M4
uoaareK ao „uiosu wąorzesKiego
Nr.41. Wąbrzeźno, dnia 8 października 1927. I Rok 4
Ew angel j a
św . M a teu sz a r o zd z . 9 , w ier sz 1 — 8 .
W o n c za s w stą p iw sz y J e z u s n a łó d ź , p r z e w ió z ł sie, i p r z y s ze d ł d o m ia sta S w e g o . A o to * p r z y n ie śli M u p o w ie trz e m r u szo n e g o , n a ło żu le ż ą ce g o . A w id zą c J e zu s w ia rę ic h , r z e k ł p o w ie trz e m r u sz o n em u : U fa j sy n u , o d p u sz cz a ją się g r z e ch y tw o je . A o to n ie k tó r zy z p iśm ie n n y c h m ó w ili sa m i w s o b ie : T e n b lu ź n i. A w id z ą c J e
z u s ‘m y śli ic h , r z e k ł: C z e m u m y ś lic ie z łe r z e c zy w se rc a c h w a s zy c h ? C ó ż je st ła cn iej, r z e c : o d p u s z cz o n e są to b ie g r z ec h y tw o je; c z y li r ze c:
w sta ń a c h o d ź ? L e cz a b y ś cie w ie d z ie li, ż e S y n c z ło w ie c z y m a m o c n a z ie m i o d p u sz c za ć g r ze ch y , ted y r z e k ł p o w ie tr ze m r u sz o n e m u : w sta ń , w e ź- m ij ło że tw o je , a id ź d o d o m u tw e g o . I w sta w sz y , p o s z e d ł d o d o m u s w e g o . A w id z ą c te r z e
s z e, b a ły się, i c h w a liły B c g a , k tó r y d a ł ta k cw ą m o c lu d z io m .
Kardynał Ledóchowski, Bismarck i Kulturkampf.
(Według Georges Goyau)
(C ią g d a lsz y )
N a p o leo n z a ż ą d a ł z n ó w , b y sta w ił się p r z e d n im w c a łej ś w ietn o ś ci k a r d y n a lsk ie g o stro ju .
O lśn ie w a ł g o te n k o ś c ie ln y b la sk i z a d a w a la ł jeg o fa n ta z ję . P o d o b n ie i B ism a r k w W e r sa
lu , u p r o g u w ie lk ic h sw y c h z d o b y cz y , c ie s z y ł się n ie ja k o o d w ied z in a m i a r cy b isk u p a , k tó re m u c h le - b ia ły . M y śla ł, ż e b ę d z ie m ó g ł w o b e c g r o ż ą c e g o n ie b ez p iec z e ń s tw a in te rw e n cji m o c a rstw n e u tr a l
n y c h n a r ze cz F r a n cji, u ż y ć P a p ież a d o z a w a r c ia r y c h łe g o p o k o ju . B a w iła g o też h y p o te ty c z n a m o ż liw o ś ć p o w ita n ia O jc a św . w k tó r em ś z n ie - m ie m ie c k ic h m ia st. „ M ie lib y śm y P o la k ó w z a s o b ą w ó w c z a s" p o w ia d a ł, c o ja sn e w sk a z u je , ja k c ią g le m y śl o P o ls c e i P o la k a c h z a p r zą ta ła jeg o u m y sł. M ia ła o n a n ie b a w e m g w a łto w n ie w y b u c h n ą ć . N a sta r o ść , B ism a rk u su n ię ty d o p r y w a tn e g o ż y c ia p r z ez n ie ła s k ę d r u g ieg o W ilh e lm a b ę
d z ie m ó w ił i p isa ł, ż e K u ltu r k a m p f, w k tó r y m p r ze g r a ł, b y ł „ li ty lk o ja k ie m ś g łu p ie m n ie p o r o z u m ie n iem , sp o w o d o w a n em p r z e z P o la k ó w p o
z n a ń sk ich " i u ty s k iw a ć też b ę d z ie , ż e p c s 'u :' o n ty lk o d o o b u d z e n ia n a r o d o w eg o ż y w io łu p< 1 s k ieg o n a Ś lą sk u .
W e r sa lsk a p o d r ó ż L ed ó c h o w s k ie g o c h y b iła c elu . T e rn n ie m n ie j n o tu je m y ją tu ta j i ja k o c ie k a w y e p iz o d sto su n k ó w p r z y s z łe g o k a r d y n a ła z k a n c ler ze m i ja k o fa k t z n a m ie n n y sa m w so b ie.
