Nasz Przyjaciel : bezpłatny, niedzielny dodatek do "Głosu Pomorza" 1938.07.03, R. 20[!], nr 17 [i.e. 18]

BEZPŁATNY, NIEDZIELNY DODATEK DO „GŁOSU POMORZA"

Nr 17 A Wąbrzeźno, dnia 3 lipca 1938 r. w RokSO

4 niedziela po Zesłaniu Ducha Świętego

LEKCJA

z listu św. Pawła do Rzymian rozdz. 8, w. 18—23.

Bracia! Mam za to, iż utrapienia tego czasu niniej­

szego nie są godne przyszłej chwały, Iktóra się u nas objawi. Albowiem oczekiwanie stworzenia oczekiwa obja­

wienia synów Bożych. Bo próżności poddane jest stwo­

rzenie, nie dobrowolnie, ale dlatego, który je poddał pod nadzieją; bo i samo stworzenie będzie wyswobodzone z niewolstwa skażenia na wolność chwały synów Bożych.

Wiemy bowiem, iż wszystko stworzenie wzdycha i jako rodząca boleje aż dotąd. A nietylko ono, ale i my sami mający pierwiastki Ducha i sami w sobie wzdychamy, o- czekiwając przywłaszczenia synów Bożych, odkupienia ciała naszego w Chrystusie Jezusie, Panu naszym,

EWAMJELJA

św. Łukasza rozdz. 5, wiersz 1 — 11.

Onego czasu, gdy rzesze nalegały na Je­

zusa, aby słuchały Słowa Bożego, a On stał podle jeziora Genezaret i ujrzał dwie łodzie stojące przy jeziorze, a rybitwi wyszli byli i płókali sieci, wszedłszy w jedną łódź, która była Symonowa, prosił go, aby maluczko od­

jechał od ziemi. A siadłszy, uczył rzesze z ło­

dzi. A gdy przestał mówić, rzekł do Symona:

Zajedź na głębie, a zapuśćcie sieci wasze na połów. A Symon odpowiedziawszy, rzekł Mu:

Nauczycielu, przez całą noc pracując, niceśmy nie ułowili: wszakże na słowo Twe zapuszczę sieci. A gdy to uczynili, zagarnęli ryb mnó­

stwo wielkie i rwała się sieć ich. I skinęli na towarzysze, co byli w drugiej łodzi, aby przy­

byli i ratowali ich. I przybyli i napełnili obie łódki, tak iż się mało nie zanurzały. Co wi­

dząc Symon Piotr, upadł u kolan Jezusowych,

JVynijdz ode mnie, bom jest grzeszny, Panie!

mówiąc: Wynijdź ode mnie, boni jest czło­

wiek grzeszny, Panie! Albowiem go było zdu­

mienie ogarnęło i wszystkich, co przy nim by­

li, z połowu ryb, który pojmali. Także też Ja- kóba i Jana, synów Zebedeuszowych, którzy by li towarzysze Symonowi. I rzekł Jezus do Symona: Nie bój się, odtąd już ludzi łowić będziesz. A wyciągnąwszy łodzie na ziemię, wszystko opuściwszy, szli za Nim.

NAUKA

Czemu Pan Jezus wsiadł w łódkę?

/Gdyż liczne rzesze stały na brzegu a ka­

wał ziemi ponad jeziorem był zbyt wąski. — Aby Go więc wszyscy usłyszeć mogli, zajął miejsce w czółnie i stamtąd, jakby z kazalni­

cy, pouczał lud chciwy nauki. .

„NASZ PRZYJACIEL"

„ D u c h y “ n a s e a n s a c h

z a p a d ł s ię w p o d z ie m ia .

Z a g a d n ie n ie s p iry ty z m u w ś w ie tle n a u k i i re lig ii

Z a g a d n ie n ie s p ir y ty z m u i je g o łą c z ­ n o ś c i z ż y c ie m p rz y s z ły m m im o k ilk u ­ d z ie się c io le tn ic h p r z e s z ło d o c ie k a ń je s t w c ią ż n ie z m ie rn ie tr u d n e i c ie m n e . C z a s p e łn e g o ś w ia tła , o ile s ię z d a je , n ie n a d ­ s z e d ł. Z d a n ie to , w y p o w ie d z ia n e w s w o ­ im c z a s ie p r z e z b a d a c z a z ja w is k s p ir y ­ ty s ty c z n y c h A n g e lli Z e c c h i, p r z y to c z y ł o s ta tn io d r. G . B a rd i w s w e j n o w e j k s ią ż c e o z a g a d n ie n ia c h p a r a p s y c h o lo ­ g ii, k tó r a w y w o ła ła o ż y w io n ą d y s k u s ję n a ła m a c h p ra sy . M . in . „ L ‘A v v e n ire d‘I ta lia “ p o d k r e ś la , ż e n ie p o d o b n a le k ­ c e w a ż y ć ju ż d z iś n a d z w y c z a jn e g o ro z ­ p o w s z e c h n ie n ia s ię p r a k ty k s p ir y ty s ty ­ c z n y c h .

W r. 1 9 0 0 S to w a rz y s z e n ie S ta n ó w Z je d n o c z o n y c h i K a n a d y o g ło s iło , iż ilo ś ć m e d ió w u r z ą d z a ją c y c h s e a n sy w ty c h k r a ja c h , s ię g a ła p o w y ż e j c y f ry 1 0 0 0 0 . P r ó c z te g o b y ło 3 5 0 m ó w c ó w p r o p a g a to r ó w , 3 0 0 to w a r z y s tw s p iry ty ­ s ty c z n y c h , 8 2 ś w ią ty ń „ s p ir y tu a lis ty c z - n y c h“ . W c h w ili o b e c n e j n ie ła tw o je s t d a ć d o k ła d n e d a n e s ta ty s ty c z n e , a le w y - d a je s ię — ja k tw ie rd z i M o rse lli — ż e to w a r z y s tw a s p ir y ty s ty c z n e m u s z ą d o ­ c h o d z ić te r a z d o ty s ię c y , a c z ło n k ó w - s p iry ty s tó w b ę d ą m ilio n y .

