• Nie Znaleziono Wyników

03 Macierze, wyznaczniki, układy równań liniwych

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "03 Macierze, wyznaczniki, układy równań liniwych"

Copied!
101
0
0

Pełen tekst

(1)

03 Macierze, wyznaczniki, układy równań liniwych

16 listopada 2018

(2)

Będziemy oznaczać zbiór indeksów

[1, n] := {1, 2, . . . , n}, oraz gdy w domyśle mamy zbiór reszt przy dzieleniu przez n

Zn:= {1, 2, . . . , n}.

W tym drugim przypadku, możemy wykonywać działania we zbiorze Zn. Według zasad arytmetyki modularnej.

Dokładniej elementy Zn tworzą grupę z działaniem dodawania modulo n.

Czyli dodawania analogicznego do dodawania na tarczy zegara, w którym utożsamiamy n oraz 0.

16 listopada 2018 2 / 35

(3)

MACIERZE

Definicja 1

Macierzą o n wierszach i m kolumnach nazywamy odwzorowanie A : Zn× Zm−→ X.

A(i, j) oznaczamy przez ai j, a sama macierz A przez {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m]. Mówimy, że macierz A ma wymiar n × m.

Jeżeli X jest zbiorem liczbowym to macierz A nazywamy macierza liczbow, a., Niech macierze A, B bed, a macierzami liczbowymi o wymiarze n × m. Definiujemy, A + B = {ai j+ bi j}i∈[1,n] j∈[1,m],

A − B = {ai j− bi j}i∈[1,n] j∈[1,m].

16 listopada 2018 3 / 35

(4)

MACIERZE

Definicja 1

Macierzą o n wierszach i m kolumnach nazywamy odwzorowanie A : Zn× Zm−→ X.

A(i, j) oznaczamy przez ai j, a sama macierz A przez {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m]. Mówimy, że macierz A ma wymiar n × m.

Jeżeli X jest zbiorem liczbowym to macierz A nazywamy macierza liczbow, a., Niech macierze A, B bed, a macierzami liczbowymi o wymiarze n × m. Definiujemy, A + B = {ai j+ bi j}i∈[1,n] j∈[1,m],

A − B = {ai j− bi j}i∈[1,n] j∈[1,m].

16 listopada 2018 3 / 35

(5)

MACIERZE

Definicja 1

Macierzą o n wierszach i m kolumnach nazywamy odwzorowanie A : Zn× Zm−→ X.

A(i, j) oznaczamy przez ai j, a sama macierz A przez {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m]. Mówimy, że macierz A ma wymiar n × m.

Jeżeli X jest zbiorem liczbowym to macierz A nazywamy macierza liczbow, a., Niech macierze A, B bed, a macierzami liczbowymi o wymiarze n × m. Definiujemy, A + B = {ai j+ bi j}i∈[1,n] j∈[1,m],

A − B = {ai j− bi j}i∈[1,n] j∈[1,m].

16 listopada 2018 3 / 35

(6)

MACIERZE

Definicja 1

Macierzą o n wierszach i m kolumnach nazywamy odwzorowanie A : Zn× Zm−→ X.

A(i, j) oznaczamy przez ai j, a sama macierz A przez {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m]. Mówimy, że macierz A ma wymiar n × m.

Jeżeli X jest zbiorem liczbowym to macierz A nazywamy macierza liczbow, a., Niech macierze A, B bed, a macierzami liczbowymi o wymiarze n × m. Definiujemy, A + B = {ai j+ bi j}i∈[1,n] j∈[1,m],

A − B = {ai j− bi j}i∈[1,n] j∈[1,m].

16 listopada 2018 3 / 35

(7)

MACIERZE

Definicja 1

Macierzą o n wierszach i m kolumnach nazywamy odwzorowanie A : Zn× Zm−→ X.

A(i, j) oznaczamy przez ai j, a sama macierz A przez {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m]. Mówimy, że macierz A ma wymiar n × m.

Jeżeli X jest zbiorem liczbowym to macierz A nazywamy macierza liczbow, a., Niech macierze A, B bed, a macierzami liczbowymi o wymiarze n × m. Definiujemy, A + B = {ai j+ bi j}i∈[1,n] j∈[1,m],

A − B = {ai j− bi j}i∈[1,n] j∈[1,m].

16 listopada 2018 3 / 35

(8)

MACIERZE

Definicja 1

Macierzą o n wierszach i m kolumnach nazywamy odwzorowanie A : Zn× Zm−→ X.

A(i, j) oznaczamy przez ai j, a sama macierz A przez {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m]. Mówimy, że macierz A ma wymiar n × m.

Jeżeli X jest zbiorem liczbowym to macierz A nazywamy macierza liczbow, a., Niech macierze A, B bed, a macierzami liczbowymi o wymiarze n × m. Definiujemy, A + B = {ai j+ bi j}i∈[1,n] j∈[1,m],

A − B = {ai j− bi j}i∈[1,n] j∈[1,m].

16 listopada 2018 3 / 35

(9)

MACIERZE

Definicja 1

Macierzą o n wierszach i m kolumnach nazywamy odwzorowanie A : Zn× Zm−→ X.

A(i, j) oznaczamy przez ai j, a sama macierz A przez {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m]. Mówimy, że macierz A ma wymiar n × m.

Jeżeli X jest zbiorem liczbowym to macierz A nazywamy macierza liczbow, a., Niech macierze A, B bed, a macierzami liczbowymi o wymiarze n × m. Definiujemy, A + B = {ai j+ bi j}i∈[1,n] j∈[1,m],

A − B = {ai j− bi j}i∈[1,n] j∈[1,m].

16 listopada 2018 3 / 35

(10)

MACIERZE

Niech A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,m] bedzie macierz, a liczbow, a, a λ dowolnym skalarem., Definiujemy λA = {λai j}i∈[1,n] j∈[1,m].

Macierz której wszystkie elementy sa zerami nazywamy macierz, a zerow, a., Dla danej macierzy A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,m] symbol (−A) oznacza macierz przeciwna do macierzy A to jest macierz {−a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m].

