C « n o n w m t n 1 0 g r o s a y O p ł a c o n o g o ł ó w k g » 9 ^H F
P I S M O S P O Ł E C Z N E , G O S P O D A R C Z E , O Ś W I A T O W E I P O L I T Y C Z N E D L A W S Z Y S T K I C H S T A N Ó W
N r 3 I I sobota dnia 7 stycznia 1939 | | R o k 2 1
J a p o ń s k i e c e l e p o l i t y c z n e Z w ł o k i ś p . k s . k a r d y n a ł a n a D a l e k i m W s c h o d z i e XWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
L O N D Y N . Z T o k i o d o n o s z ą , ż e w e d ł u g j s k ic h . P o z a t y m r z ą d j a p o ń s k i b y ł b y o ś w i a d c z e ń u r z ę d o w y c h J a p o n i a d ą ż y d o s k ł o n n y w s p ó łd z i a ła ć z r z ą d z e n i c h iń s k i m o s i ą g n ię c i a n a s t ę p u j ą c y c h c e l ó w n a D a l e - '
k i m W s c h o d z i e :
1 ) u z n a n i e p a ń s t w a m a n d ż u r s k ie g o p r z e z C h i n y ,
2 ) p r z y s t ą p ie n i e C h i n d o p a k t u a n t y - k o m i n t e r n o w s k i e g o ,
3 ) u s t a le n i e g o s p o d a r c z e j w s p ó ł p r a c y J a p o n i i , C h i n i M a n d ż u r i i ,
4 ) z e z w o ł e n i e n a u t w o r z e n ie g a r n iz o n ó w j a p o ń s k i c h w t y c h p u n k t a c h , p o ł o ż o n y c h n a t e r y t o r iu m c h i ń s k i m , k t ó r e s z t a b j a p o ń s k i u z n a j a k o w a ż n e p u n k t y w y p a d o w e d l a a k c j i a n t y k o m i n t e r n o w s k i e j ,
5 ) o r g a n i z a c j a M o n g o l i i w e w n ę t r z n e j i u t w o r z e n i e z n i e j s p e c j a l n e j s t r e f y a n t y k o m u n is t y c z n e j .
N a t y c h w a r u n k a c h r z ą d j a p o ń s k i b y ł b y s k ł o n n y d o p r z y s t ą p i e n i a d o r o k o w a ń p o k o j o w y c h z C h in a m i . P o k ó j t e n m ó g ł b y n a s t ą p i ć b e z u s z c z u p l e n i a t e r y t . c h i ń -
w k i e r u n k u z n i e s i e n i a p r a w e k s t e r y t o r i a l - n o ś c i o r a z u s u n i ę c i a k o n c e s j i z a g r a n i c z n y c h .
R a k o w s k i e g o w k a t e d r z e ś w . J a n a
W A R S Z A W A . W c z o r a j w g o d z i n a c h p o p o ł u d n i o w y c h o d b y ła s i ę u r o c z y s t a e k - s p o r t a c j a z w ł o k ś p . k s . k a r d y n a ł a A l . R a k o w s k ie g o z p a ł a c u a r c y b i s k u p i e g o d o k a t e d r y .
Z a t r u m n ą z e z w ł o k a m i J . E . ś p . k s .
M i n . B e c k o d p o w i e
n a i n t e r p e l a c j ę O . Z . N . w s p r a w i e ż y d o w s k i e j
kardynała Rakowskiego postępowała naj
bliższa rodzina oraz przedstawiciele władz i duchowieństwa. M. in. w eksportacji wzięli udział Prymas Polski, ks. kardynał Hlond, 7 arcybiskupów, 37 biskupów oraz niezliczona ilość księży. Poza tym w ek
sportacji wzięły udział oddziały kawalerii, piechoty i artylerii z polecenia p. Marszał
ka Edw. Śmigłego-Rydza.
D o w i a d u j e m y s i ę , ż e i n t e r p e l a c j a z ł o ż o n a w s p r a w ie ż y d o w s k i e j w i z b i e p o s e l
s k i e j p r z e z g e n . S k w a r c z y ń s k ie g o w i m ie n i u O Z N . b ę d z i e p r z e d m i o t e m d a l s z y c h o - b r a d S e j m u .
N a n a j b l i ż s z y m p o s ie d z e n i u n a i n t e r p e l a c j ę t ę o d p o w i e o b s z e r n i e m i n . B e c k , p o r u s z a j ą c k w e s t i ę e m i g r a c j i ż y d ó w z P o l
N i e m i e c k i a t a k n a H o l a n d i ę
A l a r m u j ą c e p o g ł o s k i
w L o n d y n i e
Londyn. „News Chronicie" po wtarza alarmującą pogłoslkę, jakoby Rzesza planowała uderzenie na Holan
dię. Pogłoska ta nie znajdujepotwier dzenia w obserwacjach tutejszych kół politycznych.