O n g iś w X V w ., k a n o n ik k r a k o w sk i, sły n n y M i
k o ła j L a so ck i, ja k o b ieg ły d y p lo m a ta o d e g ra ł w y b itn ą r o lę w k o n g r e sie k a m b re z y jsk im , z w o ła n y m c e le m z lik w id o w a n ia stu letn iej w o jn y m ię d z y F r a n cją i A n g lją . T u ta j z a ś, p o lsk i K sią ż ę K o ś c io ła , a r c y b isk u p g n ie ź n ie ń sk i i p o z n a ń sk i u s i ło w a ł k r e s z a r a z em p o ło ż y ć i w o jn ie fra n c u sk o - p r u sk iej i u lży ć d o li P a p ie ża . P o lsk a w y s tęp o w a ła , ta k c z y in a cz ej, ja k o tra d y c y jn y c z y n n ik p o k o ju .
T y m cz a se m le d w o p o w s ta ło c e sa r stw o n ie m iec k ie , a ju ż w y s tę p o w a ły z w ia stu n y p r z y sz łe j w a lk i z R z y m e m .
K a to lick i p o e ta n iem iec k i. W e b er , w o ła ł ju ż w 1 8 6 9 r. „ C h y b a śm y ju ż p r z e sta li b y ć lu d em c h r z e ścija ń sk im !“ N a r o d o w o -lib er a ln i c a łą siłą g o to w a li się d o w a lk i n ie ty lk o z R zy m em , a le z w sz elk ie m w ie r z e n ie m r e lig ijn em . G o y a u z a p i su je u w a g i L e d ó ch o w sk ieg o : „ C o d o m n ie p is a ł o n w r. 1 8 7 0 — je stem p r z e k o n a n y , ż e r zą d (p ru sk i) p o sta r a s ię o u śm ier z en ie n a d c ią g a ją c e j b u r zy , le cz , c z y m u s ię to u d a — to c a łk ie m in n a sp r a w a . G d y tr ze b a b ę d zie , b ę d z ie m y się b r o n ić . A le , n ie ste ty , n a w e t o b r o n a w ta k ic h w y p a d k a c h z w y k le z ła n ie ta m u je”. I z n ó w p o ja w ia się u fn o ść a r c y b isk u p a i p o k o jo w a n u ta jeg o n a stro jó w .
S y tu a cja b y ła n a d z w y c za j sk o m p lik o w a n a . W R z y m ie o s ła w io n y A r n im sta w a ł się c o ra z b a r
d z ie j o b r a ż a ją c y m d la P a p ież a . W N ie m c ze c h , w o b e c c e n tra listy c zn y c h z a p ę d ó w B ism a r k a , k a to lic y p o łu d n io w i ż ą d a li z a r a ze m z a c h o w a n ia sw y c h a u to n o m ij i g w a ra n c ji d la K o ś c io ła w C e sa r stw ie . N a p r ó żn o B ism a rc k p o d c z a s w o jn y c h c ia ł u z y sk a ć o d P a p ie ża w y w a r cie w p ły w u n a k le rz e fr a n c u sk im n a r ze cz P r u s. O b e cn ie z a b ie g a ł o p o d o b n e u śm ier z e n ie z w y ż y n W a ty k a n u b a w a rsk ich o d r u c h ó w , a le i to z a w o d ziło . W B e r lin ie p o w s ta ło C e n tr u m k a to lic k ie, k tó re ja k o n iesp r ze d a jn e , i n ie za w is łe str o n n ic tw o , w d o d a
tk u n o w e i z ło ż o n e p r z e w a ż n ie z a u to n o m istó w .
— 1 5 4 — b y ło B is m a rc k o w i w s tr ę tn e . B is m a rc k s ta ra ł s ię , b y P iu s I X w y s tą p ił p r z e c iw C e n tru m , le c z i ty m r a z e m P a p ie ż z ro b ić te g o n ie c h c ia ł. W o b e c t e g o B is m a rc k u z n a ł z a z b y te c z n e w s z e lk ie u g r z e - c z n ie n ia w z g lę d e m W a ty k a n u i n a w e t w y c o fa ł s w e g o p r z e d s ta w ic ie la p r z y P a p ie ż u .
P r z y ta k ic h p r o le g o m e n a c h z a c z y n a ł s ię -s z y b k o k u ltu r k a m p f . P c h a li d e n n a r o d o w o - lib e ra l- n i w im ię „ w ie d z y n ie m ie c k ie j, n ie m ie c k ie j p r a w d y , n ie m ie c k ie g o p a ń s tw a i n ie m ie c k ie g o p o s tę - p u “ . G a r ib a l d i ’c e ta k n ie d a w n o w a lc z y ł, p r z e c iw P r u s o m w e F r a n c ji, w in s z o w a ł im g r o m k o te g o
„ w ie lk o p o m n e g o e n tu z ja z m u " .