16 listopada 2018 4 / 35

(11)

MACIERZE

Niech A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,m] bedzie macierz, a liczbow, a, a λ dowolnym skalarem., Definiujemy λA = {λai j}i∈[1,n] j∈[1,m].

Macierz której wszystkie elementy sa zerami nazywamy macierz, a zerow, a., Dla danej macierzy A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,m] symbol (−A) oznacza macierz przeciwna do macierzy A to jest macierz {−a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m].

16 listopada 2018 4 / 35

(12)

MACIERZE

Niech A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,m] bedzie macierz, a liczbow, a, a λ dowolnym skalarem., Definiujemy λA = {λai j}i∈[1,n] j∈[1,m].

Macierz której wszystkie elementy sa zerami nazywamy macierz, a zerow, a., Dla danej macierzy A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,m] symbol (−A) oznacza macierz przeciwna do macierzy A to jest macierz {−a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m].

16 listopada 2018 4 / 35

(13)

MACIERZE

Niech A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,m] bedzie macierz, a liczbow, a, a λ dowolnym skalarem., Definiujemy λA = {λai j}i∈[1,n] j∈[1,m].

Macierz której wszystkie elementy sa zerami nazywamy macierz, a zerow, a., Dla danej macierzy A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,m] symbol (−A) oznacza macierz przeciwna do macierzy A to jest macierz {−a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m].

16 listopada 2018 4 / 35

(14)

MACIERZE

Definicja 2

Dla danych macierzy A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,m]

B = {bi j}i∈[1,m] j∈[1,k] iloczynem A · B nazywamy macierz C = {ci j}i∈[1,n] j∈[1,k] taka, że,

ci j= ai 1· b1 j+ ai 2· b2 j+ ai 3· b3 j+ · · · + ai m· bm j =

m

P

l=1

ai l· bl j.

Twierdzenie 3

Dla dowolnych macierzy odpowiednich wymiarów i skalaru λ zachodza wzory, A · (B · C) = (A · B) · C,

A · (λB) = λ(A · B) = (λA) · B, A · (B + C) = A · B + A · C, (A + B) · C = A · C + B · C.

16 listopada 2018 5 / 35

(15)

MACIERZE

Definicja 2

Dla danych macierzy A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,m]

B = {bi j}i∈[1,m] j∈[1,k] iloczynem A · B nazywamy macierz C = {ci j}i∈[1,n] j∈[1,k] taka, że,

ci j= ai 1· b1 j+ ai 2· b2 j+ ai 3· b3 j+ · · · + ai m· bm j =

m

P

l=1

ai l· bl j.

Twierdzenie 3

Dla dowolnych macierzy odpowiednich wymiarów i skalaru λ zachodza wzory, A · (B · C) = (A · B) · C,

A · (λB) = λ(A · B) = (λA) · B, A · (B + C) = A · B + A · C, (A + B) · C = A · C + B · C.

16 listopada 2018 5 / 35

(16)

MACIERZE

Definicja 2

Dla danych macierzy A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,m]

B = {bi j}i∈[1,m] j∈[1,k] iloczynem A · B nazywamy macierz C = {ci j}i∈[1,n] j∈[1,k] taka, że,

ci j= ai 1· b1 j+ ai 2· b2 j+ ai 3· b3 j+ · · · + ai m· bm j =

m

P

l=1

ai l· bl j.

Twierdzenie 3

Dla dowolnych macierzy odpowiednich wymiarów i skalaru λ zachodza wzory, A · (B · C) = (A · B) · C,

A · (λB) = λ(A · B) = (λA) · B, A · (B + C) = A · B + A · C, (A + B) · C = A · C + B · C.

16 listopada 2018 5 / 35

(17)

MACIERZE

Definicja 2

Dla danych macierzy A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,m]

B = {bi j}i∈[1,m] j∈[1,k] iloczynem A · B nazywamy macierz C = {ci j}i∈[1,n] j∈[1,k] taka, że,

ci j= ai 1· b1 j+ ai 2· b2 j+ ai 3· b3 j+ · · · + ai m· bm j =

m

P

l=1

ai l· bl j.

Twierdzenie 3

Dla dowolnych macierzy odpowiednich wymiarów i skalaru λ zachodza wzory, A · (B · C) = (A · B) · C,

A · (λB) = λ(A · B) = (λA) · B, A · (B + C) = A · B + A · C, (A + B) · C = A · C + B · C.

16 listopada 2018 5 / 35

(18)

MACIERZE

Definicja 2

Dla danych macierzy A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,m]

B = {bi j}i∈[1,m] j∈[1,k] iloczynem A · B nazywamy macierz C = {ci j}i∈[1,n] j∈[1,k] taka, że,

ci j= ai 1· b1 j+ ai 2· b2 j+ ai 3· b3 j+ · · · + ai m· bm j =

m

P

l=1

ai l· bl j.

Twierdzenie 3

Dla dowolnych macierzy odpowiednich wymiarów i skalaru λ zachodza wzory, A · (B · C) = (A · B) · C,

A · (λB) = λ(A · B) = (λA) · B, A · (B + C) = A · B + A · C, (A + B) · C = A · C + B · C.

16 listopada 2018 5 / 35

(19)

MACIERZE

Definicja 2

Dla danych macierzy A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,m]

B = {bi j}i∈[1,m] j∈[1,k] iloczynem A · B nazywamy macierz C = {ci j}i∈[1,n] j∈[1,k] taka, że,

ci j= ai 1· b1 j+ ai 2· b2 j+ ai 3· b3 j+ · · · + ai m· bm j =

m

P

l=1

ai l· bl j.

Twierdzenie 3

Dla dowolnych macierzy odpowiednich wymiarów i skalaru λ zachodza wzory, A · (B · C) = (A · B) · C,

A · (λB) = λ(A · B) = (λA) · B, A · (B + C) = A · B + A · C, (A + B) · C = A · C + B · C.

16 listopada 2018 5 / 35

(20)

MACIERZE

Definicja 4

Macierza transponowan, a danej macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m]nazywamy macierz AT = {bi j}i∈[1,m] j∈[1,n] taka, że b, i j= aj i.