Niemiecki atak na Holandię jest możliwy tylko jako manewr operacyj-
ny na wypadek wojny światowej, ale nie jako oderwana akcja. Wskazujesię, że uderzenie Niemiec na Holandię było by najgorszą z pomyłek, gdyż w tym wypadku Anglia musiałaby się ruszyć.
Pozycja Holandii jest dla Anglii rów nie ważna jak pozycja Belgii._
s k i . M i n . B e c k z e w z g l ę d u n a o s o b y i n t e r p e l a n t ó w , j a k i n a w a g ę s a m e j s p r a w y , p o s t a n o w ił , c h o ć z a z w y c z a j n a i n t e r p e l a c j e p o s e ls k i e o d p o w i a d a s i ę p i s e m n i e , u d z i e li ć o d p o w i e d z i u s t n e j p r z e d f o r u m s e j m o w y m .
N i e z a l e ż n i e o d t e j s p r a w y , j e ś li i d z i e o o m a w i a n y s z e r o k o w p r a s i e p r o j e k t u - s t a w a n t y ż y d o w s k i c h , t o w n a j b l i ż s z y m c z a s i e p r o j e k t y t a k i c h u s t a w , z o s t a n ą o - p r a c o w a n e p r z e z s p e c j a l n i e d o t e g o p o w o ł a n e c i a ł o z b i o r o w e .
W t e j c h w i l i n i e m a j e s z c z e t a k i c h p r o j e k t ó w u z g o d n i o n y c h , s ą j e d y n i e i n d y w i d u a l n i e o p r a c o w a n e p r o p o z y c j e , w s p r a w i e e m i g r a c j i Ż y d ó w z P o l s k i i z a ł a t w i e n i a k w e s t i i ż y d o w s k i e j w P o l s c e .
P o o d p o w i e d z i m i n . B e c k a n a i n t e r p e l a c j ę g e n . S k w a r c z y ń s k i e g o , w z a l e ż n o ś c i o d s t a n o w i s k a , j a k i e z a j m i e r z ą d , b i u r o p l a n o w a n i a O Z N . p r z y s t ą p i ć m a d o z b i o r o w e g o o p r a c o w a n i a p r o j e k t ó w u s t a w a n t y ż y d o w s k i c h .
Częstochowa. We wtorek dnia 3 stycznia o godz. 10 rano w bazylice jasnogórskiej ks. biskup częstochowski dr T. Kubina osobiście celebrował na
bożeństwo żałobneza spokój duszy śp.
ks. kardynała Aleksandra Rakow skiego.
Biskup dr Kubina wyjechał tegosa
mego dnia do Warszawy dla wzięcia udziału w pogrzebie zmarłego dostoj
nika Kościoła.
W A R S Z A W A . Z p o w o d u z g o n u K s . K a r d y n a ł a A l e k s a n d r a R a k o w s k ie g o P o l s k a A k a d e m i a L i t e r a t u r y w y s ła ł a n a s t ę p u j ą c y t e l e g r a m :
„ K a p i t u ła M e t r o p o l it a l n a , n a r ę c e K s . A r c y b i s k u p a G a l l a w W a r s z a w i e P r e z y d i u m P o l s k i e A k a d e m i i L i t e r a t u r y , ł ą c z ą c s i ę w o g ó l n y m ż a l u s p o ł e c z e ń s t w a z p o w o d u z g o n u w i e l k ie g o d o s t o j n i
k a k o ś c io ł a i g o r ą c e g o p o l s k i e g o p a t r i o t y p r z e s y ła K a p i t u l e M e t r o p o li t a l n e j n a j g łę b c z e w s p ó ł c z u c i a .
( — ) J . K a d e n • B a n d r o w s k i s e k r . g e n . (— ) I . S t a f f , w i c e p r e z e s
(— ) W . S i e r o s z e w s k i , p r e z e s
K r y t y c z n y r o k d l a A n g l i i
W p o g r z e b i e r e p r e z e n t o w a ł P a n a P r e z y d e n t a R P . M a r s z a ł e k S m i g ł y - R y d z
L O N D Y N . L o n d y ń s k i k o r e s p o n d e n t j e d n e g o z p i s m b e r l i ń s k i c h t a k c h a r a k t e r y ^ i j e r o z w ó j w e w n ę t r z n y A n g l i i p o k o n f e r e n c j i m o n a c h i j s k i e j : „ R o s t r z y g n i ę c i a m o n a c h i j s k i e z a s k o c z y ł y o p i n i ę p u b l i c z n ą w A n g l i i . R ó w n o l e g le z r o z c z a r o w a n i a m i n a t e r e n i e p o l i t y k i z e w n ę t r z n e j
s i ę p r o c e s w e w n ę t r z n e g o s k ł ó c e n i a s p o ł e c z e ń s t w a . S k ł ó c e n ie t o p r z y b r a ł o f o r m y n i e p o k o j ą c e d la s p o i s t o ś c i n a r o d u , r o z r y -
w a j ą c r o d z in y , n i s z c z ą c d a w n e p r z y j a ź n i e , w p ły w a j ą c n a w y t w a r z a n i e s i ę p r z e c i w s t a w n y c h r ó ż n i c w ł o n i e p a r t i i p o l it y c z n y c h . F e r m e n t w e w n ę t r z n y w y w o ł a n y w A n g l i i p r z e z M o n a c h i u m t r w a z d a n ie m o b s e r w a t o r a n i e m i e c k i e g o — w d a l s z y m c i ą g u .