T y m c z a s e m e p is k o p a t w N ie m c z e c h z je d n o c z o n y c h i o r g a n iz a c je d o m a g a ły s ię r o z c ią g n ię c ia n a c a ło ś ć c e s a rs tw a g w a ra n c ji p e łn e j s w o b o d y k o ś c ie ln e j, ja k ą z a w ie r a ła p ie rw o tn ie k o n s ty tu c ja p r u s k a . W ty m s e n s ie p is a ł i L e d ó c h o w s k i. S p r a w y k o ś c ie ln e s c h o d z iły d o u r n w y b o r c ó w . P o d ic h h a s łe m n ie je d e n o k r ę g n a Ś lą s k u , k tó r y z d a w ie n d a w n a z d a w a ł s ię p o d w z g lę d e m w y b o r ó w n a le ż e ć b e z s p rz e c z n ie d o k ilk u a ry s to k ra tó w k a to lic k ic h , s k o lig a c o n y c h z d w o r e m b e r liń s k im , p r z e c h o d z ił n ie s p o d z ia n ie d o o b o z u C e n tr u m . W s z y s tk o to w ie lc e p o d o b a ło s ię B is m a r k o w i.
C e n tru m z y s k iw a ło o d r a z u 5 7 c z ło n k ó w i to w P r u s ie c h . P r a w d a , ż e w ty c h P r u s ie c h łą c z y ło s ię w s z y s tk o , c o n ie b y ło p r u s k ie g o , w * o b io n ie K o ś c io ła . L e d ó c h o w s k i ty m c z a s e m , K a w a le ro w ie M a lta ń s c y , f r a n c u s k i k a r d y n a ł B o n n e c h o s e z a p y ty w a li s ię , c z y N ie m c y n ie u c z y n ią c z e g o ś d la P a p ie ż a . B is m a r k c z u ł s ię w ie lc e n ie s w ó j w o b e c n ie z a p e w n io n e j w ię k s z o ś c i p a r la m e n ta rn e j i t a k r o z b ie ż n y c h in te r e s ó w o b y w a te li n o w e g o c e s a r s tw a .
W r . 1 8 7 1 je d e n z p o s łó w p o ls k ic h z a ż ą d a ł w R e ic h s ta g u , b y P o z n a ń s k ie i z ie m ie p o ls k ie b y ły u w a ż a n e ja k o o b c e w o b e c c e s a rs tw a . B is m a r k s ię r o z g n ie w a ł: „ M n ie z a s o b ą n ie m a c ie — z w ró c ił s ię d o P o l a k ó w — je n o w a s z e u r o je n ia i p u s te ilu z je , m y lic ie s ię , g d y s ię w a m z d a je , ż e lu d p o l
s k i w y b r a ł w a s ja k o p r z e d s ta w ic ie li n a r o d u p o l
s k ie g o . Z o s ta liś c ie w y b ra n i je d y n ie d la o p a tr z e n ia in te r e s ó w K o ś c io ła k a to lic k ie g o , s tr z e ż c ie ic h w ię c , a s p e łn ic ie w a s z m a n d a t" . W t e n s p o s ó b o d s y ła ł P o la k ó w d o s p r a w k o ś c ie ln y c h , a le w is to c ie s w ó j z ły h u m o r w y ła d o w a ł n a k a to lik ó w . N ie z a d łu g o p o w ie im , ż e k a ż d y z n ic h to s p r z y m ie r z e n ie c o b c y c h i w r o g ó w .
B is m a rk p r z y s tę p o w a ł d o n a r u s z e n ia p o k o ju r e lig ijn e g o p o s p r z y m ie r z e n iu s ię z n a r o d o w o lib e ra ln e m i i a c z k o lw ie k b e z ż a d n e j w ia ry w ic h p o m o c , z e s ta r o - k a to lik a m i. P ie rw s z ą o f ia r ą je g o w y c ie c z e k m ia ła p a ś ć „ d y w iz ja , c z y li s e k c ja k a to lic k a " w m in is te r s tw ie w y z n a ń . W lip c u 1 8 7 1 r. B is m a r k u z n a ł ż e „ s e k c ja k a to lic k a " , z ło ż o n a z k a to lik ó w , k tó re j o b e c n o ś ć w s z e lk ie k o n f lik ty u m ia ła z ła g o d z ić , w c ie la „ p o ls k ie n ie b e z p ie c z e ń - s tw o“ , w p ły w y R a d z iw iłłó w i p o ls k ie g o d u c h o w ie ń s tw a .
W te n s p o s ó b z a k a ż d y m r a z e m g d y b u r z y p o k ó j r e lig ijn y , B is m a r k z a s ła n ia s ię , p o w ia d a G o y a u , p a tr jo ty c z n y m ja k im ś p r e te k s te m . R a z je s t to p o lo n iz m , to s o c ja liz m , to F r a n c ja . W s z y s tk o p r ó b o w a ć b e d z ie , b y w y k a z a ć , ż e k a to lic y to p r z y ja c ie le P o la k ó w , a w ię c w r o g o w ie C e s a r s tw a , lu b te ż , ż e s ię tr z y m a ją s o c ja lis tó w lu b F r a n c ji.