Twierdzenie 5

Dla dowolnych macierzy odpowiednich wymiarów i skalaru λ zachodza wzory, (A + B)T = AT+ BT,

(λA)T = λAT, (A · B)T = BT · AT, (AT)T = A.

16 listopada 2018 6 / 35

(21)

MACIERZE

Definicja 4

Macierza transponowan, a danej macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m]nazywamy macierz AT = {bi j}i∈[1,m] j∈[1,n] taka, że b, i j= aj i.

Twierdzenie 5

Dla dowolnych macierzy odpowiednich wymiarów i skalaru λ zachodza wzory, (A + B)T = AT+ BT,

(λA)T = λAT, (A · B)T = BT · AT, (AT)T = A.

16 listopada 2018 6 / 35

(22)

MACIERZE

Definicja 4

Macierza transponowan, a danej macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m]nazywamy macierz AT = {bi j}i∈[1,m] j∈[1,n] taka, że b, i j= aj i.

Twierdzenie 5

Dla dowolnych macierzy odpowiednich wymiarów i skalaru λ zachodza wzory, (A + B)T = AT+ BT,

(λA)T = λAT, (A · B)T = BT · AT, (AT)T = A.

16 listopada 2018 6 / 35

(23)

MACIERZE

Definicja 4

Macierza transponowan, a danej macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m]nazywamy macierz AT = {bi j}i∈[1,m] j∈[1,n] taka, że b, i j= aj i.

Twierdzenie 5

Dla dowolnych macierzy odpowiednich wymiarów i skalaru λ zachodza wzory, (A + B)T = AT+ BT,

(λA)T = λAT, (A · B)T = BT · AT, (AT)T = A.

16 listopada 2018 6 / 35

(24)

MACIERZE

Definicja 4

Macierza transponowan, a danej macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m]nazywamy macierz AT = {bi j}i∈[1,m] j∈[1,n] taka, że b, i j= aj i.

Twierdzenie 5

Dla dowolnych macierzy odpowiednich wymiarów i skalaru λ zachodza wzory, (A + B)T = AT+ BT,

(λA)T = λAT, (A · B)T = BT · AT, (AT)T = A.

16 listopada 2018 6 / 35

(25)

MACIERZE

Definicja 6

Macierz kwadratowa A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,n]stopnia n nazywamy 1) symetryczna wtw, gdy A = A, T,

2) diagonalna wtw, gdy a, i j = 0 dla i 6= j,

3) skalarna wtw, gdy a, i j= 0, ai i= aj j dla i 6= j,

4) jednostkowa wtw, gdy jest skalarna i a, i i= 1 dla i ∈ {1, 2, . . . , n}, 5) trójkatn, a górn, a ( doln, a ) wtw, gdy a, i j= 0 dla i > j

(ai j= 0 dla i < j).

16 listopada 2018 7 / 35

(26)

MACIERZE

Definicja 6

Macierz kwadratowa A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,n]stopnia n nazywamy 1) symetryczna wtw, gdy A = A, T,

2) diagonalna wtw, gdy a, i j = 0 dla i 6= j,

3) skalarna wtw, gdy a, i j= 0, ai i= aj j dla i 6= j,

4) jednostkowa wtw, gdy jest skalarna i a, i i= 1 dla i ∈ {1, 2, . . . , n}, 5) trójkatn, a górn, a ( doln, a ) wtw, gdy a, i j= 0 dla i > j

(ai j= 0 dla i < j).

16 listopada 2018 7 / 35

(27)

MACIERZE

Definicja 6

Macierz kwadratowa A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,n]stopnia n nazywamy 1) symetryczna wtw, gdy A = A, T,

2) diagonalna wtw, gdy a, i j = 0 dla i 6= j,

3) skalarna wtw, gdy a, i j= 0, ai i= aj j dla i 6= j,

4) jednostkowa wtw, gdy jest skalarna i a, i i= 1 dla i ∈ {1, 2, . . . , n}, 5) trójkatn, a górn, a ( doln, a ) wtw, gdy a, i j= 0 dla i > j

(ai j= 0 dla i < j).

16 listopada 2018 7 / 35

(28)

MACIERZE

Definicja 6

Macierz kwadratowa A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,n]stopnia n nazywamy 1) symetryczna wtw, gdy A = A, T,

2) diagonalna wtw, gdy a, i j = 0 dla i 6= j,

3) skalarna wtw, gdy a, i j= 0, ai i= aj j dla i 6= j,

4) jednostkowa wtw, gdy jest skalarna i a, i i= 1 dla i ∈ {1, 2, . . . , n}, 5) trójkatn, a górn, a ( doln, a ) wtw, gdy a, i j= 0 dla i > j

(ai j= 0 dla i < j).

16 listopada 2018 7 / 35

(29)

MACIERZE

Definicja 6

Macierz kwadratowa A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,n]stopnia n nazywamy 1) symetryczna wtw, gdy A = A, T,

2) diagonalna wtw, gdy a, i j = 0 dla i 6= j,

3) skalarna wtw, gdy a, i j= 0, ai i= aj j dla i 6= j,

4) jednostkowa wtw, gdy jest skalarna i a, i i= 1 dla i ∈ {1, 2, . . . , n}, 5) trójkatn, a górn, a ( doln, a ) wtw, gdy a, i j= 0 dla i > j

(ai j= 0 dla i < j).

16 listopada 2018 7 / 35

(30)

MACIERZE

Definicja 6

Macierz kwadratowa A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,n]stopnia n nazywamy 1) symetryczna wtw, gdy A = A, T,

2) diagonalna wtw, gdy a, i j = 0 dla i 6= j,

3) skalarna wtw, gdy a, i j= 0, ai i= aj j dla i 6= j,

4) jednostkowa wtw, gdy jest skalarna i a, i i= 1 dla i ∈ {1, 2, . . . , n}, 5) trójkatn, a górn, a ( doln, a ) wtw, gdy a, i j= 0 dla i > j

(ai j= 0 dla i < j).

