Poniżej przedstawiono wybrane wyniki przeprowadzonej ankiety. Jej pierwsza część do-tyczyła kompetencji i umiejętności informatycznych, które posiadają lub chcieliby posia-dać studenci pragnący zostać informatykami.
Ponad połowa badanych, a dokładnie 52%, na pytanie o to, czy myśleli kiedykolwiek o tym, by zostać informatykiem odpowiedziała twierdząco, 45% nad tym się nie zasta-nawiało, zaś blisko 3% nie miało zdania na ten temat. Gdyby jednak zdecydowali się na tego typu karierę, to interesowałyby ich takie obszary kompetencji w przyszłej pracy, jak: programowanie aplikacji (14%), analiza danych biznesowych (13%) oraz użytkowa-nie aplikacji biurowych (10%). Ciekawe, że cieszące się uznaużytkowa-niem projektowaużytkowa-nie aplikacji e-biznesu i obsługa baz danych były interesujące tylko dla 9% respondentów. Najmniej pociągające z ich punktu widzenia jest użytkowanie tradycyjnych systemów informa-tycznych zarządzania (3%), przygotowanie danych, w tym masowych (Big Data), do prze-twarzania w systemie (4%) oraz projektowanie i tworzenie architektury systemów (5%). Duże zainteresowanie studentów użytkowaniem aplikacji biurowych wynika z faktu, że uczestniczyli do tej pory tylko w formach kształcenia w zakresie informatyki oferowa-nych w trakcie nauki w szkole podstawowej, gimnazjum lub szkole średniej (37%) albo nauki w szkole wyższej – licencjat/magisterium – (27%). We wszystkich szkołach tego ro-dzaju uczy się głównie aplikacji biurowych. Czyżby więc studenci kojarzyli informaty-kę tylko z nimi? Dużą wagę przywiązują także do samokształcenia (18%) i kształcenia przez znajomych w ramach pomocy koleżeńskiej (8%). Część (4%) uczestniczyła w krót-kich kursach doszkalających, opłacanych z własnych środków.
Równie interesujący jest brak chęci użytkowania tradycyjnych systemów informa-tycznych zarządzania, podsystemów systemu ERP. Ze wszystkich opcji najwięcej, bo aż 40% wszystkich wskazań, uzyskała opcja: chciałbym pozyskać umiejętności obsługi i mo-dyfikacji systemów w zakresie podstawowym, a 23% – w zakresie profesjonalnym, 11% ba-danych nie wykazało nimi zainteresowania, ponieważ zna je w zakresie podstawowym (6%) lub zna je dobrze (5%). Wśród podsystemów, jakie chcieliby poznać w sposób profe-sjonalny, dominuje podsystem finansów i controllingu (14%) oraz podsystem zarządza-nia relacjami z klientami (12%). Podobnie sytuacja przedstawia się, jeśli chodzi o nowo-czesne narzędzia wspomagające zarządzanie wchodzące w skład systemów Business
In-niu podstawowym oprogramowania z tej grupy przyznaje się 5% studentów, a 4% posia-da je w stopniu uznanym przez nich za profesjonalny.
Część druga ankiety, która miała służyć w zamyśle autorów analizie trendów rozwo-jowych rynku informatycznego i przyszłości zawodu informatyka w ocenie responden-tów, składa się z 3 pytań. Pierwsze z nich dotyczy trendów społecznych i technologicz-nych, które mogą spowodować zmiany w podejściu do szeroko pojętego zawodu infor-matyka. W tym zakresie badani pewni są ciągłego wzrastania szybkości przepływu in-formacji (16%) oraz powstania inteligentnego sprzętu medycznego, transportowego i medialnego (14%). Prawie na pewno, w ocenie studentów, pojawi się większa odpowie-dzialność ekonomiczna i technologiczna firm (13%) oraz nastąpi wzrost poziomu i jako-ści życia oraz ochrony środowiska (13%).
Studenci oceniali także ekstrapolację obecnych kluczowych trendów rozwojowych na najbliższe lata. Według ich oceny kluczowe umiejętności, takie jak: analiza informa-cji, optymalizacja wiedzy, wyciąganie wniosków, zdolność do szybkiej adaptacji całko-wicie zapanują w przyszłości (24%), a kluczowym zasobem stanie się informacja i wiedza (21%). Prawie całkowicie pewne wydaje się im zarządzanie społeczeństwem przez tzw. „merytokrację sieci” – merytorycznych menedżerów, rozwiązujących problemy i podej-mujących decyzje wyłącznie za pomocą sieci Internetu.