W A R S Z A W A . W c z o r a j o d b y ł y s i ę w k a t e d r z e ś w . J a n a u r o c z y s t e n a b o ż e ń s t w a ż a ł o b n e , a n a s t ę p n i e p o g r z e b ś p . k s . k a r d y n a l a A l e k s a n d r a R a k o w s k i e g o , a r c y b i s k u p a m e t r o p o li t y w j
T r u m n a z e p a s t e r z a s p o c z ę ła p o d z i e m i a c h k a t i v l -
P o g r z e b R o m a n a D m o w s k i e g o
w s o b o t ę
W A R S Z A W A . P o g r z e b ś p . R o m a n a D m o w s k i e g o o d b ę d z i e s i ę w s o b o t ę , d n i a 7 s t y c z n i a 1 9 3 9 r o k u w W a r s z a w i e . Z m a r ły p o c h o w a n y z o s t a n i e n a c m e n t a r z u B r ó d n o w s k i m w s t o l ic y , a n i e j a k p i e r w o t n i e z a m i e r z a n o , w Z ł o t e j K a p l i c y K a t e d r y P o z n a ń s k i e j , p o n i e w a ż J . E . K s . P r y m a s w y d a ł d e c y z j ę o d m o w n ą . W m y ś l p r a w a k a n o n i c z n e g o w p o d z i e m i a c h k o ś c i e l n y c h n i e w o l n o c h o w a ć o s ó b ś w ie c k i c h . T y l k o w w y j ą t k o w y c h w y p a d k a c h u d z i e l a p o z w o l e ń S t o l i c a A p o s t o l s k a .
g d y z g o d n i e z w o l ą Z m a r ł e g o , z o s t a n i e z ł o ż o n a n a w i e c z n y s p o c z y n e k d o g r o b u n a , c m a n t a r z u B r ó d n o w s k i m .
P . P r e z y d e n t a R . P . r e p r e z e r ' 0 **
P . M a r s z a łe k Ś m i g ł y • R y d a ^ ^ ., v s k i e g o .
t o k a m i z m a r łe g o a r c y - w d n i u w c z o r a j s z y m w c z a s u .
„ N a j c i ę ż s z y a l e n a j w s ^ a r ł a l s z y s u k c e s p o w s t a ń c ó w a r a b s k i c h
3 - t y s i ę c z n y o d d z i a ł A r a b ó w o t o c z o n y b y ł o d 3 d n i p i e r ś c i e n ie m w o j s k b r y t y j s k i c h , w y p o s a ż o n y c h w c z o ł g i , s a m o lo t y i a r t y l e r i ę .
A n g l i k o m z a l e ż a ł o n a z d o b y c i u o b o z u a r a b s k i e g o , g d y ż z n a j d o w a l i s i ę t a m w y b i t n i e j s i p r z y w ó d c y .
M i m o m i a ż d ż ą c e j p r z e w a g i b r y t y j s k i e j p o 5 - d n i o w e j w a l c e p o w s t a ń c y r o z b il i p i e r
D e m o n s t r a c ^ ‘a P o d r óź p r e m i e r a f p ^ n c u s k i e g o
B I Z E R T A . W c z r a “ ° lz a w l t a I , d o p o r t u B i z e r t y k r ą ż o \ ^ » . ”^ o c 1 ’ u a l o ‘ r y m p r z y b y ł p r e m ie r D a l a d i e r v> t o w a r z y s t w i e s z e f ó w s z t a b o i v a r m ii , m a r y n a r k i i l o t n i c t w a .
J e d n o c z e ś n i e z a w i n ę ł y d o p o r t u t r z y i n n e k r ą ż o w n i k i i t r z y k o n t r t o r p e d o w c e ś c i e ń z o s t a w i a j ą c 6 0 z a b i t y c h , 1 0 0 r a n n y c h t w o r z ą c e h o n o r o w ą e s k o r t ę w p o d r ó ż y p . i 1 1 z a g i n io n y c h .
K o m i t e t a r a b s k i u w a ż a , ż e b y ł a t o n a j c i ę ż s z a , a l e i n a j w s p a n i a l s z a o p e r a c j a p o w s t a ń c ó w .
D a l a d i e r .
D o e s k o r t y t e j n a l e ż y r ó w n ie ż 8 s a m o l o t ó w , k t ó r e d n i a p o p r z e d n i e g o w y s t a r t o w a ł y z l o t n is k a z B o u r g e s .
