Platformę treści można zdefiniować jako „warstwę integracyjną łączącą i organizującą wiele wejść w jeden punkt dostępu dla użytkownika” [Senftleben, Kerk, Buiten, Heine 2017, s. 535]. Interakcje na platformie (pomiędzy dostawcami treści, czytelnikami i wy-dawcami) generują wartość zarówno dla jej klientów, jak i właścicieli.
Dobitnym przykładem takiego funkcjonowania są platformy edukacyjne, w przy-padku których współdziałanie dostawcy treści, nauczycieli i studentów tworzy nową ja-kość, nie mniej ważną od ich zawartości. Obok treści dydaktycznych, współdzielonych przez użytkowników, istotne są tu programy nauczania zapewniające spójność i logicz-ną kolejność nauczanych zagadnień.
Na innym poziomie działają platformy publikacji naukowych, w przypadku których istotne jest krytyczne podejście do zamieszczanych publikacji, odsianie publikacji war-tościowych od przeważającego szumu i zapewnienie wyspecjalizowanych narzędzi wy-szukiwawczych (zadanie takie może wykonać wydawca – administrator platformy).
Inne możliwości daje personalizacja treści czasopism. Artykuły mogą być oferowane czytelnikom zgodnie z ich wcześniejszymi zainteresowaniami – każdy zatem otrzymuje swój indywidualny zestaw. Żeby taki model zadziałał, trzeba zebrać informacje o prefe-rencjach czytelników, np. oferując im wcześniej zestaw darmowych treści i obserwując ich zainteresowania. Nie należy opierać się wyłącznie na przykładzie USA, w wielu kra-jach istnieją silne firmy medialne rozwijające ten rynek, jak De Persgroep w Holandii. W Polsce rynek próbują rozwijać tygodniki opinii, np. „Polityka”.
Z kolei muzyczny serwis streamingowy Spotify próbuje zainteresować słuchaczy utworami podobnymi do wcześniej przez nich wybranych. Jego model biznesowy jest dość prosty. Kupując prawa autorskie od twórców i wydawców, sprzedaje usługę „odsłu-chania” utworu. Stosuje model freemium, proponując na przykład lepszą jakość dźwię-ku i brak reklam za dodatkową opłatą [Sydeek 2018]. Podobnie postępuje Amazon,
wy-my) oraz o możliwościach twórców, którzy mogą ich potrzeby zaspokoić. Mogą zatem nadal odgrywać rolę w rozwoju platform typu premium content.
Legislacja
Rozwiązania prawne nie nadążają za rozwojem technologii. Jednym z problemów jest podział zysków pomiędzy autorów oraz właścicieli wyszukiwarek i baz danych. W ostat-nim czasie w Europie pojawił się pomysł, by narzucić operatorom wyszukiwarek obowią-zek płatności na rzecz autorów wyszukiwanych treści (neighbouring right). Ostatnie pro-pozycje Komisji Europejskiej w sprawie dodatkowej ochrony praw autorskich [Proposal... 2016, art. 11] spotkały się z powszechną krytyką. Zwrócono uwagę na potencjalny nega-tywny wpływ nowego prawodawstwa na rozwój rynku publikacji cyfrowych i brak pożyt-ku dla autorów [Public consultation... 2016, ss. 3–6].
Przeciwnicy neighbouring right posługują się przede wszystkim argumentem, że przedmiotem ochrony powinien być dziś nie tyle indywidualny utwór (którego sku-teczna ochrona jest trudna), ale cała baza danych jako sposób dotarcia do czytelników [Senfleben, Kerk, Buiten, Heine 2016, s. 551]. Poza rzeczą w bazie najważniejszą – treścią, przedmiotem ochrony mogą być jej funkcjonalność i interfejs. Przypomina to stary spór o ochronę interfejsu arkuszy kalkulacyjnych pomiędzy firmami Lotus i Borland [Lotus... 1996]. Konkurencja występuje także pomiędzy platformami, a nie tylko poszczególnymi autorami książek czy artykułów. Coraz trudniej uzyskać zysk ze sprzedaży pojedyncze-go utworu, natomiast platformy treści są uważane za obiecującą bazę dla nowych zy-sków sektora wydawniczego [Senfleben, Kerk, Buiten, Heine 2016, s. 552]. W dodatku do-tychczasowe eksperymenty z neighbouring right pokazały, że tego rodzaju podatki nie przynoszą znaczących zysków wydawcom.
Współcześni wydawcy oferujący treści w Internecie współistnieją z wyszukiwarkami i uzupełniają ich możliwości. Podczas gdy wyszukiwarki są nastawione na wszechstronne zaprezentowanie wszelkich dostępnych w Sieci treści, wydawcy zależy na tym, aby naj-bardziej widoczne były treści, które chcą finalnie sprzedać. Obie strony chcą partycypo-wać w zyskach: wydawcy uważają, że ich treści przyciągają uwagę przeszukujących Sieć, technologie wyszukiwarek z kolei umożliwiają jej znalezienie.