Część trzecia ankiety dotyczy czynników motywujących i demotywujących oraz ograniczeń związanych z podjęciem pracy w zawodzie informatyka. Wśród wymienio-nych w ankiecie cech będących stymulatorami takiej decyzji w najwyższym stopniu przyczynia się do tego, zdaniem badanych, pewność znalezienia zatrudnienia teraz i w przyszłości oraz płace, oceniane jako wysokie z szybką tendencją wzrostową. Drugie naj-częstsze wskazanie to możliwość ciągłego rozwoju oraz współpraca z ciekawym zespo-łem. W średnim stopniu decyduje o tym, w opinii studentów, konieczność dostosowy-wania się do ciągłych zmian oraz konieczność ciągłego doskonalenia umiejętności.
W najwyższym stopniu negatywny wpływ na podjęcie decyzji o pracy w zawodzie informatyka ma powtarzalność wykonywanych prac w trakcie kolejnych projektów, brak stałego czasu pracy wraz ze spiętrzaniem się w tym samym czasie realizacji pilnych pro-jektów oraz uciążliwość w kontaktach z klientem. Niemniej istotna jest wysoka konku-rencyjność wśród współpracowników w firmie komputerowej oraz konieczność ciągłe-go kształcenia się w dziedzinach związanych z kolejnymi projektami. Najmniej ważny
W zakresie oczekiwań związanych z wynagrodzeniem respondenci zapytani zosta-li, jakich płac oczekują, podejmując pracę w określonych zawodach. Proszeni byli o po-danie, dla każdego z wymienionych zawodów lub ich grupy, oczekiwań płacowych w trzech wysokościach: minimalnej, optymalnej oraz maksymalnej. Najniższe wygro-dzenie podane przez respondentów dotyczyło grupy następujących zawodów: anali-tyk, projektant, wdrożeniowiec, konsultant ds. sprzedaży i wynosiło 3677 PLN. Dla za-wodu ekspert dziedzinowy ds. wdrożeń najwyższe wynagrodzenie wynosiło 5621 PLN. We wszystkich powyższych zakresach najwyższe oczekiwane średnie wynagrodzenie wskazane przez respondentów dotyczyło zawodu kierownik projektu kierujący zespo-łem projektowym liczącym do 50 osób. Dla tego zawodu w poszczególnych grupach płace wahały się w granicach: 9048–45 433 PLN. Dla zobrazowania oczekiwań płaco-wych studentów podać można także, iż średnie oczekiwane wynagrodzenie w poszcze-gólnych grupach dla wszystkich zawodów ujętych w ankiecie wyniosło 5283 –26 934 PLN. Zawód: kierownik projektu okazał się zdecydowanym liderem, jeżeli chodzi o ocze-kiwania płacowe związane z jego wykonywaniem. Zauważyć należy także, iż najniższe średnie oczekiwane wynagrodzenia dla grupy zawodów: analityk, projektant, wdroże-niowiec, konsultant ds. sprzedaży, wynoszące 3677 PLN, było wskazaniem najniższym we wszystkich kategoriach i grupach zawodów w całym badaniu.
Kolejne pytanie ankiety przeprowadzanego badania dotyczyło predyspozycji me-rytorycznych i psychofizycznych oraz stopnia ich posiadania przez osobę wykonującą szeroko pojęty zawód informatyka. W ocenie respondentów predyspozycjami, którymi osoba wykonująca zawód informatyka powinna się cechować są: w stopniu najmniej-szym – odporność psychiczna na niedociągnięcia rzeczywiste lub pozorne (27%) oraz zdolności dyplomatyczne (25%), w stopniu małym – zdolności dyplomatyczne (21%) oraz inteligencja i niezależność działania (16%), w stopniu dużym – otwartość na meto-dy niestandardowe (11%) oraz zdolność dostrzegania zadań kluczowych i skupiania się na nich (11%), w stopniu najwyższym – szybkie przyswajanie nowych informacji i wiedzy informatycznej (16%) oraz zdolność obrony swoich poglądów (12%). Predyspozycją, któ-ra uzyskała najwięcej wskazań w stopniu najwyższym jest szybkie przyswajanie nowych informacji i wiedzy informatycznej, którą jako najważniejszą wskazało ponad 50% bada-nych, zaś predyspozycją, która uznana została za najmniej istotną była odporność psy-chiczna na niedociągnięcia rzeczywiste lub pozorne, która uzyskała niespełna 10% wskazań.