Z a r ó w n o z e s tro n y te o lo g ó w — p i- s z e A . Z e c c h i — i w o g ó le ty c h , k tó rz y

m ó w i P . M a in a g h : „ S p iry ty z m n ie je s t g o n itw ą z a n a u k ą , le c z g o n itw ą z a u - m a rły m i“ .

G d y p r z e d n ie d a w n y m i je s z c z e la ty w ła d z a d u c h o w n a o g r a n ic z a ła s ię d o g a ­ n ie n ia p r a k ty k m e d iu m ic z n y c h , k ie d y rz e c z s z ła o w y w o ły w a n ie d u c h ó w , to o d p o w ie d ź k o n g re g a c ji ś w . O fic ju m z d a tą 2 7 k w ie tn ia 1 9 1 7 r. p o tę p ia je b e z ­ w z g lę d n ie . O to te k s t d o k u m e n tu :

Z a p y ta n ie : „ C z y d o z w o lo n e je s t a s y ­ s to w a n ie p rz y m a n if e s ta c ja c h s p ir y ty ­ s ty c z n y c h , b ą d ź z u d z ia łe m , b ą d ź te ż b e z u d z ia łu m e d iu m , z p o m o c ą , c z y b e z p o m o c y h ip n o z y , k ie d y s ię s łu c h a , k ie ­ d y s ię ty lk o p r z y g lą d a i k ie d y s ię m il­

c z ą c o p r o te s tu je p rz e c iw k o w s z e lk ie j c h ę c i k o m u n ik o w a n ia s ię z d u c h a m i z ły m i?

O d p o w ie d ź : O d m o w a n a w s z y stk o " .

S k a rb y z c z a s ó w H e ro d a

P o m ię d z y C z e rw o n y m i M a rtw y m m o rz e m c ią g n ie s ię p o e ty c z n a ró w n in a z w a n a p rz e z A ra b ó w W a d i-W o u c a , c z y ­ li d o lin a M o jż e s z a .

W ro k u 1 9 1 2 a rc h e o lo g n ie m ie c k i d r B u r g h a r d t o d k r y ł ta m ru in y m ia s ta P e ­ tr a , z a m ie sz k iw a n e g o o n g iś p rz e z p le ­ m ię k o rs a rs k ie . W p ie rw sz y m w ie k u p o C h ry s tu s ie k o r s a rz e w y g in ę li, a m ia ­ s to ic h p o w o li z a n ik ło .

W ia tr p u s ty n i p r z y s y p a ł je p ia s k ie m i p o z o s ta ła ty lk o le g e n d a , p o w ta r z a n a p rz e z B e d u in ó w d a w n e j ś w ie tn o ś c i z m a r ły c h m ie sz k a ń c ó w .

P r z e d k ilk u ty g o d n ia m i w y s ła ło b r y ­ ty js k ie m u z e u m e k s p e d y c ję n a u k o w ą w d o lin ę M o jż e s z a . U c z e n i n ie n a tr a ­ fili je d n a k n a n ic g o d n ie js z e g o u w a g i.

D o p ie ro p r z e d k ilk u n a s tu d n ia m i p r z y p a d e k z rz ą d z ił, iż w g łę b o k ic h p o d ­ z ie m n y c h c h o d n ik a c h z n a le z io n o n ie ­ p r z e b ra n e b o g a c tw a , k tó r y c h w a r to ść r e a ln a o b lic z a n a ty lk o n a c ię ż a r z ło ta , s r e b r a i d ro g ic h k a m ie n i o k o ło 4 m ili­

o n y f u n tó w s z e re l.

N a r u in a c h P e try z n a la z ła s ię p r z y ­ p a d k o w o p e w n a ro d z in a b e d u iń s k a .

P o c z ą ł w o ła ć o r a tu n e k , le c z g łę b o ­ k o ś ć p iw n ic y b y ła ta k w ie lk a , iż n ic m o ż n a b y ło p rz y b y ć m u n a ty c h m ia st z

p o m o c ą .

B e d u in p o c z ą ł w ię c s z u k a ć wyjścia

i z a b łą k a ł s ię w la b iry n c ie p o d z ie m n y c h c h o d n ik ó w .

P o p rz e b y c iu w ie lu k o r y ta r z y z n a ­ la z ł s ię n a g le w o b s z e rn e j s a li c io s a n e j z k a m ie n ia .

N a g ra n ito w y c h p ó łk a c h z n a jd o w a ­ ły s ię p o u k ła d a n e w p o r z ą d k u p ie r ś c ie ­ n ie , n a r a m ie n n ik i, k o lie , b ro s z e i n a ­ c z y n ia z e z ło ta i s re b ra . P e rły i d ro g ie k a m ie n ie p o c h o w a n e b y ły w m e ta lo ­ w y c h s k rz y n k a c h p r z e ż a r ty c h ju ż rd z ą i ś n ie d z ią .

O p o w ia d a n ia m ło d e g o A ra b a d o ­ ta r ły d o u s z u A n g lik ó w . B a w ią c a w p o b liż u P e tr y e k s p e d y c ja n a u k o w a p o ­ s ta n o w iła z b a d a ć ta je m n ic z e p o d z ie m ia i n a tr a f iła n a s k a rb y .