Z d o b y c z e n a r o d o w c ó w
D e p e s z a z e s t o l i c y A p o s t o l s k i e j
W A R S Z A W A . Z W a t y k a n u n a r ę c e d z ie k a n a k a p i t u ł y m e t r o p o l i t a r n e j J . E . k s . a r c y b i s k u p a G a lla n a d e s z ł a d e p e s z a t r e ś c i n a s t ę p u j ą c e j :
„ N a j w y ż s z y P a s t e r z , g ł ę b o k o b o l e j ą c n a d z g o n e m J e g o E m i n e n c j i k a r d y
n a ł a R a k o w s k i e g o , m o d l i s i ę ż a r l i w i e o ś w i a t ło ś ć i p o k ó j w i e k u i s t y d l a J e g o w z n i o s ł e j d u s z y , a c a ł e j a r c h i d ie c e z j i o - s i e r o c o n e j p r z e z z g o n o j c a i p a s t e r z a z s e r c a b ł o g o s ł a w i .
(— ) K a r d y n a ł P a c e l l i“ .
S A L A M A N K A . K o m u n i k a t w o j s k g e n . F r a n c o d o n o s i o z a j ę c i u m i e j s c o w o ś c i V a i l d e L e b r e r a , o k o l i c R u b i o d e A b a j o , R u b io d e l M e d i o , R u b i o d e A r r i b a , J u n c o s a i T o r r e d e l E s p a n o l . W o j s k a n a r o d o w e w z i ę ł y d o n i e w o l i 2 6 0 0 j e ń c ó w ’ i z d o b y ł y w i e lk ą i l o ś ć b r o n i , w t y m p r a w i e 1 0 0 s z t u k b r o n i a u t o m a t y c z n e j . P o s u w a n i e s i ę w o j s k n a r o d o w y c h t r w a n a d a l n a k i l k u o d c i n k a c h .
S tr . 2 GŁOS P O M O R Z A“ N r . 3
Kolejarze
na f.
1 o r u u . O b w ó d K o le jo w y L ig i M o r s k ie j i K o lo n ia ln e j p r z y D . O . K . P . T o r u ń , z r z e s z a j ą c y w s z y s tk i c h k o l e j a r z y p o m o r s k ic h p r z e k a z a ł n a F u n - e łu s z O b r o n y M o r s k ie j n a b u d o w ę ś c i- g a c z a „ P o m o r z e " k w o tę 6 .0 0 0 z i o s i ą g n i ę t ą z d o b r o w o l n y c h d a t k ó w o d p r a c o w n i k ó w k o le jo w y c h o r a z z o s z c z ę d n o ś c i Z a r z ą d u O b w o d u . O b w ó d K o le j o w y L M K . p r z y D . O . K . P . l o r u ń w m ie s ią c u c z e r w c u 1 9 3 8 r . w p ł a c i ł k w o tę 5 .0 0 0 z ł, c o d a j e ł ą c z n i e w c ią g u r o k u 1 9 3 8 s u m ę 1 1 .0 0 0 z ł. P o n ie w a ż O b w ó d K o le jo w y n a b u d o w ę ś c ig a c z a
Ciekawy wniosek o wyłączenie z rozprawy 2 sędziów masonów
P r z e d S ą d e m O k r ę g o w y m c y w i l
n y m w e L w o w ie to c z y s ię s p r a w a in ż S t. S z c z e p a n o w s k ie g o p r z e c iw f ir m o m
n a f t o w y m „ F a n t o " , „ S o c ie te F r a n c o - P o lo n a is e 4* i „ P r e m ie r " * . I n ż . S z c z e p a - n o w s k i s lk a rż y te f i r m y o o d s z k o d o w a n ie m ilio n a z ło ty c h , z a n a d u ż y c i e p a t e n tu w u r z ę d a c h w i e r t n ic z y c h .
W z w i ą z k u z tą s p r a w ą w p ł y n ą ł d o S ą d u O k r ę g o w e g o w n i o s e k in ż . S z c z e p a n o w s k i e g o o w y ł ą c z e n ie s ę d z ie g o W e i c h e r t a i H iib la , p o n i e w a ż o b a j n a le ż e li d o r o z w i ą z a n e j n i e d a w n o lo ż y m a s o ń s k ie j „ L e o p o lis B n e i B r i th " w e L w o w ie , d o k t ó r e j n a le ż e li r ó w n o c z e ś n ie : p e ł n o m o c n i k p o z w a n y c h a d w o k a t P a r k a s o r a z c z ło n k o w i e z a r z ą d u p o z w a n y c h f ir m d r J o n a s z łF e r s z d ó r f e r ,
pomorscy o. M.
Nieścisłe wiadomości
o Komisji Nauczycielskiej O. Z. N.