ne są umiejętności typowo ekonomiczne, niż „twarde” kompetencje informatyczne, jak np. umiejętność programowania. W tym kontekście nie powinna zaskakiwać mała licz-ba wskazań na stanowiska: konsultant tester – specjalista ds. wykrywania i likwidacji błę-dów merytorycznych i technicznych oraz kierownik serwisu helpdesku, gdzie taka wie-dza jest już wymagana. Ostatnie pytanie prezentowanej ankiety z jednej strony ma cha-rakter podsumowujący, z drugiej zaś umożliwia władzom uczelni zdobycie wiedzy o po-trzebach edukacyjnych studentów związanych z szeroko pojętą informatyką i jej zasto-sowaniami podczas zajęć, w których chcieliby oni wziąć udział. Wyniki przedstawiono w tabeli (zob. tabela 1).
Tabela 1. Zajęcia, w których studenci chcieliby wziąć udział
Nazwa przedmiotu Odpowiedzi twierdzące (%)
Business Intelligence Systems – wartość informacji oraz ich interpretacji
w biznesie 10,66
Trendy rozwojowe zarządczych systemów informatycznych – IFS Application,
Cloud i Fog Computing, Big Data 7,38
Modelowanie procesów biznesowych w projektach informatycznych
(pakiet Adonis) 9,33
Wykorzystanie aplikacji mobilnych w społeczeństwie (commerce,
m-marketing, m-location etc.) 9,27
Efektywność ekonomiczna, użyteczność i skuteczność wdrażania systemów
informatycznych 9,05
Bezpieczeństwo danych i systemów informatycznych tradycyjnych
i sieciowych 7,27
Innowacyjne informatyczne systemy bankowe (i-banking, m-banking,
m-payments) i ich wykorzystanie w biznesie 8,16
Wykorzystanie gier w biznesie i dydaktyce 6,72
Media społecznościowe w biznesie 9,00
Interakcja człowiek – komputer 5,50
Zarządzanie IT (pakiet ADONIS) 7,44
cji oraz ich interpretacji w biznesie, modelowanie procesów biznesowych w projektach informatycznych (pakiet ADONIS), wykorzystanie aplikacji mobilnych w społeczeństwie (m-commerce, m-marketing, m-location etc.), efektywność ekonomiczna, użyteczność i skuteczność wdrażania systemów informatycznych oraz media społecznościowe w biz-nesie. Są to przedmioty dostarczające studentom wiedzę z tzw. informatyki ekonomicz-nej – tj. zagadnień z zakresu zastosowania narzędzi informatycznych w działalności biz-nesowej.
Wnioski
Przeprowadzona ankieta pozwoliła na poznanie opinii studentów wydziałów zarządza-nia uczelni wyższych w Polsce na temat możliwości rozpoczęcia przez nich, po ukończe-niu studiów, kariery w zakresie informatyki. Na podstawie analizy danych uzyskanych z przeprowadzonej ankiety można sformułować wniosek, że źródłem wiedzy informa-tycznej studentów jest, przed rozpoczęciem studiów, nauka w szkole podstawowej, gim-nazjum lub szkole średniej (37%) albo nauka w szkole wyższej – licencjat/magisterium – (27%). Wszystkie te szkoły duży nacisk kładą na aplikacje biurowe. Niewykluczone, że studenci przed podjęciem studiów, a także już w ich trakcie, postrzegają informatykę przez pryzmat właśnie aplikacji biurowych. Użytkowanie ich jest wskazywane, w kontek-ście przyszłej pracy w zawodzie informatyka, jako jedna z najważniejszych kompeten-cji (10%). Zauważyć należy, iż jedynie bardzo mała część studentów (4%) uczestniczyła w krótkich kursach doszkalających, opłacanych z własnych środków. Świadczy to o bra-ku możliwości odbycia bra-kursów organizowanych wewnętrznie przez instytucje, a uczel-nie ich uczel-nie organizują.
Wyniki ankiety wskazują na duże zainteresowanie studentów analityką biznesową oraz związanymi z nią narzędziami informatycznymi klasy Business Intelligence. Ponad 50% respondentów chciałoby pozyskać umiejętności profesjonalnego posługiwania się tymi narzędziami informatycznymi, również w zakresie tematyki interesującej studen-tów (w kontekście wyboru zawodu) obszar „analityk danych biznesowych” został wska-zany aż przez 11% badanych. Wreszcie wśród przedmiotów, które studenci, myślący o pracy w zawodzie związanym z informatyką, chcieliby mieć w swoim programie studiów ten poświęcony Business Intelligence uzyskał 10% wskazań. Także w zakresie kompeten-cji, jakie student chciałby nabyć z myślą o przyszłej pracy w przypadku starania się o
po-ści obsługi i modyfikacji systemów w zakresie podstawowym. W zakresie profesjonalnym chciałoby opanować je 23% badanych, a ponad 25% nie chciałoby pozyskać umiejętno-ści w tym zakresie wcale.