Z n a le z io n e p rz e d m io ty p o c h o d z ą z c z a s ó w k ró la H e r o d a i n o s z ą je g o m o ­ n o g ra m y . W ta k ie to w ła ś n ie n a r a m ie n ­ n ik i i b ro s z e u b ie ra ć s ię m u s ia ła S a lo ­ m e , g d y p ro s iła k r ó la o g ło w ę ś w ię te g o J a n a , ta ń c z ą c o b łą k a ń c z y ta n .

b a d a ją s p ir y ty z m w o s ta tn ic h c z a s a c h

w ś w ie tle p ra w d z iw e j m y ś li re lig ijn e j c h r z e śc ija ń s k ie j, z m ia n a z a p a tr y w a ń je s t n ie z a p r z e c z a ln a . D z is ia j w p r z e c iw ­ s ta w ie n iu d o p rz e s z ło ś c i, c i, k tó rz y b a ­ d a ją z a g a d n ie n ie s p ir y ty z m u , n ie p o d ­ c ią g a ją ju ż r y c z a łte m z ja w is k s p ir y ty ­ s ty c z n y c h p o d d z ia ła n ie s z a ta n a . B io rą c p o d u w a g ę n a jn o w s z e b a d a n ia z ja w is k i p s y c h ic z n y c h n a d n a tu r a ln y c h , u c z e n i i s k ła n ia ją s ię p o w a ż n ie d o p rz y p is y w a - | n ia ic h c z y n n ik o m n a tu r a ln y m .

„ Z e m ię d z y a d e p ta m i s p ir y ty z m u — ' p is z e M o rse lli — s ą f a n a ty c y b liż s i b re - ; d z e n ia , n iż c h ło d n e g o i s p o k o jn e g o ro - , z u m o w a n ia i p o d a tn i s k u tk o m te g o d o • w s z e lk ic h z a b u r z e ń p s y c h ic z n y c h , je s t : f a k te m ła tw o i p o w s z e c h n ie o b s e rw o ­ w a n y m " .

C o s k ła n ia p r z e w a ż n ie lu d z i w n a - ; s z y c h c z a s a c h d o u c z e s tn ic z e n ia w s e - ’ a n s a c h s p ir y ty s ty c z n y c h ?

N a to p y ta n ie o d p o w ia d a A . Z e c c h i

w te n s p o s ó b : ,P r z y c z y n ą w ie lk ie g o p o ­ w o d z e n ia n o w o c z e sn e g o s p iry ty z m u n ie je s t b y n a jm n ie j tr o s k a n a u k o w a ; g łó w ­ n y m m o ty w e m n ie je s t w ty m w y p a d k u ła k n ie n ie o d k r y c ia n o w y c h p ra w fiz y - j c z n y c h lu b p s y c h ic z n y c h ... O s o b y , p rz y - i s tę p u ją c e d o s p iry ty z m u z p o d o b n ą m y - a ś lą , s ą b a r d z o n ie lic z n e . P o b u d k i, p o p y - * c h a ją c e ty lu lu d z i n a to tr u d n e d o u - p r a w y p o le b a d a ń , b y w a ją ro z m a ite , g łó w n ie je d n a k s p iry ty z m p o c ią g a d la te g o , „ ż e m a s ię p r z e k o n a n ie w c h o d z e ­ n ia z je g o p o m o c ą w s ty c z n o ś ć z e ś w ia ­ te m n ie w id z ia ln y m , z ty m i u k o c h a n y m i, 1 k tó r y c h n a m ś m ie rć w y d a rła " . D o b rz e <

B la sk i i n ę d z e a rty s ty -lilip u ta

M a ły D e lfin fra n c u s k i b y ł in te lig e n tn y m c z ło w ie k ie m

N ie d a w n o te m u w n ió s ł s k a rg ę d o s ą d u J w K a ir z e p e w ie n lilip u t, z a g n ie w a n y n a re - ; d a k to r a p e w n e j g a z e ty a r a b s k ie j. R e d a k - | to r n a p is a ł b o w ie m , ż e lilip u c i s ą m n ie j in - | te lig e n tn i, n iż lu d z ie n o r m a ln e g o w z ro s tu , j L ilip u t n a d o w ó d n ie s łu s z n o ś c i te g o tw ie r- j d z e n ia p r z y to c z y ł r ó ż n y c h lilip u tó w , k tó r z y >

d o s z li w ż y c iu d o w y b itn y c h s ta n o w is k , o d - ? z n a c z a ją c s ię w y s o k ą in te lig e n c ją .

L ilip u t e g is k i, g d y b y g o b y ł z n a ł, p rz y - i to c z y łb y ta k ż e i f ra n c u s k ie g o lilip u ta D e l- i f in a , k tó r y w ż y c iu a r ty s ty c z n y m s to lic y ; F r a n c ji o d g r y w a ł p r z e z k ilk a d z ie s ią t la t • w ie lk ą ro lę . D e lf in , k tó r y p r z e d trz y d z ie s tu . k ilk u la ty p r z y b y ł d o P a ry ż a , z n a n y b y ł k il­

k u g e n e ra c jo m z e s w y c h w y s tę p ó w w ró ż - ! n y c h r e w ia c h i k a b a re ta c h . Z w ie lk im ta ­ le n te m w y k o n y w a ł n a jm o d n ie js z e p ie ś n i s e z o n u , z d o b y w a ją c s o b ie d u ż ą p o p u la rn o ś ć

w ś ró d p u b lic z n o ś c i. j

D e lf in b y ł c z ło w ie k ie m w ie lc e in te li- j g e n tn y m , p r z e w y ż s z a ją c y m w ty m w z g lę - j d z ie — w b re w tw ie r d z e n iu a ra b s k ie g o re - * d a k to r a — w ie lu lu d z i w y s o k ie g o w z ro s tu . | J a k b o w ie m w ia d o m o , w z ro s t n ie z a w s z e id z ie w p a rz e z ro z u m e m ...

