1
^Wąbrzeźno, sobota 11 sierpnia 1928 r.
Nr. 94 Rok VIII
Przez „wojną ludów14 zmartwychwstanie Polski
W czternastą rocznicą początkn
wojny światowej.
SRQPONMLKJIHGFEDCBAD n i a 7 s i e r p n i a b . r . m in ę ł o j u ż 1 4 l a t o d c h w i l i, k i e d y z d o b y c i e p r z e z N i e m c ó w b e l g i j
s k i e j t w i e r d z y L e o d j u m s t a ł o s i ę p u n k t e m w y j ś c i a d l a p ó ź n i e j s z y c h s t r a s z l i w y c h i k r w a w y c h z m a g a ń n a r o d ó w E u r o p y . C z t e r n a ś c i e l a t u - p ł y n ę ł o o d c h w i l i , w k t ó r e j r o z s z a l a ł a s i ę n a d o b r e t a n a j s t r a s z l i w s z a w d z i e j a c h l u d z k o ś c i k a t a s t r o f a w o j e n n a , k t ó r a ś w i a t c a ł y z a l a ł a s t r u m i e n i e m k r w i , z n i s z c z y ł a n i e z m i e r z o n e , k w i t n ą c e o b s z a r y i c a ł ą l u d z k o ś ć p r z e z c z t e r y u - c i ą ż l i w e l a t a p o g r ą ż y ł a w o d m ę t a c h r o z s z a l a ł e g o m i l i t a r y z m u p r u s k i e g o , t r a k t u j ą c e g o b a r b a r z y ń s k ą s t o p ą c a ł y k u l t u r a l n y d o r o b e k m i n i o n y c h w i e k ó w .
W d z i e ja c h „ ż e l a z n e g o " i m p e r i a l i z m u n i e m i e c k i e g o , w y b u c h w o j n y ś w i a t o w e j w r . 1 9 1 4 , c a ł y j e j s t r a s z l i w y p r z e b i e g i w y n i k z n a j d z i e s i ę m o ż e , j a k o w y ż s z ą s i ł ą p r z e k r e ś l o n y e p iz o d w t y t a n i c z n y c h , c a ł e w i e k i t r w a j ą c y c h d ą ż e n i a c h n i e m i e c k i c h d o o w ł a d n i ę c ia ś w i a t e m , — a l e w s p r a w i e d l i w e j h i s t o r j i l u d z k o ś c i w y b u c h t e j s t r a s z l i w e j z a w i e r u c h y b ę d z ie w i e lk ą i n i e z a t a r t ą n i g d y z b r o d n i ą k u n i e c z y t e m u p o t ę p i e n i u n a r o d u n i e m ie c k i e g o .
H i s t o r j a i p r z y s z ł y b i e g d z i e j ó w w y k a ź e j e s z c z e w i ę c e j, j u ż z u p e ł n i e j a s n o i s z c z e g ó ł o w o , ż e c a ł a o d p o w ie d z i a ln o ś ć z a w y b u c h i p r z e b i e g t e j n a j s t r a s z l i w s z e j z w o j e n , k t ó r a z a t r z ę s ł a g r o ź n i e c a ł y m p r a w i e I ś w i a te m , s p a d a w y ł ą c z n i e n a N i e m c y , a w y r a ź n i e j p o w i e d z i a w s z y n a k a s t ę w y b i t n i e j s z y c h m i l i t a r y s t ó w p r u s k i c h k t ó r z y z a w s z e p a r l i d o w o j n y , u c h w a l a li k r e d y t y w o j e n n e i z b r o j e n i a , a w o s t a t n i e j d e c y d u j ą c e j c h w il i , k i e d y E u r o p a p o d m in o w a n a j u ż b y ł a d y n a m i t e m , n i e u m i e l i p o w s t r z y m a ć n a w o d z y s w y c h i n s t y n k t ó w i m p e r i a l i s t y c z n y c h i i k r w i o ż e r c z o — m i l i t a r n y c h .
W i e d z i e ć b o w i e m t r z e b a , ż e i m p e r i a l i s t y c z n e d ą ż e n i a N i e m i e c s z ł y o d l a t w t y m k i e * r u n k u , a b y n a g r u z a c h p o d b i t e j l u d z k o ś c i z a ł o ż y ć p r o j e k t o w a n e n i e m ie c k i e i m p e r j u m ś w i a t o w e . W i e l k a w o j n a ś w i a t o w a , d o k t ó r e j N i e m c y w k a ż d e j d z i e d z i n ie p r z y g o t o w y w a ł y s i ę o d d a w n a , — z b l i ż y ć i c h m i a ł a d o t e g o c e l u .
S t a ł o s i ę j e d n a k i n a c z e j. P o z o s t a ł y ś w i a t n i e c h c ą c z a p r z ą c s i ę n a w i e k i w j a r z m o b u t n e g o P r u s a k a , z m o b i l i z o w a ł w s z y s t k i e s w e s i ł y i t y t a n i c z n y m , k r w a w y m w y s i ł k i e m w c i ą g u c z t e r e c h u c i ą ż l i w y c h l a t z d o ł a ł o d e p c h n ą ć g r o ź n ą f a l ę g e r m a ń s k ą . P o t ę g a m i l i t a r n a N i e m i e c l e g ł a w g r u z y , z a t r y u m f o w a ł a k u l t u r a ł a c i ń s k a * o c a l a ł y l u d y E u r o p y o d n i e w o l i p r u s k i e j .
W c h w i li r o c z n i c y w y b u c h u w o j n y ś w i a t o w e j , r o z p a m i ę t y w a j ą c o w e n i e z a p o m i a n e w y p a d k i , j e d y n i e w d z i ę c z n e m s e r c e m d z i ę k o w a ć m u s i m y l o s o w i, ź e z e s ł a ł n ą m o w ą w i e l k ą
„ w o jn ę l u d ó w * o k t ó r ą j u ż p r o s i ł B o g a n i e ś m i e r t e l n y w i e s z c z n a r o d u A d a m M i c k i e w i c z , a l b o w ie m w o j n a t a p r z y n i o s ł a n a m c u d N a j
w y ż s z e g o — amartwychwstanie dziejowe
Ńajjaśniejszej Rzeczypospolitej Polskiej.