16 listopada 2018 7 / 35

(31)

MACIERZE

Definicja 6

Macierz kwadratowa A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,n]stopnia n nazywamy 1) symetryczna wtw, gdy A = A, T,

2) diagonalna wtw, gdy a, i j = 0 dla i 6= j,

3) skalarna wtw, gdy a, i j= 0, ai i= aj j dla i 6= j,

4) jednostkowa wtw, gdy jest skalarna i a, i i= 1 dla i ∈ {1, 2, . . . , n}, 5) trójkatn, a górn, a ( doln, a ) wtw, gdy a, i j= 0 dla i > j

(ai j= 0 dla i < j).

16 listopada 2018 7 / 35

(32)

PERMUTACJE

Definicja 7

Permutacją zbioru Zn nazywamy bijekcję f : Zn−→ Zn. Zbiór permutacji zbioru Zn oznaczamy przez Sn.

Definicja 8

Liczby i, j tworzy inwersje w permutacji p jeżeli, (i − j) · (p(i) − p(j)) < 0.

Definicja 9

Przez κ(p) oznaczamy liczbe wszystkich inwersji w permutacji p., Znakiem permutacji p nazywamy liczbe σ(p) = (−1), κ(p)

16 listopada 2018 8 / 35

(33)

PERMUTACJE

Definicja 7

Permutacją zbioru Zn nazywamy bijekcję f : Zn−→ Zn. Zbiór permutacji zbioru Zn oznaczamy przez Sn.

Definicja 8

Liczby i, j tworzy inwersje w permutacji p jeżeli, (i − j) · (p(i) − p(j)) < 0.

Definicja 9

Przez κ(p) oznaczamy liczbe wszystkich inwersji w permutacji p., Znakiem permutacji p nazywamy liczbe σ(p) = (−1), κ(p)

16 listopada 2018 8 / 35

(34)

PERMUTACJE

Definicja 7

Permutacją zbioru Zn nazywamy bijekcję f : Zn−→ Zn. Zbiór permutacji zbioru Zn oznaczamy przez Sn.

Definicja 8

Liczby i, j tworzy inwersje w permutacji p jeżeli, (i − j) · (p(i) − p(j)) < 0.

Definicja 9

Przez κ(p) oznaczamy liczbe wszystkich inwersji w permutacji p., Znakiem permutacji p nazywamy liczbe σ(p) = (−1), κ(p)

16 listopada 2018 8 / 35

(35)

PERMUTACJE

Definicja 7

Permutacją zbioru Zn nazywamy bijekcję f : Zn−→ Zn. Zbiór permutacji zbioru Zn oznaczamy przez Sn.

Definicja 8

Liczby i, j tworzy inwersje w permutacji p jeżeli, (i − j) · (p(i) − p(j)) < 0.

Definicja 9

Przez κ(p) oznaczamy liczbe wszystkich inwersji w permutacji p., Znakiem permutacji p nazywamy liczbe σ(p) = (−1), κ(p)

16 listopada 2018 8 / 35

(36)

PERMUTACJE

Definicja 10

Wyznacznikiem macierzy kwadratowej

A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,n]stopnia n nazywamy liczbe, P

p∈Sn

σ(p)a1 p(1)· a2 p(2)· · · an p(n).

Wyznacznik macierzy A oznaczamy det A lub |A|.

Definicja 11

Minorem stopnia r dowolnej macierzy A nazywamy wyznacznik macierzy postaci {aikjl}k∈[1,r] l∈[1,r].

Definicja 12

Jeżeli macierz A jest macierza kwadratow, a stopnia n to M, k l oznacza wyznacznik macierzy powstałej z macierzy A przez skreślenie k-tego wiersza i l-tej kolumny.

16 listopada 2018 9 / 35

(37)

PERMUTACJE

Definicja 10

Wyznacznikiem macierzy kwadratowej

A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,n]stopnia n nazywamy liczbe, P

p∈Sn

σ(p)a1 p(1)· a2 p(2)· · · an p(n).

Wyznacznik macierzy A oznaczamy det A lub |A|.

Definicja 11

Minorem stopnia r dowolnej macierzy A nazywamy wyznacznik macierzy postaci {aikjl}k∈[1,r] l∈[1,r].

Definicja 12

Jeżeli macierz A jest macierza kwadratow, a stopnia n to M, k l oznacza wyznacznik macierzy powstałej z macierzy A przez skreślenie k-tego wiersza i l-tej kolumny.

16 listopada 2018 9 / 35

(38)

PERMUTACJE

Definicja 10

Wyznacznikiem macierzy kwadratowej

A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,n]stopnia n nazywamy liczbe, P

p∈Sn

σ(p)a1 p(1)· a2 p(2)· · · an p(n).

Wyznacznik macierzy A oznaczamy det A lub |A|.

Definicja 11

Minorem stopnia r dowolnej macierzy A nazywamy wyznacznik macierzy postaci {aikjl}k∈[1,r] l∈[1,r].

Definicja 12

Jeżeli macierz A jest macierza kwadratow, a stopnia n to M, k l oznacza wyznacznik macierzy powstałej z macierzy A przez skreślenie k-tego wiersza i l-tej kolumny.

16 listopada 2018 9 / 35

(39)

PERMUTACJE

Definicja 10

Wyznacznikiem macierzy kwadratowej

A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,n]stopnia n nazywamy liczbe, P

p∈Sn

σ(p)a1 p(1)· a2 p(2)· · · an p(n).

Wyznacznik macierzy A oznaczamy det A lub |A|.

Definicja 11

Minorem stopnia r dowolnej macierzy A nazywamy wyznacznik macierzy postaci {aikjl}k∈[1,r] l∈[1,r].

Definicja 12

Jeżeli macierz A jest macierza kwadratow, a stopnia n to M, k l oznacza wyznacznik macierzy powstałej z macierzy A przez skreślenie k-tego wiersza i l-tej kolumny.

