Studium przypadku
6. Koszty udostępniania informacji – informacje o stanie zdrowia pacjenta zawierają dane wrażliwe i z tego powodu nie są udostępniane zbyt wielu odbiorcom
W posta-ci zagregowanej trafiają do zestawień statystycznych oraz zestawień finansowych, na podstawie których szpital rozlicza się z NFZ. Informacje o udzielonych świadcze-niach zdrowotnych trafiają także do różnych rejestrów i systemów, takich jak np. Zin-tegrowany Informator Pacjenta (ZIP). Ponadto informacje tego typu mogą być udo-stępniane także innym osobom, mogącym je wykorzystywać np. w ramach działal-ności naukowej, w postaci papierowej bądź na nośniku elektronicznym, ale także ze pośrednictwem Internetu, co znacząco skraca czas dostępu do nich. W obu przypad-kach koszty są niewielkie, a sama czynność udostępniania trwa zazwyczaj od 5 (do-stęp on-line) do 10 (wydruk, kopia na nośniku) minut.
7. Koszty interpretacji informacji – dotyczą analizy oraz interpretacji wyników ba-dań zawartych bądź dopiero zapisywanych w dokumentacji pacjenta. Lekarzowi zaj-muje to zazwyczaj ok. 10 minut dziennie. Z indywidualnych doświadczeń lekarzy wynika, że gdyby wykorzystać do tego celu aplikację wspomagającą decyzje klinicz-ne typu CDSS (ang. Clinical Decision Support System) to interpretacja mogłaby zajmo-wać ok. 1/3 tego czasu.
8. Koszty wykorzystywania informacji – informacje o stanie zdrowia pacjenta nie są powszechnie wykorzystywane w praktyce. Ich głównym odbiorą jest pacjent, któ-ry najczęściej sam podejmuje decyzje w jaki sposób je wykorzystać. Może się
oka-Dokonując analizy czasu obsługi pacjenta należy pamiętać, że dla każdego przypad-ku może być on inny. Wpływa na to nie tylko stan zdrowia, możliwość współpracy z pa-cjentem, i dostęp do dotychczasowej dokumentacji medycznej, ale także m.in. doświad-czenie lekarza oraz czas jaki może on poświecić jednemu pacjentowi. Tabela 1 przedsta-wia orientacyjne koszty czasu poświęcanego choremu z niewydolnością serca podczas czterodniowego pobytu w szpitalu.
Tabela 1. Koszty czasu obsługi pacjenta – analiza porównawcza Faza (czynność) procesu
informacyjnego Bez wykorzystania rozwiązań ICT (minuty) Z wykorzystaniem rozwiązań ICT (minuty)
Generowanie 90 30 Gromadzenie 30 15 Przechowywanie 0 0 Przetwarzanie 280 190 Przekazywanie 20 20 Udostępnianie 10 5 Interpretacja 40 14 Wykorzystywanie 5 5 Łącznie 475 279
Źródło: opracowanie własne.
Okazuje się, że dzięki wykorzystaniu ICT w trakcie realizacji opisanego procesu ob-sługi pacjenta lekarz może zaoszczędzić łącznie ponad 3 godziny (196 minut) na czynno-ściach, które związane są z obsługą informacji, począwszy od ich gromadzenia, a na ich wykorzystaniu kończąc. Pozwala to zaoszczędzić ok. 41% czasu poświęcanego jednemu choremu. Lekarz może ten czas przeznaczyć na dłuższy bezpośredni kontakt z pacjen-tem oraz inne obowiązki. W analizowanych przez autorów typowych przypadkach wy-korzystanie rozwiązań ICT nie wpłynęło na skrócenie czasu pobytu pacjenta w szpitalu i obniżenie związanych z tym kosztów (naliczanych dobowo). Należy przy tym
podkre-Siodło kosztów informacji
Koszty poszczególnych faz procesu informacyjnego można przedstawić także w posta-ci graficznej, takiej jak np. siodło kosztów informacji. Wzorcowe siodło kosztów informa-cji występuje wtedy, gdy struktura kosztów poszczególnych faz procesu informacyjnego może być opisana krzywą w kształcie siodła. J. Oleński jako przykład podaje siodło kosz-tów informacji naukowej, w przypadku której koszty począwszy od generowania, maleją aż do przetwarzania, a następnie ponownie rosną aż do wykorzystania [Oleński 2000, s. 466].