Ł. Łydko.
Co na to nauczycielstwo katolickie i rodzice katoliccy?
D n i a 3 h m . z o s t a li p r z y ję c i p r z e z p . M in i s tr a W . R . i O . P . n a s p e c ja l n e j k o n f e r e n c j i d e l e g a c i Z a r z ą d u G łó w n e g o Z w i ą z k u Z a w o d o w e g o N a u c z y c i e l s t w a P o l s k i c h S z k ó ł Ś r e d n i c h , p p . S t . S w i- d w i ń s k i i T . W o j e ń s k i, k t ó r z y p r z e d s ta v / i li n o w e m u m i n is t r o w i s z e r e g p o s t u la tó w , m . i „ p o s t u l a ty w s p r a w i e z a k u s ó w n a u c h w a ł ę S e j m u z n o s z ą c ą o k ó l n i k o p r a k t y k a c h r e l ig i jn y c h ."
W d ł u ż s z y c h r e f e r a ta c h d e l e g a c i z w r ó c i l i u w a g ę n a k o n i e c z n o ś ć r e a l i z a c j i p o s t u l a t u s z k o ł y j e d n o l it e j i ś w ie c k i e j.
A w i ę c z n i e s i e n in o k ó l n i k a o p r a k t y k a c h r e l i g ij n y c h i w p r o w a d z e n i e s z k o ł y b e z r e g i li j n e j , ś w i e c k i e j!
Eeha tragedji podbiegunowej
Jak umierał Malmgreen.
S z t o k h o l m 9 . 8 . M a r i a n o , u c z e s tn i k w y p r a w y g o n N o b i l e g o d o b i e g u n a , k t ó r y n a j d o w a l s i ę n a k i z e l o d o w e j r a z e m z t r a g ic z n i e z m a r ł y m u - C T o n y n s z w e d z k i m M a l m g r e e n e m , o ś w i a d c z y ł w w y w ia d z i e p r a s o w y m , z c n i e s E . a z k d l a j e g o h a r t u w c i ę ż k i c h c h w i l a c h p o b y t u n a o d l u d z i u . M y p o ł u d n io w c y — w ło s i — b y l i ś m y p o d b i e g u n e m b e z s il n i. N a j le p i e j z p o ś r ó d n a s c z u ł s i ę w ł a ś n i e M a lm g r e e n , k t ó r y b ę d ą c r a n n y w r ę k ę u s i ło w a ł s i e k ie r ą z a b ić n i e d ź w ie d z i a , c o m u s i ę j e d n a k n i e u d a ł o , b o w ie m n i e d ź w ie d ź b y ł z w i n n i e js z y , w r e s z c i e z a s tr z e li ł g o z r e w o l w e r u . G d y s i e d z ie l iś m y w ś r ó d p o n u r e j c i s z y , p r z e r y w a n e j t y l k o t r z a s k ie m p ę k a j ą c y c h l o -
Sprawca świętokradztwo w kościele św. Flor Jana ujęty
P o o s t a tn i o d o k o n a n e j e b r o d n i ś w i ę to k r a d z t w a w k o ś c ie l e ś w . F l o r ja n a n a P r a d z e , e n e r g i c z n e ś l e d z tw o i p o s z u k i w a n ia w s z c z ą ł n a c z e l
n i k u r z ę d u ś l e d c z e g o p . S u c h e n e k . R o z p o c z ę ł y s i ę r e w iz j e w s z y s t k ic h p o d e j r z a n y c h k r y j ó w e k , p r z e tr z ą ś n i ę to w i e l e m e li n z ł o d z ie j s k i c h . U s il n e p o s z u k i w a n i a z o s t a ły u w i e ń c z o n e p o m y ś l n y m s k u t k i e m , p r z y t e m z u p e ł n ie w n i e o c z e k i w a n y s p o s ó b d o k o n a n o w p r o s t s e n s a c y jn e p o o d k r y c i a . N a p l a c u B r o n i, o b o k s t u d n i, n a g ł ę b o k o ś c i p ó ł t o r a m e t r a z n a l e z i o n o r ó ż n e k o s z to w n o ś c i k o ś c ie l n e : j a k k i e l ic h y , w o t a , m o n s tr a n c ję , r ó ż a ń c e , k r z y ż y k i z ł o t e , m e d a l jo n y i t. p ., j a k s i ę o k a z a ł o p o c h o d z ą c e z k r a d z ie ż y k o ś c i o ła w M a r k a c h .
Po polskim loeie transoceanicznym
O p o r t o , 8 . 8 . P i z y b y ł t u k o n t r t u k t o r a p a r a t u l o t n i k ó w p o l s k i c h A m io t w t o w a r z y s t w i e p r z e d s t a w i c i e l a f i r m y „ L o r r a i n e — D i e tr i c h * S t a l t e r a . N a d w o r c u o c z e k i w a l i i c h m jr . I d z i k o w s k i i k o n s u l R z e c z y p o s p o l i t e j . A m io t i I d z i
k o w s k i r z u c il i s i ę s o b i e w o b j ę c i a i u c a ł o w a l i s ię . M j r . I d z i k o w s k i m ia ł ł z y w o c z a c h . P i e r w s z e j e g o s ł o w a b y ł y : „ P o m im o r a d o ś c i z o c a l e n i a , n i e z m i e r n ie n a m p r z y k r o , ź e r a i d , k t ó r y t a k d o b r z e s i ę z a c z ą ł, s k o ń c z y ł s i ę n i e s z c z ę ś l i
w i e . J a k ż e b y l i b y ś m y w z r u s z e n i , g d y b y ś m y p r z y b y l i d o N o w e g o J o r k u n a a p a r a c i e i m o t o r z e f r a n c u s k i e j k o n s tr u k c j i * .
N a s tę p n i e A m io t , I d z i k o w s k i i S t a l t e r o d w i e d z i li m j r . K u b a lę , z n a jd u j ą c e g o s i ę j e s z c z e w s z p i ta l u , l e c z k t ó r e g o s t a n z d r o w ia j e s t z a d a w a l a j ą c y , A m i o t z w r ó c i ł s i ę d o m j r . K u b a l i z e s ł o w a m i o t u c h y i z ł o ż y ł m u p o w i n s z o w a n ia z p o w o d u s z c z ę ś l i w e g o o c a l e n i a .
