A. Olszewski
Przegląd piśmiennictwa polskiego z
zakresu historii szuki za okres od
1951 do 1954 r. : ciąg dalszy
Ochrona Zabytków 8/4 (31), 286-288
dek Kultury Orawskiej. Uroczystość prze kazania zespołu, odbywająca się dnia U września i 955 r. w obecności licznie ze branych przedstaw icieli i m ieszkańców ziem i orawskiej nie jest bynajmniej za kończeniem organizacji ośrodka i jego ży cia wewnętrznego. Dowodem tego jest urządzenie izby czarnej dworku, będące częścią projektowanego wnętrza m uzeal nego. Urządzenie to w skazuje na podjęcie nowej i twórczej pracy kulturalnej w ośro dku przez Podhalańską Społeczną Komisję Opieki Nad Zabytkami pod przewodni ctw em mgr Wandy Jostowej oraz przez Pracow ników Muzeum Tatrzańskiego w Za kopanem. N ow e treści społeczne widoczne są już w organizowanej przez Kierownika Jędrzeja Pilcha rodem z Jabłonki — tu rystycznej stanicy w dawnej karczmie z Podw ilka. Świadczą o tym dowodnie p eł ne entuzjazmu i uznania w pisy w książce życzeń dokonywane przez w ycieczki i indy w idualnych turystów przebywających w ciągu ostatnich kilkunastu tygodni w stanicy.
Żar i entuzjazm, który przyświecał w szystkim dotychczasowym w spółtw ór com Krajoznawczego Ośrodka Kultury Orawskiej nakłada obowiązek na całe spo łeczeństw o polskie, aby żar ten przetwo rzyć w ognisko żywej twórczości ziemi orawskiej. H. P ie ń k o w s k a PR Z E G L Ą D P IŚM IE N N IC T W A P O L SK IE GO Z Z A K R E SU H IST O R II SZ T U K I ZA O K RES OD 1951 DO 1954 R. (ciąg d a ls zy)
Zbigniew R e w s k i , Zagadnienia sztuki w działalności Hugona Kołłątaja (Studia z historii sztuki polskiej, t. III), Państw o w y Instytut Sztuki. W rocław 1953, str. 86, il. 41. — Praca om awia dotychcza sow e zainteresow ania K ołłątajem oraz na stępujące zagadnienia: studia Kołłątaja w e Włoszech, sztuka w kołłątajow skich program ach nauczania oraz organizacji szkolnictw a, budowlana działalność K oł łątaja w zakresie szkolnictwa, pryw atna działalność artystyczna Kołłątaja, jego stosunki z artystami, Kołłątaj jako kolek cjoner dzieł sztuki, jego portrety oraz K oł łątaj w zestaw ieniu z działaczam i O św ie cenia.
Juliusz R o s s , Z dziejów zw iązków ar tystycznych polsko-czeskich i polsko-sło w ackich w epoce Odrodzenia. „BHS“, r. XV. nr 3/4, 1953, str. 88—96, il. 10. — Pow ołując się na szereg przykładów autor
w ykazuje zw iązki m iędzy Polską a S ło w acją i Czechami w epoce renesansu.
Andrzej R y s z k i e w i c z , Na tem at pozycji społecznej artystów polskich w pierwszej połow ie X IX w. „Mat. do stud.“ r. III, nr 2—3, 1952, str. 40o—450. — Autor porusza zagadnienia podstaw m acerialne- go bytu artystów, przedstawia w spółcze sne w ypow iedzi o artystach na łamach czasopism.
S łow nik historyczny sztuk plastycznych. Zeszyt dyskusyjny wydany z okazji obrad Pierw szego Kongresu Nauki Polskiej. 1951, Państw ow y Instytut W ydawniczy, str. Д06, il. nlb. — Zeszyt próbny dający przybliżoną charakterystykę w ydaw n i ctwa, zaw iera wybór haseł.
Juliusz S t a r z y ń s k i , Badania nad sztuką. Dorobek stan i potrzeby, (druk. 1951), str. 107. Państw ow y Instytut Wy- uawm czy. — Zawiera uwagi o dziejach badań nad sztuką w Polsce.
Juliusz S t a r z y ń s k i , Kryzys progra mu sztuki burżuazyjnej w okresie im peria lizmu. „Mat. do stud.“, r. III, nr 4, 1952, str. 7—48. •— Autor om awia niektóre k ie runki w sztuce 2 połow y X IX i 1 XX
Vviea.u i przeprowadza w artościow anie prądów form alistycznych.