Przedstawienie poszczególnych faz analizowanego procesu informacyjnego wyma-gało przyjęcia kilku dodatkowych założeń. Oprócz ustalonych wcześniej czasów wyko-nywania poszczególnych czynności, przyjęto, że opisany proces przebiega bez zakłó-ceń. Pacjenta prowadzi jeden lekarz. Koszt pobytu pacjenta nie zmienia się – pacjent przebywa na oddziale cztery doby niezależnie od formy obsługi (z wykorzystaniem lub bez wykorzystania ICT). Stawka wynagrodzenia jest stała niezależnie od tego kto (spe-cjalista, lekarz w trakcie specjalizacji) zajmuje się pacjentem i wynosi 20 zł za godzinę pracy. Pacjent podczas przyjęcia do szpitala nie posiadał przy sobie żadnej dotychczaso-wej dokumentacji medycznej, a liczba wygenerowanych, przetworzonych i ostatecznie przechowywanych stron A4 dokumentacji medycznej wynosi w przybliżeniu 10 (składa się na to dokumentacja w formacie B5, A4 oraz zapis EKG). Załóżmy, że dokumentacja ta będzie przechowywana przez podmiot przez następne 20 lat oraz że koszt zakupu oraz utrzymania oprogramowania i infrastruktury teleinformatycznej potrzebnej do korzy-stania z analizowanych rozwiązań ICT (w okresie ekonomicznej użyteczności) wynosi 2 zł w przeliczeniu na jednego pacjenta.
Na rysunku 1 przedstawione zostało siodło kosztów informacji o zdrowiu pacjenta z niewydolnością serca. Dzięki niemu łatwiejsze staje się dokonanie identyfikacji najbar-dziej kosztochłonnych faz (czynności) procesu obsługi pacjenta oraz wskazanie ewen-tualnych działań, które mogłyby te koszty obniżyć. Szczególną uwagę warto zwrócić na rolę, jaką w tym procesie mogą odgrywać rozwiązania ICT.
Rysunek 1. Siodło kosztów informacji o zdrowiu – analiza porównawcza 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Gene rowa nie Grom adze nie Prze chow ywan ie Prze twarz anie Prze kazy wani e Udos tępnia nie Inter preta cja Wyk orzy stywa nie K os zt y (z ł)
Bez wykorzystania ICT Z wykorzystaniem ICT Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.
Struktura kosztów informacji o zdrowiu różni się znacząco od wspomnianego wcze-śniej siodła kosztów informacji naukowej. Największe koszty związane są z generowa-niem oraz przetwarzaz generowa-niem informacji o zdrowiu. Pierwsze z nich występują podczas przyjęcia pacjenta do szpitala, a drugie podczas pobytu pacjenta w szpitalu. Jednak-że jak już wcześniej wspomniano, faza przetwarzania w analizowanym procesie obej-muje także trudne do wyodrębnienia czynności związane z generowaniem (oraz gro-madzeniem) dodatkowych informacji, wynikające z przebiegu postępowania diagno-styczno-terapeutycznego. W obu tych najbardziej kosztochłonnych fazach istotną rolę
w 2019 roku (wystawianie e-recept w 2020 roku, a e-skierowań od roku 2021). Obniżenie kosztów dzięki zastosowaniu ICT odnotowano także dla gromadzenia, przechowywa-nia, udostępniania oraz interpretacji informacji. Koszty przekazywania oraz wykorzysty-wania informacji były porównywalne. Wykorzystanie ICT wpłynęło na obniżenie kosz-tów realizacji całego procesu o 64 zł. W stosunku do koszkosz-tów realizacji procesu bez wy-korzystania rozwiązań ICT (160,3 zł) obniżono je o 40%.
Przedstawiony przykład stanowi jedynie wstęp do dyskusji nad rolą ICT w procesach informacyjnych związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych. Uzyskanych wyni-ków nie należy zbytnio uogólniać, tym bardziej, że autorzy nie posiadali kompletnych informacji na temat kosztów (trudności w ich definiowaniu, pomiarze i wyekstrahowa-niu), a procesy obsługi pacjentów mogą przebiegać w różny, często trudny do porów-nania sposób. Poszczególne przypadki należałoby rozróżniać m.in. ze względu na różne jednostki chorobowe. Niemniej jednak nawet uproszczona analiza może pomóc w iden-tyfikacji najbardziej kosztochłonnych czynności i stanowić podstawę do podejmowania decyzji zmierzających do optymalizacji procesu obsługi pacjenta.