G o y a u d o d a je „ W ja k im b y c z a s ie lu b w ie k u o b s e r w o w a ć B is m a r c k a , z a w s z e p o z o s ta je
u n ie g o n ie z m ie n n e u c z u c ie , k tó r e z a p e łn ia m u u s ta , a k tó r e z a w s z e w y r a ż a s ię w s ło w a c h g w a ł
to w n y c h , p r a w ie , ż e w p r o s t s z a le ń c z y c h , to u - c z u c ie — to je g o n ie n a w iś ć d o P o ls k i." P o ja w iła s ię o n a u n ie g o ju ż w 1 8 4 8 r. W r. 1 8 6 7 ‘ w y r y w a ł s ię w p a rla m e n c ie N ie m ie c P ó łn o c n y c h p r z e c iw k a p ła n o m p o ls k im i p o ls k im m a tr o n o m , k tó r e o p o w ia d a ły c h ło p o m , ż e je ś li ty lk o g ło s o w a ć b ę d ą z a N ie m c e m , n ie b a w e m p o ja w i s ię U n ic h p a s to r, p r o te s ta n c k i. P ó ź n ie j, w r . 1 8 8 5 lu b 1 8 8 6 , w k tó ry m to c z a s ie b ę d z ie c h c ia ł w y ja w ić s w ą z g o d ę z in n y m i k a to lik a m i c e s a r s tw a , z a w s z e b ę d z ie w y z y W a ł p r z e c iw P o la k o m , k tó ry m n ie b ę d z ie c h c ia ł „ p r z e b a c z y ć " . „ N ie n a w iś ć d o P o l
s k i — m ó w i G o y a u — p o p y c h a ła g o p o c z ę ś c i n a d r o g i K u ltu r k a m p f u . B ę d z ie g o o n a p ó ź n ie j h a m o w a ć i o b e z w ła d n ia ć , g d y tr z e b a b ę d z ie z n i
w e c z y ć p e w n e je g o u s ta w y . N ie n a w iś ć to n ie z r ę c z n a i ja ło w a , k tó r a w ła ś n ie w y tw a rz a ła n ie b e z p ie c z e ń s tw o , p r z e c iw k tó re m u c h c ia ła w a lc z y ć . A u to r p r z y p o m in a tu , ż e Ś lą s k w r a c a ł d o p o l
s k o ś c i w m ia r ę , ja k s r o ż y ły s ię b is m a r k o w s k ie w y b ry k i w P o z n a ń s k ie m . Z a z n a c z y ć w y p a d a , ż e c h o ć c o d o n ic h , n ie w in n ie m o ż e , a le p r z e z ta je m n ic z e ja k ie ś p r a w a s p r a w ie d liw o ś c i i s o li
d a r n o ś c i h is to ry c z n e j, k a to lic y n ie m ie c c y , a z n i
m i c a ła w e w n ę tr z n a p o lity k a P r u s i N ie m ie c , o p ła c ili w K u ltu rk a m p fie f a k t r o z b io r ó w P o ls k i.
P ie rw s z a u ta rc z k a K u ltu r k a m p f u w y p a d ła n a d a w n e z ie m ie R z e c z y p o s p o l it e j: w o jn a w y b u c h ła w d ie c e z ji W a rm iń s k ie j, g d z ie b is k u p K re m e n ty n ie c h c ia ł d o p u ś c ić d o w y łą c z n ie k a to lic k ie g o g im n a z ju m w B r u n s b e rd z e k s ię d z a .s ta ro - k a to li- c k ie g o ” , t. j. o d s tę p c ę , ja k o n a u c z y c ie la r e lig ji.
B ru n s b e r d z k ie g im n a z ju m to d a w n e k o le g ju m , z a ło ż o n e p r z e z p o ls k ie g o k a r d y n a ła H o z ju s z a . D z ie c i p r z e s ta ły u c z ę s z c z a ć d o s z k o ły , a r z ą d p r u s k i p r z e s ta ł tr a k to w a ć K r e m e n ty ’a ja k o b is k u p a / P o te m k a z a ł B is m a r k z n ie ś ć t. z w . „ d e p a r
ta m e n t k a to lic k i" w m in is te r s tw ie w y z n a ń . Z a r z u c a ł m u , ż e je s t z b y t p o ls k i, ż e z a p o p le c z n i- c tw e m R a d z iw iłłó w , r o z w ija s z k o ln ic tw o w y z n a n io w e p o ls k ie w P o z n a ń s k ie m i n a Ś lą s k u p o d p o z o r e m z a b e z p ie c z e n ia w p ły w u d u s z p a s te rz y . K o n s e rw a ty w n y m in is te r w y z n a ń M u k le r, p o d ł u g ie j o p o z y c ji, z m u s z o n y z o s ta ł d o z a p r o w a d z e n ia n o w e j, ś w ie c k ie j o r g a n iz a c ji in s p e k to ró w s z k o l
n y c h , k tó rz y s p e c ja ln ie n a z ie m ia c h p o ls k ic h m ie li s ię s ta ć n a r z ę d z ie m p r u s y f ik a c ji. P r z y te m k a n c le r z u d a w a ł w ie lk ie p r z e r a ż e n ie , ż e p o w s ta ło w s z e c h ś w ia to w e p r z y m ie rz e W a ty k a n u z o g ó łe m k a to lik ó w , a b y w y d r z e ć P r u s o m p r o w in c je P r u s o - p o ls k ie .