..P o m o r z e4* p r e l im i n o w a ł 5 .0 0 0 z ł, k w o t a o f i a r o w a n a w c ią g u 1 9 3 8 r . p r z e w y ż s z y ł a s u m ę p r e l i m i n o w a n ą o p r z e s z ło 1 Ó 0 p r o c e n t.
Stan pryszczycy w Polsce
W a r s z a w a . W e d ł u g d a n y c h M i
n i s t e r s tw a R o l n i c tw a i R . R . s ta n p r y s z c z y c y w P o ls c e w o k r e s ie o d 1 d o 1 5 g r u d n i a 1 9 3 8 r . w v k a z a l d a l s z y , k o
W z w i ą z k u z n ie ś c is ły m i w ia d o m o ś c ia m i, z a m ie s z c z a n y m i p r z e z n i e k t ó r e p i s m a , a d o t y c z ą c y m i z a m i e r z e ń i z a k r e s u d z i a ł a n i a k o m is ji n a u c z y c i e l-
l e j n y s p a d e k l i c z b y m ie js c o w o ś c i i z a g r ó d , d o t k n ię t y c h p r y s z c z y c ą .
N a k o n ie c o k r e s u s p r a w o z d a w c z e g o n a o b s z a r z e c a łe g o k r a j u b y ł o 2 .3 8 2 m ie js c o w o ś c i, w k t ó r y c h p r y s z c z y c ę z a n o to w a n o w 1 0 .0 8 4 z a g r o d a c h . W p o r ó w n a n i u d o o k r e s u p o p r z e d n i e g o lic z b a m ie js c o w o ś c i, d o t k n i ę ty c h z a r a z ą , z m n i e j s z y ł a s ię o 1 .1 5 2 . a lic z b a z a g r ó d o 6 .7 7 9 .
Z u p e łn e w y g a ś n ię c ie p r y s z c z y c y n a s t ą p i ł o w o m a w i a n y m o k r e s i e n a o b s z a r z e 1 6 p o w i a t ó w , p r z y c z y m w c a ły m , k r a ju p r y s z c z y c a w y g a s a w s p o s ó b n a t u r a l n y .
m a p r z y k ł a d u w h is to r ii s ą d o w n ic t w a p o ls k ie g o . N a l e ż y p r z y p u s z c z a ć , iż s t a n i e s ię o n p r z y c z y n ą e w e n t u a l n e j r o z p r a w y , n a k t ó r e j w n i o s k o d a w c a p r z y p o m o c y e k s p e r t ó w u d o w o d n i s ł u
s z n o ś ć s w y c h o s k a r ż e ń .
s k ie j O Z N . — o k r ę g s to łe c z n y O . Z . N . s t w i e r d z a , ż e i n f o r m a c j e te n ie o d p o w i a d a j ą p r a w d z i e .
C e le i z a d a n i a k o m is ji n a u c z y c i e l
s k ie j s p r e c y z o w a n e s ą ś c iś le w w y d a n e j o d e z w ie .
K o m is ja n ie z a m i e r z a r o z b ij a ć i s t
n i e ją c y c h o r g a n i z a c y j z a w o d o w y c h n a u c z y c i e ls k i c h , a n a w e t p r a g n ie n a w i ą z a ć z n im i k o n t a k t i w s p ó ł d z i a ł a ć w ic h p o c z y n a n i a c h w z a k r e s ie z a w o - d o w o - s z k o ln y m .
Zapisz się do LMK.
POKOJE
tanie, czyste, ciche i ciepłe z wodą bież, blisko Dworca Gł.
w Warszawie poleca
OT E L ROYAL
Chmielna 31 K a w i a r n i a Bezpłatny garaż.—
A rs e n a ł w a r s z a w s k i — 3 0 0 - le tn i ś w ia d e k
triumfów i klęsk stolicy Polski
W a rs z a w a — z w ie rc ia a io ż y c ia c a łe j P o ls k i to ru c h liw y o rg a n iz m , u le g a ją c y c ią g łe m u ro z w o jo w i i p rz e k s z ta łc e n io m , z rz u c a ją c y c o ja k iś c z a s s ta re , k rę p u ją c e g o w d ą ż e n iu d o w ie lk o ś c i, s z a ty . W a rs z a w a o d rz u c a je d n a k ty lk o rz e c z y b rz y d k ie , n a rz u c o n e je j w la ta c h n ie w o li p rz e z z a b o rc ę , a ile k ro ć s p o d p o ż ó łk łe g o ty n k u — d z ie ła g u b e rn a to ró w i p o lic m a js tró w — w y jd z ie n a ś w ia tło d z ie n n e n a jd ro b n ie js z y n a w e t z a b y te k s ta re j, b o h a te rs k ie j W a rs z a w y , — d z ie ń te g o o d k ry c ia je s t ś w ię te m d la k a ż d e g o p a trio ty , d n ie m ra d o ś c i z w z b o g a c e n ia „ n a - ro d o w o w e g o p a m ią te k k o ś c io ła ’* 1.
d r W . W ie s e n b e r g , M a u r y c y F r e u n d i in n i.