N ie s te ty , ż y c ie je s t r ó w n ie ż o k r u tn e d la lu d z i n o r m a ln e g o w z ro s tu , ja k i d la lilip u ­ tó w . O d c z u ł to b o le ś n ie D e lf in .

G d y m ia n o w ic ie z a c z ą ł b a rd z ie j s ię s ta rz e ć , o d a w n y m u lu b ie ń c u p u b lic z n o ś c i z a p o m n ia n o . N ik t ju ż n ie c h c ia ł z a a n g a ż o ­

w a ć m a łe g o ś p ie w a k a , k tó r e g o m ie js c e n a s c e n ie z a ję li in n i.

L ilip u t c ie rp i z a ś ta k s a m o ja k k a ż d y in n y c z ło w ie k . D e lf in c ie r p ia ł d łu g i c z a s , k r y ją c s w o ją n ę d z ę p r z e d o b c y m i. W re s z c ie m a ły c z ło w ie k n ie w y trz y m a ł. P o p e łn ił s a ­ m o b ó js tw o , tru ją c s ię g a z e m , ja k to c z y ­ n ią n ie je d n o k r o tn ie lu d z ie n o rm a ln e g o w z ro s tu , g d y im z a b ra k n ie w ia ry w p r z y ­ s z ło ś c i i s iły d o w y trw a n ia w w a lc e z p r z e ­ c iw ie ń s tw a m i lo s u ...

P o g rz e b D e lf in a o d b y ł s ię p r z e d k ilk u d n ia m i. W ie lu z g ro m a d z iło s ię n a n im a r­

ty s tó w , b y ły c h k o le g ó w m a łe g o D e lf in a , w ie le o s ó b s p o ś ró d s ta rs z e j g e n e ra c ji, pa­

m ię ta ją c y c h , ja k to p r z e d k ilk u d z ie s ię c iu la ty b a w ił ic h ś p ie w a k -lilip u t.

T a k s ię s k o ń c z y ła k a r ie r a m a łe g o a r ty ­ s ty , k tó r e g o ż y c ie m ia ło w ie le b la s k ó w , a

z a k o ń c z y ło s ię w n ę d z y , ja k to je s t ju ż lo­

s e m w ie lu a r ty s tó w ...

I c h o ć b y w im ię p a m ię c i m a łe g o D e lf i­

n a , r e d a k to r a r a b s k i p o w in ie n p r z e g ra ć p ro c e s . P a ry s k i lilip u t b y ł b o w ie m p e łn y m c z ło w ie k ie m , c h o c ia ż n a tu r a d a ła m u n is k i w z ro s t.

T a rg n a d z ie w c z ę ta

B R U K S E L A . J a k c o r o c z n ie , ta k i w ty m r o k u u r z ą d z o n o w m ie js c o w o ś c i E c a u s - s in e s , k o ło B ru k s e li, tra d y c y jn y ta rg n a d z ie w c z ę ta . „ T a rg " te n o d b y w a s ię c o ro c z ­ n ie w p ie rw s z y m d n iu Z ie lo n y c h Ś w ią t. T a w e s o ła u r o c z y s to ś ć , k tó r a m a c h a r a k te r ja rm a rk u , w y s z ła z in ic ja ty w y d z ie w c z ą t z E c a u s s in e s w r o k u 1 9 0 3 , p o n ie w a ż w ro k u ty m ja k im ś d z iw n y m z b ie g ie m o k o lic z n o ś c i n ie b y ło k a n d y d a tó w d o m a łż e ń s tw a , a n i

„ n a le k a r s tw o " . N a w e t o g ło s z e n ia m a try ­ m o n ia ln e , z a m ie s z c z a n e w p is m a c h , n ie d a ­ w a ły p o z y ty w n y c h w y n ik ó w . W o b e c te g o

k a n d y d a tk i d o m a łż e ń s tw a zawiązały »po-

c ja ln y z w ią z e k , k tó re g o c e le m było wy­

b rn ię c ie z te j tr u d n e j i p r z y k r e j sytuacji.

A k c ja ta o d n io s ła p o ż ą d a n e w y n ik i, albo­

w ie m p o m y s ło w e i e n e rg ic z n e z a p ro je k to ­ w a ły w ty m ro k u z ja z d m ło d y c h mężczyzn,

n a k tó r y p rz y b y li z a in try g o w a n i m ło d z ie ń ­ c y n a w e t z z a g ra n ic y , b o z P a ry ż a i L o n d y ­ n u . „ T a r g " u d a ł s ię d o s k o n a le , b o w ie m s a m y c h P a ry ż a n p r z y b y ło 2 0 0 . M im o to,

ż e p r a s a e u r o p e js k a w ia d o m o ś c i o te j o s o ­ b liw e j a k c ji z a o p a try w a ła w z ło ś liw e ko­

m e n ta rz e , w y n ik z o s ta ł o s ią g n ię ty , a lb o ­ w ie m w ie le z k a n d y d a te k d o m a łż e ń s tw a

K ró lo w a E lż b ie ta b y ła ... m ę ż c z y z n ą

S e n s a c y jn a te z a h is to ry k a a n g ie ls k ie g o

H is to r y k a n g ie ls k i K e n n e th A . M illi­

c a n z e s ta w ił i o g ło s ił s z e re g fa k tó w , k tó r e m a ją ś w ia d c z y ć , ż e n ie p rz y ja c ió ł- k a M a rii S tu a r t, k ró lo w a E lż b ie ta , b y ła m ę ż c z y z n ą . U tr z y m u je o n m ia n o w ic ie , i iż c ó r k a H e n r y k a V I I I i A n n y B o le y n | u m a r ła ja k o d z ie c k o , a n a tr o n w s tą p i! ’ p o d je j im ie n ie m m ę ż c z y z n a .

