W podrozdziale tym zostaną przeanalizowane sytuacyjne aspekty radzenia sobie zwane strategiami radzenia sobie wykorzystywane przez badane kobiety z niepełnosprawnością narządu ruchu. Interesujące jest to, czy w sytuacji doświadczanej przez kobiety trwałej niepełnosprawności ruchu kształtuje się określona tendencja do sytuacyjnego radzenia sobie z napotykanymi trudnościami. Statystyki opisowe uwzględnionych strategii radzenia sobie badanych kobiet zawiera tabela 32. By możliwe było porównanie wyniki poszczególnych strategii radzenia sobie, wyniki w podskalach podzielono przez liczbę itemów.
Tab. 32. Statystyki opisowe strategii radzenia sobie badanych kobiet
Strategie radzenia
185 Koncentracja na
emocjach (EM) 11,38 2,06 5-16 0-16 2,84 0,51
Poszukiwanie wsparcia
emocjonalnego (WS) 12,93 2,35 4-17 0-17 3,23 0,58 Akceptacja (AKC) 14,29 2,06 8-20 0-20 2,85 0,41 Zwracanie się ku religii
(REL) 11,85 3,36 4-16 0-16 2,96 0,84
Poczucie humoru
(HUM) 8,52 2,18 4-14 0-14 2,13 0,54
Używanie alkoholu lub innych środków odurzających (ALK)
7,13 2,91 4-16 0-16 1,78 0,72
Na podstawie otrzymanych wyników w zakresie strategii radzenia sobie badanych kobiet z niepełnosprawnością ruchu można stwierdzić, iż najwyższe rezultaty uzyskano w odniesieniu do poszukiwania wsparcia emocjonalnego (WS), stosunkowo znaczące okazało się również radzenie sobie zorientowane na zwracaniu się ku religii (REL) i rozwiązanie problemu (PRO). Najniższe wyniki otrzymano w zakresie radzenia polegającego na używaniu alkoholu oraz innych środków odurzających (ALK).
Odnotowano małą zmienność wyników w zakresie radzenia sobie zorientowanego na:
koncentrację na problemie (PRO), koncentrację na emocjach (EM), poszukiwanie wsparcia emocjonalnego (WS) i akceptację (AKC). Natomiast w obrębie strategii radzenia sobie polegających na zaprzeczeniu (ZAP), humorystycznym ujmowaniu problemu (HUM), zwracaniu się ku religii (REL) oraz używaniu środków odurzających występuje przeciętna zmienność wyników w grupie badanych kobiet z niepełnosprawnością ruchu.
Wykorzystując metodę rangowania, ustalono preferencje poszczególnych strategii radzenia sobie badanych kobiet, zestawienie przedstawia tabela 33.
Tab. 33. Radzenie sobie badanych kobiet- zestawienie rang
Strategie radzenia sobie Ranga
Poszukiwanie wsparcia emocjonalnego (WS) 8
Zwracanie się ku religii (REL) 7
Koncentracja na problemie (PRO) 6
Akceptacja (AKC) 5
Koncentracja na emocjach (EM) 4
Zaprzeczanie (ZAP) 3
Poczucie humoru (HUM) 2
Używanie alkoholu lub innych środków odurzających (ALK) 1
186
Na podstawie otrzymanych wyników, można stwierdzić, że strategia radzenia sobie w postaci poszukiwania wsparcia emocjonalnego (WS) uzyskała najwyższą rangę.
Co ważne, najniższa wartość przypisana została strategii zaradczej w postaci używania alkoholu lub innych środków odurzających (ALK).
W celu ustalenia wzorów radzenia sobie badanych kobiet zastosowano niehierarchiczną analizę skupień metodą k-średnich. Konfiguracje radzenia sobie wyodrębnione w grupie badanych kobiet z niepełnosprawnością ruchu prezentuje wykres 2.
Na podstawie zastosowanej analizy wyodrębniono trzy skupienia. Zróżnicowanie istotne statystycznie w zakresie przyjmowanych strategii zaradczych tworzących poszczególne skupienia ustalono za pośrednictwem jednoczynnikowej analizy wariancji ANOVA. Porównania pomiędzy poszczególnymi skupieniami dokonano przy pomocy testu NIR (tab. 34).