W n io s e k s w ó j u z a s a d n i a in ż . S z c z e - p a n o w s k i r y t u a ł e m ło ż y , k t ó r y o b o w i ą z u j e b r a ta m a s o n a , a b y b y ł w e w s z y s tk i m i w k a ż d y m w y p a d k u p o m o c n y m s w e m u b r a t u , p o t r z e b u j ą c e m u p o m o c y .
P o n ie w a ż ( k a ż d y w s t ę p u j ą c y d o lo ż y s k ł a d a p r z y s ię g ę , iż b ę d z ie p r z e s t r z e g a ł p r a w lo ż y i ż e n i g d y p r z e c iw o b o w i ą z u j ą c y m p r a w o m ło ż y n ic w y s t ą p i , w ię c o p i e r a j ą c s ię n a t y m s t a t u c i e i p r z y r z e c z e n i u m a s o ń s k im , in ż . S z c z e p a n o w s k i w n ió s ł o w y ł ą c z e n ie w y ż e j w s p o m n ia n y c h s ę d z ió w - m a s o n ó w .
W n io s e k in ż . S z c z e p a n o w s k i e g o n ie
R e d a k c ja . D o n ie d a w n a je s z c z e , k ie d y je c h a łe ś '' c e n tr u m s to lic y w p ó łn o c n e d z ie ln ic e ta , k ie d y k ilk a s e t m e tr ó w z a P la - ''e n? T x/ ^ r a ln y m s k r ę c a łe ś z B ie la ń s k ie j w N a le w k ą m ^ g w e j s tr o n ie w y r a s ta ła d łu g a i w y S (W y ^ T o k ie n n a ś c ia n a . W y g lą d a ło to , ja k r y ja k a ś o lb r z y m ia k a - m ie n ic a , k p ią c e \ S Z y $ tk ic h , o d w r ó c i
ła s ię ty łe m a o p i a s t a . K ie d y s w ą w ie lk ą s ja r a p la ^ ^ ś c ia n a z a tr z y m y w a ła a łu z ć i tw ó j ^ Y z ro k , o d r ó ż n ia łe ś n a w y s o k o ś c i d r u ą ie ę o « |ę tr a m a łe , k w a d r a to w e w n ę k i o z a k J 7 m e i< z a r d z e w ia łe j s ia tc e — w y łu p ió ! ? Jo c z y o lb r z y m a . Z a ty m i o k ie n k a m i n ic -S 1ę n je d z ia ło : p r z e c h o d z iłe m ta m tę d y /^ d z ie ń i w ie c z o r a m i, n ie d y ż a d n e g o r « e łr a , a n t ± rrh r-- tła , a n i tw a rz y . T o b y ło s ta re w ię z ie n ie , in ż ty lk o w w y o b r a ź n i b ie g a ją c y c h w o -.
k ó ł d z ie c i, z a lu d n io n e s tr a s z n y m i z b r o d n ia r z a m i i z ło ś liw y m i ję d z a m i. I le k r o ć w r o z m o w a c h z a h a c z y ło s ię o u lic ę B ie la ń s k ą lu b D łu g ą , z a w s z e p y ta n o n a w z a je m , c z e m u te j p o n u r e j b u d o w li n ie r o z b io r ą . P r z e c ie ż s z p e c i c a łe o to c z e n ie .
N ie w ie d z ie liś m y , ja k ą tr a d y c ję m a ja te , w w ię z ie n ie z a m ie n io n e p r z e z z ło ś liw e g o g u b e r n a to r a , m u r y , ilu d n i tr i
u m f ó w i r a d o ś c i, ilu d n i k lę s k i s m u t
k ó w d a w n e j W a r s z a w y b y ły ś w ia d k a m i. B o m u r y te , d a w n y a r s e n a ł w a r s z a w s k i, p a trz ą w p e r s p e k ty w ę u lic y D lu c ie j ju ż 3 0 0 la t.
W ie lk i W a z a , k r ó l W ła d y s ła w IV
— w ię k s z y o d p o p r z e d n ik a , s w e g o o jc a , Z y g m u n ta I I I , k tó r y p r z e n ió s ł s to lic ę z
K r a r u w a g l. , a r s z a w y ; w ię k s z y o d n a s tę p c y , s w e g o b r a ta J a n a K a z im ie r z a , k tó r y s k o ła ta n y w a lk ą z „ p o to p e m 44 w r o g ó w , z ło ż y ł k o r o n ę i o p u ś c ił P o ls k ę
— s iłę R z e c z y p o s p o lite j w id z ia ł w s p r a w ie d liw y c h p r a w a c h i d o b r e j a r m ii. T o je d e n z n ie w ie lu k r ó ló w p o ls k ic h , w i
d z ą c y c h p r z y s z ło ś ć P o ls k i n a m o r z u , tw ó r c a p o ls k ie j f lo ty i o r g a n iz a to r p o l
s k ie j a r m ii n a s p o s ó b n o w o c z e s n y . J e g o te ż d z ie łe m je s t s ie ć r o z r z u c o n y c h p o P o ls c e , c e k h a u s a m i a lb o a r s e n a ła m i z w a n y c h w a r o w n y c h b u d o w li — s k ła d ó w b r o n i i a m u n ic ji. J e g o d z ie łe m je s t w y b u d o w a n y o b o k w a ló w ó w c z e s n e g o m ia s ta a r s e n a ł w a r s z a w s k i, p o d k tó r y f u n d a m e n ty p o ło ż o n o r o k u p a ń s k ie g o 1 6 3 8 .