W r. 1 5 4 3 w y b u c h ła w L o n d y n ie d ż u - * m a . D z ie s ię c io le tn ią c ó re c z k ę E lż b ie tę w y s ła n o p o d o p ie k ą g u w e rn a n tk i K a ta ­ rz y n y A s h le y i k o n iu s z e g o T o m a s z a P a r ry d o p a ła c y k u m y ś liw sk ie g o O v e r­

c o u r t w h r a b s tw ie G lu c e s te r. T a m z d a ­ n ie m M illic a n a m a ła k s ię ż n ic z k a z a p a ­ d ła n a d ż u m ę i z w io s n ą u m a rła . T w ie r­

d z i o n d a le j, ż e w d n iu je j ś m ie rc i z a p o ­ w ie d z ia ł 's w ó j p r z y ja z d k ró l H e n ry k . <

G u w e r n a n tk a i k o n iu sz y , z n a ją c p o ry w - s c z e je g o u s p o so b ie n ie , o b a w ia li s ię , ż e i n a w ie ś ć -o z g o n ie c ó rk i m o ż e n a ty c h - I m ia s t k a z a ć ic h z g ła d z ić . O d c h o d z ą c o d j z m y s łó w z p r z e r a ż e n ia , s z u k a li w o k o - ! lic y d z ie s ię c io le tn ie j d z ie w c z y n k i, k tó r a ' b y o d e g r a ła ro lę k s ię ż n ic z k i. N ie z n a j­

d u ją c o d p o w ie d n ie j d z ie w c z y n k i, p o r ­ w a li c z y te ż k u p ili o d o p ie k u n ó w c h ło ­ p c a , p rz y w ie ź li g o n a z a m e k i u c z y li p r z e z c a ły d z ie ń , ja k m a s ię z a c h o w y ­ w a ć . Z b a lk o n u p o z d ro w ił c h ło p ie c k r ó ­

la c ie n k im d z ie w c z ę c y m g ło s ik ie m , H e n r y k o d p o w ie d z ia ł ż y c z liw y m s k in ie ­ n ie m i n ie tr o s z c z y ł s ię w ię c e j o d z ie c ­ k o , p o c h ło n ię ty p o lo w a n ie m . P o p a ru d n ia c h p o w ró c ił d o L o n d y n u .

T u n a s tę p u je n a js ła b s z y p u n k t w d o ­ w o d z e n ia c h h is to r y k a . N ie m o ż n a b o ­ w ie m z ro z u m ie ć , d la c z e g o d w o je w s p ó l­

n ik ó w g ra ło d a le j k o m e d ię , z a m ia s t u - c ie c lu b s p o k o jn ie ju ż p o s z u k a ć ż e ń ­ s k ie j z a s tę p c z y n i k s ię ż n ic z k i. A le M illi­

c a n n ie tr o s z c z y s ię o to , ty lk o p r z y ta ­ c z a d a ls z e d o w o d y . G r a f o lo g o w ie u s ta ­ lili, ż e lis t k s ię ż n ic z k i E lż b ie ty z lip c a 1 5 4 4 r. je s t p is a n y z u p e łn ie in n y m p is ­ m e m , n iż p o p rz e d n ie g o z lu te g o 1 5 4 3 r., a ró ż n ic a je s t ta k w ie lk a , ż e n ie m o ż n a je j tłu m a c z y ć s z y b k im ro z w o je m d z ie c ­ k a . W c ią g u n a jb liż s z y c h p ię tn a s tu la t z o s ta li k o le jn o w y s ła n i n a d ru g i ś w ia t p o d ró ż n y m i p o z o r a m i w s z y s c y p r a c o ­ w n ic y p a ła c y k u , a w ię c k u c h a r z e , p o k o ­ jó w k i, o g r o d n ic y itd . W id o c z n ie s p r a w ­ c y z a m ia n y d b a li o u s u n ię c ie w s z e lk ic h ś w ia d k ó w . P o n a d to z a ró w n o o n i, ja k p ó ź n ie j k r ó lo w a s a m a w y p ła c a li d o r.

1 5 6 9 z n a c z n e s u m y ja k ie jś n ie z n a n e j o - s o b ie , p r a w d o p o d o b n ie w ta je m n ic z o n e j i s z a n ta ż u ją c e j ic h .

G d y E lż b ie ta w s tą p iła w r. 1 5 5 8 n a t

tr o n , u jr z a ł d w ó r n ie z w y k łą k ró lo w ą , k tó r a ż u ła ty to ń , u g a n ia ła s ię z p s a m i z a z w ie rz y n ą , je ź d z iła n a m ę sk im s io ­ d le . T w a rz je j z a r a s ta ła ta k s iln ie , ż e m u s ia ła g o lić s ię c o d z ie ń ; o d z n a c z a ła s ię p o ry w c z o ś c ią i s iłą , n ie m iły c h s o b ie 3 d w o rz a n o b a la ła u d e rz e n ie m p ię śc i n a

। z ie m ię . N ig d y n ie r a d z iła s ię n a d w o rn e -

| g o le k a rz a , p o z o s ta ła n ie z a m ę ż n a i w je - 5 d n y m z e s w y c h lis tó w p is z e : „ N ie m y - ć ś lę n a w e t o m a łż e ń s tw ie , k tó re z re s z tą

u w a ż a m z a n ie m o ż liw e d la s ie b ie " . P rz y k o ń c u w ie k u X V I n a tra f io n o p o d c z a s r o b ó t w p a ła c y k u O v e rc o u rt n a k o ś c i d z ie c k a , o d z ia n e w re sz tk i w s p a ­ n ia łe g o s tro ju . S p o c z y w a ły w z ie m i p o d o k n a m i p o k o ju , w k tó ry m m ie s z k a ła k s ię ż n ic z k a E lż b ie ta . M illic a n tw ie rd z i, ż e w ie n a w e t, k im b y ł te n , k tó ry p o d je j im ie n ie m s p ra w o w a ł rz ą d y w A n g lii, i w y m ie n ia J o h n a N e v ille , n ie ś lu b n e g o s y n a h ra b ie g o R ic h m o n d , k tó re g o w e 5 w c z e sn y m d z ie c iń s tw ie o d d a n o n a w y -

\ c h o w a n ie lu d z io m , m ie s z k a ją c y m w p o - I* b liż u z a m k u m y ś liw sk ie g o . W ta k im r a ­

z ie z a m ia n a o d b y ła s ię w o b rę b ie te g o s a m e g o ro d u , g d y ż h r a b ia R ic h m o n d b y ł ró w n ie ż p o to m k ie m T u d o ró w .

z d o ła ło w ty m ro k u d o p ro w a d z ić p r z y je z d ­ n y c h g o ś c i d o o łta r z a .