P o l s k a k a t o l i c k a m a p r a w o d o w i e d z i e ć s i ę c z y w s z y s c y c z ł o n k o w i e Z w i ą z k u Z a w o d o w e g o N a u c z y c i e l s tw a P o l s k ie g o S z k o l Ś r e d n ic h s o l id a r y z u j ą s i ę z t e m i p o g l ą d a m i d e l e g a tó w .
D e le g a c i z a ś p o w i n n i w i e d z i e ć , ż e p i e r w s z y g ł o s w s p r a w a c h w y c h o w a n i a n a l e ż y d o r o d z i c ó w i ż e n a u c z y c i e ls t w o s p e łn i a o d p o w i e d z i a ln y s w ó j u r z ą d z m a n d a t u r o d z i c ó w i w y k o n y w a ć g o w i n n o w e d ł u g i c h i n t e n c ji .
C i e k a w i j e s te ś m y , j a k z a r e a g u j ą r o d z i c e k a t o l i c c y n a p o w y ż s z e a n t y r e l ig i jn e „ p o s t u l a t y d e l e g a t ó w Z w ią z k u Z a w o d o w e g o N a u c z y c ie l s tw a P o l s k i c h S z k ó ł Ś r e d n i c h .
| d ó w , M a lm g r e e n c z ę s t o o p o w i a d a ł n a m o s w e j
< m a t c e i n a r z e c z o n e j , p o z o s t a w i o n y c h w o j c z y -
’ ź n i e . K i e d y z p o w o d u u t r a ty s i ł n i e m ó g ł s i ę ' j u ż r u s z a ć , p o w i e d z i a ł : „ I d ź c ie i r a t u jc i e s i ę f p o z d r ó w c ie S z w e c ję i p o w i e d ź c ie j e j , j a k u m i e r a M u j m g r e e n , k t ó r y s i ę t u p o ł o ż y ł i t u u m r z e * . C h c ia ł r ó w n i e ż o d d a ć n a m p i e r ś c i e ń p a m i ą t k o w y j e d n a k z p o w o d u o b r z m ie n i a p a l c ó w , n i e
; m ó g ł g o z d j ą ć i ż ą d a ł, ż e b y m u p o ś m ie r c i o d c i ą ć p a l e c w r a z z p i e r ś c i e n i e m . L i s tu d o r o d z i n y n i e m ó g ł j u ż n a p is a ć . W y k o p a l i ś m y m u g r ó b n i e c z u li ś m y p r z y t e m z i m n a i p o t n a s o b l e w a ł p r z y p r a c y — z a k o ń c z y ł M a r i a n o .
A k c j a p o l ic j i o d t e j c h w il i b y ł a z n a c z n ie ł a t w i e j s z ą , w k r ó t c e t e ż n a t r a f i o n o n a ś l a d s p r a w c y o b u k r a d z i e ż y , m i ę d z y n a r o d o w e g o s p e c ja l is t y o d o k r a d a n i a k o ś c i o łó w , A r tu r a L a n g e g o . P r z e d k i l k o m a l a t y L a n g e d o k o n a ł ś w i ę to k r a d z tw o w Ł o d z i , l e c z s c h w y ta n y , o d s i e d z ia ł 5 l a t w w i ę z i e n i u . P o o d z y s k a n i u w o l n o ś c i, n i e z a p r z e s t a ł s w e - g n h a n i e b n e g o p r o c e d e r u , l e c z n a d a ł g o u p r a w i a ł. W c z o r a j w n o c y p o l i c j a w k r o c z y ła d o j e g o s p e l u n k i i a r e s z t o w a ł a g o . P r z e w i e z i o n y z o s t a ł p o d e s k o r t ą d o w i ę z i e n ia ś l e d c z e g o n a P a w i a k u i o s a d z o n y w a r e s z c ie .
Losy samolotu.
Z e s z p it a l a u d a n o s i ę d o p o r t u L e i x o e s w c e l u z b a d a n i a s a m o l o t u , k t ó r y z n a j d u j e s i ę w s t a n ie o p ł a k a n y m , l e c z n i e j e s t c a ł k o w ic i e z n i s z c z o n y . D a l s z e b a d a n i e a p a r a t u o d b ę d z i e s i ę w d n i u d z i s ie j s z y m . S a m o l o t b ę d z i e z d e m o n t o w a n y i z a ł a d o w a n y n a p a r o w ie c , k t ó r y z a w i e z i e g o d o H a v r u , a s t ą d p r z e w i e z i o n y b ę d z i e d o P a r y ż a .
L o t n ic y o ś w ia d c z y l i, i ż g d y w p a d l i d o o c e a n u , m i e l i j e s z c z e w r e z e r w u a r z e o k o ł o 2 0 0 0 l i
t r ó w b e n z y n y i z a p a s o l iw y , w y s t a r c z a j ą c y d l a d o k o n a n i a l o t u d o k o n t y n e n t u .
Major Kubala zupełnie wyleczony.
O p o r t o , 9 . 8 . M j r . K u b a l a z u p e łn i e j u ż w y l e c z o n y j e s t z r a n y , j a k ą o d n i ó s ł. A p a r a t j e s t w p r z e c h o w a n i u w ł a d z p o r t u g a ls k i e j m a r y n a r k i w o j e n n e j , k t ó r a u d z i e l ił a w s z e l k i c h u ł a tw i e ń . S t a t e k „ S a m o s " o d j e c h a ł w d a l s z ą d r o g ę . P i s m a h i s z p a ń s k i e z w i e l k i e m u z n a n i e m w y r a ż a j ą s i ę o o d w a d z e l o tn i k ó w p o l s k i c h .
S e rd e c z n ie w ita m y !
Z o k a z ji p o ś w ię c e n ia s z ta n d a ru C e c h u K ra w ie c k ie g o , z e w s z y s tk ic h s tro n p rz y b ę d ą d o m ia s ta n a s z e g o , b ra tn ie C e c h y i O rg a n iz a c je , b y b y ć ś w ia d k a m i te j w s p a n ia le j u ro c z y s to ś c i!
