Działania asymetryczne prowadzone przez słabszego uczestnika walki wyróżniają się pewnymi tylko dla niego charakterystycznymi cechami, stanowiącymi o jego szczególnym położeniu i decydującymi o prowadzonej przez niego walce, a tym samym o możliwości kształtowania przewagi. Należą do nich:
– położenie – zawsze w ugrupowaniu przeciwnika, w zajętym przez niego obszarze, w oderwaniu od sił głównych;
– stosunek sił – przewaga liczebna przeciwnika w ludziach i etatowym sprzęcie;
– przewaga w powietrzu – po stronie przeciwnika.
Cechy te bezpośrednio wpływają na kształtowanie przewagi względnej i policzalnej, któ-ra jest korzystna dla sił dominujących w obszarze działań, niekorzystne porównanie sił
wpływa zaś na sposób prowadzenia działań przez słabszego uczestnika walki6. Jego ce-lem działania jest niwelowanie odczuwalnej przewagi przeciwnika, a więc takie prowa-dzenie walki, w której silniejszy nie będzie mógł wykorzystać w pełni swoich atrybutów przewagi materialnej, jednocześnie jego potencjał ludzki i materiałowy będzie stale po-mniejszany zarówno w części materialnej, jak i niematerialnej. Na obraz działania sił nie-regularnych złożą się więc liczne lokalne starcia, podczas których widoczne będzie dąże-nie do zdekoncentrowania przeciwnika i tym samym stworzenia warunków zapewniających względną równowagę sił. Ma temu służyć swoboda manewrowania w obszarze działania (skupianie wysiłku), rozpoznanie sił przeciwnika (jego manewrów), rozpoznanie terenu (wybór miejsca ataku) oraz zapewnienie sprawnego systemu dowodzenia i kierowania wal-ką, którego zadaniem będzie kreowanie rozwoju sytuacji na swoją korzyść.
Osiągnięcie korzystnego położenia względem sił przeciwnika będzie wynikać z uzyska-nego podczas działania atrybutu inicjatywy, a więc z narzucania mu swojej woli walki i zmuszenia go do reagowania. W działaniach asymetrycznych inicjatywa w większym stopniu będzie wynikać z błędów popełnianych przez silniejszego. Zaliczyć do nich moż-na zarówno wyzmoż-naczanie niewystarczających sił do prowadzenia działań przeciw nieregu-larnemu przeciwnikowi, jak i podjęcie nieskutecznych form działania w stosunku do jego sił. Duże znaczenie jest przypisywane czynnikom niematerialnym tworzenia przewagi, do których są zaliczane poziom dowodzenia (umiejętności kreowania działań asymetrycznych przez dowódców), morale żołnierzy oraz przyjmowana elastycznie struktura organizacyj-na wojsk, odpowiadająca ustalonym formom prowadzenia działań.
Do zapewnienia żywotności wojskom nieregularnym niezbędne będzie udzielanie im re-alnego wsparcia w ludziach, w tym w kadrze dowódczej, i w sprzęcie. Wsparcie to może być udzielone dwiema drogami: zewnętrzną i wewnętrzną. Drogi zewnętrzne będą prowa-dzić od sił głównych lub – w wypadku zakończenia działań regularnych – z zagranicy.
Liczba powiązań i ich skuteczność tylko w minimalnym stopniu będą zależały od wojsk nieregularnych, natomiast w decydującym – od czynników leżących poza obszarem dzia-łań asymetrycznych. Realnie będzie wpływał na nie także stopień przeciwdziałania prze-ciwnika, który swój główny wysiłek skieruje na przerwanie linii wsparcia i zabezpiecze-nia. Wewnętrzna droga wsparcia będzie wyznacznikiem powiązań zainicjowanych wewnątrz obszaru działań nieregularnych i będzie się opierała na współdziałaniu z elementami śro-dowiska lokalnego (cywilnego). Drogą tą będzie można uzyskać wsparcie w ludziach (rza-dziej w broni), w wyżywieniu i w środkach medycznych, w ukryciu i częściowo w zaso-bach finansowych. Uzyskanie zwiększonej żywotności działania pododdziałów nieregularnych będzie istotnie zależało od pomocy osobowej, dzięki niej bowiem będzie można elastycznie kreować liczebność sił prowadzących działania nieregularne. Umożliwi to także manewrowanie tymi siłami – ich pojawienie się w określonych rejonach działań, a następnie ukrycie (powrót) w środowisku cywilnym. Swoboda korzystania ze wsparcia lokalnego w dużej mierze będzie zależała od „restrykcyjności” przeciwnika i wielkości sił zaangażowanych w ochronę miejscowych zasobów. Z jednej strony zapewni mu większą kontrolę w terenie, z drugiej zmusi do znacznego rozśrodkowania sił i zaangażowania
6 W dalszej części opracowania słabszy uczestnik starcia asymetrycznego będzie określany jako siły nieregularne.
Przewaga w działaniach...