Juliusz S t a r z y ń s k i , Kryzys programu tcz.j' u i.d jow szum poisKiego Oaroazema. „BHS“, r. XIV, nr 4, 1952, str. 14—39, ll. 23. Autor przedstawia różne poglądy na renesans próbuje wskazać niektóre cechy tej epoki i daje periodyzację renesansu w Polsce.
S z t u k a polska czasów nowożytnych. Część I. Lata 1450— 1650. Praca zbiorowa. W arszawa 1952, str. 257, m aszynopis po w ielany. Państw ow y Instytut Sztuki oraz Stow arzyszenie Historyków Sztuki i K ul tury M aterialnej. Nakładem Państw ow ego W ydawnictwa Naukowego. — Skrypt jest stadium przygotowawczym podręcznika uniw ersyteckiego dziejów sztuki polskiej. Obejmuje okres późnego gotyku, renesan su i w czesnego baroku. Zaopatrzony jest w obszerną bibliografię sztuki w Polsce tejże epoki.
S z t u k a polska czasów średniow iecz nych, Praca zbiorowa pod redakcją G w i dona Chm erzyńskiego. W arszawa 1953, str. 193, tabl. 1, mapy 2, m aszynopis po w ielany. Państw ow y Instytut Sztuki oraz Stowarzyszenie Historyków Sztuki i K u l tury M aterialnej, Nakładem Państw ow ego W ydawnictwa Naukowego. — Skrypt jest przygotowaniem uniw ersyteckiego podrę cznika historii sztuki polskiej. Obejmuje jej dzieje w okresie 950— 1450. Zawiera obszerną bibliografię sztuki polskiej tegoż okresu.
Borys T a s l i t z k y , Lekcja Komuny ParysKiej. „Przegl. Art.“ 1951, nr 5, str 45—4ö, u. 1. — Zagadnienia sztuki we Prancji w epoce Komuny Paryskiej ze szczególnym uw zględnieniem roli Cour beta.
W ładysław T a t a r k i e w i c z , Realizm i cechy rodzime w sztuce polskiego Odro dzenia (Tezy dyskusyjne do zbiorowego referatu;. „lviat. do stud.“, r. IV, nr 2, 1955, str. 213—220. — Autor stara się określić pojęcie realizmu i rodzimości oraz sygna lizuje zagadnienia tycn zjaw isk w okresie renesansu w Polsce.
W ładysław Г o m к i e w i с z, Organiza cja twórczości i oobiorczości w kulturze artystycznej Odrodzenia. Warszawa 1953. str. 50, m aszynopis powielany. Polska A ka dem ia Nauk (îviateriaiy dyskusyjne sesji naukowej Odrodzeniaj. — Autor stara się podkreślić następujące zagadnienia: orga nizację produkcji i odbiorczości w c e chach arcystycznych, znaczenie instytucji m ecenatu wiadczego oraz koniuKt między rzem iosłem średniowiecznym a sztuką Od rodzenia, jego iorm y i w yniki.
W ładysiaw T o m k i e w i c z , (wypowiedź na 1 Kongresie Nauki Polskiej, skrót), „Mat. do stud.,“ 1961, nr 7—8, str. 357— ЗЫ. — Zawiera uw agi na tem at sw oisto ści sztuki w Polsce.
Z zagadnień nowej periodyzacji dziejów sztuki polskiej. praca zbiorowa. „Mat. uo stud." 19э1, nr 5, str. 59—88. —■ Próba pe- riouyzacji dziejów sztuki polskiej w oparciu o założenia m aterializm u histo rycznego.
SZTUKA STAROŻYTNA
Wiktor H a h n , Zapomniana praca J. I. K raszew skiego z zakresu arcneoiogn sta rożytnej. „Meander", r. VI, 1951, str. 45U— 451. — Autor przypomina rozprawę Kra szew skiego pt. „ w iek i katakum oowe. Od czyty w urezm e."
Aleksandra K r z y ż a n o w s k a , Portret na monetach starożytnych. „Meander", r. V n i, 1953, str. 323—33U, n. 3. — O przedstawieniach w typie portretu na m o- netacn starożytnych.
W ilhelm ina L e p i k - K o p a c z y ń s k a , Probiem starożytnej konstrukcji perspek tyw icznej. „Meander“, r. VII, 1952, str. 290—3UD, il. 6. — Autorka w nioskuje, iż — zdaje się, że nie będzie przesady w p o w ie dzeniu, ze n ie epoka renesansu, lecz sta rożytni Grecy po raz pierwszy w historii ludzkości znaleźli klucz do odczytania szyfru perspektyw icznego.“
Kazimierz M a j e w s k i , Akropolis ateń ska. „Meander“, r. VIII, 1953, str. 297—302.
il. 1. —■ Uwagi o architekturze ateńskiej Akropoli.
