SPIS TREŚCI. Harmonogram szkolenia 2

SPIS TREŚCI

Harmonogram szkolenia 2

Analiza stanu BHP 3

Wymagania prawne i odpowiedzialność 4

Zakres analizy stanu BHP 11

Formularz przeprowadzania analizy stanu BHP 15

Algorytm przeprowadzania analizy 17

Dokumentacja i materiały wykorzystywane do analizy 17

Listy kontrolne 19

Analiza ekonomiczna 20

Wnioski wynikające z analizy 23

Wspomaganie komputerowe 24

Załącznik 1 – Ogólne zagadnienia dotyczące BHP 26

Załącznik 2 – Ręczne przemieszczanie ciężarów 38

Załącznik 3 – Ergonomiczna lista kontrolna dotycząca oświetlenia stanowiska pracy 41

Pierwsza pomoc przedlekarska 44

Ocena stanu zagrożenia, czynności wstępne 45

Resuscytacja krążeniowo – oddechowa 47

Wstrząs, duszności 48

Uraz kręgosłupa 49

Złamania 51

Zmiany w przepisach prawa pracy 52

Odpowiedzialność karna 53

Odpowiedzialność wykroczeniowa 78

Odpowiedzialność cywilna 81

Czas pracy 82

Rozporządzenie MPiPS zmieniające rozp. w sprawie szkoleń BHP 87

HARMONOGRAM SZKOLENIA

7 - 9 maja 2009 r.

Ośrodek Wczasowo - Szkoleniowo Relaks Ustroń Jaszowiec ul. Stroma 20

7 maja 2008 r. – środa

8⁰⁰ - 9⁰⁰ - przyjazd uczestników 9⁰⁰ - 9³⁰ - kawa na sali wykładowej 9³⁰ - 11⁰⁰ - Analiza stanu BHP 11⁰⁰ - 11¹⁵ - przerwa – bufet kawowy 11¹⁵ - 12¹⁵ - Analiza stanu BHP 12¹⁵ - 12³⁰ - przerwa – bufet kawowy 12³⁰ - 13³⁰ - Analiza stanu BHP 13³⁰ - 14¹⁵ - przerwa – obiad 14¹⁵ - 15¹⁵ - Analiza stanu BHP 19³⁰ - kolacja

8 maja 2008 r. – czwartek 8³⁰ - 9¹⁵ - śniadanie

9¹⁵ - 10³⁰ - Pierwsza pomoc przedlekarska 10³⁰ - 10⁴⁵ - przerwa – bufet kawowy

10⁴⁵ - 12³⁰ - Pierwsza pomoc przedlekarska – zajęcia praktyczne 12³⁰ - 12⁴⁵ - przerwa – bufet kawowy

12⁴⁵ - 14¹⁵ - Pierwsza pomoc przedlekarska – zajęcia praktyczne 14¹⁵ - 15⁰⁰ - przerwa – obiad

15⁰⁰ - 15³⁰ - Pierwsza pomoc przedlekarska 19⁰⁰ - kolacja przy grillu.

9 maja 2008 r. – piątek 8³⁰ - 9⁰⁰ - śniadanie

9⁰⁰ - 10¹⁵ - Zmiany w przepisach prawa pracy 10¹⁵ - 10³⁰ - przerwa – bufet kawowy

10³⁰ - 12⁰⁰ - Zmiany w przepisach prawa pracy 12⁰⁰ - 12¹⁵ - przerwa – bufet kawowy

12¹⁵ - 13⁴⁵ - Zmiany w przepisach prawa pracy 13⁴⁵ - zakończenie zajęć

13⁴⁵ - 14³⁰ - obiad

15⁰⁰ - 16⁰⁰ - wyjazd uczestników

V

FORUM

BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY

Analiza stanu BHP

Tematyka szkolenia:

- wymagania prawne i odpowiedzialność (obowiązki, uprawnienia pracowników służby bhp, obowiązki pracodawcy)

- zakres analizy stanu bhp,

- dokumentacja i materiały wykorzystywane do przeprowadzenia analizy, - podsumowanie i wnioski wynikające z analizy,

- postępowanie po analizie (działania korygujące i zapobiegawcze), - warsztaty.

Analizę stanu bhp bardzo często kwituje się jako:

statystykę wypadkową, za pomocą wskaźników ciężkości i częstotliwości wypadków w porównaniu

z analogicznym okresem roku poprzedniego,

statystykę chorób zawodowych.

Jako potwierdzenie dobrego stanu bhp wiele przedsiębiorstw przedstawia karty oceny ryzyka zawodowego, pokazując, że ryzyko jest ocenione na poziomie małym, bardzo małym, akceptowalnym (w zależności od stosowanej metody).

Jeżeli wskaźniki wypadkowości nie pogorszyły się, albo nawet poprawiły – kierownictwo i służba bhp są usatysfakcjonowane; również członkowie komisji bhp, (jeżeli jest taka w przedsiębiorstwie) nie wnoszą zastrzeżeń.

Problem powstaje podczas kontroli PIP-u, kiedy inspektor tak sporządzoną analizę traktuje jedynie jako statystykę wypadkowości i chorób zawodowych, a nie analizę stanu bhp.

Czy inspektor ma rację? Tak.

Dlaczego?

Wskaźniki dotyczące wypadkowości i chorób zawodowych dotyczą czasu przeszłego i wskazują jedynie na fakt zaistnienia lub nie wypadku / choroby zawodowej. Nie przekazują żadnych informacji o spełnieniu (lub nie) wymagań bhp w zakresie organizacji pracy, poszczególnych stanowisk, wypełnienia obowiązków pracodawcy wobec zatrudnionych.

Spadek wypadkowości nie jest jednoznaczny z dobrym stanem bhp na każdym stanowisku pracy, ani wypełnieniem wszystkich wymagań prawnych. Takie zapewnienie może dać jedynie rzetelnie wykonana analiza obejmująca wszystkie aspekty i elementy organizacji pracy związane z bhp. Z takiej analizy powinno wynikać, czy pracodawca i pracownicy wypełniają wymagania bhp.

Analiza obejmująca wszystkie zagadnienia mające bezpośredni czy pośredni wpływ na bhp powinna również wskazać te miejsca i te tematy, które wymagają poprawy – doprowadzenia do zgodności z obowiązującymi przepisami. Czyli dobrze przeprowadzona analiza powinna dać wskazówki postępowania na przyszłość, a nie tylko scharakteryzować przeszłość.

Kto i jak często dokonuje analizy stanu bhp?, kiedy? i komu jest ona potrzebna?

Wymagania prawne i odpowiedzialność

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU 1997 Nr 109 poz 704, DzU 2004 Nr 246 poz 2467 i 2468, DzU 2005, poz.986):

§ 2. 1. Do zakresu działania służby bhp należy:

3) sporządzanie i przedstawianie pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy,

1) przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ze szczególnym uwzględnieniem stanowisk pracy, na których są zatrudnione kobiety w ciąży lub karmiące dziecko piersią, młodociani, niepełnosprawni, pracownicy wykonujący pracę zmianową, w tym pracujący w nocy, oraz osoby fizyczne wykonujące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę,

8) przedstawianie pracodawcy wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii na stanowiskach pracy,

12) Prowadzenie rejestrów, kompletowanie i przechowywanie dokumentów dotyczących wypadków przy pracy, stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby, a także przechowywanie wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

14) udział w dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego, które wiąże się z wykonywaną pracą.

§ 3. Służba bhp jest uprawniona do:

1) Przeprowadzania kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przestrzegania przepisów oraz zasad w tym zakresie w zakładzie pracy i w każdym innym miejscu wykonywania pracy.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU 1997 Nr 129 poz. 844, DzU 2003 Nr 169 poz. 1650, DzU 2007 Nr 49 poz 330):

§ 40. 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i higieny pracy ze szczególnym uwzględnieniem:

- organizacji procesów pracy,

- stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, - ustalenia sposobów rejestracji nieprawidłowości,

- ustalenia metod ich usuwania.

