I I D prowadzona przez Z. R u b i n o w s k i e g o za
poznała uczestników z charakterem m ineralizacji kruszcowej w połud
niowo-zachodniej części paleozoiku świętokrzyskiego. P rzejaw y tej m i
neralizacji w postaci galeny i barytu oraz ślady dawnej działalności gór
niczej obserwowano na górze Moczydło w Jaworzni. Na górze Miedzianka zapoznano się ze znanym i złożami m iedzi oraz starym i kopalniami, które te złoża w yeksploatow ały. W Gałęzicach na górze Skałce obserwowano w apienie kostkowe z żyłkam i kalcytu i w pryśnięciam i galeny i barytu, natom iast na górze Stokówka zwiedzono kam ieniołom eksploatujący żyłow ą strefę kalcytową. Innego typu żyła kalcytowa, znana pod nazwą
„różanki” oglądana była w nieczynnym kam ieniołom ie na grzbiecie góry Zalejowej. W Brzezinach na zwałach szybików obserwowano piaskowce szarogłazowe im pregnowane hem atytem , będącym produktem utlenienia szam ozytu i syderytu.
W y c i e c z k a I I E pod kierunkiem J. R a d w a n a zaprowadziła uczestników, których celem było oglądanie surowców w ęglanow ych de
wonu w rejonie Kielc, do kam ieniołom u Kadzielnia a następnie na Kar- czówkę i do kam ieniołom u w Jaworzni. Na górze M oczydło obserwowano żyw eckie wapienie, w apienie dolom itow e i dolom ity. Inne w ystąpienia w apieni żyw etu pokazane b yły uczestnikom w Janowie i w kam ienioło
m ie w Sitkówce.
C z w a r t y d z i e ń Z j a z d u
W czw artym dniu Zjazdu odbyło się 5 w ycieczek.
W y c i e c z k a III A prowadzona przez R. M i c h n i a k a i Cz. Ż a- k a miała za zadanie zapoznanie uczestników z najstarszym i utworami Gór Św iętokrzyskich oraz z profilem litologicznym niektórych ogniw stratygraficznych kambru w e wschodniej części paleozoiku św iętokrzys
kiego. W K otuszowie zapoznano się z łupkami ilastym i i w kładkam i silnie zdiagenezowanych m ułowców górnego prekambru (ryfeju w edług J. S a m s o n o w i c z a ) . Utwory najniższego kambru (łupki jasieńskie) oglądano w Jasieniu. W yższe ogniwa kambru (w arstw y bazowskie) oglą
dano w Bazowie, a spągowe w arstw y poziomu holm iow ego w Gieraszo- wicach. W Bazowie oglądano niektóre rdzenie z w iercenia głębokiego prowadzonego przez Św iętokrzyską Stację Terenową IG. Ze w zględu na brak czasu zrezygnowano z odsłonięć w Królewicach, Bukówkach i w Wą- workowie. Natom iast uczestnikom pokazano środkowy kambr w profilu Gór Pieprzowych pod Sandomierzem, gdzie w yjaśnień w zakresie tekto
niki i m ikrotektoniki udzielał J. O b e r c.
W y c i e c z k a III B pod kierow nictwem H. T o m c z y k a , E. T o m - c z y k o w e j i M. P a j c h l o w e j była powtórzeniem trasy II B.
W y c i e c z k a HI C prowadzona przez H. Ż a k o w ą i A. K o s t e c - k ą miała za zadanie przedstawienie uczestnikom sedym entacji i straty
grafii cechsztynu peryferycznych zatok regionu kieleckiego i łysogórs- kiego oraz zapoznanie ich z ogólnym rozwojem straty graf iezno-facjalnym karbonu w południowo-zachodniej części Gór Św iętokrzyskich, w syn - klinie gałęzicko-bolecbowickiej. Morskie utw ory cechsztynu zaprezento
wano w Kajetanowie, natom iast zlepieńce cechsztynu w kam ieniołom ie Zygm untówka na Czerwonej Górze. Dolny karbon w facji wapienia w ę glow ego obserw owano w Gałęzicach pod górą Ostrówką, a na górze Skał
ka w tej w si oglądano utw ory cechsztynu dolnego i częściowo' środko
wego. Karbon w facji kulm owej przedstawiony był tylk o w postaci prób z wierceń w ykonanych w Gałęzicach.