» J e s te ś m y p r z y k o ń c u 1 8 7 1 r o k u . P r z y s z e d ł n o w y m in is te r w y z n a ń n a s k in ie n ie B is m a r c k a , s ły n n y ó w F a lk , k tó r e g o im ię m ia ło s ię n a z a w s z e z w ią z a ć z „ m a jo w e m i p r a w a m i" K u ltu r k a m p f u . F a lk p o w p r o w a d z a ł ż y d o w s k ą n a u k ę r e lig ji d o g im n a z jó w p o z n a ń s k ic h , a b y te rn ła c n ie j d a ć d o p o z n a n ia , ż e m y ś li w s z y s tk o p o d d a ć in ic ja ty w ie p a ń s tw a p r u s k ie g o . P r z e c iw k o p r a w u o ś w ie c k im in s p e k to r a c ie s z k ó ł k a to lic y i p r o te s ta n c i c a ły c h P r u s s ła li p e ty c ję . N ie z w a ż a n o n a n ie , s z c z e g ó ln ie j, g d y z p o ls k ic h r ą k p o c h o d z iły . B is m a rk z a w s z e g o tó w b y ł w y s ta w ia ć w id m o n ie b e z p ie c z e ń s tw a p o ls k ie g o , g d y k to ś c h c ia ł g o w z a p ę d a c h K u ltu r k a m p f u p o w s trz y m a ć . P r a w o o ś w ie c k ie j in s p e k c ji s z k ó ł z m ie r z a ło d o z a p r o w a d z e n ia w s z ę d z ie n ie m c z y z n y ,, p r z e z w y p a r c ie w p ły w u k s ię ż y , s p e c ja ln ie p o z n a ń s k ic h . ( C .d .n .)
1 5 5 —
Zaginiony samolot angielski.
N a o b r a z k u n a s z y m p o d a je m y s ta te k p o w ie trz n y „ S t. R a fa e l z p ilo te m k a p ita n e m H a m ilto n e m o r a z k s ię ż n ic z k ą W e rth e im , lic z ą c ą la t 6 3 . O . lo tn ik a c h - d o ty c h c z a s n ie m a w ie ś c i.
■ >c>c^c>c>c>c>c>c>c>c>c>c>c>c>c>c>c>c^c x>c>c>c>c>c>c>c>c x>c>c>c>c>c>c j x>c x b
R Z E C Z Y C IE K A W E .
Jak giną zbrodniarze?
W A m e r y c e tr a c i s ię p r z e w a ż n ie s k a z a ń c ó w n a f o te lu e le k try c z n y m .
R e w o lu c ja ., f r a n c u s k a c z y n iła to z a p o m o c ą g ilo ty n y .
W N ie m c z e c h s k a z a ń c o m u c in a ją g ło w y w o f ic y n ie w ię z ie n n e j z a p o m o c ą to p o ra .
W W ie lk ie j B r y ta n ji s ą d o r z e k a , w ja k i s p o s ó b w in ie n b y ć w y k o n a n y w y ro k ś m ie r c i, a le m o cą o d w ie c z n y c h tra d y c y j s p o s o b e m ty m je s t z a w s z e s z u b ie n ic a .
W A u s tr ji w ie s z a ją z b ro d n ia rz y .
W B e lg ji p r a w o o k r e ś la w y r a ź n ie , ż e w in o w a jc y o d c in a s ię c z ło n e k g łó w n y , c z y li g ło w ę , a le z w y ją tk ie m p e w n y c h p o m y łe k s ą d o w n ic tw o n ie s to s u je ju ż o d r. 1 8 6 3 te g o k a r n e g o z a b ie g u .
’W D a n ji p r a w o d a w s tw o n a k a z u je u c ią ć z a s ą d z o n e m u g ło w ę s ie k ie r ą .
W H is z p a n ji s k a z a ń c a z a d ła w ia s ię z a p o m o - cą o b r o ż y ż e la z n e j z w a n e j „ G a r o ttą " . N a p o c z ą t
k u te g o w ie k u o s o b n a u s ta w a s k r ó c iła z 2 4 n a 1 8 g o d z in c z a s w y z n a c z o n y s k a z a ń c o m d o p r z y g o to w a n ia s ię n a ś m ie r ć , r o z p o c z y n a ją c y s ię o d c h w i
li p r z e c z y ta n ia im o d m o w y w s tr z y m a jn ia w y ro k u a ż d o e g z e k u c ji.