B u d o w a li a r s e n a ł d w a j w ie lc y w o j
s k o w i c z a s ó w w ła d y s ła w o w s k ic h — p u łk . P a w e ł G r o d z ic k i, k tó r e m u k r ó l p o le c ił z r e o r g a n iz o ’y a ^ i o ls k ą a r ty le r ię
P o ls k a p rz o d u j® w u s ta w o d a w s tw ie s p o łe c z n y m
d z ie ń przerw yśle, b iu ro w o ś c i
T ra k ta te m P o w o ła n a 8 -g o d z in n y
p ra c y h a n d lu i
b y ł je d n ą z z a sa d , u - s ta lo n y c h
W e rs a ls k im .
d o ż y c ia M ię d z y n a ro d o w a O rg a n iz a c ja P r a c y m ia ła w p ro w a d z ić tę z a sa d ę w e w s z y s t
k ic h p a ń s tw a c h , b ra k je d n a k ja k ie jk o lw ie k e g z e k u ty w y o g ra n ic z y ł ro lę g e n e w sk ie j in s ty tu c ji d o w p ły w a n ia n a p o s z c z e g ó ln e rz ą d y w d ro d z e u c h w a ł i re z o lu -
c y j z a le c a ją c y c h .
J a k w id a ć z ry s u n k u , P o ls k a n a le ż y d o p ie rw s z y c h p a ń s tw , ja k ie w p ro w a d z iły 8 - g o d z in n y d z ie ń p ra c y . B y ł to je d e n z p ie rw s z y c h d e k re tó w N a c z e ln ik a P a ń s tw a , o - g lo s z o n y d n ia 2 3 lis to p a d a 1 9 1 8 r., a w ię c w n ie s p e łn a 2 ty g o d n ie p o o d z y s k a n iu n ie p o d le g ło ś c i. R ó w n ie ż w 1 9 1 8 r. w p ro w a d z iły N ie m c y 8 -g o d z in n y d z ie ń p ra c y — - b y ło to n a s tę p s tw o re w o lu c ji, o b a la ją c e j rz ą d y c e s a rsk ie . N a to m ia s t A n g lia je d y n ie p rz y ję ła .u c h w a łę d o w ia d o m o ś c i n ie o b o w ią z u ją c e j, a W ło c h y p rz y ję ły w ro k u 1 9 2 6 8 - g o d z in ń y d z ie ń p ra c y w a ru n k o w o , w y łą c z a ją c s p o d d z ia ła n ia te j z a s a d y p rz e m y s ł u - z b ro je n io w y i c ię ż k i p rz e m y s ł m e ta lu rg ic z n y . _ _ _ _ _ _ _ A
i g e n e ra l K r z y s z to f A r c is z e w s k i, k tó ry w 1 6 2 9—1 6 3 7 , ja k o a d m ir a ł w o js k h o le n d e r s k ic h b ił n a g ło w ę P o r tu g a lc z y k ó w w B r a z y lii.
A r s e n a ł b y ł to c z w o r o b o k o o lb r z y m im d z ie d z iń c u . W tr z e c h je g o ś c ia n a c h z n a jd o w a ły s ię g ę s to s tr z e ln ic e . C z w a r ta ś c ia n a , w ła ś c iw y a r s e n a ł to p ię tr o w a b u d o w la , o d w ó c h o lb r z y m ic h s a la c h n a p a r te r z e i p ię tr z e , p r z e z n a c z o n y c h n a s k ła d b r o n i. W r o g a c h c z w o ro b o k u z n a jd o w a ły s ię p ię tr o w e w ie ż e .
A r s e n a ł b y ł n ie ty lk o s k ła d e m b r o n i, a le ta k ż e c z ę ś c ią f o r ty f ik a c y j m ie j
s k ic h . B r o n ił o n je d n e g o z g łó w n y c h w e jś ć d o s to lic y , k tó r e z n a jd o w a ło s ię w w a ła c h m ie js k ic h o p o d a l a r s e n a łu . T o , ż e w c z a s a c h n ie u s ta n n y c h w o je n o r a z c z ę s ty c h p o ż a r ó w W a r s z a w y a r s e n a ł n ie z o s ta ł z n is z c z o n y , to ty lk o p r z y p a d e k . B o p r z e c ie ż n a k r ó tk o p r z e d o - b lę ż e n ie m p r z e z w o js k o p o ls k ie z a ję te j
W
ł W T 1 9 1 9 ’ l’ l9 9 d T 1 9 2 4 1 1 9 2 6
POLSKA PIERWSZA WPROWADZIŁA 8<iODZ'DZIElQ PRACY
Yf.