C e c h K ra w ie c k i w W ą b rz e ź n ie , je s t n a js ta r
s z ą O rg a n iz a c ją n a P o m o rz u , k tó ra z a w sz e s ta ła n a g ru n c ie s z c z e rz e k a to lic k im i n a ro d o w y m , Ś w ia d c z ą o te rn c h o ć p o ż ó łk łe ju ż s ta re k a rtk i p ro to k ó la rz a .
C e c h o d p o c z ą tk u S w e g o is tn ie n ia w id z ia ł n ie g d y ś d a w n ą d a w n ą , p o tę ż n ą , P o ls k ę , w id z ia ł ja k trz y d ra p ie ż n e o rły n a p a d ły n a O rła B ia łe g o p rz e trw a ł n ie w o lę p ru s k ą — w re sz c ie w id z ia ł, ja k z a trz e p o ta ł n a d P o lsk ą s re b rn o p ió ry O rz e ł
B ia ły .
Z Cechu Krawieckiego w Wąbrzeźnie
C e c h K ra w ie c k i w W ą b rz e ź n ie , k tó ry o b c h o d z i w n ie d z ie lę 1 2 b n ? . u ro c z y s to ś ć p o ś w ię c e n ia s z ta n d a ru , je st n a jsta rsz ą o rg a n iz a c ją z c a łe g o P o m o rz a .
Z a p isk i te g o C e c h u s ię g a ją b o w ie m o d ro k u 1 6 6 0 , i o d te g o c z a s u lic z y s ię p o w s tm ie C e c h uK ra w ie c k ie g o . J e d n a k ż e n ie je s t w ą tp liw e m , ź e C e c h is tn ia ł ju ż p a rę la t w s te c z . S p ra w d z ić te g o je d n a k o w o ż n ie m o ż n a , b o w ie m w c z a s ie p o ż a ru , ja k i w y b u c h ł w c z a s ie w o jn y s z w e d z k o -p o ls k ie j (ro k 1 6 5 5 — 1 6 6 0 ) s p a liło s ię d o s z c z ę tn ie m ia s to W ą b rz e ź n o , a z n im w s z e lk ie p a p ie ry .
D o p ie ro b liż sz y c h d a n y c h o h is to rji C e c h u d o w ia
d u je m y s ię z p o z o sta ły c h o d r. 1 6 6 0 p ro to k ó la rz y . W o b e c te g o , ż e z a in te re s u je s ię s z e rsz y o g ó ł, p o d a je m y p o n iż e j k ilk a u ry w k ó w z p ro to k ó la rz y z trz e c h w ie k ó w a m ia n o w ic ie z r. 1 6 6 0 i 1 6 8 4 , 1 7 2 5 o r? z z ro k u 1 8 1 1 .
Z k o ń c e m w o jn y s z w e d z k o -p o ls k ie j w ro k u 1 6 6 0 n a d a je B isk u p C h e łm iń sk i A d a m K o s B ra c tw u K ra w ie c k ie m u w W ą b rz e ź n ie p rz y w ile j i ż e la z n ą p ie c z ę ć . (P ie
częć je st o k rą g ła , p rz e d s ta w ia ją c a m itrę b is k u p ią a p o d n ią n o ż y c e . N a p is te j p ie c z ę c i je s t ła c iń sk i, k tó ry b rz m i p rz e tło m a c z o n y n a ję z y k p o ls k i: „ P ie c z ę ć B is k u p a C h e ł
m iń sk ie g o d la B ra c tw a K ra w ie c k ie g o w m ie śc ie F re d e k
w ro k u 1 6 6 0 * .
S ta rs z y m C e c h u b y ł w ó w c z a s S ta n is ła w J a n o w sk i, p o d s ta rsz y m C e c h u b y ł J a n P o m ia n o w sk i, a m ia ste m rz ą d z ił J a k ó b B u d z ik .
C z a s n a u k i w z a w o d n ie k ra w ie c k im trw a ł w e d łu g d a w n ie jsz e g o p ro to k ó la rz a — je d e n ro k w łą c z n ie z n a u k ą k ro je n ia . Z a w y z w o lin y p ła c ił u c z e ń p ró c z g o tó w k i, b e c z k ę p iw a , d o b rą k o la c ję i k ilk a fu n tó w w o s k u n a ś w ie c e d la k o ś c io ła .
P ro to k ó ł z w y z w o lin p o d a je m y p o n iż e j:
Protokuł z roku 1684, 244 lat stary Wyzwoliny.
P rz y b y tn o ś c i s ła w e tn y c h P a n ó w B ra c i R z e m io s ła K ra w ie c k ie g o S . S ta n is ła w a J a n o w sk ie g o , S ta rsz e g o P a n a G rz e g o rz a S z c z e p a n k ie w ic z a , S . J ą n a W ro c k o w sk ie - g o , P . W o jc ie c h a N o s k o w ic z a , P . W a w rz y ń c a L a sk o w s k ie g o , P . J a n a D e p o w ic z a , P . B ła ż e ja B a ż e je w ic z a . M o c ą J e ś n ie W ie lm o ż n e g o K s . B is k u p a C h e łm iń sk ie g o P a n a n a s z e g o m iło śc iw e g o . M o c ą s ła w e tn e g o C e c h u K ra w ie c k ie g o P a n W a w rz y n ie c L a s k o w s k i w y z w a la n a im ię J a n a G ro c h o w s k ie g o i m i W sz y sc y B ra c ia w y z w a la m ! s ta r s i i m ło d s i p rz y b y tn o ś c i P a n ó w ro d z ic ó w , k tó rz y w s z y s tk ie m i d o s y ć u c z y n ili i w y z w o lo n e o d d a li ta k ż e i w o s k d o k o ś c io ła . J a k os ię d o b rz e i c n o tliw ie z a c h o w a ł P a n o m m is trz o m o jc o w i i te m u ż P a n u w u jo w i u k tó re g o s ię u c z y ł.
C o k w a rta ł b y ła o d p ra w ia n a M s z a ś w s p e c ja ln ie d la C e c h u , n a k tó re j k a ż d y m u s ia ł b y ć o b e c n y . N ie u - c z e s tn ic z e n ie n a M szy ś w . b y ło k a ra ln e , ja k p o d a je p ro - to k ó la rz z 2 0 lu te g o 1 7 2 5 , k tó ry p o d a je m y b e z z m ia n .