W N o rw e g ji lu d z i ś c in a ją .
W P o ls c e p r z e w a ż n ie w y r o k i ś m ie r c i b y w a ją w y k o n a n e p r z e z r o z s tr z y la n ie , a o b e c n ie s to s u je s ię i p r z e z s z u b ie n ic ę .
W e W ło s z e c h n a s k u te k z a m a c h ó w n a M u - s s o lin ie g o d o m a g a n o s ię p r z y w r ó c e n ia k a r y ś m ie r c i.
W S z w a jc a rji F e d e ra c ja u c h y liła k a rę ś m ie r c i, a le z a z b r o d n ie o s o b liw ie w s tr ę tn e , s ą d o w n ic tw o p o s z c z e g ó ln y c h k a n to n ó w p r z e w id u je k a r ę g łó w n ą .*
W P o r tu g a lji k a r ę ś m ie r c i z a s tą p io n o d o ż y w o tn im w ię z ie n ie m , a le w o je n n e iz b y k a rn e , w w y p a d k a c h b u n tu , p o w s ta n ia i t. d . s to s u ją r o z s trz e la n ie .
WESOŁY KĄCIK |c=e^|
U s z e w c a .
— W ie s z p a n , p o tr z e b u ję la k ie r k ó w , a le te r a z n ie m a m p ie n ię d z y ...
— O ! to g łu p s tw o ! to ja m o g ę z a c z e k a ć I
— C z y b y ś p a n b y ł ty le ła s k a w !
— A le ż z p r z y je m n o ś c ią z a c z e k a m ! Jak pan b ę d z ie m ia ł p ie n ią d z e , to n ie c h p a n p r z y jd z ie do m n ie p o la k ie r k i.
W szpitalu dla war jato w.
D y r e k to r s z p ita la d la o b łą k a n y c h p o k a z u je s w e m u p r z y ja c ie lo w i u r z ą d z e n ia . P o d c z a s g d y o b a j o b c h o d z ą w s z y s tk ie p a w ilo n y , p r z e b ie g a na
r a z k o ło n ic h ja k iś c h o r y , w o ła ją c y ; z a b iję s w o ją te ś c io w ą , z ib iję s w o ją te ś c io w ą ! !!
U s ły s z a w s z y to , z w ie d z a ją c y b ie r z e d y re k to r a z a r a m ię i i p y t a :
— S łu c h a j, d la c z e g o w ła ś c iw ie te g o c z ło w ie ka z a m k n ię to w d o m u w a r ja tó w ?
Logika.
— N ie p o w in n iś c ie p ić ta k d u ż o . T o was z a b ije .
— A le ż p r z e c iw n ie , p ic ie ju ż u r a to w a ło m i ż y c ie .
— J a k to ?
— A ta k , k o p a łe m k ie d y ś s tu d n ię . W te rn p o m y ś la łe m s o b ie : d o b r z e b y ło b y s ię n a p ić . I c o p a n p o w ie ? L e d w ie w y la z łe m n a w ie r z c h , a s tu d n ia z a w a liła s ię .
Pierwszy stopień.
— S ły s z a łe m , ż e o d d a liś c ie M a c ie jo w a syna d o k o w a la ?
— A n o , p o s z e d ł u c z y ć s ię r z e m io s ła .
— C z y ju ż w a li m ło te m ?
— J e s z c z e n ie , p o c z ą tk o w o m a js te r d a ł m u r o b o tę p r z y r w a n iu z ę b ó w .
1 5 6 —
Niknące djamenty
6 ) P O W I E Ś Ć
p r z e z
D O N N E L L A (P r z e k ła d z a n g ie ls k ie g o )
( C ią g d a ls z y )
— W ty m r a z ie m u s ia ły b y m i b y ć z n a n e * w s z e lk ie s z c z e g ó ły — m ó w ił.
B e k o p o w ie d z ia ł m u n a s t ę p n ie w s z y s tk o c o m u z n a n e b y ło w te j s p r a w ie , n ie z a p o m in a j ą c t a k ż e n a d m ie n ić o s w y m s o b o w tó r z e , k tó r y g o w y p r z e d z ił n a u lic y B e lg r a v e .
— C ó ż p a n m ó w is z n a to ? — z a k o ń c z y ł w r e s z c ie .
— P a n O p h ir — r z u c ił k r ó t k o G r a b e a u , z a m y k a ją c n a s t ę p n ie u s t a n ib y m y s ią ła p k ę .
— C o ! — z a w o ła ł z d z iw io n y B e k , p r z y g lą d a j ą c s ię je m u z p o d z iw e m . — N ie k ła d z ie s z p a n z a t e m w a g i n a u k r y tą a lp z ją w d z ie n n ik u , ż e m ło d y H a r k o u r t u s u n ą ł s a m b r y la n t y , c h c ą c n ie m i z a p ła c ić s w e d łu g i w k a r ty ?