8ELGIA ANO MA
POLSKA NIEMCY FUM LAN DJA
FRANCJA SZWAJCARIA CZ-StOWACJA JUGOSŁAWIA
iWtOCHY
! TSl
p r z e z S z w e d ó w s to lic y , w s z y s tk ie ó w c z e s n e p r z e d m ie ś c ia W a r s z a w y s p ło n ę ły , p o d p a lo n e r ę k ą n a je ź d ź c y .
M o n u m e n ta ln e d z ie ło W ła d y s ła w a I V , p r z e b u d o w y w a n e n ie c o o d c z a s u d o c z a s u , w id z ia ło W a r s z a w ę c z a s ó w s a s k ic h , w id z ia ło W a r s z a w ę S ta n is ła w a A u g u s ta i K o n s ty tu c ji 3 -g o m a ja , w i
d z ia ło z b r o jn y c z y n lu d u s to łe c z n e g o w W ie lk im T y g o d n iu 1 7 9 4 r., w id z ia ło N a p o le o n a w W a r s z a w ie i p o n u r e g o s a tr a p ę k s . K o n s ta n te g o z m u s z tro w a n y m p r z e z n ie g o w o js k ie m .
N o c ą 2 9 lis to p a d a 1 9 3 8 r. lu d w a r s z a w s k i n a o k r z y k p o d c h o r ą ż y c h — d o b r o n i!! ! — r u s z y ł ła w ą o d a r s e n a łu , a b y p o z w y c ię s k ie j p o ty c z c e z M o s k a la m i z d o b y ć z a p a s y u p r a g n io n e j b r o n i. Z a ję c ie a r s e n a łu p r z y c z y n iło s ie w w ie l
k im s to p n iu d o o p a n o w a n ia W a r s z a w y p r z e z p o w s ta ń c ó w . N ic te ż d z iw n e g o , ż e p o u p a d k u p o w s ta n ia lis to p a d o w e g o M o s k a le ,, ja k b y c h c ą c s h a ń b ić h is to r y c z n ą b u d o w lę , p r z e r o b ili ją n a w ię z ie n ie , w k tó r y m n ie r z a d k o g o ś c ili b o jo w n ic y o w o ln o ś ć i n ie p o d le g ło ś ć .
S z a c o w n e m u r y a r s e n a łu - w ię z ie n ia s w y m i z a k r a to w a n y m i o k ie n k a m i c h m u r z y ły o b lic z a W a r s z a w ia k ó w p r z e z s to p r z e s z ło la t, je s z c z e d o r. 1 9 3 7 p r z y p o m in a ją c p r z e c h o d n io m m in io n e c z a s y g u b e r n a to r ó w i p o lic m a js tr ó w . D o n ic ro w r o k u u b ie g ły m Z a r z ą d M ie js k i p o s ta n o w ił d o p r o w a d z ić a r s e n a ł d o s ta n u z c z a s ó w W ła d y s ła w a I V . D z is ia j p ię k n ie z r e k o n s tr u o w a n a b u d o w la s p r z e d tr z y s tu la t z a c h w y c a s w ą p r o s tą , le c z p ię k n ą a r c h ite k tu r ą . J e j d z ie d z in ie c z p o d c ie n ia m i i k r u ż g a n k a m i p r z y p o m in a ż y w o d z ie d z in ie c w a w e ls k i. S a le a r s e n a łu m a ją p o m ie ś c ić A r c h iw u m M ie js k ie , p e łn e b e z c e n n y c h d o k u m e n tó w z d z ie jó w s to lic y P o ls k i, o r a z s ta łą w y s ta w ę , p o ś w ię c o n ą W a r s z a w ie p r z e s z ło ś c i. Z o r g a n iz o w a n a p r z e z z n a w c ó w - h is to r y k ó w b ę d z ie je d n y m z c ie k a w s z y c h d la tu r y s tó w p u n k tó w m ia s ta , a je j z w ie d z e n ie s ta n ie s ię d la k a ż d e g o o ż y w c z ą k ą p ie lą w tr a d y c ji m in io n y c h w ie k ó w , p ię k n ą w y c ie c z k ą w b o h a te r s k ą p r z e s z ło ś ć W a r s z a w y .
S p o d o b r z y d liw e j p o k r y w y , k tó r ą z a b o r c a p r z e z 1 2 3 la ta c h c ia ł p o k r y ć W a r s z a w ę , z n ó w u d a ło s ię w y d o b y ć p ię * k n y i w a r to ś c io w y z a b y te k .