W y c i e c z k a III D prowadzona przez M. N i e c i a i Z. R u b i n o w - s k i e g o obejm owała zagadnienie m ineralizacji kruszcowej w regionie łysoigórskim oraz w yniki badań archeologicznych dotyczących prehisto
rycznego górnictwa i hutnictw a świętokrzyskiego. U czestnicy zw iedzili w Nowej Słupii paw ilon m uzealny ze stanowiskam i dymarek, gdzie ob jaśnień udzielał K. B i e l e n i n i J. R a d w a n . W Rudkach zwiedzono kopalnię pirytu „Staszic”. W odsłonięciu w w ąwozie potoku Trzcianka w Nieczulicach oglądano m ineralizację kruszcową w obrębie zlepieńców cechsztyńskich. We Wzdole Kam ieńcu zapoznano się z mineralizacją kruszcową w ystępującą w strefie dyslokacyjnej rozpoznanej robotami górniczymi, a w końcu w kam ieniołom ie w Zagnańsku z m ineralizacją hem atytową i sy derytową.
W y c i e c z k a III E prowadzona przez J. C z e r m i ń s k i e g o i J. R a d w a n a miała za zadanie przedstawienie perspektyw icznych baz surowców w ęglanow ych w Górach Świętokrzyskich — w apienie żyw etu w Sukow ie i Borkowie.
Szczegółowo przedstawione b yły wapienie, dolom ity i m argle dewonu środkowego i górnego w okolicach Łagowa.
S y m p o z j u m p o z j a z d o w e
W dniu 20 września 1962 roku w sali konferencyjnej Św iętokrzyskiej Stacji Terenowej Instytutu Geologicznego w Kielcach odbyło się sym pozjum pozjazdowe, w którym w zięło udział 57 osób, w tym 14 gości z zagranicy. Sym pozjum otw orzył prof. dr H. Ś w i d z i ń s k i , przeka
zując następnie prowadzenie dr J. C z e r m i ń s k i e m u .
W pierwszej części sym pozjum zostały w ygłoszone w języku rosyj
skim dw a referaty p t.: „Problem y stratygrafii paleozoicznych osadów Wołynia i Podola” — przez prof. P. Ł. S z u l g ę z Kijowa i „Główne problemy stratygrafii permu i porównanie cechsztynu Europy zachodniej z profilam i ZSRR” — przez prof. D. L. S t i e p a n o w a z Leningradu.
Po referatach prof. dr H. Ś w i d z i ń s k i om ów ił najważniejsze za
gadnienia geologiczne z problem atyki Zjazdu oraz jeszcze raz podzięko- wał K om itetow i Organizacyjnemu za trudy organizacyjne.
W drugiej części sym pozjum odbyły się dyskusje w obrębie czterech grup specjalistycznych: dla kambru, ordowiko-syluru, dewonu-karbonu- -perm u i tektoniki. W yniki dyskusji przedstawili zebranym przewodni
czący poszczególnych grup, których w ypow iedzi zostały utrwalone na taśm ie m agnetofonowej.
Sprawozdanie z obrad g r u p y k a m b r y j s k i e j złożył mgr R. M i c h n i a k . Na w stępie om ówiono zagadnienie granicy kambru doi-
niego i środkowego w Górach Świętokrzyskich oraz podziału kambru dolnego na piętra — przeciwko czemu w ystępow ał w sensie term inolo
gicznym geolog radziecki R o z a n o w . Zdecydowano pozostać przy trój
dzielnym podziale kambru dolnego na piętro dolne subholm iowe, piętro środkowe holm iowe i piętro górne protolenusowe. Wyjaśniono' również pozycję stratygraficzną niektórych w ydzieleń lokalnych, jak np. w arstw y jasieńskie, w arstw y z Bazowa, W w yniku dyskusji ustalono również schem at tabeli stratygraficznej dl:a kambru wschodniej części gór Ś w ię to krzyskich na podstawie obszernych m ateriałów mgr R. M i c h n i a k a (prekambr i dolny kambr) i dr S. O r ł o w s k i e g o (środkowy kambr).
Dla om ówienia stratygrafii całego kambru św iętokrzyskiego postanowiono zebrać się w podobnym zespole po raz drugi w term inie późniejszym.
Uczestnicy g r u p y k a m b r y j s k i e j przeprowadzili krytykę przedstawionej na Zjeździe tabeli paleogeograficzno-stratygraficznej z podziałem na region łysogórski i kielecki. Tabela ta sugeruje zróżnico
w anie facjialne, którego dla kambru nie można na razie wprowadzać.