— N ie m ó i p r z y j a c ie lu , te n n ie m a tu n ic d o c z y n ie n ia . M a p ię k n ą n a r z e c z o n ą i o jc a n ie z m ie r n ie b o g a t e g o ; s a m o d e b r a ł k le jn o t y , b y ła b y to z a te m g r a z b y t n ie b e z p ie c z n a , c h o ć b y i p o s ia d a ł d łu g i, c o z r e s z t ą n ie j e s t d o w ie d z io n e .
— A le w j a k iż s p o s ó b b y łb y O p h ir w y ją ł je z p u z d e r k a ?
— N ie w ło ż y ł ic h ta m w c a le .
— M ó w iłe m p r z e c ie ż p a n u , ż e b y ło p r z y te r n t r z e c h ś w ia d k ó w : d w ó c h z j e g o u r z ę d n ik ó w i n ie ja k i M u llig a n , w y k o n a w c a p u z d e r k a .
— C z y w id z ia łe ś p a n t e g o o s t a t n ie g o ?
— N ie . N ie b y ł j e s z c z e p o w r ó c ił d o w a r s z ta tu g d y p o s z e d łe m t a m ż e .
— N ie w r ó c i t e ż ju ż n ig d y . Z n ik n ą ł... a g d z ie s ię u lo tn ił t o c h y b a O p h ir m ó g łb y p a n u p o w ie d z ie ć , le c z b ę d z ie s ię s t r z e g ł n ie z a w o d n ie .
— P r ó c z n ie g o b y ło p r z e c ie ż j e s z c z e d w ó c h in n y c h lu d z i o b e c n y c h p r z y w y s y ła n iu b r y la n t ó w .
— N ie s t e ty , m ó j w ie lk i p a n ie d e t e k t y w ie , j e s t e ś d z iś t r o c h ę n a iw n y I N ie p r z y p u s z c z a s z n ic z łe g o o p a n u O p h ir z e i z d r a d z a s z t e n w ie lk i b r a k in te lig e n c ji. Z e c h c ie j n a c h w ilę p o ż y c z y ć m i t w e g o z e g a r k a ... — M ó w ią c to p o c h y lił s ię p o p r z e z s t ó ł i w n a j b liż s z y m m o m e n c ie t r z y m a ł ju ż w r ę k u z ło t y z e g a r e k p o lic j a n t a w r a z z ła ń c u s z k ie m , m im o , ż e t e n ż e p r z y c z e p io n y b y ł z ło ty m h a c z y k ie m d o k a m iz e lk i.
N a s tę p n ie u ło ż y w s z y z r ę c z n ie p u d e łk o z d z ie n n ik a , w ło ż y ł w e ń z e g a r e k w r a z z ła ń c u s z k ie m *
— W y o b r a ź p a n s o b ie , ż e to j e s t o w e p u z d e r k o
— r z e k ł t e r a z z a m y k a j ą c j e s z c z e ln ie p o k r y w k ą z r o b io n ą t a k ż e z p a p ie r u i p o s u w a ją c p r z e z s t ó ł B e k o w i G d y t e n ż e o t w o r z y ł p u d e łk o — b y ło p r ó ż n e .
— A g d z ie ż m ó j z e g a r e k ? — z a w o ła ł p o lic j a n t z d u m io n y .
— G d z ie ż b y b y ł j e ś li n ie tu ta j — r z e k ł p a n G r a b e a u w s k a z u ją c n a k ie s z o n k ę o d k a m iz e lk i B e k a . I r z e c z y w iś c ie z e g a r e k le ż a ł t a m ż e n a j
s p o k o jn ie j, a ła ń c u s z e k z a h a c z o n y b y ł ja k p r z e d te m o d z iu r k ę o d g u z ik a .
— B y łb y m p r z y s ią g ł, ż e k ła d łe ś p a n z e g a r e k w p u d e łk o p a p ie r o w e .
— A w id z i p a n , to s a m o b y lib y u c z y n ili lu d z ie p a n a O p h ir a . I ż w s u n ą łe m z e g a r e k d o p a ń s k ie j k ie s z e n i, o n z a ś b r y la n t y d o s w o j e j w ła s n e j ta t y lk o z a c h o d z i r ó ż n ic a . S z t u c z k a w ię c j e g o b y ła o w ie le j e s z c z e p r o s ts z a .
— N ie m n ie j u c h o d z i p a n O p h ir z a c z ło w ie k a w ie lc e h o n o r o w e g o .