Nie mogąc liczyć na dobrowolne przestrzeganie prawa przez wszystkich użytkowni-ków, próbuje się zabezpieczyć teksty środkami technicznymi. Technologie te określa się ogólną nazwą DRM (digital rights management). Architektura ochrony praw autorskich jest jednak pojęciem szerszym i obejmuje metody szyfrowania, podpisu elektroniczne-go, znaku wodneelektroniczne-go, autentykacji, kontroli użytkowania, bezpiecznych płatności. Typo-we jej odmiany to: metody zorientowane na oprogramowanie, książki elektroniczne, vi-deo, obrazy, teksty. Możliwe jest zaszyfrowanie tekstu z użyciem technologii RSA (klu-cza publicznego), tak aby był możliwy do odczytania tylko przez osobę, która kupi klucz dostępu. Jednak dalsza ochrona jest już trudna – nabywca (lub każdy, kto nadużyje jego zaufania), może po odczytaniu zmienić format tekstu, usuwając zabezpieczenia, skopio-wać go i rozpowszechnić. Stosowne narzędzia są powszechnie dostępne.
Nieco skuteczniejsza jest ochrona wymagająca korzystania z konkretnego środowi-ska (przeglądarki lub systemu operacyjnego). Niestety oczywista jest niepewność co do stabilności rynkowej wydawcy i technologii. Kto zagwarantuje, że firma, która sprzedała nam utwór, będzie istniała za 20 lat, a kupione dziś utwory będą bez kłopotu odtwarza-ne przy użyciu narzędzi informatycznych, które dopiero powstaną?
Wnioski
Rozpowszechniania informacji nie należy sprowadzać do nowych sposobów zarabia-nia pieniędzy. Włoski wydawca Alberto Barreiro podsumował to w następujący sposób: „Konsekwencje utraty więzi z czytelnikami są poważniejsze niż oddziaływanie na sposo-by prowadzenia biznesu. Algorytmy decydują, co pojawia się w treściach proponowa-nych konsumentom: zdjęcia dzieci, teorie spiskowe, video z kotami, a wśród nich infor-macje. Tworzony jest sztuczny świat wokół naszych własnych przesądów. Na czym po-lega biznes wydawców – na zamianie na zyski wielkiego ruchu w sieci czy na zdolności budowania zaufania, wpływaniu na społeczeństwo i popierania światopoglądu? Powin-niśmy wyobrazić sobie przyszłość, w której Media mogą być latarnią, której potrzebuje każde społeczeństwo. Problemem nie jest optymizowanie wydajności obecnego mode-lu, ale «jak być znów ważnym», jak inspirować, wpływać, komunikować, kontrolować po-tęgi, oceniać prawdę, rozpowszechniać opinie i zostać znaczącym czynnikiem w otwar-tym, demokratycznym i zdrowym społeczeństwie” [Barreiro 2017, s. 4].
Bibliografia
Arms W. (2000), Digital Libraries, M.I.T. Press.
Barreiro A. (2017), The next steps in media and digital transformation, World News Publishing
Focus, 29.11.2017, [online], https://blog.wan-ifra.org/2017/02/10/the-next-steps-in-media-and-digital-transformation.
Glynn S. Lunney Jr. (2001), The Death of Copyright: Digital Technology, Private Copying, and the Digital Millennium Copyright Act, “Virginia Law Review”, vol. 87, no. 5.
Hviid M., Jacques S., Sanchez S.I. (2017), From publishers to self-publishing: The disruptive effects of digitalisation on the book industry, “CREATe Working Paper”, 2017/06 (March 2017).
Levergne C. (2017), Book publishing in the digital age, TechCrunch, 29.11.2017 [online], https://
techcrunch.com/2017/04/10/book-publishing-in-the-digital-age/?guccounter=1.
Lotus Development Corp. v. Borland International, Inc., 516 U.S. 233 (1996) [online], https://www. courtlistener.com/opinion/117991/lotus-development-corp-v-borland-international-inc/.
Michaelis D., Lenhard E., Hunke N. (2017), Media Companies Must Reimagine Their Data for a Digital World, The Boston Consulting Group, 7.09.2017 [online], https://www.bcg.com/publica-tions/2017/advanced-analytics-media-companies-reimagine-data-digital-world.aspx.
Proposal for a Directive Of The European Parliament And Of The Council on copyright in the Digi-tal Single Market (2016), Brussels, 14.09.2016 [online], https://ec.europa.eu/digiDigi-tal-single-mar- https://ec.europa.eu/digital-single-mar- ket/en/news/proposal-directive-european-parliament-and-council-copyright-digital-single-market.
Public consultation on the role of publishers in the copyright value chain and on the ‘panorama excep-tion’ Response from the Libraries and Archives Copyright Alliance (LACA) (2016), June 2016 [online]
Senftleben M., Kerk M., Buiten M., Heine K. (2017), New Rights or New Business Models? An In-quiry into the Future of Publishing in the Digital Era, published online: 5.07.2017 [online], https:// link.springer.com/article/10.1007/s40319-017-0605-y.
Sydeek R.M. (2018), Spotify Business Model. How Does Spotify Make Money?, Feedough.com,
26.01.2018 [online], https://www.feedough.com/how-does-spotify-make-money/.
Teece D.J. (2010), Business Models, Business Strategy and Innovation, “Long Range Planning”,
vol. 43, ss. 172–194.
The importance of Being Seen: Viewability Insights for Digital Marketers and Publishers (2014), Data & Measurement, December 2014 [online], https://think.storage.googleapis.com/docs/the-im-portance-of-being-seen_study.pdf.
Tom XIX | Zeszyt 5 | Część I | ss. 175–187