K. M a j e w s k i , „Ritratti greci“ a cura di L. Laurenzi, (Quaderni per lo studio dell archeologia diretti da R. B ianchi- B andinelli, 3—5) Casa éditrice Sansoni, Firenze 1941, 148 str. + XLVIII tabl. „Arch.“, 1949, r. III, wyd. 1952, str. 287— 289. — Recenzent daje w łasn e uw agi na tem at portretu starożytnego.
Kazimierz M a j e w s k i , Ryton m ykeń- ski z Rodos. „Arch.“ 1949, r. III, wyd. 1952, str. 7— 17, il. 22. — Autor rozpatru je scenę na rytonie m ykeńskim z Rodos stwierdzając, że wyobraża ona zapewne procesję taneczną z uczestnikam i w prze braniu w skóry dzików.
Kazim ierz M a j e w s k i , Archeologia klasyczna w Poisce. Dorobek i plan. „Arch." 1949, r. Ili, wyd. 1952, str. 233— 265. — Oprócz om ówienia badań praca za wiera inform acje bibliograficzne.
K. M a j e w s к i, Pierre Démarqué, La Crete deoaiique. Ktuues sur les origines d’une renaissance, Paryż 1947. „Arch.“ r. l i i , wyd. i9oź, str. 234—236. — n ece n - zja zaw ierająca uwagi o sztuce greckiej.
K azim ierz M i c h a ł o w s k i , Inżynieria lądowa i wodna w starożytnej Grecji. „Meander“, r. VII, 1952, str. 169—182, il. 12. — Praca obejmuje następujące zagad nienia: drogi, m osty, m elioracje oraz inne urządzenia wodne, w odociągi i kanalizacje.
Kazimierz M i c h a ł o w s k i , A ntyk w Ermitażu leningradzkim . „Meander“, r. V ili, 1953, str. 3(5—39U, il. mb. — O zbio rach dzieł sztuki starożytnej w muzeum Ermitażu.
W ojsław M o l è , Starożytność grecko- rzymska w II połow ie I tysiąclecia n. e. na Puiwyspie iiaiKansKim., „apraw. P A U “ LII, str. 848—851. — Praca stanowi w stęp ny rozdział książki poświęconej m iejscu i roli Półw yspu Bałkańskiego w dziejach powszechnych sztuki średniowiecznej i no wożytnej. Autor charakteryzuje sytuację kultury artystycznej na tym terenie w początkach średniowiecza. Podkreśla zróż nicowane tradycje m iejscow e regionu. Omawia dwa środowiska, których iiz jo - gnom ia historyczna i artystyczna da się najłatwiej uchwycić: D alm ację i Bułgarię. Wskazuje na różnice m iędzy wschodem i zachodem półwyspu.
Jan P a r a n d o w s k i , Zabytki i sym bole. „Meander“, r. VI, 1951, str. 123— 126. — Parę uwag o architekturze Rzymu.
Jan P a r a n d o w s k i , Pochwała w az greckich. „Meander“, r. VII, 1952, str. 117— 119. — Parę uwag w związku z w a zami Grecji starożytnej.
Stefan P a r n i c k i — P u d e ł k o , A k
polis w Atenach. „Meander“ r. VIII, 1953, str. 303—322, il. 6. — Artykuł zawiera uw agi o dziełach sztuki na Akropolis ateń skiej.
Stefan P a r n i c k i — P u d e ł k o , Agora ateńska w czasach Pauzaniasza. „Mean der“, r. VIII, 1953, str. 26—42, il. 5. — Autor om awia zabudowę agory ateńskiej biorąc za punkt w yjścia periegezę Pauza niasza.
Stefan P a r n i c k i - P u d e ł k o , H e- phaisteion ateńskie. „Arch.“ 1949, r. III, w yd. 4952, str. 18—27, il. 10. — Autor roz patruje zagadnienia architektury i rzeźby Hephaisteionu.