P a n G r a b e a u z a ś m ia ł s ię s z y d e r c z o . C z ło w ie k t e n , z n a m ja g o d o b r z e , z im n y j e s t ja k ló d , a c h y t r y ja k lis . S p o t k a liś m y s ię r a z w ż y c iu i o n ś m ia ł n a z w a ć , m n ie , A lf o n s a G r a b e a u o s z u s t e m , d z is ia j, ja A lf o n s G r a b e a u n a z w ę g o z ło d z ie je m . D o w io d ę t e g o , ż e o n to s k r a d ł b r y la n ty i p o m o g ę p a n u c h ę tn ie z d e m a s k o w a ć g o n a r e s z c ie .
— D z ię k u j e p a n u b a r d z o , p a n ie G r a b e a u . W ie d z ia łe m z a r a z d o k o g o s ię u d a ć : g d z ie ż m ó g ł
b y m p a n a s p o t k a ć ju tr o , g d y b y m m ia ł c o ś d o z a k o m u n ik o w a n ia ?
— D o d r u g ie j g o d z in y p o z o s t a n ę w m o im h a n d e lk u , o c z w a r t e j ja k z w y k le p r z y b ę d ę tu ta j n a o b ia d w ie c z o r e m z a ś d a ję p r z e d s t a w ie n ie w s a lo n a c h k s ię c ia D . J e s te m z a w s z e d o u s łu g p a n a w s p r a w ie . C p h ir a .
— D o b r z e w ię c , p r z y jd ę d o m ie s z k a n ia p a ń s k ie g o , a lb o s p o t k a m y s ię tu ta j.
G r a b e a u w y p ił r e s z tę s w e g o g r o g u , w z ią ł k a p e lu s z i la s k ę i z a b ie r a ł s ię d o o d e j ś c ia . B e k p o w s t a ł t a k ż e .
— P o z w ó l p a n s o b ie p o d z ię k o w a ć r a z j e s z c z e
— r z e k ł, p a tr z ą c z p o d z iw e m n a s ^ v e g o t o w a r z y s z a . — C e n iłe m z a w s z e b y s t r o ś ć p a n a , le c z te r a z w id z ę , ż e p o s ia d a s z m ą d r o ś ć n ie z r ó w n a n ą i o d ż a ło w a ć n ie m o g ę , ż e n ie n a le ż y s z d o n a s , w t e d y p r z y n a h n n ie j z d o ln o ś c i t w o j e r o z w in ą ć b y s ię m o g ły n a le ż y c ie .
U z n a n ie to p o c h le b ia ło w ie lc e p a n u G r a b e a u , k tó r y p o p r o s tu r o z p r o m ie n io n y o p u s z c z a ł r e s ta u r a c ją , ta jn y p o lic j a n t t y m c z a s e m p o z o s ta ł ta m j e s z c z e i z ja d łs z y w y s t y g łą ju ż p ie c z e ń b a r a n ią , z a d u m a ł s ię g łę b o k o .
N a z a ju tr z b y ła ju ż g o d z in a t r z e c ia , g d y B e k s p ie s z n y m k r o k ie m z b liż a ł s ię d o m a łe g o h a n d e l
k u p a n a G r a b e a u n a u lic y X , g d z ie z a t r z y m a w s z y s ię c h w ilk ę p r z e d o k n e m w y s t a w n e m , z a k t ó r ę m p e łn o b y ło z a b a w e k m e c h a n ic z n y c h i k o s z to w n y c h c a c e k , w s z e d ł n a k c n ie c .
Z a s t o łe m s t a ł m ło d z ie n ie c m o ż e d w u d z ie s t o le t n i o d u ż y m g a r b a ty m n o s ie i m a ły c h ś w ie c ą
c y c h o c z a c h .
— D z ie ń d o b r y J a k ó b ie — r z e k ł B e k — - c z y p a n tw ó j ju ż w y s z e d ł?
— T a k p a n ie , m o ż e p r z e d k w a d r a n s e m .
— A k ie d y p o w r ó c i ?
— P r a w d o p o d o b n ie ju ż n ie d z is ia j .
— N o , t o p r z y jd ę in n y m r a z e m . A le p o w ie d z m i J a k ó b ie , c o to z a ła d n y k o r a lo w y n a s z y j n ik m a c ie ta m w o k n ie ? C z y n ie m ó g łb y m o b e j r z e ć g o < le p ie j ?,fi
J a k ó b p o d a ł ż ą d a n y p r z e d m io t . B y ł to s t a r o ś w ie c k i n a s z y jn ik k o r a lo w y w z ło t o o p r a w n y i le ż a ł w s ta r e m p u z d e r k u z ie lo n e m n ie g d y ś , n a w y ta r ty m , b ia ły m a k s a m ic ie . B e k p r z y g lą d a ł s ię z w ie lk ie m z a j ę c ie m p u z d e r k u , o b r a c a ją c je n a w s z y s t k ie s tr o n y , a s z c z e g ó ln e j z w r a c a ł b a c z n ą u w a g ę n a p la m ę ja k ą ś , z n a jd u ją c ą s ię n a s p o d z ie .
( C ią g d a ls z y n a s t ą p i).