16 listopada 2018 9 / 35

(40)

PERMUTACJE

Definicja 10

Wyznacznikiem macierzy kwadratowej

A = {ai j}i∈[1,n] j∈[1,n]stopnia n nazywamy liczbe, P

p∈Sn

σ(p)a1 p(1)· a2 p(2)· · · an p(n).

Wyznacznik macierzy A oznaczamy det A lub |A|.

Definicja 11

Minorem stopnia r dowolnej macierzy A nazywamy wyznacznik macierzy postaci {aikjl}k∈[1,r] l∈[1,r].

Definicja 12

Jeżeli macierz A jest macierza kwadratow, a stopnia n to M, k l oznacza wyznacznik macierzy powstałej z macierzy A przez skreślenie k-tego wiersza i l-tej kolumny.

16 listopada 2018 9 / 35

(41)

WYZNACZNIKI

Twierdzenie 13

Dla macierzy A mamy |A| =

n

P

l=1

aj lAj l=

n

P

l=1

al kAl k.

Gdzie Ai j= (−1)i+j· Mi j

Twierdzenie 14

Wyznacznik macierzy A i macierzy transponowanej AT sa równe.,

Wyznacznik macierzy trójkatnej jest równy iloczynowi wyrazów na przek, atnej.,

Twierdzenie 15

Niech bed, a dane macierze kwadratowe A = {a, i j}i, j∈[1,n], B = {bi j}i j∈[1,n]

wtedy det (A B) = det A · det B.

16 listopada 2018 10 / 35

(42)

WYZNACZNIKI

Twierdzenie 13

Dla macierzy A mamy |A| =

n

P

l=1

aj lAj l=

n

P

l=1

al kAl k.

Gdzie Ai j= (−1)i+j· Mi j

Twierdzenie 14

Wyznacznik macierzy A i macierzy transponowanej AT sa równe.,

Wyznacznik macierzy trójkatnej jest równy iloczynowi wyrazów na przek, atnej.,

Twierdzenie 15

Niech bed, a dane macierze kwadratowe A = {a, i j}i, j∈[1,n], B = {bi j}i j∈[1,n]

wtedy det (A B) = det A · det B.

16 listopada 2018 10 / 35

(43)

WYZNACZNIKI

Twierdzenie 13

Dla macierzy A mamy |A| =

n

P

l=1

aj lAj l=

n

P

l=1

al kAl k.

Gdzie Ai j= (−1)i+j· Mi j

Twierdzenie 14

Wyznacznik macierzy A i macierzy transponowanej AT sa równe.,

Wyznacznik macierzy trójkatnej jest równy iloczynowi wyrazów na przek, atnej.,

Twierdzenie 15

Niech bed, a dane macierze kwadratowe A = {a, i j}i, j∈[1,n], B = {bi j}i j∈[1,n]

wtedy det (A B) = det A · det B.

16 listopada 2018 10 / 35

(44)

WYZNACZNIKI

Twierdzenie 13

Dla macierzy A mamy |A| =

n

P

l=1

aj lAj l=

n

P

l=1

al kAl k.

Gdzie Ai j= (−1)i+j· Mi j

Twierdzenie 14

Wyznacznik macierzy A i macierzy transponowanej AT sa równe.,

Wyznacznik macierzy trójkatnej jest równy iloczynowi wyrazów na przek, atnej.,

Twierdzenie 15

Niech bed, a dane macierze kwadratowe A = {a, i j}i, j∈[1,n], B = {bi j}i j∈[1,n]

wtedy det (A B) = det A · det B.

16 listopada 2018 10 / 35

(45)

WYZNACZNIKI

Twierdzenie 16

Jeżeli w wyznaczniku zmienimy kolejność dwóch wierszy lub kolumn to zmieni sie, znak wyznacznika.

Jeżeli w wyznaczniku wiersz lub kolumna składa sie z samych zer to wyznacznik, jest równy zero.

Jeżeli w wyznaczniku wiersz lub kolumne pomnożymy przez liczb, e to wyznacznik, pomnoży sie przez t, e liczb, e.,

Jeżeli w wyznaczniku dwa wiersze lub dwie kolumny są takie same to wyznacznik jest równy zero.

Jeżeli w wyznaczniku do wiersza lub kolumny dodamy kombinacje liniow, a, pozostałych wierszy lub odpowiednio kolumn to wyznacznik nie zmieni sie.,

16 listopada 2018 11 / 35

(46)

WYZNACZNIKI

Twierdzenie 16

Jeżeli w wyznaczniku zmienimy kolejność dwóch wierszy lub kolumn to zmieni sie, znak wyznacznika.

Jeżeli w wyznaczniku wiersz lub kolumna składa sie z samych zer to wyznacznik, jest równy zero.

Jeżeli w wyznaczniku wiersz lub kolumne pomnożymy przez liczb, e to wyznacznik, pomnoży sie przez t, e liczb, e.,

Jeżeli w wyznaczniku dwa wiersze lub dwie kolumny są takie same to wyznacznik jest równy zero.

Jeżeli w wyznaczniku do wiersza lub kolumny dodamy kombinacje liniow, a, pozostałych wierszy lub odpowiednio kolumn to wyznacznik nie zmieni sie.,

16 listopada 2018 11 / 35

(47)

WYZNACZNIKI

Twierdzenie 16

Jeżeli w wyznaczniku zmienimy kolejność dwóch wierszy lub kolumn to zmieni sie, znak wyznacznika.

Jeżeli w wyznaczniku wiersz lub kolumna składa sie z samych zer to wyznacznik, jest równy zero.

Jeżeli w wyznaczniku wiersz lub kolumne pomnożymy przez liczb, e to wyznacznik, pomnoży sie przez t, e liczb, e.,

Jeżeli w wyznaczniku dwa wiersze lub dwie kolumny są takie same to wyznacznik jest równy zero.

Jeżeli w wyznaczniku do wiersza lub kolumny dodamy kombinacje liniow, a, pozostałych wierszy lub odpowiednio kolumn to wyznacznik nie zmieni sie.,

16 listopada 2018 11 / 35

(48)

WYZNACZNIKI

Twierdzenie 16

Jeżeli w wyznaczniku zmienimy kolejność dwóch wierszy lub kolumn to zmieni sie, znak wyznacznika.