§ 39a. 1. Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach,

w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych oraz zmianie organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac.

DZIAŁ II – Obiekty budowlane i teren zakładu pracy

Budynki i inne obiekty budowlane, w których znajdują się pomieszczenia pracy, powinny być zbudowane i utrzymywane zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach techniczno- budowlanych.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić na terenie zakładu pracy wykonane i oznakowane drogi komunikacyjne i transportowe zwane „drogami”, drogi dla pieszych zwane „przejściami” i dojazdy pożarowe oraz utrzymywać je w stanie nie stwarzającym zagrożeń dla użytkowników.

Na drogach transportowych i w magazynach nie powinny występować progi ani stopnie. W przypadku zróżnicowania poziomów podłogi, różnice te powinny być wyrównane pochylniami o nachyleniu dostosowanym do rodzaju używanego środka transportu, ale nie większym niż 8%.

Na drogach - w miejscach, w których możliwe jest niespodziewane wtargnięcie pieszych, w szczególności przed bramami, drzwiami i przejściami, należy ustawić barierki lub zastosować inne skuteczne środki ochronne.

Dróg, przejść i dojazdów pożarowych nie wolno zastawiać materiałami, środkami transportu, sprzętem i innymi przedmiotami. Na skrzyżowaniach dróg powinna być zapewniona dobra widoczność. Pracodawca jest obowiązany zapewnić drogi ewakuacyjne ze wszystkich pomieszczeń obiektu budowlanego, w których mogą przebywać pracownicy. Miejsca w zakładzie pracy, w których występują zagrożenia dla pracowników, powinny być oznakowane widocznymi barwami lub znakami bezpieczeństwa. Otwory i zagłębienia powinny być zamknięte odpowiednimi pokrywami, a jeżeli jest to niemożliwe właściwie ogrodzone i oznakowane. Miejsca niebezpieczne na przejściach zagrażające potknięciem się, upadkiem lub uderzeniem (np. stopnie) powinny być pomalowane barwami bezpieczeństwa.

DZIAŁ III – Pomieszczenia pracy

We wszystkich miejscach na terenie zakładu pracy, w których mogą przebywać pracownicy, pracodawca jest obowiązany zapewnić oświetlenie elektryczne w porze nocnej lub, jeżeli oświetlenie dzienne jest niewystarczające.

Instalacje i urządzenia elektryczne powinny być tak wykonane i eksploatowane, aby nie narażały pracowników na porażenie prądem elektrycznym, przepięcia atmosferyczne, szkodliwe oddziaływanie pól elektromagnetycznych oraz nie stanowiły zagrożenia pożarowego, wybuchowego i nie powodowały innych szkodliwych skutków.

Pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia pracy w czystości i porządku oraz zapewnić ich okresowe remonty i konserwacje w celu zachowania wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy.

Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

W szczególności w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami.

W pomieszczeniach pracy, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia (wysoka temperatura, hałas, drgania, promieniowanie, gazy, pyły, pary itp.) powinny być zastosowane rozwiązania techniczne uniemożliwiające przedostawanie się tych czynników do innych pomieszczeń pracy oraz do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.

W pomieszczeniach magazynowych i na drogach znajdujących się w obiektach budowlanych powinny być umieszczone informacje o dopuszczalnym obciążeniu stropów.

W pomieszczeniach oraz na drogach znajdujących się w obiektach budowlanych podłogi powinny być stabilne, równe, nieśliskie, niepylące i odporne na ścieranie oraz nacisk, a także łatwe do utrzymania w czystości.

Jeżeli podłoga jest wykonana z materiału będącego dobrym przewodnikiem ciepła lub, jeżeli przy wykonywaniu pracy występuje jej zamoczenie,

w przejściach oraz w miejscach do stania i siedzenia powinny znajdować się podesty izolujące od zimna lub wilgoci albo powinny być stosowane inne środki izolujące.

Podesty powinny być stabilne, wytrzymałe na obciążenie użytkowe, zabezpieczające przed poślizgiem i potknięciem oraz łatwe do utrzymania w czystości. Pomieszczenia stałej pracy nie powinny być lokalizowane poniżej poziomu otaczającego terenu, z wyjątkiem pomieszczeń, o których mowa dalej, oraz jeżeli wymaga tego rodzaj produkcji (w chłodniach, rozlewniach win itp.).

Poniżej poziomu otaczającego terenu mogą znajdować się pomieszczenia pracy w garażu, kotłowni i warsztatach podręcznych, pomieszczenia handlowe, usługowe i gastronomiczne w ulicznych przejściach podziemnych, w podziemnych stacjach komunikacyjnych i tunelach, w domach handlowych i hotelach oraz w obiektach zabytkowych, pod warunkiem zachowania wymagań przepisów techniczno-budowlanych i po uzyskaniu zgody właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy. Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny zapewniać spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych technologii oraz czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.

Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać, co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt).

Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być mniejsza niż:

- 3 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,

- 3,3 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

Wysokość pomieszczeń może być obniżona w przypadku zastosowania klimatyzacji - pod warunkiem uzyskania zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

Wysokość pomieszczenia może być zmniejszona w określonych w rozporządzeniu przypadkach.

Do pomieszczeń i stanowisk pracy położonych na różnych poziomach powinny prowadzić bezpieczne dojścia stałymi schodami lub pochylniami.

Nawierzchnie schodów, pomostów i pochylni nie powinny być śliskie, a w miejscach, w których może występować zaleganie pyłów - powinny być ażurowe.

Pomiędzy pomieszczeniami nie należy wykonywać progów, chyba że warunki techniczne wymagają ich zastosowania. W takich przypadkach należy je oznaczyć w sposób widoczny.

Wymiary otworów drzwiowych w każdym pomieszczeniu powinny być odpowiednie do liczby pracowników z nich korzystających oraz do rodzaju i wielkości używanych urządzeń transportowych i przemieszczanych ładunków. Szyby w oknach oraz inne przedmioty i powierzchnie szklane, znajdujące się w pomieszczeniach pracy, narażone na uszkodzenia w związku z rodzajem

prowadzonych prac, powinny być od strony, po której mogą znajdować się ludzie, osłonięte siatką zabezpieczającą przed odłamkami szkła. W pomieszczeniach stałej pracy należy zapewnić oświetlenie dzienne, chyba że jest to niemożliwe lub niewskazane ze względu na technologię produkcji, a na stosowanie oświetlenia wyłącznie elektrycznego pracodawca uzyskał zgodę właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydaną w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy. Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne. Przy wyjściu z pomieszczeń, w których ze względów technologicznych praca jest wykonywana w ciemności, powinny być zapewnione warunki umożliwiające stopniową adaptację wzroku.

W pomieszczeniach i miejscach pracy, w których w razie awarii oświetlenia mogą wystąpić zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników, należy zapewnić oświetlenie awaryjne.

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy nie niższą niż 14°C (287 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają.

W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C (291 K).

Pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być zabezpieczone przed nie kontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania, przewodzenia i konwekcji oraz przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz. W pomieszczeniach pracy powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z potrzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności oraz zanieczyszczeń stałych i gazowych. W pomieszczeniach pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia, powinna być zapewniona taka wymiana powietrza, aby nie były przekraczane wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń tych substancji.

Urządzenia lub ich części, z których mogą wydzielać się szkodliwe gazy, pary lub pyły, powinny być zhermetyzowane. W razie niemożliwości zhermetyzowania, urządzenia te powinny być wyposażone w miejscowe wyciągi.

Powietrze doprowadzane do pomieszczeń pracy z zewnątrz przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia.

Klimatyzacja lub wentylacja nie może powodować przeciągów, wyziębienia lub przegrzewania pomieszczeń pracy.

