Analiza wyników osiągniętych w toku dotychczasowych reform

Produkcja przemysłowa - w toku obserwacji sytuacji pro­

dukcji przemysłowej wielkie wahania są nadal wyraźnie obecne. Jest to skutkiem faktu, iż przemysłowa produkcyjna aktywność znaj­ duje się pod ogromnym wpływem licznych czynników zarówno ekonomicznych, jak i nieekonomicznych i wszystkie te czynniki wywierają określony wpływ na sytuację w przemyśle. Produkcja przemysłowa w czasie 2001 i 2002 roku ujawniła wielką rozmaitość i niestabilność w „zachowaniu”, co zostało zaobserwowane po zre­ alizowanych stopach wzrostu.

Produkcja przemysłowa, obserwowana miesiąc po miesiącu w ciągu tych dwu lat, wykazuje również wielkie wahania. Kiedy porówna się zrealizowany miesięczny poziom produkcji przemysło­ wej w 2002 roku ze średnim poziomem produkcji przemysłowej zrealizowanej w okresie 1996-1998, zauważalne jest, że w żadnym miesiącu, gdy analizuje się okres od 2000 roku do końca 2002 roku, miesięczne poziomy produkcji przemysłowej nie przekroczyły tam­ tego średniego poziomu, co jest tylko jeszcze jednym z alarmują­ cych czynników, jeśli chodzi o konieczność poprawy tendencji roz­ wojowych produkcji przemysłowej.

Wzrost produkcji przemysłowej w czasie tych dwu ostatnich lat osiągnął stopę w wysokości 1,8%. Zjednej strony wzrost ten jest niższy od prognozowanego poziomu 3%, zaś z drugiej strony trzeba

Wyniki dotychczasowych reform 45

mieć na uwadze również fakt, że przedstawione cyfry nie obejmują wzrostu w sektorze prywatnym.

Zewnętrznohandlowy deficyt. Znaczące efekty zewnętrzno-

handlowej wymiany są osiągnięte dzięki liberalizacji zewnętrzno- handlowych toków działania. W trakcie 2001 roku krajowe przed­ siębiorstwa zrealizowały przychód pochodzący z eksportu w wyso­ kości średnio 140 milionów USD, natomiast w roku 2002 przewyż­ szył on cyfrę 200 milionów USD. W czasie tych dwu lat największy eksport zanotowano do krajów takich jak: Włochy, Niemcy, Szwaj­ caria, jak również powiększył się eksport do krajów byłej Jugosła­ wii: Bośni i Hercegowiny, Macedonii i Słowenii. Z drugiej strony natomiast nie mamy problemu z osiągnięciem, a nawet z przewyż­ szeniem zrealizowanej średniej wartości importu, jaką nasza gospo­ darka zanotowała w okresie 1996-1998. W roku 2002 doszło do wielkiego skoku (wzrostu) absolutnych wskaźników zrealizowanych wartości importu, a biorąc pod obserwację również podział terytorial­ ny, najwięcej importowaliśmy z: Niemiec, Rosji, Włoch, Węgier, Słowenii, Bośni i Hercegowiny.

Relewantne wskaźniki są jeszcze bardziej przejrzyste w tabeli nr 1, gdzie jasno widać, że import charakteryzuje się szybszymi stopami wzrostu w stosunku do zrealizowanej wartości eksportu.

u

jan feb mar apr maj jun jul avg sep okt nov dec 195 163 178 170 226 121 138 140 235 215 209 250 • 276 320 240 347 300 300 274 320 310 375 360 415 Schemat 1. Zewnętrznohandlowy deficyt w min USD

Tabela 1. Indeksy wzrostu wartości eksportu, importu i deficytu w roku 2001 i 2002 _o\ Eksport 2001 2002 Indeks wzrostu Import 2001 2002 Indeks wzrostu Deficyt 2001 2002 Indeks wzrostu w min USD w min USD 2002/01 w min USD w min USD 2002/01 w min USD w min USD 2002/01