Zakończenie
W erze Internetu oraz wszechobecnych rozwiązań technologicznych definiowanie i po-miar kosztów informacji staje się jednym z ważniejszych zadań współczesnej ekonomii [por. Oleński 2003, ss. 209–212]. Badania nad ekonomiką informacji o zdrowiu mają duże znaczenie poznawcze, teoretyczne i praktyczne. Pokazanie roli ICT oraz jej wymiaru eko-nomicznego w procesie obsługi pacjenta nie jest zadaniem łatwym, ale potrzebnym. Przeanalizowany w artykule przykład pokazuje w pewnym zakresie potencjał i sensow-ność stosowania rozwiązań ICT w tym obszarze.
W proces obsługi pacjenta zaangażowany jest personel składający się nie tylko z le-karzy, ale także z personelu pielęgniarskiego, techników laboratoryjnych i pracowników innych grup zawodowych. Należy podkreślić, że rozwiązania ICT powinny służyć wszyst-kim pracownikom, którzy z nich korzystają – a nie odwrotnie. Usprawnienie pracy perso-nelu dzięki zastosowaniu ICT będzie możliwe wtedy, gdy spełnione będą odpowiednie warunki. Chodzi tutaj przede wszystkim o zapewnienie personelowi swobodnego do-stępu do infrastruktury teleinformatycznej oraz rozwiązań łatwych i szybkich
w obsłu-sługi chorego przez pryzmat poszczególnych klinik, oddziałów szpitalnych bądź grup zawodowych. W ten sposób można dokonać kolejnych interesujących porównań oraz dywersyfikacji obszarów, w których wykorzystanie ICT byłoby mniej lub bardziej zasad-ne z ekonomiczzasad-nego punktu widzenia.
Bibliografia
Agha L. (2014), The Effects of Health Information Technology on the Costs and Quality of Medical Care, „Journal of Health Economics”, 34, ss. 19–30.
Dubas-Jakóbczyk K. (2015), Analizy ekonomiczne w ochronie zdrowia [w:] S. Golinowska, Od ekonomii do ekonomiki zdrowia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Iribarren S.J., Cato K., Falzon L., Stone P.W. (2017), What is the economic evidence for mHealth? A systematic review of economic evaluations of mHealth solutions, „PLoS ONE”, 12(2).
Karkowski T.A., Korczak K. (2016), Zarządzanie wiedzą w ochronie zdrowia z wykorzystaniem wy-branych rozwiązań ICT, Wydawnictwo Wolters Kluwer SA, Warszawa.
Keasberry J., Scott I.A., Sullivan C., Staib A., Ashby R. (2017), Going digital: a narrative ove-rview of the clinical and organisational impacts of eHealth technologies in hospital practice, „Austra-lian Health Review”, 41(6), ss. 646–664.
Kisilowska M., Jasiewicz J. (2013), Informacja zdrowotna. Oczekiwania i kompetencje polskich użytkowników, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Korczak K. (2017), Internet jako źródło informacji o zdrowiu i chorobach, „Przedsiębiorczość
i za-rządzanie”, tom XVIII, zeszyt 4, część I, Agile Commerce – świat technologii i integracji procesowej, Wydawnictwo Społecznej Akademii Nauk w Łodzi, Łódź-Warszawa.
Wol-Oleński J. (2000), Elementy ekonomiki informacji, Studia Informatyki Gospodarczej, Katedra
In-formatyki Gospodarczej i Analiz Ekonomicznych, Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Thompson G., O’Horo J.C., Pickering B.W., Herasevich V. (2015), Impact of the Electronic Me-dical Record on Mortality, Length of Stay, and Cost in the Hospital and ICU: A Systematic Review and Metaanalysis, „Critical Care Medicine”, 43(6), ss. 1276–1282.
Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia oraz niektórych innych ustaw [Dz. U. z 2017 r., poz. 1524].
Witoń A. (2016), Szczególna rola informacji i wiedzy w rozwoju społeczno-gospodarczym krajów rozwijających się [w:] A. Czerwiński, A. Jańdziak., M. Krzesaj (red.), Informacja – dobro publiczne czy prywatne?, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Wróbel P. (2010), Informacja w systemach zarządzania [w:] S. Wrycza (red.), Informatyka ekono-miczna, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Bibliografia elektroniczna:
https://sites.google.com/site/dokumentacjaelektroniczna/podstawy, dostęp: 13.01.2018. Najwyższa Izba Kontroli (2013), Informatyzacja szpitali. Informacja o wynikach kontroli [online], https://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/pobierz,kzd~p_12_125_20121001121652 1349086612~01,typ,kk.pdf, dostęp: 13.01.2018.
Tom XIX | Zeszyt 5 | Część I | ss. 163–173