Cele i zadania polityki ekonomicznej w nadchodzącym okresie

Podstawowym celem polityki ekonomicznej w nadchodzącym okresie powinien być utrzymujący się wzrost gospodarczy oraz pod­ wyższenie standardu życia. Największym wyzwaniem dla kreatorów polityki ekonomicznej będzie w dalszej części reform tworzenie nowych miejsc pracy. Mając na względzie ograniczone możliwości istniejących przedsiębiorstw, by przyjęły dużą liczbę bezrobotnych, jed­ nym z priorytetów (obok zachowania makroekonomicznej stabilno­ ści) jest pobudzanie nowych inwestycji, zarówno krajowych, jak

i zagranicznych, dalej prywatyzacja przedsiębiorstw społecznych, jak i szybki rozwój małych i średnich przedsiębiorstw.

W ostatnim roku ustaliła się wewnętrzna makroekonomiczna stabilność. Znacząco został spowolniony wzrost inflacji. Po trzycy­ frowej inflacji w 2000 roku w wysokości 113,4%, stopa inflacji w 2001 roku wynosiła 38,7%, a w 2002 około 15 %, przy oczekiwa­ niach jednocyfrowej stopy inflacji w 2003 roku. Przywrócona makro­ ekonomiczna stabilność stanowi zarówno główny warunek wstępny do kontynuacji reform, jak i największy sukces polityki ekonomicz­ nej. W celu pobudzenia eksportu potrzeba podjąć kroki, które będą miały na celu tworzenie środowiska pracy i do prowadzenia intere­ sów, jakie istnieje w innych krajach, które na światowym rynku są konkurentami. Po pierwsze potrzebne jest, aby ostatecznie zaczęła funkcjonować agencja ubezpieczenia i kredytowania prac eksporto­ wych, i po drugie potrzeba uczynić wszystko, co jest możliwe, aby przyspieszyć przyjęcie kraju do międzynarodowych instytucji fi­ nansowych. Następnie potrzeba, aby same przedsiębiorstwa zaanga­ żowały się w usuwanie wszystkich wewnętrznych przejawów niera­ cjonalności i w powiększenie stopnia produkcyjności.

Udział światowych zagranicznych, bezpośrednich inwestycji w gospodarkach będących w trakcie transformacji wynosi ok. 20% GDP=Krajowego Produktu Brutto, w postępowych gospodarkach w trakcie transformacji - ponad 40%, a w naszej gospodarce poniżej

Wyniki dotychczasowych reform 51

10% (dokładnie 8%). Mając na uwadze zarówno przestarzałe moce i możliwości większości krajowych przedsiębiorstw, jak i nieobec­ ność krajowej akumulacji i niski poziom oszczędności, zagraniczne bezpośrednie inwestycje jawią się jako niezastąpione źródło akumu­ lacji.

Doświadczenie drugich gospodarek przechodzących transfor­ mację pokazało, że błędem jest oczekiwanie, iż tania siła robocza jest wielką komparatywną zaletą i że zagraniczni inwestorzy pośpie­

szą z pomocą zaraz po zdjęciu „żelaznej kurtyny”. O ile nasze średnie dniówki porówna się ze średnimi dniówkami w jakichś bied­ nych azjatyckich krajach, jasne będzie, że argument o niskich dniów­ kach jako zalecie porównawczej odpadnie.

Na przyciąganie zagranicznych inwestycji nie wpływa tylko jeden czynnik, lecz szereg czynników, takich jak: wielkość krajowe­

go rynku, stabilność ekonomiczna i polityczna, cena siły roboczej, położenie geograficzne, sukces w prowadzeniu interesów, osiągnię­ ty przez pierwsze zagraniczne kompanie, które weszły na krajowy rynek, sposób traktowania zagranicznych inwestorów, ułatwienia podatkowe, liberalizacja cen i zewnętrznohandlowego reżimu, li­ beralne procedury zakładania przedsiębiorstw, zakładanie wyspe­ cjalizowanych agencji przyciągających zagraniczne bezpośrednie inwestycje, podpora finansowa i pozytywna ocena, dotycząca trans­ formacji, a wystawiona przez międzynarodowe instytucje, takie jak: Bank Szwedzki, MMF i in.