Jeżeli w wyznaczniku wiersz lub kolumna składa sie z samych zer to wyznacznik, jest równy zero.

Jeżeli w wyznaczniku wiersz lub kolumne pomnożymy przez liczb, e to wyznacznik, pomnoży sie przez t, e liczb, e.,

Jeżeli w wyznaczniku dwa wiersze lub dwie kolumny są takie same to wyznacznik jest równy zero.

Jeżeli w wyznaczniku do wiersza lub kolumny dodamy kombinacje liniow, a, pozostałych wierszy lub odpowiednio kolumn to wyznacznik nie zmieni sie.,

16 listopada 2018 11 / 35

(49)

WYZNACZNIKI

Twierdzenie 16

Jeżeli w wyznaczniku zmienimy kolejność dwóch wierszy lub kolumn to zmieni sie, znak wyznacznika.

Jeżeli w wyznaczniku wiersz lub kolumna składa sie z samych zer to wyznacznik, jest równy zero.

Jeżeli w wyznaczniku wiersz lub kolumne pomnożymy przez liczb, e to wyznacznik, pomnoży sie przez t, e liczb, e.,

Jeżeli w wyznaczniku dwa wiersze lub dwie kolumny są takie same to wyznacznik jest równy zero.

Jeżeli w wyznaczniku do wiersza lub kolumny dodamy kombinacje liniow, a, pozostałych wierszy lub odpowiednio kolumn to wyznacznik nie zmieni sie.,

16 listopada 2018 11 / 35

(50)

WYZNACZNIKI

Definicja 17

Macierza odwrotn, a do macierzy kwadratowej A nazywamy macierz kwadratow, a, A−1 taka, że AA, −1= A−1A = I, gdzie I jest macierza jednostkow, a.,

Twierdzenie 18

Jeżeli macierz kwadratowa A ma macierz odwrotna to det A 6= 0.,

Twierdzenie 19

Niech A bedzie macierz, a kwadratow, a stopnia n i niech det A 6= 0 wtedy istnieje,

macierz odwrotna A−1 oraz A−1 = 1

|A|

A11 . . . A1n . . . . An1 . . . Ann

T

.

16 listopada 2018 12 / 35

(51)

WYZNACZNIKI

Definicja 17

Macierza odwrotn, a do macierzy kwadratowej A nazywamy macierz kwadratow, a, A−1 taka, że AA, −1= A−1A = I, gdzie I jest macierza jednostkow, a.,

Twierdzenie 18

Jeżeli macierz kwadratowa A ma macierz odwrotna to det A 6= 0.,

Twierdzenie 19

Niech A bedzie macierz, a kwadratow, a stopnia n i niech det A 6= 0 wtedy istnieje,

macierz odwrotna A−1 oraz A−1 = 1

|A|

A11 . . . A1n . . . . An1 . . . Ann

T

.

16 listopada 2018 12 / 35

(52)

WYZNACZNIKI

Definicja 17

Macierza odwrotn, a do macierzy kwadratowej A nazywamy macierz kwadratow, a, A−1 taka, że AA, −1= A−1A = I, gdzie I jest macierza jednostkow, a.,

Twierdzenie 18

Jeżeli macierz kwadratowa A ma macierz odwrotna to det A 6= 0.,

Twierdzenie 19

Niech A bedzie macierz, a kwadratow, a stopnia n i niech det A 6= 0 wtedy istnieje, macierz odwrotna A−1 oraz A−1 = 1

|A|

A11 . . . A1n . . . . An1 . . . Ann

T

.

16 listopada 2018 12 / 35

(53)

WYZNACZNIKI

Dowód: Niech C = {ci j}i, j∈[1,n] bedzie iloczynem AA, −1 wtedy

|A|ci j =

n

P

l=1

ai lAj l= δi j· |A|.

Definicja 20

Rzedem macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nazywamy maksymalny stopień jej niezerowego minora.

Twierdzenie 21

Rzad macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nie zmieni sie jeżeli,

a) dodowolnej kolumny dodamy kombinacje liniow, a pozostałych kolumn ( to samo, dla wierszy ),

b) usuniemy kolumne złożon, a z samych zer ( to samo dla wierszy ),,

c) usuniemy wszystkie z wyjatkiem jednej kolumny proporcjonalne ( to samo dla, wierszy ),

d) zmienimy kolejność kolumn ( to samo dla wierszy ).

16 listopada 2018 13 / 35

(54)

WYZNACZNIKI

Dowód: Niech C = {ci j}i, j∈[1,n] bedzie iloczynem AA, −1 wtedy

|A|ci j =

n

P

l=1

ai lAj l= δi j· |A|.

Definicja 20

Rzedem macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nazywamy maksymalny stopień jej niezerowego minora.

Twierdzenie 21

Rzad macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nie zmieni sie jeżeli,

a) dodowolnej kolumny dodamy kombinacje liniow, a pozostałych kolumn ( to samo, dla wierszy ),

b) usuniemy kolumne złożon, a z samych zer ( to samo dla wierszy ),,

c) usuniemy wszystkie z wyjatkiem jednej kolumny proporcjonalne ( to samo dla, wierszy ),

d) zmienimy kolejność kolumn ( to samo dla wierszy ).

16 listopada 2018 13 / 35

(55)

WYZNACZNIKI

Dowód: Niech C = {ci j}i, j∈[1,n] bedzie iloczynem AA, −1 wtedy

|A|ci j =

n

P

l=1

ai lAj l= δi j· |A|.

Definicja 20

Rzedem macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nazywamy maksymalny stopień jej niezerowego minora.

Twierdzenie 21

Rzad macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nie zmieni sie jeżeli,

a) dodowolnej kolumny dodamy kombinacje liniow, a pozostałych kolumn ( to samo, dla wierszy ),

b) usuniemy kolumne złożon, a z samych zer ( to samo dla wierszy ),,

c) usuniemy wszystkie z wyjatkiem jednej kolumny proporcjonalne ( to samo dla, wierszy ),

d) zmienimy kolejność kolumn ( to samo dla wierszy ).