P r a k ty c z n e z n a c z e n ie m ia ły te „ ta r g i" w

c z a s a c h p o w o je n n y c h , w o b e c b r a k u m ę ż ­ c z y z n . O b e c n ie u r o c z y s to ś ć ta ma znacze­

n ie c z y s to tra d y c y jn e i lu d n o ś ć mostecz­

k a w y p ra w ia p u b lic z n ą u c z tę p o d c z a s jo f trw a n ia d la k a n d y d a tó w d o m ^ k ń " * ^ U r o c z y s to ś ć ta p o łą c z o n a je s t •

k w ia tó w . T a k , ja k w p o p rz c d i w d n iu ty m w p is u ją s ię d o s p e c ; k s ię g i, n a le ż ą c e j d o m a g is tr a tu s te c z k a w s z y s c y c i, k tó rz y p o d e o ś w ia d c z y li s ię e n e rg ic z n y m m ic ^ E c a u s s in e s . D o u ro c z y s to ś c i ty c h jw

to w u je s ię s p e c ja ln ie m ia s to i z a m y k i ru c h n a n ie k tó ry c h u lic a c h , k tó r e p o d c z a s

„ ta r g u " s ą p r z e z n a c z o n e w y łą c z n ie d ia f lir­

tu ją c y c h p a re k . N a w e t u lic e w E c a u s s in e s m a ją ju ż s to s o w n e n a z w y , n a d a n e im p o ta rg u " w ro k u 1 9 0 3 . I ta k , je d n a z u lic n o s i n a z w ę „ Z ie m s k i R a j" ,

d ó w — „ M ia s te c z k o Z a k o c h a n y c h " , m ie js c a „ T u n e l Z a k o c h a n y c h " , A rk a d y " , „ M o s t W e s tc h n ie ń " ,

jeden z ogre- Inne Słodkie

„Woda

O tr z e ź w ie n ia " i t. d .

W k a ż d y m

p o ls k ie p is

V

W s e tn ą r o c z n ic ę u r o d z in J a n a M a te jk i

S t r . 4 ttNASZ PRZYJACIEL"

i w i e l k ą w ia r ę z is z c z e n ie i d e a ł u n a r o - „ Ś lu b y J a n a K a z im ie r z a " i w ie le in n y c h d o w e g o . P o d g e n ia ln y m je g o p e n d z le m W i z ja d a w n e j P o ls k i, z a k lę ta w te w s p a - c a ła p r z e s z ło ś ć n a s z a , n a jś w ie tn ie js z e n ia łe o b r a z y M a te jk i, p r z e k o n a ła z w ą t- je j c h w ile , n a jw z n io ś le js z e m o m e n ty p io n y c h , ż e P o ls k a n ie je s t le g e n d ą , a le d z ie jo w e , b la s k o r ę ż a p o ls k ie g o , c h w a ła r z e c z ą ż y w ą , p r a w d z iw ą i is tn ie ją c ą , p r z o d k ó w — w s z y s tk o to z m a r tw y c h - D o n a jle p s z y c h d z ie ł n a le ż y te ż w s ta ło . O b r a z y je g o w y w o ła ły e n tu z ja z m p o lic h r o m ia k o ś c io ła M a r ia c k ie g o w K r a - h o łd y , ja k ic h e le k tr y z o w a ły c a ł y n a r ó d , b y ły w ie lk ą k o w ie . k t ó r y b y ł k o le b k ą M a te jk i i je g o p r z e d z g o n e m n i e w i e l u w i e l k i c h s y n ó w l e k c j ą p o g lą d o w ą p r z e s z ło ś c i i w s k a z a - m o g iłą ( 1 8 9 5 ) i w k tó r y m p r z e z la t b lis k o n a r o d u z a z n a ło , a u t r u m n y je g o s t a n ę ła

c a ła P o ls k a , a b y z r ó w n ą c z c ią i u w ie l­

b ie n ie m z ło ż y ć h o łd je g o z w ło k o m . I n t u i c y j n i e o d c z u ła c a ła P o ls k a , ż e o d s z e d ł o d n ie j w ie lk i g e n iu s z — p o tę g ą d u c h a n a r ó w n i z w ie lk im i w ie s z c z a m i n a r o d u s to ją c y , k tó r e g o O p a tr z n o ś ć z e ­ s ł a ła n a r o d o w i n a p o c ie c h ę w o s ta tn ic h l a t a c h je g o p o lity c z n e j n ie d o li.

