Dokonując uszczegółowionej analizy akceptacji niepełnosprawności badanych kobiet z uwzględnieniem zmiennych socjodemograficznych, w pierwszej kolejności skoncentrowano się na wieku respondentek. Przeprowadzono analizę korelacyjną z użyciem współczynników r Pearsona. Uzyskane w tym zakresie wyniki zawiera tabela 15.
162
Tab. 15. Akceptacja niepełnosprawności a wiek badanych – współczynniki korelacji r Pearsona
Podskale WSAUS Wiek
Zmniejszenie znaczenia cech fizycznych w stosunku do innych wartości (AKC-I)
0,03 Poszerzenie zakresu wartości (AKC-II) -0,08 Przeformułowanie wartości względnych na
wartości stałe (AKC-III)
-0,11 Ograniczanie skutków niepełnosprawności
(AKC-IV)
0,05
Przeprowadzona analiza korelacyjna wykazała brak istotnych statystycznie zależności pomiędzy wiekiem a akceptacją niepełnosprawności u badanych kobiet z nabytą niepełnosprawnością ruchu.
W dokonanych analizach podjęto kwestię, czy miejsce zamieszkania badanych kobiet ma znaczenie dla ich akceptacji niepełnosprawności (tab. 16). By ustalić, czy natężenie poszczególnych zmian wartości składających się na akceptację niepełnosprawności, różni się istotnie między badanymi kobietami pochodzącymi ze wsi i miasta, zastosowano test t-Studenta dla danych niezależnych.
Tab. 16. Akceptacja niepełnosprawności a miejsce zamieszkania badanych kobiet Podskale
WSAUS
Wieś Miasto df Test istotności
różnic
M SD M SD t p
AKC-I 29,39 2,89 30,17 3,49 113 -1,28 0,203
AKC-II 27,49 5,09 26,75 6,36 113 0,67 0,500
AKC-III 28,09 4,71 27,18 5,35 113 0,95 0,341
AKC-IV 31,13 2,93 33,01 3,18 113 -3,25 <0,001
AKC-I- Zmniejszenie znaczenia cech fizycznych w stosunku do innych wartości; AKC-II- Poszerzenie zakresu wartości; AKC-III- Przeformułowanie wartości względnych na wartości stałe; AKC-IV- Ograniczanie skutków niepełnosprawności
Ustalone rezultaty wskazują, że miejsce zamieszkania jest istotną zmienną różnicującą jedynie w zakresie jednej (AKC-IV) z czterech zmian wartości składających się na akceptację niepełnosprawności (tab. 16). Zróżnicowanie to polega na tym, że badane kobiety mieszkające w mieście w porównaniu z badanymi mieszkającymi na wsi, istotnie częściej w celu akceptacji własnych ograniczeń związanych z trwałym
163
uszkodzeniem narządu ruchu, wykorzystują zmiany w wartościach polegające na ograniczeniu skutków niepełnosprawności. Zatem badane te w zdecydowanie większym stopniu postrzegają własną niepełnosprawność jako jedną z posiadanych przez nie cech, ale nie determinującą ich obrazu własnej osoby.
W celu ustalenia znaczenia stanu cywilnego dla akceptacji niepełnosprawności dokonano porównań wyników średniej (M) (tab. 17). Z uwagi na to, iż grupy badanych są nierównoliczne, nie zastosowano obliczeń za pomocą testu statystycznego.
Tab. 17. Akceptacja niepełnosprawności a stan cywilny u badanych kobiet Podskale
WSAUS
Stan cywilny
Wolny Małżeństwo Rozwód Separacja
M SD M SD M SD M SD
Na podstawie otrzymanych wyników stwierdza się, iż tendencją do postrzegania własnych ograniczeń jako jednej z cech, która charakteryzuje, ale nie dominuje w opisie własnej osoby wykazywały się w największym stopniu badane kobiety po rozwodach (M=30,33), a w najmniejszym (M=26,50) badane kobiety będące w separacji. Z kolei na nasilone dążenie do poszerzenia zakresu wartości ważnych w swoim życiu i możliwych do zrealizowania pomimo posiadanych ograniczeń najczęściej (M=31,00) wskazywały badane kobiety będące w separacji, najrzadziej zaś (M=24,33) badane będące po rozwodzie. Dokonywanie transformacji posiadanych wartości polegającej na rozpoznawaniu przez jednostkę jej unikalnych zdolności bądź cech bez porównywania się
164
z wzorcem lub standardem powszechnie obowiązującym cechowało w największym zakresie (M=30,00) badane kobiety będące w separacji, z kolei w najmniejszym stopniu (M=27,17), badane kobiety w stanie wolnym. Ostatnim obszarem zmian w wartościach niezbędnym do zaakceptowania własnej niepełnosprawności jest tendencja do zmniejszania znaczenia swej fizyczności na rzecz posiadanych zdolności i nie fizycznych atrybutów. Takim działaniem najczęściej (M=33,33) wykazywały się badane kobiety po rozwodach, najrzadziej natomiast badane kobiety będące w stanie wolnym.