Postanowiono pierwszą nazwę zastąpić sform ułowaniem — północny ob
szar w ystępow ania kambru, drugą zaś — południow y obszar w ystępow a
nia kambru. Z początkiem października 1962 r. odbyło się drugie zebranie w tej, sprawie w gm achu W ydziału Geologii U niw ersytetu W arszaw
skiego, na którym dr S. O r ł o w s k i i mgr R. M i c h n i' a k przedstawili gotową już tablicę stratygraficzną dla kambru Gór Świętokrzyskich. Po dyskusji i wprowadzeniu pew nych zmian autorzy postanowili przekazać tę tablicę wraz z krótkim tekstem objaśniającym do druku w Przeglądzie Geologicznym.
W yniki pracy grupy o r d o w i c k o - s y l u r s k i e j przedstawił dr H. T o m c z y k. D yskusja toczyła się nad zagadnieniem granicy sylur — dewon w Polsoe. W edług dr C. H. H o l l a n d a z A nglii w P ol
sce w ystępują osady w yższe niż sensu stricto ludlow angielski i można by stworzyć now e piętro, ujm ujące te osady. Przedstawiono szczegółowo m ateriały dotyczące aktualnie opracow ywanych poziom ów graptolito- w ych z wierceń na obszarze platform owym , w podłożu Zapadliska przed- karpackiego, strefy krakowsko-m yszkowskiej. Dr H. T o m c z y k w yra
ził pogląd, że z braku szczegółowych opracowań ogrom nych miąższości osadów ludlow u (sensu lato) w ch w ili obecnej nie można jeszcze decy
dować się na w prowadzenie now ych term inów stratygraficznych. Po
nadto om awiano bardzo specjalistyczne zagadnienie w ystępow ania pozio
m ów z S aetograptu s leintw ardin en sis i M onograptus hercynicus i now ych gatunków graptolitów. W ymieniono też inform acje odnośnie do aktualnie przeprowadzanych prac nad oznaczeniam i graptolitów w różnych kra
jach. W końcu sw ego sprawozdania H. T o m c z y k poinform ował zebra
nych o w stępnych w ynikach uzyskanych z wierceń, a dotyczących roz
w oju najwyższego kambru w Łysogórach oraz ogólnie kontaktu kambru z ordowikiem w tym regionie.
W yniki dyskusji g r u p y d e w o ń s k o - k a r b o ń s k o - p e r m s - k i e j przedstawiła mgr M. P a j c h l o w a . Ze w zględu na obszerny te
m at poruszono jedynie zagadnienia najistotniejsze, rozpoczynając od de
wonu. Zdaniem dyskutantów należy utrzym ać stosow any obecnie w Gó
rach Św iętokrzyskich podział dolnego dewonu na trzy piętra, przy czym dokumentacji faunistycznej w ym aga piętro zigen. Dla określenia dolnego piętra dew onu środkowego stosow ane są dw a term iny -— eifel i kuw in w charakterze synonim ów stratygraficznych. Uczestnicy dyskusji w y pow iedzieli się za pozostawieniem n azw y eifel. Granicę m iędzy eiflem
36 R o c z n i k P T G t. X X X I I I z. 4
a żyw etem przeprowadza się w spągu w arstw zawierających amfipory.
Podobną zasadę przyjęto dla dew onu Moraw, o czym poinform ował ze
branych dr I. C h l u p a ć z Pragi. Słabo dotąd udokumentowaną paleon
tologicznie granicę m iędzy franem a żyw etem proponuje się tym czasowo oprzeć na przesłankach li tostraty graficznych, przyjmując, że utw ory bio- hercnalne należą już do franu. Na podstawie zespołu goniatytów gralnicę m iędzy fam enem dolnym a środkowym należy położyć ponad poziomem cheilocerasowym . Sprawą do rozwiązania jest przeprowadzenie korelacji stratygraficznej m iędzy osadami w apiennym i zawierającym i klym enie i osadami facji łupkowo-m arglistej fam enu świętokrzyskiego. Rozwiąza
nie spornego zagadnienia granicy m iędzy dew onem a karbonem w ob
szarze św iętokrzyskim um ożliwią w dużym stoipniu głębokie otw ory lo
kalizowane obecnie na północny zachód, zachód i południowy zachód od Gór Świętokrzyskich. W celu uzupełnienia dokum entacji paleontolo
gicznej karbonu w Polsce, opartej głów nie na makrofaunie, należy dążyć do opracowania mikrofauny. U m ożliw i to skorelowanie naszych osadów z utworami karbońskimi niecki lw ow skiej. Ten postulat poparła prof. P. Ł. S z u l g a z Kijowa.