Jeśli chodzi o tendencje dotyczące podejścia do zawodu informatyka, w ocenie stu-dentów pewne jest to, że edukacja jest procesem ciągle aktualizowanym, wiedza powin-na być doskopowin-nalopowin-na przez całe życie oraz że informatycy podzielą się powin-na wiele bardzo różnych profesji o podłożu: informatycznym, technicznym, ekonomicznym, socjologicz-nym i psychologiczsocjologicz-nym. Natomiast tendencja wskazująca na to, że praca informatyków przyjmie wyłącznie formę zdalną wydaje się im nierealna.
Formułując wnioski odnośnie czynników motywujących i demotywujących do pod-jęcia pracy w zawodzie informatyka przez studentów, należy stwierdzić, że do pierwszej grupy zaliczone zostały (otrzymały najwięcej wskazań): pewność znalezienia zatrudnie-nia teraz i w przyszłości oraz płace, ocezatrudnie-niane jako wysokie z szybką tendencją wzrosto-wą. Do drugiej grupy, tj. do czynników demotywujących podjęcie zatrudnienia w oma-wianym zawodzie, zaliczone zostały: powtarzalność wykonywanych prac w trakcie ko-lejnych projektów, brak stałego czasu pracy wraz ze spiętrzaniem się w czasie realizacji pilnych projektów oraz uciążliwość w kontaktach z klientem. Warto także zauważyć, iż jako dość istotną destymulantę w omawianym zakresie wskazywano wysoką konkuren-cyjność wśród współpracowników w firmie komputerowej oraz konieczność ciągłego kształcenia się w dziedzinach związanych z kolejnymi projektami. Wynika z tego wnio-sek, iż w trakcie pracy informatycy będą zgłaszali zapotrzebowanie na szeroko pojęte zajęcia edukacyjne organizowane przez macierzyste firmy, firmy zewnętrzne, jak rów-nież uczelnie.
Kolejnym wnioskiem płynącym z analizy wyników badania jest to, że kierownik pro-jektu to stanowisko, z którego zajmowaniem związane są największe oczekiwania pła-cowe. We wszystkich kategoriach kwota oczekiwanego średniego wygrodzenia na tym stanowisku jest najwyższa. Kierownik projektu był także wskazywany jako jedno z dwóch stanowisk, którym jest najbardziej zainteresowany przeszkolony informatycznie absolwent kierunku ekonomicznego.
Wnioskiem, który można sformułować w odniesieniu do predyspozycji, jakie, w oce-nie badanych, powinny posiadać osoby wykonujące zawód informatyka jest stwierdze-nie, że najważniejsze z nich to szybkie przyswajanie nowych informacji i wiedzy
infor-formatyki w biznesie, powinny znaleźć się w szczególności przedmioty poświęcone sys-temom Business Intelligence oraz modelowaniu procesów biznesowych w projektach informatycznych. Formułując rekomendacje dla władz wydziałów czy też uczelni eko-nomicznych, można wskazać również na tematykę związaną z wykorzystaniem aplika-cji mobilnych w społeczeństwie (m-commerce, m-marketing, m-location), efektywno-ścią ekonomiczną, użytecznoefektywno-ścią i skutecznoefektywno-ścią wdrażania systemów informatycznych. Ważnym tematem, o którym we współczesnym świecie nie można zapominać, są rów-nież media społecznościowe w biznesie.
Podsumowując, stwierdzić można, iż cel badania został osiągnięty. Poznano oczeki-wania i preferencje studentów wydziałów o ekonomicznych w stosunku do pracy w sze-roko pojętym zawodzie informatyka w Polsce. Zidentyfikowano także ich potrzeby edu-kacyjne oraz sformułowano rekomendacje dla polskich uczelni ekonomicznych w zakre-sie przygotowania studenta do pracy w zawodach związanych z informatyką.