W dalszej części analiz zestawiono ze sobą akceptację niepełnosprawności i wykształcenie badanych kobiet z nabytą niepełnosprawnością ruchową (tab. 18).
Tab. 18. Akceptacja niepełnosprawności a wykształcenie badanych kobiet Podskale
WSAUS
Wykształcenie
Podstawowe Gimnazjalne Zawodowe Średnie Niepełne Wyższe
Wyższe
M SD M SD M SD M SD M SD M SD
AKC-I 28,57 2,57 28,00 5,70 29,46 2,43 29,25 3,12 31,27 2,97 32,55 2,50
AKC-II 24,71 6,55 27,20 5,63 27,38 4,29 28,22 5,10 26,95 6,29 21,22 7,85
AKC-III 25,00 6,02 25,60 4,82 28,23 6,11 28,01 4,76 28,59 4,47 24,55 5,68
AKC-IV 31,00 2,76 29,80 4,43 32,07 2,95 31,33 2,89 34,63 2,66 34,11 2,66 AKC-I- Zmniejszenie znaczenia cech fizycznych w stosunku do innych wartości; AKC-II- Poszerzenie zakresu wartości; III- Przeformułowanie wartości względnych na wartości stałe; AKC-IV- Ograniczanie skutków niepełnosprawności.
Przeprowadzona analiza wykazała, iż zmiana wartości odnosząca się do uznania własnej fizyczności za drugorzędną wartość najczęściej (M=32,55) cechowała badane kobiety legitymujące się wykształceniem wyższym, a w najmniejszym zakresie (M=28,00) te z wykształceniem gimnazjalnym. Z kolei tendencją do poszerzania zakresu wartości wyrażającą się m.in. w odnajdowaniu sensu w pewnych zdolnościach, sytuacjach czy zdarzeniach bezpośrednio niedotkniętych nabytą niepełnosprawnością najczęściej (M=28,22) wykazywały się badane kobiety z wykształceniem średnim, najrzadziej (M=21,22) z wyższym. Dokonywanie zmian w zakresie przyjmowanych przez jednostkę kryteriów i standardów w ocenie cech osobistych, ale nie odnoszących się do tych nakreślonych przez społeczeństwo charakteryzowało najczęściej (M=28,59) badane kobiety legitymujące się niepełnym wyższym wykształceniem, a najrzadziej (M=24,55) z wyższym. Tendencją do ograniczania skutków posiadanej niepełnosprawności poprzez ujmowanie własnej dysfunkcji organizmu jako jednej z cech opisujących osobę, ale nie
165
rzutującą na jej całościowe funkcjonowanie najczęściej (M=34,63) wykazywały się badane kobiety z wykształceniem niepełnym wyższym, a w najmniejszym stopniu te z gimnazjalnym (M=29,80).
W dokonanych analizach podjęto także kwestię, czy fakt zatrudnienia (lub jego braku) różnicuje natężenie akceptacji niepełnosprawności u badanych kobiet (tab. 19). W celu sprawdzenia tego zróżnicowania pod względem istotności statystycznej zastosowano test t-Studenta dla danych niezależnych.
Tab. 19. Akceptacja niepełnosprawności a zatrudnienie badanych kobiet Podskale
WSAUS
Brak zatrudnienia Zatrudnienie df Test istotności różnic
M SD M SD t p
AKC-I 29,51 2,89 30,18 3,62 113 -1,10 0,271
AKC-II 27,93 5,51 26,07 6,06 113 1,72 0,087
AKC-III 27,72 5,53 27,43 4,53 113 0,30 0,760
AKC-IV 31,98 3,11 32,41 3,31 113 -0,71 0,474
AKC-I- Zmniejszenie znaczenia cech fizycznych w stosunku do innych wartości; AKC-II- Poszerzenie zakresu wartości; III- Przeformułowanie wartości względnych na wartości stałe; AKC-IV- Ograniczanie skutków niepełnosprawności.