W odniesieniu do permu w ysunięto sugestie dotyczące m ożliwości przeprowadzenia korelacji osadów facji brzeżnej cechsztynu Gór Św ięto
krzyskich z osadami tej facji w innych regionach Polski, szczególnie w Sudetach. Ponadto zaproponowano zastosowanie nom enklatury Z1; Z2, Z3 i Z4 dla cechsztynu w celu łatw iejszej korelacji z osadami basenów salinarnych. Takie stanowisko zajął również prof. D. L. S t i e p a n o w z Leningradu. W dyskusji zwrócono również uwagę na konieczność opra
cowania zespołów makro- i m ikrofauny cechsztynu w Górach Św ięto
krzyskich i w Sudetach.
W yniki dyskusji g r u p y t e k t o n i c z n e j przedstawił mgr inż.
Zb. R u b i n ó w s ki . Obradowano głów nie nad zagadnieniami tektoniki.
Pierw szym dyskutow anym problemem była sprawa „pięter struktural
nych”. Grupa nie w ysunęła żadnych zastrzeżeń co do stosowania tego terminu. Omawiano następnie problem w ieku głów nych fałdowań Gór Świętokrzyskich. Część dyskutantów stała na stanowisku odrębności strukturalnej i tektonicznej obydw u regionów w ydzielanych w paleo- zoiku Gór Św iętokrzyskich. Ich zdaniem region południowy (kielecki) reprezentuje orogen młodokaledoński, natom iast północny (łysogórski) hercyński. Inna grupa uważała orogenezę hercyńską jako zasadniczą, w której w yniku u legły sfałdowaniu całe Góry Św iętokrzyskie. Z d ys
kusji w ysunięto w spólny w niosek o konieczności wzm ożenia szczegóło
w ych badań w kierunku w yjaśnienia podstawowych problem ów tektoniki regionalnej. Pokrótce przedyskutowano również problem y genezy złóż kruszców w Górach Świętokrzyskich, przy czym dr L. P e 9 t h y przed
staw ił oryginalną koncepcję genezy złóż na drodze tektoniczne-sekrecyj- nej m obilizacji roztworów.
Cz. Żak
RESUME
16 — 19 septembre 1962 a eu lieu a Kielce la X X X V Reunion Scien- tifique A nnuelle de la Societe Geologique de Pologne.
Le premier jour fut consacre aux conferences geologiques:
1. M m e M. P a j c h e l : „Stratigraphie et repartition faciale du Paleo- zoi'que des Montagnes de St. Croix”.
2. C z. Ż a k : „Esquisse tectonique du Paleozoique des Montagnes de St. Croix”.
3. Z b. R u b i n o w s k i : „Matieres prem ieres du Paleozoique des Mon
tagnes de St. Croix”.
Une suite d’excursions dans les diverses regions des M ontagnes de St. Croix rem plirent les trois journees suivantes.
P r e m i e r e j o u r n e e d’e x c u r s i o n s
E x c u r s i o n I A, dirigee par M. C z. Ż a k et Mme H. Ż a k : geo
logie de la region des Łysogóry, en particulier les problem es de la sedi
m entation du Cambrien e t du D evonien inferieur, ainsi que de la strati
graphie du Carbonifere iinferieur du facies de Culm de la region de K ielce et du Zechstein du facies maritime.
E x c u r s i o n I B , dirigee par M. H. T o m c z y k et Mme E. T o m - c z y k a fait connaitre aux participants la stratigraphie detaillee et le developpem ent facial de l ’Ordovicien et du Silurien dans le synclinal de Bardo e t dans le synclinal de Międzygórze.
E x c u r s i o n I B2, dirigee par W. R y k a et Zb. R u b i n o w s k i . On a presente les m anifestations du m agm atism e dans la region de Kielce.
E x c u r s i o n I C, dirigee par Mme P a j c h e l . Formations du D evonien et partiellem ent du Cambrien.
E x c u r s i o n I D , dirigee par E. M a s z o ń s k i : problemes hydro- geologiques.
E x c u r s i o n I E , dirigee par M. R u s k i e w i c z , R. P a ł u b i c k i et S. L e w o w i c k i : problemes des m atieres premieres quartzitiques.
D e u x i e m e j o u r n e e d ’e x c u r s i o n s E x c u r s i o n II A, traeee comme I A
E x c u r s i o n II B, dirigee par M. H. T o m c z y k , Mme E. T o m - c z y k et Mme M. P a j c h e l . Problem es generaux du Paleozoique de la region de Kielce.
E x c u r s i o n I I C, dirigee par J. C z e r m i ń s k i et Mme H . Ż a k , avait pour but de presenter aux participants la formation du Devonien presque entier de la partie centrale des Montagnes de St. Croix, ainsi que la sedim entation, la stratigraphie et la tectonique du Carbonifere du facies de Culm.