Pewnym ograniczeniem badania w zakresie pytań o zawody związane z informaty-ką techniczną, jak np. umiejętność programowania czy projektowania narzędzi baz da-nych, mógł być wysoki udział kobiet w analizowanej próbie badawczej (58%), wobec faktu, że na studiach technicznych ten współczynnik wynosi tylko 13% [Fundacja Per-spektywy 2017]. Drugie ograniczenie było związane z wysokim udziałem osób pracu-jących wśród studentów studiów zaocznych, które oceniały wybrane kwestie z prak-tycznego punktu widzenia, wynikającego z ich doświadczenia. Jako ograniczenie moż-na także traktować dość wysoki udział osób z wykształceniem powyżej średniego (tj. li-cencjat, inżynier) oraz wyższym, co pozwala przypuszczać, iż w próbie badawczej mo-gli być absolwenci kierunków technicznych związanych z informatyką. Udzielone przez nich odpowiedzi na wybrane pytania (np. o specyfice i trendach na rynku) mogły być efektem praktycznej znajomości i analizy zagadnień, których one dotyczyły. Ogranicze-niem, szczególnie w zakresie określania preferencji, co do oczekiwań z perspektywy ab-solwenta, był dość wysoki udział studentów I roku (24%), gdyż, jako dopiero zaczynają-cy studia, mają oni zazwyczaj małe wyobrażenie o rynku prazaczynają-cy, na który wejdą po ich ukończeniu. Ograniczenie to zostało w pewnym stopniu zniwelowane tym, że wśród studentów podejmujących studia dużą grupę mogli stanowić absolwenci studiów tech-nicznych, którzy studia na kierunku ekonomicznym traktują jako uzupełnienie swojej wiedzy i formalnego wykształcenia.
Bibliografia
Bowling K., Eschleman J., Wang Q. (2010), A Meta-analytic Examination of the Relationship be-tween Job Satisfaction and Subjective Well-being, „Journal of Occupational and Organizational Psychology”, vol. 4, no. 83.
Cary F., Parker K. (2018), Women and Men in STEM Often at Odds Over Workplace Equity, PEW Re-search Center Report [online], http://www.pewsocialtrends.org/2018/01/09/women-and-men-in-stem-often-at-odds-over-workplace-equity/, dostęp: 7.01.2018.
Chmielarz W., Parys T. (2017a), Czynniki warunkujące wykorzystanie handlu elektronicznego w sklepach internetowych z punktu widzenia użytkowników indywidualnych, „Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management”, 83/1027.
Chmielarz W., Parys T. (2017b), Uwarunkowania zastosowania handlu mobilnego, „Przegląd
Or-ganizacji”, nr 8.
Kahn H., Robertson I.T. (2007), Training and Experience as Predictors of Job Satisfaction and Work Motivation when Using Computers: a Correlational Study, [online] https://www.tandfonline.com/ doi/abs/10.1080/01449299208924319?journalCode=tbit20, dostęp: 10.10.2017.
Katz R. (2013), Motivating Technical Professionals Today, „IEEE Engineering Management
Re-view”, vol. 41, no. 1.
Fundacja Perspektywy (2017), Kobiety na politechnikach 2007–2017 [online], http://dziewczyny-napolitechniki.pl/pdfy/Raport_Kobiety_na_politechnikach_2017.pdf, dostęp: 1.12.2017. Leventhal L.M., Chilson D.W. (2006), Beyond Just a Job: Expectations of Computer Science Stu-dents, Journal of Computer Science Education [online], https://www.tandfonline.com/doi/ abs/10.1080/0899340890010205, dostęp: 6.11.2017.
https://www.wayup.com/guide/com-https://www.computerworld.pl/news/Mitologia-zawodu-informatyka,281977.html,dostęp: 2.12.2017. https://www.computerworld.pl/news/Mitologia-zawodu-informatyka,281977.html, dostęp: 2.12.2017. http://antyweb.pl/obalamy-najpopularniejsze-mity-dotyczace-pracy-w-branzy-it-2, dostęp: 8.12.2017. http://www.iccmit.net/index18.html#pastconf, dostęp: 9.09.2017. http://www.informatyczne-it.szkolenia24h.pl/poradnik/praca-w-it-fakty-i-mity/1210,dostęp: 2.12.2017. http://www.wakeupandcode.pl/mity-o-branzy-it-w-ktore-wierzylam, dostęp: 2.12.2017. https://study.com/articles/Computer_Engineers_Career_Info_and_Job_Description_for_a_ Computer_Engineer.html, 2015, dostęp: 1.12.2017. https://www.computerworld.pl/news/Mitologia-zawodu-informatyka,281977.html, dostęp: 2.12.2017.
Tom XIX | Zeszyt 5 | Część I | ss. 37–56