P o t r z e b a b y ło w p r z e d e d n iu Z m a r t- M a te jk o p r z y p o m in a w y c h w s ta n ia P o ls k i p r z y g o to w a ć o p in ię n a s tę p n ie m a lu je „ P o ­

ś w ia ta c a łe g o , ż e n a r ó d p o ls k i m a w s p o s ó b s tw o r z y ł s z tu k ę n a r o d o w ą . J e s t p r z y w ile je m g e n iu s z ó w , ż e d o ­

p ie r o p e r s p e k t y w a la t o d s ła n ia p o to m ­ n y m c a łą g łę b ię ic h n a tc h n ie ń i c a ł ą p o tę g ę ic h n ie ś m ie r te ln e g o d u c h a . M a ­ t e j k o n a l e ż a ł d o ty c h n ie lic z n y c h , k tó r z y je s z c z e z a ż y c ia d o c z e k a li s ię w O jc z y ź ­ n ie n a le ż n e j s o b ie c z c i i u w ie lb ie n ia . S k ła d a n o m u z a ż y c ia

n ie m i d e a łu n a p r z y s z ło ś ć . ; 4 0 n a c h lu b ę P o ls k i p r a c o w a ł. K a ż d y z G d y z d a r z a ła s ię w ie lk a r o c z n ic a je g o h is to r y c z n y c h o b r a z ó w b y ł o w o c e m d z ie jo w a , M a te jk o c h w y ta ł z a p e n d z e l d łu g ic h i m o z o ln y c h s tu d ió w , a d o m a lo - i u w ie c z n ia ł n a p łó tn ie m in io n ą c h w ilę w a n ia ty p ó w w y b ie r a ł n a j c h a r a k t e r y s t y - h i s to r y c z n ą . W te n s p o s ó b p o w s t a ł o c z n ie js z e tw a r z e z g r o n a w s p ó łc z e s n y c h w ie le o b r a z ó w , ja k ,,K o p e r n ik " , ..S o b ie - lu d z i. O b r a z y je g o m a ją te ż m o c c h a r a k t e s k i p o d W ie d n ie m " , „ K o n s ty tu c ja 3 - g o ‘ r y s ty k i, o r a z p e łn ię p la s ty k i i w y r a z i- M a ja " , „ R a c ła w ic e " . G d y w p o z n a ń - s to ś c i.

s k im u c is k ż y w io łu p o ls k ie g o w z r a s t a ł H is to r ia w y d a ła ju ż d a w n o s ą d o M a - ,— i „ G r u n w a ld " , a t e j c e i o k r e ś liła ja s n o je g o s ta n o w is k o , H o łd p r u s k i" , W t e n ' j a k o j e d n e g o z n a j w ię k s z y c h m a l a r z y , ś w ia ta . B y ł o n tw ó r c ą n a r o d o w y m , s w o im ło n ie p o tę ż n e s iły ż y w o tn e , o g r o m Z in n y c h d z ie ł M a te jk i w y m ie n ić n a - c z ą s tk ą d u c h a p o ls k ie g o i to d a j e m u n ą m o c k u l tu r y , p r a w o d o ż y c ia i ż e le ż y je s z c z e o g r o m n e r o z m ia r e m i ilo ś c ią n a jw ię k s z y t y t u ł d o n ie ś m ie r te ln o ś c i, m o ż e n a r ó w n i z n a j k u l t u r a l n i e js z y m i i p o s t a c ie o b r a z u j a k „ K a z a n i e S k a r g i " , W P a n te o n ie c h w a ły n a r o d o w e j M a te j- n i a j p o t ę ź n i e j s z y m i n a r o d a m i r y w a liz o - ( d z ie ło z 2 5 r o k u ż y c ia ) , „ R e j ta n , k o p o z o s ta n ie n a w ie k i w y o b r a z ic ie le m w a ć z n im i w w s z e c h ś w ia to w y m t u r n ie j u ..U n ia L u b e ls k a , ..S te f a n B a to r y p o d d u c h a n a r o d u , z a k lę te g o w n a jw y ż s z e o z w y c ię s tw o d u c h a . P s k o w e m " , .,Ś m ie r ć Z y g m u n ta A u g u s ta " p ię k n o s z tu k i.

Z a d a n ie to s p e ł n ił J a n M a te jk o . J a - _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

k o m is tr z p e n d z la , je d e n z n a jw ię k s z y c h » »

n a ś w ie c ie , s ła w ę p o ls k ie g o im ie n ia r o z - ! n ió s ł d a le k o p o z a g r a n ic e O jc z y z n y . C h o ć z d u c h a w y łą c z n ie n a s z ą b y ł w ł a ­ s n o ś c ią — n a l e ż a ł p r z e c ie ż d o c a łe g o c y w iliz o w a n e g o ś w ia ta . W h is to r ii c y w i­

l i z a c j i im ię j a ś n ie ć m ę d z ie p o w i e k i o b o k im io n R a f a e la , R u b e n s a . T y c j a n a i V e la s q u e z a . ty c h w s z e c h ś w ia to w y c h

L ip ie c - m ie s ią c r o z k w itu w p r z y r o d z ie

L i p ie c t o m i e s i ą c n a j b u j n i e js z e g o K o c h a n o w s k i z C z a r n o la s u , p i s z ą c w g e n iu s z ó w , d o k tó r y c h d z ie ł p i e lg r z y m u - 5 ż y c i a w p r z y r o d z ie , m i e s i ą c n a g r o d y i j e j c i e n i u ż a ło s n e „ T r e n y " . P r z e d k a -

a b y { o h p r o m i e n n y m ' z a c a ł o r o c z n y t r u d r o l n i k a , a z a r a z e m ż d y m d w o r k ie m r o s ł a r o z ł o ż y s ta c ie - i - - - n a j p i ę k n i e j s z y o k r e s s ł o n e c z n y w r o - 'n i s ta l i p a , d a r z ą c l u b y m c h ł o d e m