Stefan P a r n i с к i-P u d e ł к o, Z pro blem ów planow ania m iast w starożytnej Grecji. „Arch.“, 1950— 1951, r. IV, wyd. 1953, str. 27—38, il. 14. •— Autor om awia rozplanow anie m iast w Grecji starożytnej, zwracając uw agę na zagadnienie praw i dłow ości planowania. Uważa, że Tiryns
znam ionuje w yższy stopień rozwoju, że plan taki można było przeprowadzić kon sekw en tnie dzięki nadaniu prostokątnej form y dziedzińcom. Autor uważa, że „ sa ma koncepcja regularnego planowania m iast n ie przyszła ze Wschodu. Była ona na gruncie greckim rodzima i początki jej być może sięgają jeszcze budownictwa m ykeńskiego, lub też... pow stanie tej koncepcji w yw ołała w ielow iekow a prak tyka i istotne potrzeby.“
Oldrich P e l i k a n , Przyczynki do po czątków późnego antyku. „Meander“, r. VII, 1952, str. 120— 128. — Autor zazna cza, że w oparciu o produkcję rzeźbiarską pragnąłby „p ośw ięcić spornemu jeszcze zagadnieniu genezy późnego antyku kilka podstaw ow ych uw ag, n ie wchodząc szcze gółow o w całokształt problem atyki.“
Jerzy P i l e c k i , Nurt realizmu w sztu ce starożytnego Egiptu (Uwagi o sztuce Amarna). „Arch.“. 1950—1951, r. IV, wyd. 1953, str. 12—26, il. 17. — Artykuł dysku syjny, w którym autor szkicuje zagadnie nia realizm u w epoce Amarna (lata 1375—
1350'. A rtvknl nrzynosi krótką bibliografię sztuki effipskiei.
J. P i l e c k i , Problem y realizmu w rzeźb;e epoki Echnatona. „Spraw. PAU“ t. LIII, str. 339—343. — Autor koncentruje uw agę na rzeźbie am arneńskiej.
Janina E o s e n - P r z e w o r s k a , Ć w i czenia z zakresu h istorii kultury m aterial nej najdawniejszych społeczeństw. War
szawa 1952, str. 352, il. 317, m aszynopis powielany. U niw ersytet W arszawski. N a kładem Państw ow ego W ydaw nictw a Nau kowego. — Praca posiada z zakresu sztu ki następujące rozdziały; „Sztuka sp ołe czeństw przedrodowych i w okresie tw o rzenia się rodu“, „Szkło i techn iki szklar skie, Emalia, Mozaika“, oraz „Sztuka
okresu barbarzyństwa“.
Anna S a d u r s k a , Ołtarz nagrobny Baebii Primy. „Meander“, r. VI, 1951, str. 142— 150, il. 5. — Opracowanie ołtarza rzym skiego znajdującego się w Muzeum Narodowym w W arszawie.
Wanda S a r n o w s k a , Śląsk starożytny i w czesnośredniow ieczny, Przew odnik po w ystaw ie archeologicznej Muzeum Ś lą skiego w e Wrocławiu. W rocław 1954, str. 79, iL 24. — O publikow anie zabytków przemysłu artystycznego i rzeźby.
Goriana T o n c z e w a , Brązowa rączka w otyw na Jowisza D olichena z Kawarny. „Arch.“, 1950—1951, r. IV, wyd. 1953, str. 51—56, il. 4. — Brązowa rączka trzym a jąca kulę, na której stoi zrywająca się do lotu personifikacja bogini zw ycięstw a Victoria, została znaleziona w r. 1950 w K a- w arnie (Bułgaria), która leży na m iejscu antycznej kolonii greckiej Bizone. Rączka pochodzi z okresu rzym skiego, m oże z okre su m iędzy 235—249 r.
Kazimierz U l a t o w s k i , H istoria ar chitektury powszechnej. Cz. II, Starożyt na Grecja. Poznań 1953, str. 183, 51, il. 14. plansz XXXVII, m apy nlb, m aszynopis powielany. Szkoła Inżynierska w Pozna niu, Nakładem Państw ow ego W ydaw ni ctw a Naukowego. — Praca o charakterze podręcznika. Zawiera om ów ienie form architektonicznych (elem enty konstrukcyj ne św iątyni, ornament itd.) oraz pom ni ków architektury: 1) Akropol, 2) zabytki doryckie, 3) jońskie, 4) korynckie, 5) domy m ieszkalne itd. O m ów ienie rzeźby autor ograniczył do dzieł zw iązanych z archite kturą.
Jerzy W i e l o w i e j s k i , Praca w A te nach za Peryklesa. Szkic ekspozycji. . Arch.“, 1949, r. III, wvd. 1952. str 352— 369. il. 16. — Szkic ekspozycji w ystaw y zaw ierający nieco inform acji o sztuce sta rożytnej Grecji.
S. Y e i V i n, Izrael. „Arch.“, 1950— 1951, r IV, 1953, str. 161— 162, iL 4. — O zabyt kach odkrytych na terenie państw a Izrael.
A. O ls z e w s k i
(c. d. n.)