Strumień powietrza pochodzący z urządzeń wentylacji nawiewnej nie powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy. Przy stosowaniu w pomieszczeniach pracy wentylacji mechanicznej z recyrkulacją powietrza ilość powietrza świeżego nie powinna być mniejsza niż 10%

ogólnej ilości wymienianego powietrza.

W powietrzu wprowadzanym do pomieszczeń pracy przy stosowaniu recyrkulacji zanieczyszczenie czynnikami szkodliwymi dla zdrowia nie powinno przekraczać poziomu, przy którym suma stosunków stężeń poszczególnych substancji do odpowiadających im wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń przekracza 0,3.

Recyrkulacja powietrza nie powinna być stosowana w pomieszczeniach pracy, w których występuje narażenie na mikroorganizmy chorobotwórcze lub znajdują się substancje trujące, cuchnące albo możliwe jest nagłe zwiększenie stężenia szkodliwych substancji,

a także w przestrzeniach zagrożonych wybuchem.

DZIAŁ IV - Procesy pracy

Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.

W szczególności pracodawca jest obowiązany:

1) zapewnić organizację pracy i stanowisk pracy w sposób zabezpieczający pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych dla zdrowia i uciążliwości, 2) zapewnić likwidację zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników głównie przez stosowanie technologii, urządzeń, materiałów i substancji nie powodujących takich zagrożeń.

Maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w stanie sprawności technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie ich bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warunkach, do których są przeznaczone.

O dostrzeżonych wadach lub uszkodzeniach maszyny pracownik powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonego. Maszyny, których uszkodzenie stwierdzono w czasie pracy, powinny być niezwłocznie zatrzymane i wyłączone z zasilania energią. Wznowienie pracy maszyny bez usunięcia uszkodzenia jest niedopuszczalne. Jeżeli ze względu na rodzaj procesu pracy likwidacja zagrożeń nie jest możliwa, należy stosować odpowiednie rozwiązania organizacyjne i techniczne, w tym odpowiednie środki ochrony zbiorowej, ograniczające wpływ tych zagrożeń na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników.

W sytuacji, gdy ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań organizacyjnych i technicznych nie jest wystarczające, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej, odpowiednie do rodzaju i poziomu zagrożeń.

Pracodawca powinien zapewnić pracownikom informacje o istniejących zagrożeniach, przed którymi chronić ich będą środki ochrony indywidualnej oraz informacje o tych środkach i zasadach ich stosowania. Pracodawca jest obowiązany zapewnić systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i higieny pracy ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesów pracy, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych oraz ustalić sposoby rejestracji nieprawidłowości i metody ich usuwania.

W razie stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników, osoba kierująca pracownikami jest obowiązana do niezwłocznego wstrzymania prac i podjęcia działań w celu usunięcia tego zagrożenia.

Pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące:

1. stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników,

2. obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych,

3. postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi, 4. udzielania pierwszej pomocy.

Instrukcje powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników.

Instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i preparatów. Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do udzielania pierwszej pomocy.

W szczególności pracodawca powinien zapewnić:

1. punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których wykonywane są prace powodujące duże zagrożenia wypadkowe lub wydzielanie się par, gazów albo pyłów szkodliwych dla zdrowia - wyposażone w umywalki z ciepłą i zimną wodą oraz w niezbędny sprzęt i inne środki do udzielania pierwszej pomocy;

2. apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy.

Ilość, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek powinny być ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń.

Obsługa punktów i apteczek na każdej zmianie powinna być powierzana wyznaczonym pracownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy. W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny być wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy wyznaczonych do udzielenia pomocy pracowników.

Stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich czynności oraz psychofizycznych właściwości pracowników, przy czym wymiary wolnej (nie zajętej przez urządzenia) powierzchni stanowiska pracy powinny zapewnić pracownikom swobodę ruchu wystarczającą

do wykonywania pracy w sposób bezpieczny, z uwzględnieniem wymagań ergonomii.

Stanowiska pracy znajdujące się na zewnątrz pomieszczeń powinny być tak usytuowane i zorganizowane, aby pracownicy byli chronieni przed zagrożeniami związanymi w szczególności:

1) z warunkami atmosferycznymi oraz spadającymi przedmiotami,

2) ze szkodliwym dla zdrowia hałasem, jak również szkodliwymi gazami, parami lub pyłami.

W razie niebezpieczeństwa na stanowisku pracy należy zapewniać możliwe szybkie opuszczenie go przez pracowników lub, w razie potrzeby, udzielenie im szybkiej pomocy.

Przy wykonywaniu pracy nie wymagającej stale pozycji stojącej należy zapewnić pracownikom możliwość siedzenia. Przy wykonywaniu pracy wymagającej stale pozycji stojącej lub chodzenia należy zapewnić pracownikom możliwość odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji siedzącej.

Przy używaniu drabin przenośnych niedopuszczalne jest w szczególności:

1) stosowanie drabin uszkodzonych,

2) stosowanie drabiny jako drogi stałego transportu, a także do przenoszenia ciężarów o masie powyżej 10 kg,

3) używanie drabiny niezgodnie z przeznaczeniem, 4) używanie drabiny rozstawnej jako przystawnej, 5) ustawianie drabiny na niestabilnym podłożu,

6) opieranie drabiny przystawnej o śliskie płaszczyzny, o obiekty lekkie lub wywrotne albo o stosy nie zapewniające stabilności drabiny,

7) stawianie drabiny przed zamkniętymi drzwiami, jeżeli nie są one zamknięte na klucz od strony ustawianej drabiny,

8) ustawianie drabin w bezpośrednim sąsiedztwie maszyn i innych urządzeń - w sposób stwarzający zagrożenia dla pracowników używających drabiny,

9) wchodzenie i schodzenie z drabiny plecami do niej,

10) przenoszenie drabiny o długości powyżej 4 m przez jedną osobę.

Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, określone w odrębnych przepisach, przez cały okres ich użytkowania.

Montaż, demontaż i eksploatacja maszyn, w tym ich obsługa, powinny odbywać się przy zachowaniu wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, uwzględniających instrukcje zawarte w dokumentacji techniczno-ruchowej. Miejsce i sposób zainstalowania oraz użytkowania maszyn powinny uwzględniać minimalizację ryzyka zawodowego. W przypadku zespołowej obsługi maszyny lub gdy stwarza ona zagrożenie dla otoczenia, należy zapewnić sygnalizację ostrzegawczą i alarmową - łatwo dostrzegalną i zrozumiałą.

Pasy, łańcuchy, taśmy, koła zębate i inne elementy układów napędowych oraz części maszyn zagrażające spadnięciem, znajdujące się nad stanowiskami pracy lub przejściami na wysokości ponad 2,5 m od poziomu podłogi, powinny być osłonięte co najmniej od dołu trwałymi osłonami.

Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze maszyn z ruchomymi elementami nie mogą pracować w odzieży z luźnymi (zwisającymi) częściami, jak np. luźno zakończone rękawy, krawaty, szaliki, poły, oraz bez nakryć głowy okrywających włosy. Maszyn będących w ruchu nie wolno pozostawiać bez obsługi lub nadzoru, chyba że dokumentacja techniczno-ruchowa stanowi inaczej.

Pracodawca jest obowiązany ustalić rodzaje maszyn, które wymagają stałej obsługi, a pozostawianie ich bez niej może być przyczyną katastrofy, wybuchu lub pożaru, oraz ustalić szczegółowe warunki obsługi i nadzoru nad pracą tych maszyn. Pracodawca powinien zapewnić zastosowanie odpowiednich rozwiązań organizacyjnych i technicznych, zwłaszcza w zakresie wyposażenia technicznego, w celu wyeliminowania potrzeby ręcznego przemieszczania ciężarów.

Jeśli nie ma możliwości uniknięcia ręcznego przemieszczania ciężarów, należy podjąć odpowiednie przedsięwzięcia, w tym wyposażyć pracowników w niezbędne środki w celu zmniejszenia uciążliwości i zagrożeń związanych z wykonywaniem tych czynności.