Wykres 2. Typologia radzenia sobie badanych kobiet
Wykr. średnich każd. skupienia
Skupien. 1 Skupien. 2 Skupien. 3 PROB-1 ZAP-1 EM-1 WSP-1 AKC-1 REL-1 HUM-1 ALK-1
Zmienne 0,5
1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5
PRO- Koncentracja na problemie; ZAP- Zaprzeczenie; EM- koncentracja na emocjach; WS- Poszukiwanie wsparcia emocjonalnego; AKC- Akceptacja; REL- Zwracanie się ku religii; HUM- Poczucie humoru; ALK- Używanie alkoholu lub innych środków odurzających
187
Tab. 34. Skupienia w zakresie radzenia sobie badanych kobiet- zestawienie różnic Strategie radzenia
Dokonując omówienia specyfiki wyróżnionych grup badanych kobiet z niepełnosprawnością ruchu, w pierwszej kolejności zostanie scharakteryzowane skupienie najliczniejsze (2), obejmujące 64 osoby. Tworzą je respondentki wykorzystujące najczęściej strategię zaradczą w postaci poszukiwania wsparcia emocjonalnego (w zakresie istotnie wyższym niż pozostałe badane) oraz zwracania się ku religii, przy jednocześnie znacznym nasileniu strategii koncentracji na problemie i emocjach.
Jednocześnie badane te w skonkretyzowanych okolicznościach, ocenianych przez nie jako stresowe, najrzadziej odwołują się do sposobów radzenia sobie poprzez stosowanie alkoholu lub innych środków odurzających (w zdecydowanie większym zakresie niż badane ze skupienia 3, lecz istotnie rzadziej niż badane w skupieniu 1). Biorąc pod uwagę nasilenie poszczególnych strategii radzenia sobie, można stwierdzić, że badane kobiety ze skupienia 2 cechuje typ zmagania się z trudnościami o charakterze
społeczno-188
emocjonalnym. Zidentyfikowany w tym skupieniu typ radzenia sobie w największym stopniu charakteryzuje kobiety z nabytą niepełnosprawnością ruchu (55,65% badanych).
Przeważający odsetek badanych kobiet z uszkodzeniem narządu ruchu w tym skupieniu może sugerować, że określony tu wzór zmagania się z trudnościami jest dla nich typowy.
Następne pod względem liczebności jest skupienie 3 (n=42). Obejmuje ono badane kobiety, które w obliczu konkretnych sytuacji trudnych uruchamiają aktywność zaradczą w postaci akceptacji problemów (w zakresie istotnie wyższym niż pozostałe badane) oraz koncentracji na problemie (w zdecydowanie większym stopniu niż badane ze skupienia 1, lecz istotnie rzadziej niż badane w skupieniu 2). W konfrontacji z konkretnym problemem badane ze skupienia 3 wykorzystują najrzadziej strategie polegające na stosowaniu alkoholu i innych środków odurzających oraz na zaprzeczaniu.
Ustalony w ramach tego skupienia wzór radzenia sobie ma w zdecydowanej mierze charakter zadaniowy. Badane kobiety dążą do zaakceptowania pojawiających się trudności jednocześnie wkładając znaczny wysiłek w rozwiązywanie konkretnych problemów.
Skupienie 1 reprezentowane jest przez najmniej liczną grupę kobiet (n=9), które najczęściej w sytuacji problemowej wykorzystują strategie polegające na używaniu alkoholu lub innych środków odurzających (istotnie częściej niż badane ze skupienia 2 i 3) oraz koncentracji na emocjach. Najrzadziej w stosunku do pozostałych uwzględnionych strategii ujmują pojawiające się trudności w sposób humorystyczny (w zakresie istotnie niższym niż pozostałe badane) akceptując je. Ustalony w tym skupieniu wzór radzenia sobie ma w zdecydowanej mierze charakter unikowo-emocjonalny, jednakże nie jest on reprezentatywny dla tej grupy badanych i cechuje niewielką liczbę respondentek.
Podsumowując uzyskane rezultaty w zakresie radzenia sobie badanych kobiet z niepełnosprawnością ruchu, należy wskazać, że stosują one najczęściej strategie polegające na poszukiwaniu wsparcia emocjonalnego, zwracaniu się ku religii i rozwiązywaniu problemu. Można zatem stwierdzić, że badane cechuje przede wszystkim zadaniowe podejście do doświadczanych trudności, a także polegające na ich zrozumieniu i odnalezieniu sensu.
189