E x c u r s i o n II D, fut dirigee par Z b . R u b i n o w s k i , qui a fait connaitre aux participants le caractere de la m etallogenie dans la partie sud-w est du Paleozoique des Montagnes de St. Croix.
E x c u r s i o n II E, dirigee par J. R a d w a n , carriere Kadzielnia, la colline Karczówka e t la carriere a Jaworzno, les participants ont eu la possibilite de prendre connaissance des matieres carbonates du D evo
nien de la region de Kielce.
T r o i s i e m e j o u r n e e d’e x c u r s i o n s
E x c u r s i o n III A. dirigee par R. M i c h n i a k et C z. Ż a k , qui ont presente le profile lithologique du Cambrien de la partie orientale du
Paleozoique des Montagnes des St. Croix.
E x c u r s i o n I I I B e ’etait la repetition du tracee II B.
E x c u r s i o n III C, dirigee par Mme H. Ż a k e t M ile A. K o s t e c k a , a presente la sedim entation et la stratigraphie du Zechstein de la
region de Kielce e t de Łysogóry et du Carbonifere dans la partie sud-w est des Montagnes de St. Croix.
E x c u r s i o n III D, dirilgee ;par M. N i e ć et Z b. R u b i n o w s k i , comprenait les problem es de la m etallogenie dans la region de Łysogóry, il y furent presentes les resultats des recherches archeologiques concer
nant 1’exploration m iniere e t la m etallurgie prehistoriques dans les Mon
tagnes de St. Croix.
E x c u r s i o n III E, dirigee par J. C z e r m i ń s k i et J. R a d w a n . On a presente aux participants les bases perspectives des m atieres carbonates dans les Mo>ntagnes de St. Croix e t specialem ent les calcaires du G ivetien a Suków et a Borków, on a exam ine les calcaires;, les do- lom ies et les marnes du Devonien m oyen et superieur aux environs de Łagów.
Cz. ż a k traduit
par M. Langie
3. W A L N Y Z J A Z D D E L E G A T Ó W P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A G E O L O G I C Z N E G O W K I E L C A C H
4
W alny Zjazd D elegatów PTG rozpoczął sw oje obrady w dniu 16 w rze
śnia 1962 r., o godz. 17,30, przy obecności 53 osób (delegatów, członków Zarządu Głównego i Głównej K om isji R ewizyjnej). Na w niosek prze
wodniczącego Zarządu G łównego zebrani przyjęli następujący porządek dzienny:
1. Otwarcie zebrania, wybór przewodniczącego i sekretarzy, 2. Odczytanie protokółu z poprzedniego zebrania,
3. Sprawozdanie i w nioski Zarządu Głównego, 4. Sprawozdanie Głównej K om isji Rewizyjnej, 5. Sprawozdania i wnioski Oddziałów Towarzystwa, 6. Dyskusja nad sprawozdaniami i przyjęcie wniosków, 7. Wolne wnioski.
Na przewodniczącego W alnego Zjazdu wybrano prof. dr Z. P a z d r ę, a na sekretarzy — dr A. K l e c z k o w s k i e g o i mgr F. F r ą c z k a.
Protokół z W alnego Zjazdu D elegatów w Sanoku, odczytany przez dra S. A l e x a n d r o w i c z a został przyjęty bez poprawek. Następnie prof. dr H. Ś w i d z i ń s k i złożył obszerne sprawozdanie z działalności Zarządu Głównego, prof. dr W. K r a c h odczytał sprawozdanie Głównej Kom isji R ewizyjnej. Sprawozdanie z działalności oddziałów i ośrodków Towarzystwa złożyli: prof. dr L. S a w i c k i', prof. dr K. M a ś l a n k i e- w i c z, mgr J. C z e r n i c k i , dr C z, Ż a k , dr W. M a r c h a c z, mgr K. S c h o e n e i c h , dr W. P i o t r o w i c z .
Po dyskusji nad sprawozdaniam i zebrani uchw alili powołanie dwóch członków honorowych Towarzystwa: prof. dr M. F i l i p e s c u i prof. dr G. M u r g e a n u z Rumunii ze w zględu na ich działalność naukową specjalnie w dziedzinie geologii Karpat oraz za współpracę z Polską i za
tw ierdzili nowe oddziały PTG: Górnośląski i Kielecki.
W w olnych wnioskach doc. A. C z e k a l s k a , prof. E. P a s s e n d o r f e r i mgr E. K o z i o ł podkreślili konieczność opracowywania naukowego zbiorów geologicznych w muzeach regionalnych i udzielania przez Towarzystwo naukowej pomocy przy reorganizacji tych muzeów.
S. A le xa n dro w icz
