W dalszej części analiz zastosowano niehierarchiczną analizę skupień k-średnich w celu sprawdzenia, czy w ramach akceptacji niepełnosprawności można wyodrębnić typy reprezentatywne dla badanych kobiet.
Uwzględniając wskaźniki dokonanej analizy wyodrębniono trzy typy (skupienia) różniące się pod względem charakteryzującej ich konfiguracji zmian w poszczególnych wartościach składających się na akceptację niepełnosprawności.
181
Konfiguracje zmian w wartościach wyodrębnione w grupie badanych kobiet z niepełnosprawnością ruchu prezentuje wykres 1.
Wykres 1. Typologia akceptacji niepełnosprawności badanych kobiet
Wykr. średnich każd. skupienia
Skupien. 1 Skupien. 2 Skupien. 3
AKC-I AKC-II AKC-III AKC-IV
Zmienne 10
15 20 25 30 35 40 45
AKC-I- Zmniejszenie znaczenia cech fizycznych w stosunku do innych wartości; AKC-II- Poszerzenie zakresu wartości; III- Przeformułowanie wartości względnych na wartości stałe; AKC-IV- Ograniczanie skutków niepełnosprawności.
Między uzyskanymi wśród badanych kobiet skupieniami zaznaczyło się istotne statystycznie zróżnicowanie w zakresie zmian w wartościach składających się na akceptację niepełnosprawności, które zostało zidentyfikowane za pomocą jednoczynnikowej analizy wariancji. Porównania pomiędzy poszczególnymi skupieniami dokonano przy pomocy testu NIR (tab. 31).
182
Tab. 31. Skupienia w zakresie akceptacji niepełnosprawności w grupie badanych kobiet z niepełnosprawnością ruchu- zestawienie różnic
Podskale Skupienie
AKC-I- Zmniejszenie znaczenia cech fizycznych w stosunku do innych wartości; AKC-II- Poszerzenie zakresu wartości; III- Przeformułowanie wartości względnych na wartości stałe; AKC-IV- Ograniczanie skutków niepełnosprawności.
Najliczniejsza grupa wśród badanych kobiet (n=56) tworzy skupienie 1. Należą do niej kobiety, które w dominującej mierze w ramach akceptacji niepełnosprawności wykazują tendencję do ograniczania skutków posiadanej dysfunkcji. Omawiana zmiana wartości występuje u nich zdecydowanie rzadziej niż w skupieniu 2 i porównywalnie do skupienia 3. W porównaniu z kobietami zgrupowanymi w skupieniu 2 w istotnie wyższym zakresie potrafią poszerzyć zakres posiadanych wartości oraz przeformułować posiadany system wartości. Z kolei natężenie tych zachowań jest znacznie niższe niż w skupieniu 3. Warto zauważyć, iż ta grupa badanych w ramach akceptacji niepełnosprawności wykazuje istotnie większe dążenie do uznania własnej fizyczności za drugorzędną wartość w preferowanym przez siebie systemie aksjologicznym, w większym stopniu niż badane ze skupienia 3, ale istotnie niższym niż badane ze skupienia 2. Skupienie to jest najbardziej charakterystyczne dla kobiet z uszkodzeniem narządu ruchu, ale nie jest ono typowe dla nich.
Skupienie 2 (n=23) reprezentują kobiety charakteryzujące się nasilonym natężeniem dążeń do ograniczania skutków niepełnosprawności i nieznacznie odbiegającymi od tych wyników tendencji do uznawania własnej fizyczności za drugorzędną wartość. W nakreślonym u nich profilu zmian wartości w ramach akceptacji niepełnosprawności najniższe wyniki stwierdza się w obrębie poszerzania zakresu wartości ważnych dla jednostki. W zdecydowanie mniejszym zakresie niż w skupieniu 3 i 1 dokonują one rozpoznawania swych unikalnych cech i wartości bez konieczności porównań z innymi.
183
Skupienie 3 (n= 36) obejmuje osoby, które przejawiają najwyższe w stosunku do pozostałych badanych dążenie do poszerzania zakresu własnych wartości.
Charakteryzując badane należące do tego skupienia można wskazać, iż wykazują one zdecydowanie wyższe tendencje do poszukiwania swoistych cech i zdolności bez dokonywania porównań do jakichś zewnętrznych standardów, niż badane ze skupienia 1 i 2. Aczkolwiek badane z tego skupienia w porównaniu ze skupieniem 1 i 2 w istotnie mniejszym zakresie wykazują się kształtowaniem własnej osoby z pominięciem posiadanych cech fizycznych, a skupieniem się w większym stopniu na nie fizycznych atrybutach i przymiotach.
Podsumowując rezultaty analizy skupień otrzymane wśród badanych kobiet z nabytą niepełnosprawnością ruchu, należy podkreślić, że najbardziej charakterystyczny jest dla nich zakres zmian w wartościach nakreślony w ramach skupienia 1. Najwięcej badanych kobiet cechuje się specyficzną dla tego skupienia konfiguracją uwzględnionych wymiarów akceptacji niepełnosprawności.
Podsumowując rezultaty przeprowadzonych analiz wyników empirycznych w zakresie akceptacji niepełnosprawności, można wskazać, iż badane kobiety z niepełnosprawnością ruchową w największym stopniu postrzegają posiadaną niepełnosprawność jako niemającą bezpośredniego wpływu na ich całościowe funkcjonowanie. Przy uwzględnieniu czynników socjodemograficznych wykazano, że istotną statystycznie zmienną różnicującą akceptację niepełnosprawności (w zakresie jednego z jej wymiarów) było jedynie miejsce zamieszkania badanych kobiet.
Zróżnicowanie to dotyczy zmiany wartości polegającej na ograniczeniu skutków posiadanej niepełnosprawności, która jest bardziej charakterystyczna dla kobiet mieszkających w mieście. W obrębie zmiennych związanych z niepełnosprawnością (czas trwania, przyczyna, sposób poruszania się, samodzielność w życiu, samodzielność w podejmowaniu decyzji, stan zdrowia, ocena niepełnosprawności) jedynie ocena stanu zdrowia i ocena niepełnosprawności okazały się być istotne statystycznie dla akceptacji niepełnosprawności u badanych kobiet. Wykorzystując analizę skupień określono charakterystyczny dla badanych kobiet z niepełnosprawnością zakres zmian w wartościach.
184 Rozdział VI
Radzenie sobie i zasoby radzenia sobie badanych kobiet- analiza wyników badań empirycznych
Nabycie trwałej niepełnosprawności ruchowej wymaga od jednostki przeformułowania jej dotychczasowego życia w każdym z jego aspektów. Nowa sytuacja, w jakiej znajduje się osoba po doznaniu trwałych uszkodzeń generuje wiele różnych problemów, z którymi musi sobie ona poradzić. Każda jednostka wykorzystuje w tym celu konkretny oraz indywidualnie zdeterminowany proces radzenia, który ma za zadanie obniżenie napięcia emocjonalnego w związku ze stresorem lub jego całkowite wyeliminowanie i pokonanie napotykanych przeszkód. Styl radzenia sobie, który przyjmuje jednostka odzwierciedla jej ogólną skłonność do zmagania się z napotykanymi problemami oraz trudnościami, niezależnie od okoliczności ich występowania bądź specyfiki (I. Heszen, 2015, s. 97-100). Z kolei strategia radzenia sobie jest zdeterminowana sytuacyjnie i obejmuje wysiłki podejmowane przez człowieka w określonej sytuacji stresowej (W. Łosiak, 1992, s. 483).