Ręczne przemieszczanie i przewożenie ciężarów o masie przekraczającej ustalone normy jest niedopuszczalne. Stosowane do załadunku i rozładunku pomosty i rampy powinny być odpowiednie do wymiarów i masy ładunków przeznaczonych do transportu. Na pomost i rampę powinno prowadzić co najmniej jedno wejście.

Przy obsłudze urządzeń transportu zmechanizowanego mogą być zatrudniane tylko osoby o kwalifikacjach właściwych do obsługi określonego urządzenia.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić opracowanie zasad ruchu na drogach wewnątrzzakładowych, zgodnych z przepisami prawa o ruchu drogowym. Materiały i inne przedmioty, powinny być magazynowane w pomieszczeniach i miejscach do tego przeznaczonych. Pomieszczenia magazynowe powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa, stosownie do rodzaju i właściwości składowanych w nich materiałów.

Przy składowaniu materiałów należy:

1) określić dla każdego rodzaju składowanego materiału miejsce, sposób i dopuszczalną wysokość składowania,

2) zapewnić, aby masa składowanego ładunku nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia urządzeń przeznaczonych do składowania (regałów, podestów itp.),

3) zapewnić, aby masa składowanego ładunku, łącznie z masą urządzeń przeznaczonych do jego składowania i transportu, nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia podłóg i stropów, na których odbywa się składowanie,

4) wywiesić czytelne informacje o dopuszczalnym obciążeniu podłóg, stropów i urządzeń przeznaczonych do składowania.

Niedopuszczalne jest składowanie materiałów bezpośrednio pod elektroenergetycznymi liniami napowietrznymi lub w odległości mniejszej (licząc w poziomie od skrajnych przewodów) niż:

1) 2 m - od linii niskiego napięcia,

2) 5 m - od linii wysokiego napięcia do 15 kV, 3) 10 m - od linii wysokiego napięcia do 30 kV, 4) 15 m - od linii wysokiego napięcia powyżej 30 kV.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić ochronę pracowników przed zagrożeniami związanymi z narażeniem na hałas, a w szczególności zapewnić stosowanie:

1) procesów technologicznych nie powodujących nadmiernego hałasu,

2) maszyn i innych urządzeń technicznych powodujących możliwie najmniejszy hałas, nie przekraczający

dopuszczalnych wartości,

3) rozwiązań obniżających poziom hałasu w procesach pracy.

Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania możliwych rozwiązań technicznych i organizacyjnych poziom hałasu przekracza dopuszczalne normy, pracodawca ma obowiązek zapewnić:

1) ustalenie przyczyn przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu oraz opracowanie i zastosowanie programu działań technicznych i organizacyjnych, mających na celu najskuteczniejsze zmniejszenie narażenia pracowników na hałas,

2) zaopatrzenie pracowników w indywidualne ochrony słuchu, dobrane do wielkości charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników oraz ich stosowanie,

3) ograniczenie czasu ekspozycji na hałas, w tym stosowanie przerw w pracy,

4) oznakowanie stref zagrożonych hałasem, a także, gdy jest to uzasadnione ze względu na stopień zagrożenia oraz możliwe, ograniczenie dostępu do tych stref poprzez ich odgrodzenie.

Prace szczególnie niebezpieczne to dalej wymienione prace oraz prace określone jako szczególnie niebezpieczne w innych przepisach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy lub w instrukcjach eksploatacji urządzeń i instalacji, a także inne prace o zwiększonym zagrożeniu lub wykonywane w utrudnionych warunkach, uznane przez pracodawcę jako szczególnie niebezpieczne.

Pracodawca jest obowiązany do ustalenia i aktualizowania wykazu prac szczególnie niebezpiecznych występujących w zakładzie pracy. Roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe prowadzone bez wstrzymania ruchu zakładu pracy lub jego części.

Prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych.

Prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych.

Prace na wysokości.

Pracodawca powinien określić szczegółowe wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych, a zwłaszcza zapewnić:

1) bezpośredni nadzór nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób, 2) odpowiednie środki zabezpieczające,

3) instruktaż pracowników obejmujący w szczególności:

a) imienny podział pracy,

b) kolejność wykonywania zadań,

c) wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach.

DZIAŁ V - Pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne oraz zaopatrzenie pracowników w napoje i środki higieny osobistej

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia higieniczno- sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich ta praca jest wykonywana. Pracodawca zatrudniający pracowników przy pracach wykonywanych w pomieszczeniach, w których temperatura spowodowana procesami technologicznymi jest stale wyższa niż 30°C (303 K), jest obowiązany zapewnić klimatyzowane pomieszczenie do wypoczynku, wyposa-żone w stoły oraz krzesła z oparciem spełniające wymagania ergonomii. Liczba miejsc siedzących powinna być nie mniejsza niż jedno miejsce na pięciu pracowników korzystających z pomieszczenia, zatrudnionych na najliczniejszej zmianie. Odległość od najdalszego stanowiska pracy do pomieszczenia klimatyzowanego nie powinna przekraczać 75 m.

Pracownikom tym należy stworzyć możliwość obmycia ciała, szczególnie w ciepłej porze roku - poprzez umieszczenie w pobliżu pomieszczeń pracy natrysków ręcznych na giętkich przewodach, z doprowadzeniem ciepłej wody. Jako pomieszczenia do wypoczynku mogą być wykorzystane jadalnie, o ile spełniają określone wymagania. Pracodawca jest obowiązany zapewnić wszystkim pracownikom wodę zdatną do picia lub inne napoje, a pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych zapewnić oprócz wody, inne napoje. Ilość, rodzaj i temperatura tych napojów powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych pracowników. Miejsca czerpania wody zdatnej do picia powinny znajdować się nie dalej niż 75 m od stanowisk pracy. Pracodawca jest obowiązany zapewnić dostarczanie pracownikom środków higieny osobistej, których ilość i rodzaje powinny być dostosowane do rodzaju i stopnia zanieczyszczenia ciała przy określonych pracach.

Zakres analizy stanu bhp:

1. Statystyka wypadkowości i statystykę chorób zawodowych za ostatni rok w porównaniu nie tylko z rokiem poprzednim, ale np. z okresem ostatnich czterech, pięciu lat.

Wypadkowość - liczbowy wskaźnik wypadków zaistniałych w określonym czasie. Używane są dwa rodzaje wskaźników: ciężkości oraz częstości

Wskaźnik ciężkości wypadków (Cw) jest ilorazem liczby straconych dniówek (ds) na skutek absencji wypadkowej do liczby wszystkich wypadków – liczby poszkodowanych w wypadkach (w):

Cw = ds/w

Wskaźnik ten rośnie wraz z liczbą straconych dniówek na skutek absencji wypadkowej, czyli – można domniemywać – wraz z ciężkością wypadków.

Wskaźnik częstości wypadków jest ilorazem liczby wypadków – liczby poszkodowanych w wypadkach - do określonej charakterystycznej wielkości, np. liczby zatrudnionych.

Znajomość wskaźników wypadkowości może być wykorzystywana do porównywania poziomu bezpieczeństwa w różnych branżach, przedsiębiorstwach, okresach czasowych. Wskaźniki te spełniają również rolę informacyjną i motywacyjną przy podejmowaniu działań redukujących wypadkowość. Informowanie pracowników o własnej wypadkowości, porównywanie jej między wydziałami, ze wskaźnikami innych przedsiębiorstw jest jednym z elementów rozbudzania świadomości bezpieczeństwa i budowania kultury bezpieczeństwa pracy.