Pretokuł z- roku 1725.
W e d le p ra w a i a rty k u łó w J . W ie lm . Z w ie rz c h n o ś c i, ja k o p ra w a n a s z k a ż ą , a to w n in ie js z y s p o s ó b :
W e d łu g p a n a S z y m o n a T o m a s z e w ic z a , k tó ry n ie je s t p o s łu s s n y c a łe m u b ra c tw u i n ie c h c e b y w a ć n a m s z a c h k w a rta ln y c h , k tó ry c h to w ie le je s t c o n a n ic h n ie b y w a , te ra z z w a ż y w s z y c a łe b ra c tw o ja k o w in ie n w i
n ę , k tó rą z a s łu ż y ł, ż e w id z ą c w s ła w e tn y m c e c h u , ź e m ia ła b y ć M s z a ś w ię ta i d a ł rę k ę w to B ra c io m w s z y s t
k im , ja k i i m ia ł d a ć n a M sz ę ś w ię tą . W te d y o n z a p o m n ia w s z y B o g a i m a je sta tu J e g o ś w ię te g o u p o rm e p o je c h a ł w d ro g ę c h o ć m u n ie ta k p iln o p o trz e b a b y ło , a b y n ie b y ł n a M sz y ś w . s u c h o d z ie n n e j. c o n iż e j s p e c y fik a w a n i p o d łu g p ra w a z g o d n e g o p o m ie n io n e g o , S z y m o n a T o m a s z e w ic z a z a k ła d a ją w in e . W o s k u fu n tó w 2 z a n ie p o s łu s z e ń stw o k o ś c ie ln e , S e c u n d o , ż e w z g a rd z ił c a le m b ra c tw e m n ie ja k o c z y n ią c s z y d e rs tw o z a to m a w ię z ie n ie z a s ią ść d n i trz y i p rz e p ro s ić c a łe B ra c tw o .
(p o d p is): S z y m o n T o m a s ie w ic z rę k ą trz y m a n y . L e o n K u re c k i S u p p d e le g a t, M a c ie j N o s k o w ic z S ta r
sz y , J a k u b K lu g ie w ic z , J ó z e f B o ź e je w ic z , J a k u b W ro c - k o w s k i, J a k u b F a b ro w ic z , M a c ie j G ło g o w sk i, K a z im ie rz G ó rs k i.
C e c h m is trz w y b ie ra n y b y ł n a p rz e c ią g je d n e g o ro k u . W s z y stk ie p ro to k ó ły b y ły u ję te w n a d z w y c z a j r e li
g ijn y m d u c h u .
P o d c z a s ro z b io ru P o lsk i w ro k u 1 7 7 2 k ró l p ru s k i s ta ry F ritz z e z w o lił C e c h o w i n a d a l u ż y w a ć p ie c z ę c i b i
s k u p ie j, ja k o n a g ro d ę z a to , ź e C e c h K ra w ie c k i b y ł w ó w c z a s je d n e m z n a jle p s z y c h . W d w a la ta p ó ź n ie j, b o w ro k u 1 7 7 4 n a d a je k ró l p ru s k i n o w y p rz y w ile j (te ra z s ta tu t p rz y p . re d .) s k ła d a ją c y s ię z 3 3 p a ra g ra fó w . N o w y p rz y w ile j m ó w ił o e g z a m in a c h c z e la d n ic z y c h i m is trz o w s k ic h o p ra w a c h o b y w a te lsk ic h , o w y b o ra c h w C e c h u , o k a s a c h p o g rz e b o w y c h i tp , W ro k u 1 8 0 6 z a ło ż o n o n o w y d ru g i p ro to k ó la rz n ie m ie c k i. D w a p ro to k ó ły C e c h u p isa n e s ą w ję z y k u n ie m ie c k im , a d a ls z e p op o ls k u , g d y ż o d ro k u 1 8 0 8 — 1 8 1 5 W ą b rz e ź n o n a le ż a ło d o d a w n ie j
Radies umarL
PrzygBębienie w kret ja s powodu zgo&u przywódcy chłopskiego. Testament polityczny
W ś ro d ę w ie c z o re m , j*ak d o n o s z ą d e p e s z e , z m a rł w B ia lo g ro d z ie S te fa n R a d ic z , p rz y w ó d c a c h ło p ó w ju g o s ło w ia ń s k ic h .
W ia d o m o ś ć o ś m ie rc i R a d ic z a w y w o ła ła g łę b o k i ż a l i s z c z e re w z ru sz e n ie . Ż a ło b a p a n u je w c a ły m k ra ju . P rz e d sta w ie n ia w te a tra c h i k i
pach przerwano. Ogólne przygnębienie cechuje
O d s a m e g o p o c z ą tk u is tn ie n ia C e c h u K ra w ie c k ie g o . je g o c z ło n k o w ie s ta li z a w s z e n a s tra ż y z a s a d k a to lic k ic h i n a ro d o w y c h , b ro n ią c , n a m ty c h n a d ro ź s z y c h rz e c z y z p o ś w ię c e n ie m s ie b ie .
I n ie je d e n !— le c z w s z y s c y , ja k o c z ło n k o w ie C e c h u K ra w ie c k ie g o , w te n s p o só b p rz y c z y n ili s ię d o O d ro d z e n ia d u c h a w m ie ś c ie n a - s z e m . — C z e ś ć Im z a to !
W ita m y w s z y stk ic h p rz y b y ły c h n a u ro c z y s to ś ć p o ś w ię c e n ia s z ta n d a ru , ż y c z ą c , b y n o w o p o ś w ię c o n y s z ta n d a r w la ł w w s z y s tk ic h o b e c n y c h n o w ą e n e rg ję d o d a ls z e j o w o c n e j p ra c y d la d o b ra S z tu k i k ra w ie c k ie j, d la d o b ra S p o łe c z e ń s tw a i P a ń s tw a .
u tw o rz o n e g o K s ię s tw a W a rs z a w sk ie g o . N o w y s ta tu t z b li
ż o n y , d o d z is ie js z e g o o trz y m a ł C e c h w ro k u 1 8 5 3 . N a w n io se k C e c h u P re z . R e g e n c ji z a rz ą d z a w ro k u 1 8 8 7 ź e ty lk o ty m m is trz o m w o ln o k s z ta łc ić u c z n ió w , k tó rz y n a le ż ą d o C e c h u .