16 listopada 2018 13 / 35

(56)

WYZNACZNIKI

Dowód: Niech C = {ci j}i, j∈[1,n] bedzie iloczynem AA, −1 wtedy

|A|ci j =

n

P

l=1

ai lAj l= δi j· |A|.

Definicja 20

Rzedem macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nazywamy maksymalny stopień jej niezerowego minora.

Twierdzenie 21

Rzad macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nie zmieni sie jeżeli,

a) dodowolnej kolumny dodamy kombinacje liniow, a pozostałych kolumn ( to samo, dla wierszy ),

b) usuniemy kolumne złożon, a z samych zer ( to samo dla wierszy ),,

c) usuniemy wszystkie z wyjatkiem jednej kolumny proporcjonalne ( to samo dla, wierszy ),

d) zmienimy kolejność kolumn ( to samo dla wierszy ).

16 listopada 2018 13 / 35

(57)

WYZNACZNIKI

Dowód: Niech C = {ci j}i, j∈[1,n] bedzie iloczynem AA, −1 wtedy

|A|ci j =

n

P

l=1

ai lAj l= δi j· |A|.

Definicja 20

Rzedem macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nazywamy maksymalny stopień jej niezerowego minora.

Twierdzenie 21

Rzad macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nie zmieni sie jeżeli,

a) dodowolnej kolumny dodamy kombinacje liniow, a pozostałych kolumn ( to samo, dla wierszy ),

b) usuniemy kolumne złożon, a z samych zer ( to samo dla wierszy ),,

c) usuniemy wszystkie z wyjatkiem jednej kolumny proporcjonalne ( to samo dla, wierszy ),

d) zmienimy kolejność kolumn ( to samo dla wierszy ).

16 listopada 2018 13 / 35

(58)

WYZNACZNIKI

Dowód: Niech C = {ci j}i, j∈[1,n] bedzie iloczynem AA, −1 wtedy

|A|ci j =

n

P

l=1

ai lAj l= δi j· |A|.

Definicja 20

Rzedem macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nazywamy maksymalny stopień jej niezerowego minora.

Twierdzenie 21

Rzad macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nie zmieni sie jeżeli,

a) dodowolnej kolumny dodamy kombinacje liniow, a pozostałych kolumn ( to samo, dla wierszy ),

b) usuniemy kolumne złożon, a z samych zer ( to samo dla wierszy ),,

c) usuniemy wszystkie z wyjatkiem jednej kolumny proporcjonalne ( to samo dla, wierszy ),

d) zmienimy kolejność kolumn ( to samo dla wierszy ).

16 listopada 2018 13 / 35

(59)

WYZNACZNIKI

Dowód: Niech C = {ci j}i, j∈[1,n] bedzie iloczynem AA, −1 wtedy

|A|ci j =

n

P

l=1

ai lAj l= δi j· |A|.

Definicja 20

Rzedem macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nazywamy maksymalny stopień jej niezerowego minora.

Twierdzenie 21

Rzad macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nie zmieni sie jeżeli,

a) dodowolnej kolumny dodamy kombinacje liniow, a pozostałych kolumn ( to samo, dla wierszy ),

b) usuniemy kolumne złożon, a z samych zer ( to samo dla wierszy ),,

c) usuniemy wszystkie z wyjatkiem jednej kolumny proporcjonalne ( to samo dla, wierszy ),

d) zmienimy kolejność kolumn ( to samo dla wierszy ).

16 listopada 2018 13 / 35

(60)

WYZNACZNIKI

Dowód: Niech C = {ci j}i, j∈[1,n] bedzie iloczynem AA, −1 wtedy

|A|ci j =

n

P

l=1

ai lAj l= δi j· |A|.

Definicja 20

Rzedem macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nazywamy maksymalny stopień jej niezerowego minora.

Twierdzenie 21

Rzad macierzy A = {a, i j}i∈[1,n] j∈[1,m] nie zmieni sie jeżeli,

a) dodowolnej kolumny dodamy kombinacje liniow, a pozostałych kolumn ( to samo, dla wierszy ),

b) usuniemy kolumne złożon, a z samych zer ( to samo dla wierszy ),,

c) usuniemy wszystkie z wyjatkiem jednej kolumny proporcjonalne ( to samo dla, wierszy ),

d) zmienimy kolejność kolumn ( to samo dla wierszy ).

16 listopada 2018 13 / 35

(61)

UKŁADY RÓWNAŃ

Definicja 22

Macierza układu równań liniowych ( układu równań pierwszego stopnia ),

(?)









a1 1x1+ a1 2x2+ · · · + a1 nxn = b1

a2 1x1+ a2 2x2+ · · · + a2 nxn = b2 . . . . am 1x1+ am 2x2+ · · · + am nxn = bm nazywamy macierz

A = {ai j}i∈[1,m] j∈[1,n],

a macierza uzupełnion, a tego układu nazywamy macierz,

(??)

a11 a12 . . . a1n b1 . . . . am1 am2 . . . amn bm

.

16 listopada 2018 14 / 35

(62)

UKŁADY RÓWNAŃ

Definicja 22

Macierza układu równań liniowych ( układu równań pierwszego stopnia ),

(?)









a1 1x1+ a1 2x2+ · · · + a1 nxn = b1

a2 1x1+ a2 2x2+ · · · + a2 nxn = b2 . . . . am 1x1+ am 2x2+ · · · + am nxn = bm nazywamy macierz

A = {ai j}i∈[1,m] j∈[1,n],

a macierza uzupełnion, a tego układu nazywamy macierz,

(??)

a11 a12 . . . a1n b1 . . . . am1 am2 . . . amn bm

.