Wypadkowość może być analizowana ze względu na bardzo różnorodne czynniki, np. ze względu na:

- lokalizację: kraj, województwo, branża, wydział czy oddział w zakładzie pracy itp., - rodzaj wypadku: śmiertelny, ciężki,

- czasokres: miesiąc, kwartał, rok lub porównanie do poprzedniego miesiąca, kwartału, roku, - cechy pracowników, takie jak: wiek, płeć, młodociani, liczba lat stażu itp.,

- przyczyny zdarzenia: wady konstrukcyjne, materiałowe, złe rozwiązania technologiczne lub ergonomiczne,

niewłaściwa eksploatacja, nieużywanie lub nieprawidłowe używanie środków ochronnych, niewłaściwa

organizacja pracy i/lub stanowiska, błąd ludzki, nieodpowiedni stan fizyczny lub psychiczny pracownika itp.,

- odchylenia elementu materialnego od stanu normalnego, np.: wybuch, pożar, odchylenia związane z energią elektryczną lub innymi mediami energetycznymi, uderzenie poszkodowanego z góry, wciągnięcie

poszkodowanego w dół, upadek na tym samym poziomie itp.

2. Statystyka chorób zawodowych obejmującą przyczyny zachorowania i podjęte działania im zapobiegające.

3. Wyniki badań środowiska pracy w zakresie: zapylenia, hałasu, stosowanych substancji niebezpiecznych i szkodliwych, źródeł promieniowania jonizującego itd. (w zależności od specyfiki przedsiębiorstwa).

Środowisko (warunki) pracy to zagadnienie ważne z punktu widzenia zdrowia społeczeństwa oraz realizacji zobowiązań pracodawców do zapewnienia odpowiednich warunków pracy, zgodnych z obowiązującymi normami.

Ocena stanu i śledzenie zmian w zakresie:

— zagrożeń na stanowiskach pracy, związanych zarówno ze środowiskiem pracy, z uciążliwością pracy

i zagrożeń związanych z czynnikami mechanicznymi, oraz

— liczby osób korzystających ze świadczeń z tytułu pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia i z tytułu

wypadków przy pracy, daje podstawę do podejmowania działań profilaktycznych i prowadzenia odpowiedniej polityki w dziedzinie poprawy bhp.

Porównanie wskaźników (liczba zatrudnionych w warunkach zagrożenia na 1000 zatrudnionych) w różnych okresach czasowych (kwartały, półrocza, lata) może być elementem analizy stanu bhp w przedsiębiorstwie. Wskaźnik ten jest tym bardziej istotny, z liczba zatrudnionych w warunkach zagrożenia na 1000 zatrudnionych zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU 2002, Nr 199, poz.1673) jest składnikiem obliczanej kategorii ryzyka dla grup działalności (stanowi 1/4 obliczanej kategorii ryzyka) oraz kategorii ryzyka dla płatnika składek (stanowi 1/2 obliczanej kategorii). Czynnik ekonomiczny jest zwykle poważnym bodźcem dla pracodawcy.

Analizując zagrożenie dla zdrowia — mierzone wskaźnikiem „liczba zatrudnionych w warunkach zagrożenia na 1000 zatrudnionych w zbiorowości objętej badaniem” — można zauważyć, że nadal największe zagrożenie dla zdrowia w pracy w końcu 2006 r. występowało w: górnictwie 389,7 (w 2005 r. — 426,8) oraz transporcie lotniczym 260,8 (w 2005 r. — 347,4). Wysokim wskaźnikiem odznaczały się również niektóre działy przetwórstwa przemysłowego, dla którego wskaźnik ten wynosił ogółem 153,8 (w 2005 r. — 153,0). Należały do nich: produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz z korka, artykułów ze słomy 352,5 (w 2005 r. — 366,6) oraz produkcja metali 305,8 (w 2005 r. — 281,2).

4. Wyniki pomiarów oświetlenia na poszczególnych stanowiskach pracy i ich zgodność z normami.

5. Statystykę zdarzeń potencjalnie wypadkowych (to jest takich, które tylko dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności nie doprowadziły do wypadku) z określeniem ich przyczyn i skuteczności podejmowanych działań zapobiegawczych.

Warunkiem wykonania takiej statystyki jest przprowadzenie rejestru takich zdarzeń.Zdarzenia potencjalnie wypadkowe mogą być bogatym źródłem informacji o potencjalnych przyczynach wypadków. W dodatku jest to „tanie” źródło – ponieważ nie doszło do wypadku, nie zostały poniesione straty.

6. Statystykę awarii z opisem ich skutków, zawierającą skutaczność akcji ratowniczych oraz skuteczność podjętych dzialań zapobiegawczych powstaniu podobnych zdarzeń.

7. Stwierdzone podczas kontroli nieprawidłowości w zakresie organizacji stanowisk pracy, stosowanych maszyn, urządzeń, narzędzi, materiałów, sposobu wykonywania pracy w aspekcie

powstawania zagrożeń, czyli przestrzegania przez pracowników przepisów oraz zasad bhp.

W zakresie badania tego typu nieprawidłowości, czy też okoliczności wypadku albo zagrożenia wypadkowego, można wyróżnić trzy obszary źródła nieprawidłowości (odchylenia od normy):

- techniczny (T), związane ze stosowaną technologią, konstrukcją, surowcem, produktem, rodzajem stosowanej energii, siłami przyrody,

- organizacji pracy (O), związany ze stosowana organizacją pracy w skali makro i mikro (w tym warunki

pracy),

- działalności ludzkiej (L), związany z nieprawidłowym zachowaniem się, lub reagowaniem człowieka wykonującego określona pracę.

wypadek ciężki

wypadek lekki

awaria 1

10

30

600 zdarzenie potencjalnie

wypadkowe

T TO

TOL

O

TL OL

L

8. Informacje od pracowników lub ich przedstawicieli w zakresie nieprawidłowości stwarzających zagrożenie życia lub zdrowia, występujące na poszczególnych stanowiskach pracy. Sposób zbierania takich informacji jest dowolny, ale dobrze jest, jeśli jest on ściśle określony w danym przedsiębiorstwie (odpowiedni numer telefonu, skrzynka itp.).

9. Wnioski z kontroli organów zewnętrznych sprawujących nadzór nad warunkami pracy (Państwowa Inspekcja Pracy, Inspekcja Sanitarna, Urząd Dozoru Technicznego, Państwowa Straż Pożarna i inne specjalistyczne).

10. Szkolenia pracowników: wstępne, okresowe, specjalistyczne, wymagane na poszczególnych stanowiskach pracy, w zakresie wymaganej tematyki oraz ich skuteczność (potwierdzona wynikami egzaminów oraz okresową kontrolą znajomości zasad i przepisów bhp).

11. Badania lekarskie w zakresie częstotliwości, zakresu badania i stosowania się do stwierdzonych przeciwwskazań do wykonywania konkretnej pracy.

12. Kwalifikacje pracowników do wykonywania powierzonej im pracy – w zakresie wykształcenia, uprawnień i umiejętności do zapewnienia bezpieczeństwa własnego, osób podległych i współpracowników.

13. Środki ochrony zbiorowej – w zakresie ich stosowania, skuteczności i stanu technicznego.

14. Środki ochrony indywidualnej w zakresie dostępności, stosowania przez pracowników oraz ich skuteczności.

15. Odzież robocza i ochronna – jej dostępność i używanie.

16. Instrukcje obsługi i bezpiecznego wykonywania prac: ich aktualność pod względem merytorycznym, odpowiedzialności za organizację i wykonywanie prac, znajomość przez pracowników.

17. Prace szczególnie niebezpieczne: czy są identyfikowane, czy jest sporządzany rejestr prac szczególnie niebezpiecznych, związanych ze znaczącymi zagrożeniami, czy są opracowane instrukcje lub procedury zapewniające ich bezpieczne wykonywanie?

18. Prace wykonywane przez co najmniej dwie osoby: czy jest sporządzony rejestr takich prac, i czy jest to uwzględnione w organizacji pracy i instrukcjach?