I k u . S z m a r a g d o w e ł a n y z m i e n i a j ą w li- z g r o m a d z o n ą p o d n i ą r o d z in ę w s k w a r l z ł o c is t ą . Z b o ż e j a k 1 n e l e tn i e w i e c z o r y . A g d y z a k w it ł a ' ż y w e z ło to r o ś n i e w o k o ło , o t a c z a w io - z m ie n i a ła s ię w j e d e n w s p a n i a ły w o n - s k i i g o ś c iń c e , a d r ó ż k i i m i e d z e w ij ą n y b u k i e t, g r a ją c y m u z y k ą t y s ię c y s ię w ś r ó d j e g o z w a ł ó w i o l ś n ie w a j ą b r z ę c z ą c y c h s k r z y d e ł p s z c z ó ł , z w a -

o c z y . i b i o n y c h m io d n y m z a p a c h e m . T o te ż

A j e d n o c z e ś n i e p o p a s i e k a c h l e j e k u l t o t a c z a ł d r z e w o , k t ó r e k a r - s ię p o t o k a m i z ło to p ł y n n e , p r z e ź r o c z y m i O i ” ^o z ^ g a d z m k ę i b y ł o j a k b y s te , s ł o d k ie z ło to , a n i e m n ie j c e n n e , s y illT')fd e m p o ls k ie g o ż y c i a r o d z in n e g o , g d y ż z te g o b o s k ie g o p ł y n u w y r a b ia n o .•’ j i n ił e m i e s i ą c e , t a k s a m o i l ip i e c o d n a j d a w n i e j s z y c h c z a s ó w m ió d , t e n P (b s i a d a w ie le p r z y s ło w i , k t ó r e o d w ie - u l u b io n y n i e g d y ś n a p ó j p o ls k i. < .w S £ ł y u ż y c i u u n a s z e g o l u d u . G d y

A T v • i i i m i n ie d z i e ń G - t e g o R o z e s ł a n ia A p o s to - A a z w a l i p c a j a k s a m o j e j b r z m ię - : łó w , l u d n a s z p o w i a d a : „ L e d w ie m i­

n ie w s k a z u je — p o c h o d z i o d l i p y , te - n ą r o z e s ł a ń c e , a j u ż z s ie r p e m z a c z - g o n a j u k o c h a ń s z e g o d r z e w a p o l s k ie - ' n i e m t a ń c e " . Z k o ń c e m t e g o m i e s ią c a g o , k t ó r e j e s z c z e w e p o c e p o g a ń s k i e j ' o d b y w a j ą s ię p o w s i a c h t a k z w a n e d o s t a r c z a ło p r z o d k o m n a s z y m ł y k a n a * „ d o ż y n k i " .

o b u w ie , z w a n e a p o s t o ła m i . m i ę k k i e j W l i p c u d o j r z e w a ją o w o c e , w l a ­ g o d r e w n a n a w y r ó b n a r z ę d z i d o m o - p s a c h r u m i e n i e ją s ię j a g o d y , n a p o l a c h w y c h , o r a z k w i a t u n a l e k a r s tw o i d l a n i e b ie s k i e k w ia t y l n u i c z e r w o n e m a - p s z c z ó ł e k n a z b i ó r m i o d u . | k i w a b ią o k o p r z e c h o d n i a . N a k a ż d y m

K o c h a ł l i p ę P i a s t, w i e lb i ł j ą J a n k r o k u o b j a w i a s i ę r o z k o s z n e l a to . B l je lu d z k o ś ć c a ła , a b y ic h p r o m i e n n y m ' z a c a ł o r o c z n y t r u d r o l n i k a , a z a r a z e m ż d y m d w o r k ie m r o s ł a r o z ł o ż y s ta c ie - K ^ n a tc h n ie n ie m k a r m ili d u c h a , z g n ę b io n e g o n a j p i ę k n i e js z y o k r e s s ł o n e c z n y w r o - 'n i s ta l i p a , d a r z ą c l u b y m c h ł o d e m / s z ^ r z W i a ż y c ia . I k u . S z m a r a g d o w e l a n y z m i e n i a j ą w li- z g r o m a d z o n ą p o d n i ą r o d z in ę w s k w a r

b M f c b ie s z tu k i n a s z e j z a ś b y ł M a - ' p c u s w ą b a r w ę n a z ł o c is t ą . Z b o ż e j a k • n e l e tn i e w i e c z o r y . A g d y z a k w it ł a t e jk ^ ^ ip t b y o g r o m n y m tw ó r c z y m s ł o ń ­

c e m , k t ó r e o b u d z iło n ie b y w a ły r u c h a r t y s ty c z n y , p o w o łu ją c d o ż y c ia s e tk i in n y c h ta le n tó w , o k r y w a ją c b u jn y m k w ia te m u b o g ą d o n ie d a w n a je s z c z e n iw ę

p o l s k i e g o m a l a r s t w a .

M a l a r s t w o o s n u t e n a tle d z i e j ó w

" b ^ ^ ic h z n a l a z ł o w n im n a j g e n i a ln i e j s z y w y r p \ P r z e d n im b y ły p r ó b y te g o k i e ­ r u n k u M a te jk o j e d n a k p ie r w s z y z d o ł a ł r o d z ą i *e n w c is n 4 Ć w w ła ś c iw ą f o r m ę , d a ć m a a k c e n t p r a w d y , s tw o r z y ć ja k iś X ) n y ś w ia t lu d z i, ja k ie g o d a r e m n ie s z u k a m y . P a t r z ą ą n a n i c h , z d a j e s ię n a m , ż e o to z g r o b o w c ó w p o w s ta ły n a j ­ w ię k s z e n a r o d u c h w a ły , ż e n a m p r z y w o ­ d z ą n a p a m ię ć ś w ie tn o ś ć s w o ic h c z y n ó w i z a g r z e w a ją d o w a lk i i w y tr w a n ia .

Z m a r t w y c h w s ta j ą c e j P o ls k i n ie d o - c z e k a ł, a le m ia ł je s z c z e je j p r z e c z u c ie

K s ią ż n ic a K o p e m ik a ń s k a w T o ru n iu