Grala, Hieronim
"Die russische orthodoxen Bischöfe von
1893 bis 1965. Bio-Bibliographie von
Metropolit Manuil (Lemeševskij) bis
zum Gegenwart, Teil 1-2", ergänzt von P.
Coelestin Patock OSA, Erlangen
1979-1981 : [recenzja]
Przegląd Historyczny 75/4, 833
1984
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
Z A P I S K I
833
gicznych. W części d ru g iej p rzy d a ło b y się n ie k ie d y w y raźn iejsze w y k az an ie ew o lucji poglądów i ocen fo rm u ło w an y ch przez T arteg o n a te m a t poszczególnych p ro blem ów dziejow ych.
M onografia W iśniew skiego stan o w i — n ie ty lk o w polskiej sk a li — n a jw a r tościow szą, n a jw sze ch stro n n ie jsz ą p rac ę n a te m a t z a w a rty w ty tu le.
J. S.
Die russische orthodox en Bischöfe v o n 1893 bis 1965. Bio — B i bliographie von M etropolit M anuil ( L e m e šev sk ij) bis z u m G egenwart,
e rg ä n z t v o n P. C oelestin P a t o c k OSA, T eil I: A v v a k u m (Borov
kov) — A fa n a sij (Sacharov), E rlan g e n 1979, s. 432; Teil II: Bogolep (Ancuch) — G urij (Stepanov), E rlan g e n 1981, s. 420. („O ikonom ia. Q uellen u n d S tu d ien zu r o rth o d o x en T heologie”, hrsg. von F a iry von L i l i e n f e l d Bd. 8, 16).
S y gnalizow any słow nik b io graficzny sta n o w i bez w ą tp ie n ia opus vitae z m a r łego w 1968 r. M a n u e l a m e tro p o lity K ujbyszew a. N a p rac ę złożyły się u p o rz ą d kow ane a lfa b ety c zn ie b iogram y biskupów d ziała ją cy ch w ro sy jsk im kościele p r a w osław nym w la ta c h 1893—1965, uzupełnione o bfitym zestaw ien iem lite r a tu r y tr a k tu ją c e j o poszczególnych h ie ra rc h ac h , ja k rów n ież w ykaz spuścizny p isa rsk ie j, sk ła d ające j się na ich tw órczy dorobek. D w a w y d an e dotychczas to m y z zapo w iad a n y ch sześciu p o zw a lają pozytyw nie ocenić m e ry to ry c zn ą w arto ść leksykonu, m im o szeregu d ro b n y ch om yłek. W śród nich m ożna p rzykładow o w ym ienić błęd n e d ato w a n ie zgonu m e tro p o lity P io tro g ro d u B en iam in a (K azańskiego) 3 lipca 1922 (t. II, s. 142), w istocie straconego w nocy z 12 n a 13 sie rp n ia 1922 r. („ Izw ie stija” n r 181 z 13 sie rp n ia 1922) n a m ocy w y ro k u sądu w w y n ik u głośnego procesu, czy n ied o stateczn ie sa ty sfa k c jo n u ją c e zestaw ienie lite ra tu r y dotyczącej m e tro p o lity w arszaw sk ieg o Jerzeg o (Jaroszew skiego), tw ó rcy a u to k e fa lii kościoła p ra w o sła w nego w Polsce (por. t. II, s. 310), ja k rów nież pom inięcie licznych isto tn y ch epizo dów jego działalności, np. p ia sto w an ia, z n o m in a cji k ie ru jące g o em ig racy jn y m k o ściołem ro sy jsk im b isk u p a Eulogiusza, godności a d m in is tra to ra kościoła p ra w o sła w nego w e W łoszech z siedzibą w B ari. M imo trw ałe g o re je s tru podobnych u ste re k dzieło p o w ita ć należy z sa ty sfak c ją. W ysiłek a u to ra zasłu g u je n a ty m w iększe uznanie, że zg rom adzenie p rez en to w an y c h w le ksykonie danych, u w zg lęd n iając liczne w stęp y ja k ie sta ły się udziałem ce rk w i ro sy jsk ie j w ok resie m ięd zy w o jen n ym (m. in. liczne schizm y i podziały w ew n ętrzn e), ja k rów nież b u rzliw e jej dzie je w la ta c h II w o jn y św iato w ej, szczególnie n a te re n a c h o b jęty ch o k u p ac ją h itle row ską, w ym agało iście b en e d y k ty ń sk iej sk ru p u la tn o śc i. W ydaje się, że m e tro p o lita M anuel z r a c ji sw ojego niew ątp liw eg o m erytorycznego p rzy g o to w a n ia był osobą szczególnie p re d y sty n o w a n ą do podjęcia ow ego przedsięw zięcia, ja k o a k ty w n y przez p onad pół w iek u u czestnik życia cerkw i, p ia stu ją c y w ty m ok resie szereg w ażnych godności, m . in. ja k o w ik a riu sz p io tro g ro d zk i po u su n ię ciu w spom nianego m e tro p o lity B eniam ina, ja k o zw ierzchnik diecezji w C zkałow ie i C zeboksarach, a w o s ta t nim o k resie sw ojej k a r ie ry ja k o m e tro p o lita K ujbyszew a. M imo, że śm ierć w w ie ku 81 la t p rz e rw a ła jego p racę, u zu p ełn ien ia w p ro w ad zo n e przez O. C oelestina P a t o č k a do te k stu , pozostaw ionego w sta d iu m b ard z o zaaw ansow anym , s ta n o w ią je d y n ie znikom ą jego część, np. w tom ie II o g ran ic za ją się do w p ro w a d ze n ia d odatkow ych 10 biogram ów .
R e asu m u jąc n in ie jsz e uw agi, p rac ę należy uznać za w ysoce użyteczną i za słu g u ją cą n a polecenie h isto ry k o m b ad a ją cy m dzieje naszego w schodniego są siad a w e w sp o m n ian y m przedziale czasowym .