W c z te ry la ta p ó ź n ie i 1 8 9 1 o d b y ło s ię p o ś w ię c e n ie s z ta n d a ru o ie m ie c k ie g o . I n ik t w ó w c z a s z p e w n o ś c ią n ie p rz y p u s z c z a ł, ź e z a 3 7 la t p o św ię c a n y b ę d z ie s z ta n d a r p o lsk i. Z a rz ą d z e n ie m w ła d z z o s ta ł w ro k u 1 9 0 8 C e c h w o ln y z a m ie n io n y n a C e c h p rz y m u s o w y .
Im p o n u ją c o o b c h o d z o n o w 1 9 1 0 ro k u 2 5 0 le c ie C e c h u , p o d c z a s k tó re g o o d b y ł s ię 1 5 Z ja z d C e c h ó w K ra w ie c k ic h z P o m o rz a i P ru s W s c h o d n ic h .
P ie rw s z e m p o ls k ie m p o s ie d z e n ie m p o 1 0 5 la ta c h b y ło p o s ie d z e n ie w d n iu 1 9 k w ie tn ia 1 9 2 0 r. n a k to re m w y b ra n o z a rz ą d w n a s tę p u ją c y m s k ła d z ie • F r. S a s s, c e c h m is trz , H .W o jn o w s k i, s e k re ta rz , R . Z a p o ro w ic z , s k a r b n ik . P o o d z y s k a n iu n ie p o d le g ło śc i, p ra c a tu te js z e g o C e c h u w e s z ła n a in n e to ry .
O b e c n ie C e c h p o s ia d a 3 c z ło n k ó w h o n o ro w y c h i to : p . P a w e ł P isk o rs k i lic z ą c y 8 4 la ta . A n to n i J o rd a n d łu g o
le tn i C e c h m is trz , k tó ry w ro k u 1 9 2 9 o b c h o d z ił b ę d z ie z ło ty J u b ile u s z m is trz o w s k i, trz e c im c z ło n k ie m h o n o ro w y m je st p . F r. S a s s d łu g o le tn i c z ło n e k z a rz ą d u i o s ta tn i C e c h m is trz .
O b e c n ie C e c h m istrz e m je s i R o m a n Z a p o ro w ic z . T y le c o d o z a ry s u h is to rji C e c h u K ra w ie c k ie g o P o n iż e j p o d a je m y p ro to k ó ł z w y b o ru C e c h m is trz a z ro k u 1 6 8 9 , p ro to k ó ł z ro k u 1 8 1 1 .
Stary protokuł z roku 1685.
Wybór Cochmistrza.
W e d le u s ta w y P ra w a P o s p o lite g o i a rty k u łu w P rz y w ile ja c h o p is a n e g o p o N ie b o s z c z y k u ś p . S ła w e tn y m S ta n isła w ie J a n o w s k im , R a d n y m m ia st? W ą b rz e ź n a i S ta rsz y m R z e m io s ła K ra w ie c k ie g o a lb o C e c h m is trz e m p rz y S ła w e tn y c h P a n a c h n iż e j w y ra ż o n y c h P a n u B u rm i
s trz u , R a d n y c h i p is a rz u m ie jsk im p rz y z u p e łn e j s e rji i z g ro m a d z e n iu B ra c i R z e m io s ła p o m ie n io n e g o z d a re m D u c h a ś w ię te g o i z e z w o le n ie m w s z y stk ic h B rń c i o b ra n y je st z aC e c h m is trz a a lb ę S ta rsz e g o te g o ż B ra c tw a S ła w e tn y J a n W ro c k o w s k i.
Z a A s e so ra S ła w . W o jc ie c h N o s k o w ic z ,. A s e so r lo k a ln y G rz e g o rz S z c z e p a n k ie w ic z , W a w rz y n ie c L a s k o
w s k i, D e p to w ic z , B ła ż e j B o ź e je w ic z , M a c ie j S z u d o w sk i, J a k ó b G o lu b sk i, G rz e g o rz B u c z k o w sk i, B a rtło m n ie j C ie - p tk o w ic z .
Protokuł z roku 1811.
D z ia ło s ię w S z a n o w n y m B ra c tw ie K ra w ie c k im w
W ą b rz e ź n ie d n ia 7 lu te g o 1 8 1 1 .
W d n iu d z is ie js z y m p rz y c ią g n ą w s z y S ta ro z a k o n n y B a ru c h A b ra h a m a n a m o c y R e s k ry p tu J . W . P re fe k ta >
D e p a rt. B y d g o s k ie g o z d n ia 8 p a ź d z ie rn ik a d o m ia sta tu te js z e g o ja k o k ra w ie c z g ło s ił s ię w S z . B ra c tw ie K ra -, w ie c k im i d o p ra s z a ją c s ię , a b y n a M o c y z e z w o le n ia J W . P re fe k ta p ro w a d z e n ia z a P a te n te m R z e m io sła K ra w ie c k ie g o w m ie śc ie W ą b rz e ź n ie m ó g ł b y ć w K s ię g ę B ra c tw a ja k o m a jste r i w s p ó łb ra t rz e c z o n e g o B ra c tw a z a p is a n y . P rz y c h y liw sz y s ię n iż e j p o d p is a n i d o ż ą d a n ia K o m p a re n ta z a z e z w o le n ie m c a łk o w ite g o z g ro m a d z e n ia S z . B ra c tw a o n e g o w K s ię g ę B ra c tw a z a p is a ć . L ist m i
s trz o w s k i w y g o to w a ć , k tó rjr p o o p u s z c z e n iu w y d a n y z o s ta n ie . P ro to k u ł p o p rz e c z y ta n iu n a z n a k p rz y ję c ia p rz e z K o m p e m e n ta S ta rsz y c h rz e c z o n e g o B ra c tw a i n a s A s e s o ru p o d p is a n y m w ita ł.