19. Zakresy obowiązków poszczególnych pracowników – czy określono odpowiedzialność w zakresie bhp?

20. Konsultowanie z pracownikami lub ich przedstawicielani działań związanych z bhp – czy wprowadzony został ten wymóg i jak on funkcjonuje?

21. Ergonomia – w zakresie organizacji stanowisk pracy, obsługiwanych maszyn, urzadzeń i narzędzi, ochron osobistych oraz innych elementów wyposażenia stanowisk pracy czy mogących mieć niekorzystny wpływ na powstawanie zagrożeń czy komfort pracy.

22. Podwykonawcy – czy znają przepisy bhp obowiązujące na terenie zakładu, w którym wykonują pracę, i czy ich sposób wykonywania pracy nie stwarza zagrożeń dla nich samych i osób trzecich?

23. Ekonomiczne aspekty bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie.

24. Ocena ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach pracy, szczególnie przy wykonywaniu prac związanych ze znaczącymi zagrożeniami – wnioski z oceny.

Powyższa lista nie będzie dotyczyła każdego przedsiębiorstwa. Są takie przedsiębiorstwa, w których ta lista będzie jeszcze dłuższa i są takie, w których będzie znacznie krótsza.

Należy pamiętać o tym, że każda niezgodność jest potencjalnym źródłem zagrożenia, a każde zagrożenie jest potencjalnym źródłem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Przykładowy formularz przeprowadzania analizy stanu bhp w przedsiębiorstwie:

Lp Temat Stwierdzone nieprawidłowości Propozycje działań korygujących 1 Instrukcje obsługi i

bezpiecznego wykonywania prac

Dwie instrukcje wymagają aktualizacji ze względu na:

- zmianę technologii prac, - zmianę stosowanych narzędzi.

Zaktualizować instrukcje

Brak instrukcji transportu butli z gazami

technicznymi Opracować instrukcje

Instrukcja wykonywania prac na wysokości napisana w sposób niezrozumiały dla pracowników

Przeredagować instrikcję 2 Szkolenie bhp Program szkolenia wstępnego

pracowników nowo przyjmowanych do pracy nie obejmuje zagadnienia ryzyka zawodowego

Uzupełnić tematykę szkolenia wstępnego

3 Pomiary oświetlenia na stanowiskach pracy

Brak pomiarów w pomieszczeniach

biurowych Przeprowadzić pomiary

4 Środki ochrony indywidualnej / ergonomia

Pracownicy niechętnie stosują dostępne półmaski przeciwpyłowe ze względu na pocenie się twarzy

Rozważyć możliwość doboru innego rodzaju półmasek

itd.

Dobrze opracowany formularz / lista kontrolna powinna służyć firmie przez wiele lat.

Przy określeniu działań korygujących (naprawczych) powinno się określić KTO i do KIEDY ma to działanie przeprowadzić.

Algorytm przeprowadzania analizy stanu bhp w przedsiębiorstwie

Przegląd poszczególnych elementów opisujących

stan bhp

Ocena - raport z przeglądu

Negatywna - lista nieprawidłowości Pozytywna

Koniec Propozycje działań

korygujących

Konsultacje z pracownikami lub ich

przedstawicielami

Zatwierdzenie działań do realizacji

Monitorowanie realizacji

Kontrola zrealizowanych działań

Dokumentacja i materiały wykorzystywane do przeprowadzenia analizy – wszystkie materiały opracowane w ciągu roku, np.:

- wyniki pomiarów środowiska pracy, czynników szkodliwych i niebezpiecznych dla zdrowia pracowników,

- protokoły z kontroli bhp,

- rejestry, dokumenty, protokoły powypadkowe, karty wypadków przy pracy, chorób zawodowych i podejrzeń

o takie choroby,

- rejestr awarii, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, - dokumentację dot. stanu technicznego maszyn, - rejestry badań lekarskich,

- karty oceny ryzyka zawodowego,

- rejestry ze szkoleń oraz oceny szkoleń (skuteczność szkoleń, znajomość przepisów i zasad bhp), - protokoły kontroli (wizji lokalnych) oznakowania znakami bezpieczeństwa, instrukcji bhp, stref niebezpiecznych,

- protokoły kontroli (wizji lokalnych) zabezpieczenia niebezpiecznych elementów maszyn (osłony) oraz stosowanych przez pracowników procedur technologicznych,

- protokoły uczestniczenia w planowanej budowie, przebudowie, modernizacji, nowych materiałów, technologii oraz ich oddawania do użytku,

- karty kosztów wypadków przy pracy, chorób zawodowych, działań profilaktycznych,

- rejestry dot. środków ochrony indywidualnej: zgodność z wymaganiami (np. wg procedury „zakupy”), stosowanie przez pracowników (obserwacje) i ergonomiczność tych środków (wywiady).

Metody przydatne do zbierania danych i wykonania analizy, m.in.:

- obliczenia statystyczne i wykresy z użyciem arkusza kalkulacyjnego Excel, - wykres Ishikawy,

- wykres ABC (Pareto),

- listy kontrolne np. stanu bhp w przedsiębiorstwie, warunków na stanowisku pracy itp., - analiza ekonomiczna, np. karta kosztów wypadków przy pracy,

- obserwacje, wywiady.

Wykres Ishikawy

Kaoru Ishikawa, profesor Uniwersytetu Tokijskiego, opublikował założenia swojego wykresu w 1962r.

Celem tej metody jest rozpoznanie przyczyn poniesionych lub potencjalnych niepowodzeń przedsięwzięcia. Z tego powodu nazywa się także wykresem przyczynowo-skutkowym, a ze względu na charakterystyczny wygląd – wykresem rybiej ości. Zakres stosowania tej metody był początkowo ograniczony do przemysłu, lecz w krótkim czasie metoda okazała się przydatna w wielu innych dziedzinach.

Wykres składa się ze strzałek wraz z opisami, łączących się w ten sposób, że główna strzałka wskazuje skutek, czyli opis niepowodzenia, które jest badane.

Opis postępowania:

- jasno zdefiniuj problem, symptom albo skutek, którego przyczyny chcesz zbadać,

- na arkuszu papieru, blisko prawej krawędzi, w środku wysokości, napisz słowo oznaczające problem.

Od lewej krawędzi arkusza poprowadź poziomą strzałkę do tego wyrazu, - zależnie od specyfiki problemu i warunków wybierz kategorie z zestawu:

człowiek (Man),

maszyna (Machine),

materiał (Material),

stosowana metoda (Mathod),

kierownictwo/zarzadzanie/organizacja (Management),

otoczenie (Enviroment).

Można także używac innych kategorii, np. procedury, wyposażenie, materiały, informacje, ludzie) zależnie od dziedziny, w jakiej wykres jest stosowany.

skutek kategorie przyczyn

przyczyny

Każda kategoria przyczyn jest rozbudowywana o kolejne przyczyny szczegółowe. Jeżeli zachodzi taka potrzeba, dołącza się także podprzyczyny. Rozbudowa wykresu kończy się w momencie pełnego zidentyfikowania zjawiska.

Zasada Pareto

Zasada ta głosi, że 80% wyników wypływa tylko z 20% przyczyn, inaczej mówiąc skromniejszymi środkami i mniejszym wysiłkiem można osiągnąć lepsze efekty.

Schemat leżący u podstaw tej zasady został sformułowany przez włoskiego ekonomistę Vilfreda Pareto w 1897r.

Kilka przykładów:

- 20% produktów firmy daje jej 80% zysków, - 20% przyczyn generuje 80% wypadków,

- 20% ludzi (np. kierowców) powoduje 80% wypadków - 20% ubrań nosimy przez 80% czasu,

- 20% naszej pracy daje 80% efektów.

Liczb 80 i 20 nie należy traktować „sztywno”, równie dobrze może być inna proporcja. Słuszne w tej zasadzie jest to, że nie zdarza się, aby 100% nakładów przynosiło 100 efektów. Kierując się tą zasadą należy wyszukiwać te czynności, które mają największy wpływ na efekt końcowy – optymalizując w ten sposób nasze działania.