Również trzeba podkreślić, że kiedy w grę wchodzą inwesty­ cje, nie wolno stracić z oczu akumulacji krajowej, która nie jest bez znaczenia (co zostało wykazane w procesie konwersji marki nie­ mieckiej), ale jeszcze ciągle nie pojawia się w funkcji inwestycyj­ nej, oprócz - od czasu do czasu - w procesie prywatyzacji. Krajo­ wemu kapitałowi trzeba dać wszelkie gwarancje natury prawnej, że nie będzie ekstra opodatkowany, jak i szczególne ułatwienia w za­ kładaniu nowych małych i średnich przedsiębiorstw.

Znaczące wysiłki w zakresie reformy, przede wszystkim w sektorze bankowym, zostały już poczynione. Tworzenie zdrowe­

52 Miroslav Djordjevič

go systemu bankowego, który jest w stanie zmobilizować oszczęd­ ności i zabezpieczyć im skuteczną alokacją, jest jedną z najważniej­ szych cech polityki rozwojowej. Taki system bankowy zaczęto bu­ dować poprzez restrukturyzację banków krajowych i umożliwianie wejścia banków zagranicznych.

Dotychczasowe wyniki reformy w tej dziedzinie można naj­ lepiej ocenić poprzez fakt, że marże odsetkowe zmniejszają się z miesiąca na miesiąc, co jest z pewnością wynikiem restrukturyza­ cji sektora bankowego, sprawowania kontroli nad bankami, co wa­ runkuje banki do tego, by zmniejszały swoje koszty prowadzenia działalności, zwiększyły skuteczność, jak i wzmocniły swoją kon­ kurencyjną pozycję na rynku - do czego je, między innymi, zmusza obecność banków zagranicznych. W obrąbie sektora finansowego intensywność działania dwóch segmentów należy w nadchodzących dwu latach szczególnie wzmocnić, a są nimi przede wszystkim: prywatyzacja banków i rozwój kapitału rynkowego.

We wszystkich wysiłkach reformatorskich, które są podejmo­ wane, jak i we wszystkich nadchodzących wyzwaniach konieczne jest stawianie w każdym momencie tej drogi celu końcowego, który jest równocześnie drogowskazem do działań, które trzeba wykony­ wać. A jest nim to, żeby nasz kraj był państwem nowoczesnym, aby miał rozpoznawalny model rozwoju, aby mógł wykorzystywać włas­ ne komparatywne zalety i stał się liderem i centrum finansowym regionu.

Aby to mogło być zrealizowane, konieczne jest: 1) uzdrowienie i ożywienie gospodarki;

2) generalne zaprowadzenie działania prawa (czy to poprzez nowe rozwiązania instytucjonalne w dziedzinie prawodawstwa, czy to poprzez walkę z korupcją - obecne władze podejmują wielkie wysiłki i odnoszą też sukcesy);

3) zaprowadzenie programu ochrony socjalnej itp.

Kiedy mówimy o priorytetach rozwojowych, potrzebne jest stworzenie własnego modelu rozwoju. Przykłady z bezpośredniej bliskości są wystarczająco pouczające, gdyż kraje, które nie miały

Wyniki dotychczasowych reform 53

jasno zdefiniowanego projektu rozwoju, nie posunęły się wiele w kierunku wytworzenia autochtonicznego modelu, który byłby ge­ neratorem samodzielnego rozwoju ekonomicznego.

Bibliografia

Narodna banka Jugoslavije: Bilten Národně bankę Jugoslavije, ra­

źne godine (Bank Narodowy Jugosławii: Biuletyn Narodowego Banku Ju­ gosławii, różne lata) Beograd, 2002. god.

Narodna banka Jugoslavije: Godišnji izveštaj, raźne godine (Bank

Narodowy Jugosławii: Roczne sprawozdania, różne lata) Beograd, 2002. god.

Savezni závod za statistiku: Statistički godišnjak, razné godine (Fede­

ralny Urząd Statystyczny: Rocznik Statystyczny, różne lata) Beograd, 2002. god.

Savezni závod za statistiku: Indeks - Bilten, razné godine (Federalny

Urząd Statystyczny: Indeks - Biuletyn, różne lata) 2003. god.

,,Konjunkturní barometar ” — mesečnapublikacija Ekonomski institut u Beogradu („Barometr koniunkturalny” - publikacje miesięczne Instytutu

Ekonomii w Belgradzie) 2001. god.

Institut ekonomskih nauka Beograd, ,, Mesečne analizę i prognozę ”, godina X, januar 2003 (Instytut nauk ekonomicznych - Belgrad, „Mie­

Dariusz Fatula

Zachowania gospodarstw domowych