Stycz. 123 127 103 Stycz. 318 403 127 Stycz. 195 276 142

Luty 128 130 102 Luty 291 450 155 Luty 163 320 196

Marzec 188 160 85 Marz. 366 400 109 Marzec 178 240 135

Kwieć. 140 138 99 Kwie. 310 485 156 Kwieć. 170 347 204

Maj 117 150 128 Maj 343 450 131 Maj 226 300 133

Czerw. 138 160 116 Czerw. 259 460 178 Czerw. 121 300 248

Lipiec 136 206 151 Lip. 274 480 175 Lipiec 138 274 199

Sierp. 130 210 162 Sierp. 270 530 196 Sierp. 140 320 229

Wrzes. 165 210 127 Wrz. 400 520 130 Wrzes. 235 310 132

Paźdz. 156 215 138 Paź. 371 590 159 Paźdz. 215 375 174

Listop. 151 208 135 List. 360 568 158 List. 209 360 172

Grudz. 175 210 120 Gru. 425 625 147 Grudz. 250 415 166

Wyniki dotychczasowych reform 47

Jako skutek takiego „zachowania sią” zewnętrznohandlowych strumieni/toków dochodzi do ciągłej ekspansji deficytu części towa­ rowej bieżących transakcji bilansu płatniczego.

Jako wniosek nasuwa się stan alarmowy sytuacji, w toku dzia­ łania handlu zewnętrznego. Choć został podjęty wielki trud, aby miesięczna wartość eksportu osiągnęła poziom ponad 200 milionów USD, przy czym pierwszy raz w ciągu ostatnich czterech lat prze­ wyższyła wartość eksportu z okresu 1996-1998, to nadal po stronie importu wielkie problemy istnieją w zahamowaniu potrzeb na pro­ dukty zagraniczne i narzucane. Wbrew podobieństwu obrazu gospo­ darki krajowej z sytuacją w innych krajach, które przechodzą trans­ formację - w których import plasuje się przeważnie na poziomie około 50% GDP=PKB, czyli Produktu Krajowego Brutto - należy znaleźć adekwatne rozwiązanie dla pobudzenia eksportu. Rozwią­ zania te muszą być oparte na podstawach rynkowych i trzeba szcze­ gólnie uważać, by nie postawić pod znakiem zapytania dotychcza­ sowego trudu włożonego na tym polu.

Inflacja. Stopa wzrostu cen detalicznych w roku 2001 wynosi­

ła 38,7%, co jest, w stosunku do 2000 roku, kiedy ta stopa wynosiła 113,3%, wielkim postępem. Niniejszy wzrost cen w 2001 roku jest w dużej części skutkiem usuwania dysparytetów cenowych, miano­ wicie przejścia z administracyjnego reżimu cen (w którym ponad 60% cen było pod kontrolą) do reżimu liberalnego. Wzrost wydat­ ków na życie jest z 115,3% w 2000 roku zmniejszony do 40,3% w 2001 roku. Zachowanie cen i wydatków na życie w 2002 roku jest znacznie spokojniejsze i znajduje się na niższym poziomie w sto­ sunku do roku wcześniejszego. Wzrost cen detalicznych w 2002 roku wynosił 15,1%, a wydatki na życie: 11,5%.

Zatrudnienie. Trend zwiększania się liczby bezrobotnych jest

obecny w naszej gospodarce przez długi szereg lat. Stopa bezrobo­ cia stale rośnie. Szacuje się, że dzisiaj w naszym kraju jest około 895 000 osób bezrobotnych. Stopa bezrobocia z przełomu 2001/02 roku wynosiła 29%. Wzrost bezrobocia w trakcie roku 2001 i 2002 jest dominującym skutkiem przeprowadzania reform strukturalnych.

48 Miroslav Djordjevič

Wykorzystanie „sił, środków i możliwości”. Stopień wyko­

rzystania sił, środków i możliwości w 2002 roku znajdował się w przybliżeniu na takim samym poziomie jak w roku poprzednim i plasował się gdzieś w przybliżeniu pomiędzy 47% i 55%, co wskazuje na niezwykle niski i niezadowalający poziom wykorzysta­ nia sił, środków i możliwości w gospodarce krajowej, a który obec­ nie utrzymuje się przez dłuższy czas. Od 1994 roku średni stopień wykorzystania sił, środków i możliwości w poddanym obserwacji wybranym przykładzie plasował się pomiędzy 42% w 1995 roku i 63,4% w 1998 roku. Niepokojący jest fakt, że na początku 2002 roku stopień wykorzystania sił, środków i możliwości spadł do po­ ziomu zbliżonego do stopnia wykorzystania sił środków i możliwo­ ści w trakcie roku 1999. Dzisiaj obserwuje się łagodny, ale stabilny wzrost stopnia wykorzystania sił, środków i możliwości.