16 listopada 2018 14 / 35

(63)

UKŁADY RÓWNAŃ

Definicja 22

Macierza układu równań liniowych ( układu równań pierwszego stopnia ),

(?)









a1 1x1+ a1 2x2+ · · · + a1 nxn = b1

a2 1x1+ a2 2x2+ · · · + a2 nxn = b2 . . . . am 1x1+ am 2x2+ · · · + am nxn = bm nazywamy macierz

A = {ai j}i∈[1,m] j∈[1,n],

a macierza uzupełnion, a tego układu nazywamy macierz,

(??)

a11 a12 . . . a1n b1 . . . . am1 am2 . . . amn bm

.

16 listopada 2018 14 / 35

(64)

UKŁADY RÓWNAŃ

Definicja 22

Macierza układu równań liniowych ( układu równań pierwszego stopnia ),

(?)









a1 1x1+ a1 2x2+ · · · + a1 nxn = b1

a2 1x1+ a2 2x2+ · · · + a2 nxn = b2 . . . . am 1x1+ am 2x2+ · · · + am nxn = bm nazywamy macierz

A = {ai j}i∈[1,m] j∈[1,n],

a macierza uzupełnion, a tego układu nazywamy macierz,

(??)

a11 a12 . . . a1n b1 . . . . am1 am2 . . . amn bm

.

16 listopada 2018 14 / 35

(65)

UKŁADY RÓWNAŃ

Definicja 23

Dwa układy równań nazywamy równoważnymi wtw gdy mają te same zbory rozwiązań.

Twierdzenie 24

Układ równań (?) ma rozwiązanie wtedy i tylko wtedy gdy rząd macierzy tego układu jest równy rzędowi macierzy uzupełnionej.

16 listopada 2018 15 / 35

(66)

UKŁADY RÓWNAŃ

Definicja 23

Dwa układy równań nazywamy równoważnymi wtw gdy mają te same zbory rozwiązań.

Twierdzenie 24

Układ równań (?) ma rozwiązanie wtedy i tylko wtedy gdy rząd macierzy tego układu jest równy rzędowi macierzy uzupełnionej.

16 listopada 2018 15 / 35

(67)

UKŁADY RÓWNAŃ

Definicja 23

Dwa układy równań nazywamy równoważnymi wtw gdy mają te same zbory rozwiązań.

Twierdzenie 24

Układ równań (?) ma rozwiązanie wtedy i tylko wtedy gdy rząd macierzy tego układu jest równy rzędowi macierzy uzupełnionej.

16 listopada 2018 15 / 35

(68)

UKŁADY RÓWNAŃ

Twierdzenie 25

Niech dany bedzie układ równań liniowych,

(? ? ?)









a1 1x1+ a1 2x2+ · · · + a1 nxn= b1

a2 1x1+ a2 2x2+ · · · + a2 nxn= b2 . . . . an 1x1+ an 2x2+ · · · + an nxn= bn i niech rzad macierzy tego układu jest równy n.,

Wtedy ma on dokładnie jedno rozwiazanie dane wzorami x, j =WWj, gdzie W = det{a}i j, a

Wi= det

a11 . . . a1 i−1 b1 a1 i+1 . . . a1n

. . . a . . . an1 . . . a3 i−1 an a3 i+1 . . . ann

16 listopada 2018 16 / 35

(69)

UKŁADY RÓWNAŃ

Twierdzenie 25

Niech dany bedzie układ równań liniowych,

(? ? ?)









a1 1x1+ a1 2x2+ · · · + a1 nxn= b1

a2 1x1+ a2 2x2+ · · · + a2 nxn= b2 . . . . an 1x1+ an 2x2+ · · · + an nxn= bn i niech rzad macierzy tego układu jest równy n.,

Wtedy ma on dokładnie jedno rozwiazanie dane wzorami x, j =WWj, gdzie W = det{a}i j, a

Wi= det

a11 . . . a1 i−1 b1 a1 i+1 . . . a1n

. . . a . . . an1 . . . a3 i−1 an a3 i+1 . . . ann

16 listopada 2018 16 / 35

(70)

UKŁADY RÓWNAŃ

Twierdzenie 25

Niech dany bedzie układ równań liniowych,

(? ? ?)









a1 1x1+ a1 2x2+ · · · + a1 nxn= b1

a2 1x1+ a2 2x2+ · · · + a2 nxn= b2 . . . . an 1x1+ an 2x2+ · · · + an nxn= bn i niech rzad macierzy tego układu jest równy n.,

Wtedy ma on dokładnie jedno rozwiazanie dane wzorami x, j =WWj, gdzie W = det{a}i j, a

Wi= det

a11 . . . a1 i−1 b1 a1 i+1 . . . a1n

. . . a . . . an1 . . . a3 i−1 an a3 i+1 . . . ann

16 listopada 2018 16 / 35

Cytaty

Powiązane dokumenty

Macierze wpisujemy określając elementy wiersza w nawiasach sześciennych {…} i jako separatory stosujemy przecinki.. W ułamkach dziesiętnych

analiza wypukła, metody probabilistyczne, 30 letnie doświadczenie w pracy naukowo- dydaktycznej, autor kilku podręczników akademickich.. Forma

Odwzorowanie liniowe przestrzeni z normą jest ograniczone wtedy i tylko wtedy, gdy obraz każdego zbioru ograniczonego jest ograniczony..

Z twierdzenia Kroneckera - Capelliego wiemy, że układ jest niesprzeczny wtedy i tylko wtedy, kiedy rząd macierzy współczynników jest równy rzędowi

Jeżeli w wyznaczniku do wiersza lub kolumny dodamy kombinacj e liniow , a , pozostałych wierszy lub odpowiednio kolumn to wyznacznik nie zmieni si e... Jeżeli w wyznaczniku dwa

--- Twierdzenie 1. Największa liczba liniowo niezależnych wierszy , jak również największa liczba liniowo niezależnych kolumn macierzy równa się rzędowi tej macierzy.

OWSIiZ, ALGEBRA LINIOWA.. Zadania do

Układ równań liniowych AX = B ma rozwiązanie wtedy i tylko wtedy, gdy rząd macierzy A jest równy rzędowi macierzy rozszerzonej [A|B] tego układu rz A = rz [A|B]. O liczbie