P o d p is a n o ję z y k ie m h e b ra js k im z n a c z y B a ru c h A b ra h a m , S a m u e l S a h s, E lte r M a n n , T o m a s z -j— H- S z u - d e re w ic z p o d s ta rsz y J a n R a d z im iń s k i, B o rd o w s k i A s e so r.
C e c h K ra w ie c k i d z ię k i e n e rg ji n o w e g o c e c h m istrz a p . R o m a n a Z a p o ro w ic z a , o ra z S z a n . p p . z Z a rz ą d u ja k o i w s z y s tk ic h c z ło n k ó w tu te js z e g o c e c h u o b c h o d z ił b ę d z ie u ro c z y s ty a k t p o ś w ię c e n ia n o w e g o s z ta n d a ru . S z ta n d a r, k tó ry m a d o d a w a ć d u c h a c z ło n k o m C e c h u , w y k o n a n y je st w z a k ła d z ie p . M . D a łk o w sk ie j w T o ru n iu . P o ś w ię c a n ie o d b ę d z ie s ię n a n a b o ż e ń stw ie o g o d z in ie 1 0 ,3 0 . P o n a b o ż e ń s tw ie o d b ę d z ie s ię p o c h o d p rz e z m ia s to , p o c z e m o (1 3 ,0 0 ) w h o te lu jp o d „ O rłe m * o d b ę d z ie s ię u ro c z y s te p o s ie d z e n ie . P o p o s ie d z e n iu (1 4 ) o d b ę d z ie s ię w s p ó ln y o b ia d .
P o p o łu d n iu o g o d z in ie 1 5 ,3 0 n a s tą p i w y m a rs z d o m le c z a rn i p . T w a rd o w s k ie g o , g d z ie o d b ę d z ie s ię k o n c e rt.
W ie c z o re m o g o d z in ie 2 1 -s z e jn a s a li h o te lu p o d „ B ia ły m O rłe m “o d b ę d z ie s ię b a l.
J a k z p o w y ż s z e g o w y n ik a c a ła u ro c z y s to ś ć z a p o w ia d a s ię d o s k o n a le , te m w ię c e j, ż e p rz y b y c ie n a u ro c z y s to ść z a p o w ie d z ia ło w ie le C e c h ó w ja k o te ż d e le g a c y ).
C e c h o w i K ra w ie c k ie m u ż y c z y m y , b y s ta ł n a d a l w ie rn ie w o b ro n ie k a to lic y z m u ip o lsk o ś c i o ra z , b y C e c h K ra w ie c k i n ig d y w p ra c y S w e j n ie u s ta w a ł.
w s z y s tk ic h m ie sz k a ń c ó w , je d n a k ż e w s z ę d z ie z a c h o w a n o s p o k ó j.
O g o d z in ie 1 2 w n o c y ro z k o ły sa ły s ię d z w o n y w s z y s tk ic h k o ś c io łó w . N ie k tó re d o m y ju ż w n o c y p rz y s tro jo n o ż a ło b n e m i c h o rą g w ia m i.
P rz e d w illą z m a rłe g o R a d ic z a s to ją o g ro m n e tłu m y lu d u . W m ie s z k a n iu , o p ró c z n a jb liż s z e j ro d z in y , z n a jd u ją s ię d u ż o p o s łó w z s tro n n ic tw a R a d ic z a .
R a d ic z — ja k d o n o s z ą — p o z o s ta w ił te s ta m e n t p o lity c z n y , n a o tw a rc ie k tó re g o c z e k a s ię z o g ro m n e m z a in te re s o w a n ie m .
Ob&wy przed komunistami,
P ra sa z Z a g rz e b ia d o n o s i, ż e p o lic ja a re s z to w a ła 7 o s ó b , p o d e jrz a n y c h o z a m ie rz o n e w y z y s k a n ie o b e c n e j s y tu a c ji d o z a m a c h u k o m u n is ty c z n e g o .
P o lic ja o ś w ia d c z a w s w o im k o m u n ik a c ie , ż e w m ie s z k a n iu p e w n e j o s o b y z n a le z io n o 4 g ra n a ty n ie m ie c k ie z 5 p a ln ik a m i, je d e n re w o lw e r z 1 5 n a b o ja m i re w o lw e ro w e m i i k a ra b in o w e m i, p o n a d to ro z m a ite u lo tk i k o m u n is ty c z n e , k tó re s k o n fis k o w a n o . ś le d z tw o p ro w a d z o n e je s t w d a l
s z y m c ią g u .
Saieg w Tstraeh.
Z Z a k o p a n e g o d o n o s z ą , ż e w d n iu 7 b m . n a d ra n e m s p a d ł p ie rw sz y ś n ie g , O k o lic z n e s z c z y ty i H a la G ą s ie n n ic o w a s ą o ś n ie ż o n e .
Smegah nowego lotu nad (heanem.
J a k ju ż d o n o s iliś m y , p ro je k tu je s ię d ru g i p o l
s k i lo t tra n s a tla n ty c k i. L o te m ty m z a ją ł s ię K o m ite t O rg a n iz a c y jn y , k tó ry s z c z e g ó ły p rz y g o to w a n ia trz y m a ł d o ty c h c z a s w ta je m n ic y . D z iś K o m ite t te n o g ło s ił, ż e p ra c e p rz y g o to w a w c z e s ą ju ż n a u k o ń c z e n iu . L o t p rz e d s ię w e ź n ie k p t. K o w a lc z y k o ra z je s z c z e je d e n lo tn ik n a a p a ra c ie w ło s k im . A p a ra t te n p rz y s to s o w a n y b ę d z ie d o lo tu n a d lą d e m i m o rz e m . M o n to w a n ie s a m o lo tu p o trw a 3 d o 4 -c h ty g o d n i. Z a k u p io n y z o s ta ł z a p ie n ią d z e P o lo n ji A m e ry k a ń s k ie j, z e b ra n e p rz e z s p e c ja ln y k o m ite t z p . A d a m k ie w ic z e m z C h ic a g o n a c z e le . O p ró c z p ilo tó w w lo c ie u d z ia ł w e ź m ie ró w n ie ż je d e n z w y ż s z y c h o fic e ró w W . P . L o t p o d ję ty b ę d z ie z k o ń c e m w rz e ś n ia b . r. K o m ite t je d n a k z a p o w ia d a , ż e d o c h w ili lo tu d a l
s z y c h in fo rm a c ji u d z ie la ć n ie b ę d z ie .