Jak wykorzystać zasadę Pareto?

Świadomość tej zasady może być cenną wiedzą, gdyż taki optymalny wybór pozwala na osiągnięcie znacznie większych efektów.

Załóżmy hipotetyczną sytuację:

- Tomek ma przed sobą dwa podręczniki i notatki (30 str) i ślęczy nad nimi już od trzech dni, próbując wszystko zrozumieć i wszystkiego się nauczyć.

- Dorota dzień przed egzaminem zabrała się do nauki i ma przed sobą notatki (10 str), których się uczy.

Tomek ledwo zdaje egzamin na 3, a Dorota zdaje na 4. Dlaczego?

bo Tomek nie wiedział czego dokładnie się trzeba nauczyć, a Dorota wiedziała i wybrała tylko to, co potrzebne. Dorota wiedziała czym jest to 20%, aby uzyskać 80% efektów (w tym przypadku oceny).

Tomek natomiast nie wiedział i próbował nauczyć się wszystkiego, co w tym czasie nie było możliwe.

Dorota zaoszczędziła czas i dostała lepszą ocenę, Tomek stracił mnóstwo czasu i ledwo zdał egzamin.

Problemem jest wyłonienie tych 20%, które daja 80% efekt. Należy przede wszystkim zidentyfikować wszystkie przyczyny problemu (w tym może być przydatny wykres Ishikawy). Brak poprawnej i pełnej identyfikacji przyczyn może skutkować błędnymi decyzjami.

Listy kontrolne

Listy kontrolne (Check List) są zestawem pytań zamkniętych ze ściśle określonych obszarów. Są bardzo pomocnym narzędziem w badaniu danego problemu, pod warunkiem – że są dobrze ułożone.

Listy kontrolne, podobnie, jak inne narzędzia, powinny być bardzo starannie przygotowane. Można obecnie posiłkować się listami publikowanymi na stronach internetowych przez PIP, CIOP, uczelnie, Instytuty Medycyny, firmy takie jak bhp itd. Przed zastosowaniem listy należy ją dokładnie przejrzeć, czy obejmuje wszystkie zagadnienia występujące w naszej firmie, czy nie ma zbędnych pytań, czy pytania nie są zbyt szczegółowe?

Jako przykład może służyć lista kontrolna dotycząca ogólnych zagadnień bhp (załącznik nr 1), lista kontrolna dotycząca ręcznego przemieszczania ciężarów (załącznik nr 2), czy ergonomiczna lista kontrolna dotycząca warunków na danym stanowisku pracy - oświetlenie (załącznik nr 3). Zbiór tzw.

ergonomicznych punktów kontrolnych może być wykorzystany do szybkiego wyszukania praktycznych (z punktu widzenia ergonomii) rozwiązań mających na celu poprawę warunków pracy. Ergonomiczna lista kontrolna jest użytecznym narzędziem dla tych wszystkich, którzy pragną poprawić warunki pracy, uzyskać wyższy poziom bezpieczeństwa, zdrowia i zwiększyć wydajność.

Analiza ekonomiczna

Koszty związane ze spełnieniem wymagań

prawnych dotyczących bezpieczeństwa

i higieny pracy

Koszty wdrożenia, utrzymania i doskonalenia systemu

zarządzania bezpieczeństwem

i higieną pracy Warunki ś rodowiska

pracy

Koszty ubezpieczenia

Koszty wypadków przy pracy Koszty chorób zawodowych

Koszty absencji chorobowej związanej z warunkami pracy

Koszty obniżonej wydajności pracy

Koszty obniżonej jakości produkcji

K o sz t b ez p ie cz e ń st w a i h ig ie n y p ra cy

Wydatki na profilaktykę (A1) - koszty ze spełnieniem wymagań prawnych dotyczących bhp.

Koszty działań prewencyjnych związane z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownikow w stopniu co najmniej zgodnym z wymaganiami obowiązujących przepisów.

Wyższe koszty działań prewencyjnych powinny prowadzić do wzrostu poziomu bezpieczeństwa i poprawy warunków pracy, a tym samym do zmniejszenia kosztów związanych z niewłaściwymi warunkami pracy (A2).

Obliczając koszty działań prewencyjnych należy wziąć pod uwagę następujące koszty:

urządzeń i usprawnień technicznych związanych z poprawą bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,

energii niezbędnej do funkcjonowania tych urządzeń oraz ich konserwacji,

związane ze zmianą procedur roboczych,

czasu potrzebnego do opracowania i uzgodnienia stosownych środków zapobiegawczych, czy procedur,

szkolenia (obejmujące koszty kursów i koszty czasu straconego przez pracowników),

związane z kierowaniem działaniami zapobiegawczymi,

zatrudnienia pracowników bhp,

monitorowania stanu bhp w przedsiębiorstwie (badania stężeń, natężeń, zatrudnienia specjalistów/ekspertów zewnętrznych),

środków ochrony indywidualnej, zbiorowej i środków czystości,

badania lekarskie,

organizacji i utrzymania służb ratowniczych.

Koszty wypadków przy pracy i chorób zawodowych (A2) obciążają pracodawcę , ale również całe społeczeństwo. Skutki ekonomiczne wypadków przy pracy, to koszty bezpośrednie i pośrednie, ponoszone przez zakłady pracy i ZUS. Z różnych badań wynika, że relacja kosztów ubezpieczonych do nieubezpieczonych może wynosić od 1:1 nawet do 1:25.

Kary umowne

Straty przychodów

Dodatki wyrównawcze

Świadczenia wyrównawcze

Odszkodowania jednorazowe

Zasiłki wyrównawcze

Stracone półwyroby

Stracone

maszyny Stracone pojazdy

Stracone surowce

Stracone wyroby gotowe

Zastępstwo w dniu wypadku

Zastępstwo w dniach absencji

Pomoc medyczna w zakładzie

Pomoc medyczna poza zakładem

Transport Otrzymane

odszkodowania

Obniżenie jakości Obniżenie

wydajności Przerwy

w produkcji

Zlecenie produkcji podwykonawcy Wynajęcie

maszyny

Naprawy wykonane w zakładzie Naprawy wykonane

poza zakładem

Czas stracony przez poszkodowanego Czas stracony

przez inne osoby

Inne

Ogólny koszt wypadku przy pracy w przedsiębiorstwie jest różnicą między sumą poszczególnych składników kosztu wypadku a odszkodowaniami otrzymanymi z instytucji ubezpieczeniowych.

Odszkodowania

za utracone lub uszkodzone składniki majątku stanowią dochód przedsiębiorstwa. Przykład karty kosztów wypadku przy pracy przedstawiono w załączniku 4.

Obliczane w ten sposób koszty wypadków w przedsiębiorstwie powinny być zestawiane i analizowane w rocznych okresach jako jeden z elementów kosztów bhp.

Do analizy ekonomicznej kosztów związanych z bhp należy wziąć pod uwagę:

- koszty wypadków przy pracy, - koszty chorób zawodowych,

- koszty absencji chorobowej spowodowanej warunkami pracy, - koszty prewencji bhp.

Do kosztów świadczeń ponoszonych przez pracodawcę z tytułu warunków szkodliwych i/lub uciążliwych zalicza się m.in.:

- dodatki pieniężne,

- koszty posiłków i napoi regeneracyjnych,

- koszty związane z dodatkowymi przerwami w pracy pracowników lub ze skróconym czasem pracy,

- koszty dodatkowych urlopów,

- koszty środków ochrony indywidualnej i zbiorowej.

Podsumowanie, wnioski wynikające z analizy

W podsumowaniu powinny zostac omówione wszystkie elementy przeprowadzonej analizy, wraz z wnioskowaniem o ewentualne podjęcie działań korygujących i/lub zapobiegawczych.

