Szwarc, Andrzej
"Ze wspomnień wygnańca", Stanisław
Paliński, oprać. Feliks Tych,
Kraków-Wrocław 1986 : [recenzja]
Przegląd Historyczny 78/2, 350
1987
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
350 Z A P I S K I
me m ające mc d o stra c e n ia " (s. 316 n.. p rzy p . 228). W szystko to raz jeszcze św iadczy o p o staw ie hr. A lfreda, w łaściciela znacznych d ó b r za k o rd o n e m rosyjskim , zn an ej sk ą d in ąd polskiej h isto rio g rafii.
O g ó ln a o rien tac ja a u to ra w sp raw ach polsk ich bierze się n a ogól z n iem ieckiego w ydania ..D ziejów polskiej myśli p o lity czn ej" W ilhelm a F e ld m a n a (choć w w ykazie w yko rzy stan y ch ty tu łó w praso w y ch znalazł się i „ C zas"). D iószegi d o strzeg a niem al w yłącznie k o n se rw a ty stó w ; p ółgębkiem w sp o m in a o d e m o k ra ta c h i ich a sp irac ja c h : w ind ek sie osobow ym b ra k A d a m a S apiehy i B u tle r-Jo h n s to n a (nb. n a rracja uryw a się jesien ią 1877 r.). N ie sp o só b je d n a k czynić a u to ro w i zarz u tó w , że po m ija p o czy n an ia, k tó ry ch m in im aln eg o znaczenia nie ukryw a także ro d zim a lite ra tu ra p rz ed m io tu . W sum ie k sią żk a p o tw ierd za p o śre d n io o pinię o znikom ej roli kw estii polskiej w p olityce m o carstw eu ro p ejsk ich w drugiej połow ie lat siedem dziesiątych X IX w.
A . S.
S tan islaw P a l i ń s k i . Z e wspom nień wygnańca, o p ra ć. F eliks T y c h . W y d aw n ictw o L iterackie. K ra k ó w W roclaw 1986, s. 199. ilustr.
S tanisław P aliński (1874 1921) byl ro b o tn ik ie m w dru g im p o k o len iu : p o n au ce w szkole rzem ieślniczej w W arszaw ie p raco w ał o d w czesnej m łodości w w arsztatach m echanicznych na S olcu w ch o d ząc jed n o cześn ie w k rą g k o n sp iracji socjalistycznej. Był k o lejn o członkiem Z w iązku R o b o tn ik ó w Polskich i S D K P . w k tó rej zajął m im o 19 zaledw ie lat życia w ażną pozycję. A reszto w an y u schyłku 1893 r. spędził przeszło trzy lata w X P aw ilonie C ytadeli W arszaw skiej i n a P aw iaku, n astęp n ie zaś zo stał sk azan y w trybie a d m in istrac y jn y m na 10-letnie zesłanie. K a rę odbyw ał w sk rajn ie tru d n y ch w a ru n k ac h w S rie d n ie -K o ły m sk u ; Jego p am iętn ik dotyczy w przew ażającej części w łaśnie p o b y tu na Syberii. Ju ż w 1902 r. zakończył się on b ra w u ro w ą ucieczką. Paliński po p rzew ęd ro w a n iu całej Rosji p rz ed o sta ł się d o G alicji, gdzie przez pew ien czas p ra co w a ł ja k o ślu sarz w łączając się też d o p rac lw ow skiej org an izacji PPS. P arę lat przebyw ał u S zw ajcarii w sp ó łp racu jąc m .in. jak o tec h n ik z Ignacym M ościckim . W latach rew olucji 1905 1907 w yjeżdżał nielegalnie d o z a b o ru rosyjskiego. Z kolei ' spędził kilk a lat n a em igracji w Brazylii, by w latach rew olucji p aździernikow ej znaleźć się p o n o w n ie w Rosji. O sta teczn ie p rzen ió sł się jed n a k d o o d ro d z o n ej Polski, gdzie niebaw em zm arł.
N ależy żałow ać, że Paliński o p isał tylko frag m e n t sw ego w y jątk o w o b o g a te g o życia. W jego p a m ię tn ik u , w y d ru k o w an y m p o raz pierw szy na łam ach socjalistycznego ..P rzed św itu już w 1902 r.. znalazły się cenne info rm acje, zw łaszcza o sto su n k a c h z zesłanym i rew o lu cjonistam i polskim i iro sy jsk im i (np. w iadom ości o o sta tn im o k resie życia L u d w ik a Janow icza). W arto ść spisanych na bieżąco w spom nień tkw i je d n a k nie tyle w ich w arstw ie lak to g rafiezn e j. co w zn ak o m ity m odzw ierciedleniu m entalności m ło d eg o socjalisty w yw odzącego się z nie- inteligenckiego śro d o w isk a. Jego p o sta w a na w ygnaniu o p ierała się na n iepisanym kodeksie p o stę p o w a n ia p rzeciw ników c a ra tu , k tó ry przew idyw ał m .in. p o m o c w spółw ięźniom bez w zględu na ich n a ro d o w o ść i p ize k o n an ia po lity czn e o ra z so lid arn o ść w obliczu p rześlad o w ań .
Feliks T y c h o p atrzy ł p am iętn ik p rzed m o w ą, w któ rej zrek o n stru o w a ł losy P alińskiego i lego tek stu . D ołączył też ja k o an ek s icgo list o L u d w ik u Jan o w iczu z n ajd u jąc y się w zespole A rch iw u m PP S w C A К С P Z P R . W k o m e n ta .z u w ydaw cy (szk o d a sk ą d in ąd , że niezbyt ro z b u d o w an y m ) w y k o rz y stan o m .in. w sp o m n ien ia d ziałaczy rosyjskiego ru ch u ro b o tn iczeg o , w spółtow arzyszy a u to ra na zesłaniu.