Whska iódż podwodsodaft ifcmęh
Z R z y m u d o n o sz ą , ź e p o d c z a s ć w ic z e ń m a ry n a rk i w o je n n e j w p o b liż u w y s p B rio n i n a s tą p i
ło z d e rz e n ie p o m ię d z y k o n trto rp ę d o w c e m „ M is- s o ri ‘ a ło d z ią p o d w o d n ą d . 1 4 . T a o s ta tn ia u - d e rz y w s z y c a łą s ilą o d z ió b k o n trto rp e d o w c a , d o z n a ła ta k z n a c z n y c h u s z k o d z e ń , ź e n a ty c h m ia s t p o s z ła n a d n o n a g łę b o k o ś ć 4 0 m . N u r
k o w ie c z y n ią s ta ra n ia w y d o b y c ia ło d z i. N a ra z ie b ra k p o w ie trz a , ja k p rz y p u s z c z a ją fa c h o w c y te c h n ic z n i, n ie z a g ra ż a ż y c iu z a m k n ię ty c h w Ł o d z i m a rz y n a rz y .
Cała załoga łodzi nie żyje.
D o m e d jo la n u n a d c h o d z ą w ia d o m o ś c i o w y d o b y c iu lo d z i p o d w o d n e j n a p o w ie rz c h n ię m o rz a . M im o n ie u s ta n n e g o d o p ro w a d z e n ia p o w ie trz a d o ło d z i z n a le z io n o c a łą z a ło g ę b e z ż y c ia .
Stow. Kat. Młodzieży Polskiej w Grudziądza
W p ra s ta re m m ie ś c ie P o m o rz a — G ru d z ią d z u , o d b ę d z ie s ię w ie lk i Z lo t S to w a rz y s z e ń K a to lic k ie j M ło d z ie ż y P o lsk ie j p o łą c z o n y z w y s ta w ą ' p ra c d ru h ó w i d ru c h e n w d n ia c h 1 4 — 2 6 s ie r
p n ia b . r.
N a z lo t z c a łe g o P o m o rz a p o d ą ż ą d ru h o w ie i d ru c h n y , b y p o k a z a ć s w ą s iłę p rz e d e w s z y stk ie m m o ra ln ą . T y s ią c a m i s z a ry c h ’ m u n d u rk ó w z a p e łn ią s ię u lic e G ru d z ią d z a w d n ia c h 1 4 — 2 6 s ie rp n ia , b o w ie m w s z y s tk ie S to w a rz y s z e n ia , ja k je d e n p o s p ie s z ą n a Z lo t.
Z lo t i w y s ta w a z a p o w ia d a ją s ię im p o n u ją c o ! P ro g ra m , k tó ry p o d a je m y p o n iż e j w p rz y b liż e n iu , je s t b a rd z o o b fity .
W y s ta w a Z w ią z k o w a b u d z i w ie lk ie z a in te re s o w a n ie w ś ró d m ło d y c h . L ic z n ie z g ło s z o n e e k s p o n a ty n a w y s ta w ę Z w ią z k o w ą ś w ia d c z y ć b ę d ą o z d o ln o ś c ia c h i p ra c y n a s z e j m ło d z ie ż y . W y s ta w io n e b ę d ą ro z m a ite p rz e d m io ty ję k : w s z e lk ie p ra c e z ś lu s a rstw a , k o w a lstw a , c z a p n ic tw a , k ra w ie c tw a , s to la rs tw a , k o lo d z ie jstw a , k o s z y k a rstw a , s z e w s tw a , ry m a rs tw a , in tro lig a to rstw a , d ru k a r
s tw a , c u k ie rn ic tw a , p ie k a rs tw a , s z e w e tw a , e le k - tro te c h n ic tw a i w o g ó ie z e w s z y stk ic h d z ie d z in rz e m io s ła i p rz e m y s łu . P o n a d to d ru c h n y w y s ta w ią rę c z n e p ra c e : ja k ro b ó tk i, k ra w ie c c z y z n y it.d . I d o tą d p ro g ra m Z lo tu n ie je s t w y c z e rp a n y ! O n ic z e m n ie z a p o m n ia n o ! O d b ę d ą s ię z a w o d y s p o rto w e p o s z c z e g ó ln y c h d ru ż y n , k o n k u r
sy o rk ie str d ę ty c h i m a n d o lin o w y c h .
Z lo t ro z p o c z n ie s ię p o ło w ą M s z ą św . n a b o - s k u s p o rto w e m o ra z p o ś w ię c e n ie m s z ta n d a ru Z w ią z k o w e g o . P o M sz y św . o d b ę d z ie s ię p o c h ó d u lic a m i m ia s ta G ru d z ią d z a , o ra z z ło ż e n ie w ie ń c a n a g ro b ie „ N ie z n a n e g o Ż o łn ie rz a .” w ro c z n ic ę „ C u d u n a d W is łą i d e fila d a .
N a stę p n ie o d b ę d z ie s ię u ro c z y ste o tw a rc ie z e b ra n ia z lo to w e g o p rz y u l. L ip o w e j, w o g ro d z ie
„ T iv o li“, n a k tó re m p rz e m a w ia li b ę d ą .m ię d z y in n e m i S e k re ta rz J e n e ra ln y Z w ią z k u k s. Ż y n d a , o ra z p . m e c . O le k sy z P o z n a n ia , k tó ry w y g ło si re fe ra t n a te m a t „ D ro g i i b e z d ro ż a d z is ie js z e j m ło d z ie ż y " . P o p rz e rw ie o b ia d o w e j o g o d z in ie 1 5 .3 0 o d b ę d ą s ię fin a ło w e , z a w o d y s p o rto w e k o n k u rs o r
k ie s tr, z w ie d z a n ie W y s ta w y Z w ią z k o w e j i m ia s ta . W ie c z o re m p rz e d s ta w ie n ie d la u c z e s tn ik ó w Z ja z d u , w „ O p e rz e L e ś n e j* .