I tak np.:

1. Wypadkowość.

Wzrost lub spadek częstości, ciężkości wypadków przy pracy ze zidentyfikowanych powodów, porównanie czasookresów, wydziałów, oddziałów itp. daje podstawę do wnioskowania: lepiej

??gorzej oraz identyfikowania przyczyn tego zjawiska i ewentualnego wnioskowania o podjęcie działań korygujących.

2. Zdarzenia potencjalnie wypadkowe i awarie

Podobnie jak wypadki przy pracy, ich analiza powinna skutkować wnioskami, jakie sa główne przyczyny tych zdarzeń i jakie należałoby podjąć działania zapobiegawcze i/lub korygujące.

3. Choroby zawodowe

Stwierdzone i podejrzenia o takie choroby – efektem analizy powinno być ustalenie przyczyn, a to z kolei podstawą działań korygujacych.

4. Warunki pracy (środowisko)

Wzrost lub spadek liczby zatrudnionych w warunkach zagrożenia z podziałem na te czynniki (hałas, zapylenie, promieniowanie itd.) pozwala wnioskować gdzie (stanowiska pracy) jest lepiej, gorzeji co w ramach działań korygujących należy zrobić.

5. Badania lekarskie - wnioski:

- czy wszyscy pracownicy mają aktualne badania wstępne, okresowe, kontrolne, - czy honorowane są zalecenia lekarza zakładowego,

- czy na stanowiskach, gdzie wystąpiły wypadki przy pracy, awarie, zdarzenia potencjalnie wypadkowe, pracownicy maja jakieś zalecenia/uwagi zdrowotne,

- jakie badania lekarskie i kogo – należałoby przeprowadzić (działania zapobiegawcze i/lub korygujące)

6. Kwalifikacje, umiejętności – wnioski:

- kogo i w jakim zakresie należałoby przeszkolić (np. zasady transportu ręcznego), - kto i w jakim zakresie nie posiada wymaganych kwalifikacji.

7. Znajomość przepisów bhp

Podsumowanie i wnioski dotyczące jakości i skuteczności prowadzonych szkoleń oraz czy wszyscy pracownicy przeszli odpowiednie szkolenia i czy znają/postępują zgodnie z przepisami i zasadami bhp.

8. Ekonomiczne aspekty bhp

Analiza ekonomiczna powinna dac odpowiedź na pytanie, czy środki na bhp (związane z wypadkami przy pracy oraz na prewencję) są wydawane racjonalnie i jakie są prognozy/zalecenia na przyszłość.

Postępowanie po analizie

Plan poprawy warunków bhp jest zestawieniem działań w celu poprawy stanu bezpieczeństwa, wynikających z analizy stanu bhp.

Plan taki powinien być opracowywany na określony czas (kwartał, rok), a kolejność podejmowanych działań powinna być uzależniona od wagi problemu, wielkości zagrożeń wymagających zlikwidowania, czy ograniczenia.

Poprawny plan poprawy musi być realny w zakresie możliwości:

- technicznych i naukowych, - ekonomicznych,

- organizacyjnych, - czasowych.

Należy pamiętać również o tym, że jeżeli analiza stanu bhp jest procesem powtarzanym corocznie, to również plan będzie opracowywany na każdy rok. Dlatego warto opracować mechanizm tworzenia planu i następnie monitorowania oraz kontroli jego realizacji. Przy opracowywaniu planu poprawy warunków bhp nie wolno zapominać o konsultacjach z przedtawicielami załogi w zakresie tematów ujętych w planie oraz terminów ich realizacji.

Plan ma na celu:

- doprowadzenie warunków pracy do wymogów obowiązujących norm i przepisów, - ograniczenie liczby zagrożeń,

- ograniczenie liczby zdarzeń potencjalnie wypadkowych, - ograniczenie liczby i ciężkości wypadków przy pracy, - ograniczenie liczby chorób zawodowych,

- poprawę warunków środowiska pracy,

- likwidację, ograniczenie sytuacji sprzyjających popełnianiu błędów, - poprawę ergonomii na stanowiskach pracy,

- podniesienie wiedzy oraz wzrost motywacji do bezpiecznych zachowań, - doprowadzenie ryzyka zawodowego do akceptowalnego poziomu.

Plan poprawy warunków bhp wymaga przeprowadzenia analizy potrzeb i możliwości realizacyjnych z uwzględnieniem nakładów finansowych, środków technicznych i przewi-dywanych efektów.

PAMIĘTAJMY, ŻE:

1. Nie można dokonać prawidłowej analizy stanu bhp bez rzetelnie przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego.

2. Ocena ryzyka zawodowego, jak i analiza stanu bhp, muszą być prowadzone okresowo, a materiały niezbędne do ich opracowania – zbierane na bieżąco.

3. Pracodawca posiadający rzetelne informacje o ryzyku zawodowym, występującym na poszczególnych stanowiskach pracy w jego przedsiębiorstwie i zapoznany z oceną stanu bhp, może podejmować racjonalne działania w celu ograniczenia zagrożeń i poprawy warunków pracy.

4. Podejmowanie działań w zakresie poprawy warunków pracy bez konsultacji z przedstawicielami pracowników może nie przynosić spodziewanych efektów.

Wspomaganie komputerowe przy wykonywaniu analizy stanu bhp.

Możliwości komputerowe sa coraz większe i należy z nich korzystać w codziennym wypełnianiu obowiązków służb bhp oraz także przy wykonywaniu analizy stanu bhp.

Z oprogramowania standardowo znajdującego się w każdym komputerze proponuję arkusz kalkulacyjny EXCEL. Bardzo pomocny przy obliczaniu wszelkiego rodzaju statystyk oraz przy analizie według zasady Pareto.

Innymi możliwościami są specjalistyczne programy. Oczywiście pełną wersję, do codziennej i długoletniej pracy trzeba po prostu kupić. W celu zbadania przydatności programu można w wielu wypadkach posłużyć się wersją demonstracyjną, dostępną na stronach internetowych firm. Część z takich wersji demonstracyjnych jest dostępna tylko w określonym czasie – dlatego przestrzegam przed zakładaniem dokumentacji w oparciu o takie programy, gdyż pewnego dnia możemy się przekonać, że nasza pieczołowicie sporządzana dokumentacja jest niedostępna.

Program AKK2 – Analiza kosztów i korzyści określonego poziomu bhp w przedsiębiorstwie - w wersji demonstracyjnej, dostępny na stronach CIOP-u, nie ograniczony w czasie, tylko w możliwościach.

Składa się z kart kosztów wypadków i kosztów chorób zawodowych, analizy kosztów, prognoz i zestawień (warunki pracy, koszty bhp, koszty wypadków przy pracy, koszty świadczeń, koszty profilaktyki, struktura kosztów bhp, struktura kosztów wypadków, struktura kosztów profilaktyki).

Program łatwy w obsłudze.

Bezpieczeństwo i higiena pracy na CD – Oprogramowanie dla specjalistów BHP wspomagające tworzenie wzorcowej dokumentacji i prowadzenie szkoleń – brak wersji demonstracyjnej. Program rozbudowany, przydatny przy większej firmie lub przy więcej niż jednej firmie.

Program może służyć do obsługi więcej niż jednej firmy, posiada funkcje m.in.:

prowadzenie kartoteki danych pracowniczych oraz możliwość ich archiwizowania (dane ogólne, zakres czynności, stanowiska, uprawnienia, rejestry),

druki – puste szablony druków do wypełnienia oraz wcześniej wypełnione i przecho-wywane druki (m.in. dokumentacja związana z wypadkami przy pracy, szkoleniami, badaniami, czynnikami szkodliwymi, ryzykiem zawodowym, planem BIOZ, listy kontrolne dot. różnych zagadnień związanych z bhp),

rejestry czynników szkodliwych (karty pomiarów),

rejestry zachorowań na choroby zawodowe i podejrzenia o takie choroby,

akty prawne,

instrukcje stanowiskowe,