Przeprowadzona analiza wykazała brak istotnych statystycznie różnic w natężeniu akceptacji niepełnosprawności w poszczególnych wymiarach między badanymi kobietami zatrudnionymi i bezrobotnymi. Niemniej na podstawie wartości średnich można wskazać, iż tendencją do zmian wartości polegających na ograniczaniu skutków niepełnosprawności, ujmujących tym samym posiadaną dysfunkcję jako niemającą wpływu dla całościowego funkcjonowania człowieka, nieco częściej (M=32,41) charakteryzują się badane kobiety pracujące. Z kolei rozpoznawanie przez jednostkę jej unikalnych cech czy zdolności bez dodatkowego porównywania siebie do obowiązujących norm, standardów czy wzorców bardziej (M=27,72) cechowało badane kobiety bezrobotne. Co więcej, w zakresie postrzegania przez jednostkę wartości w zdolnościach i celach, których nie utraciła w wyniku nabycia trwałych ograniczeń ruchu nieznacznie wyższe wyniki (M=27,93) uzyskały badane kobiety bezrobotne. Uznaniem własnej fizyczności za drugorzędną wartość częściej (M=30,18) wykazywały się badane kobiety pracujące w porównaniu z badanymi kobietami nie mającymi stałego zatrudnienia.
166
Akceptację niepełnosprawności zestawiono z sytuacją finansową badanych kobiet z niepełnosprawnością narządu ruchu. Uzyskane w tym zakresie wyniki zaprezentowano w tabeli nr 20.
Tab. 20. Akceptacja niepełnosprawności a sytuacja finansowa badanych kobiet
Podskale WSAUS
Sytuacja finansowa Bardzo
dobra
Dobra Przeciętna Zła Bardzo zła
M SD M SD M SD M SD M SD
AKC-I 33,00 1,41 30,36 2,45 29,80 3,48 29,41 3,13 28,00 5,65 AKC-II 11,00 1,41 24,73 5,55 27,96 5,20 27,55 5,74 30,50 2,12 AKC-III 16,00 1,41 25,42 4,36 28,06 4,46 28,86 5,74 26,50 3,53 AKC-IV 33,50 6,36 32,84 2,69 32,07 3,44 32,13 2,66 28,50 4,94
AKC-I- Zmniejszenie znaczenia cech fizycznych w stosunku do innych wartości; AKC-II- Poszerzenie zakresu wartości; III- Przeformułowanie wartości względnych na wartości stałe; AKC-IV- Ograniczanie skutków niepełnosprawności.
Przeprowadzona analiza wykazała, że w ramach podskali uznania własnej fizyczności za drugorzędną wartość i tym samym formułowanie oceny siebie na podstawie nie fizycznych zdolności czy atrybutów najwyższe wyniki (M=33,00) uzyskały badane kobiety oceniające własną sytuację finansową jako bardzo dobrą, z kolei najniższe (M=28,00) te z oceną bardzo złą. Analizując wyniki w zakresie zmian polegających na poszerzaniu zakresu wartości o zdolności i cele, których jednostka nie utraciła w wyniku nabycia trwałych ograniczeń ruchu można stwierdzić, iż badane kobiety oceniające własną sytuację finansową jako bardzo złą uzyskały tu najwyższe wyniki (M=30,50), a najniższe (M=11,00) badane z bardzo dobrą oceną. Skłonność do poszukiwania swych unikalnych zdolności bądź cech, bez konieczności dokonywania porównań z jakimś nieosiągalnym wzorcem lub powszechnym, najczęściej (M=28,86) cechowała badane kobiety ze złą oceną sytuacji finansowej, najrzadziej natomiast (M=16,00) z oceną bardzo dobrą. Najwyższe wyniki (M=33,50) w zakresie postrzegania niepełnosprawności jako jednej z cech, która opisuje człowieka, ale nie jest kluczową w jego charakterystyce, uzyskały badane kobiety oceniające posiadaną sytuację ekonomiczną jako bardzo dobrą, z kolei najniższe rezultaty (M=28,50) cechowały badane z oceną bardzo złą.
167
5.3. Akceptacja niepełnosprawności a zmienne związane z