Doświadczenia
znacznej liczby jednostek do prowadzenia działań przeciwpartyzanckich, tym samym na-razi go na większe oddziaływanie i ponoszenie strat. W kontekście osiągnięcia końcowe-go sukcesu sił nieregularnych, w dobie społeczeństwa informacyjnekońcowe-go nabiera to dużekońcowe-go znaczenia, ponieważ oprócz generowania olbrzymich kwot na teoretycznie zakończone już działania wojenne, naraża siły dominujące na znaczne straty, co jest negatywnie odbiera-ne przez społeczeństwo7.
W działaniach asymetrycznych osiągnięcie przewagi przez nieregularnego uczestnika walki będzie się uwidaczniało w jego dążeniu do zmarginalizowania możliwości oddzia-ływania silniejszego względem czynników walki. Porównawcze cechy charakterystyczne przedstawiono w tabeli, wzbogacono je o przedsięwzięcia strony nieregularnej realizowa-ne w celu zminimalizowania przewagi silniejszego.
Rozpatrując czynniki walki względem działań asymetrycznych, a zwłaszcza w trakcie tych działań, należy główny wysiłek skupić na elemencie zaopatrywania walczących wojsk nieregularnych, które zawsze będzie powiązane z zasobami lokalnymi i możliwościami wsparcia z zagranicy lub od walczących wojsk regularnych. Od tego wsparcia będzie uza-leżniona żywotność grup, która jest jednym z najistotniejszych elementów zdobywania przewagi w działaniach asymetrycznych.
Możliwości uzyskania przewagi przez słabszego zawsze będą uzależnione od (nie)moż-ności i (nie)umiejęt(nie)moż-ności wykorzystania atrybutów posiadanych przez silniejszego, a więc będą powiązane z czynnikami niematerialnymi, wyrażającymi się w wykorzystaniu odpo-wiednich środków i technik walki. Jest to widoczne w okresach kształtowania się starcia asymetrycznego. Umownie można je podzielić na cztery fazy:
– początkową („zawiązywania” starcia asymetrycznego);
– rozwoju działań nieregularnych;
– przeciwdziałania;
– wzajemnej reakcji.
Faza początkowa rozpocznie się po zajęciu określonego terytorium przez przeciwnika i będzie przebiegała w warunkach trwania starcia regularnego lub po jego zakończeniu (zajęcie państwa, przerwanie ognia na podstawie porozumień międzynarodowych, ale bez osiągnięcia porozumienia politycznego realnie kończącego konflikt). W tym okresie siły przechodzące do działań nieregularnych będą organizowały swoją strukturę, linie wspar-cia i zaopatrzenia oraz konkretyzowały cele i główne zasady oddziaływania. Powinny być zainicjowane elementarne powiązania całego ruchu oporu na tyłach wojsk przeciwnika, umożliwiające w przyszłości korzystanie z zasobów informacyjnych i artykułowanie sze-rokiej gamy celów przeciwnika. Słabością strony silniejszej okazuje się przeniesienie dal-szego wysiłku na zwalczanie sił regularnych i osiąganie założonych celów
polityczno-mi-7 Przykładem takiego działania może być wojna i stabilizowanie sytuacji w iraku. W toku działań regularnych i bezpośred-nio po nich (marzec–kwiecień 2003 r.) siły sprzymierzone pobezpośred-niosły straty wynoszące 172 żołnierzy, natomiast w wyniku działań asymetrycznych poniesiono straty (do 31 października 2010 r.) obejmujące 4745 żołnierzy. Ocenia się, że stabili-zowanie sytuacji w szczytowym okresie działań amerykanów w iraku kosztowało budżet usa ponad 6 mld dolarów miesięcz-nie, a łączny koszt wojny wyniósł 2 bln dolarów (z zapewnieniem pomocy rannym w kraju i na odbudowę iraku). http://www.
icasualties.com/iraq [dostęp: 3.02.2014]; http://www.polskatimes.pl [dostęp: 3.02.2014]; http://www.altair.com.pl [do-stęp: 3.02.2014].
litarnych, a także nieumiejętne przejście (po zakończeniu starcia regularnego) do wykonywania zadań okupacji wojskowej, wyrażającej się w słabej ochronie granic, cią-gów komunikacyjnych oraz w braku nadzoru nad pokonanymi wojskami (zwłaszcza ich kadrą dowódczą), bazami materiałowymi i bronią. Częstym błędem jest zmarginalizowa-nie możliwości podjęcia działań zmarginalizowa-nieregularnych przez pokonanego, zwykle tłumaczone złamaniem jego siły militarnej (regularnej) i siły ducha. Pełne wykorzystanie możliwości etapu początkowego przez siły nieregularne zależy od ich planowego przygotowania do działań asymetrycznych jeszcze w czasie pokoju lub w początkowej fazie konfliktu.
Wyróżnikiem okresu rozwoju działań nieregularnych będzie przejście sił zbrojnych na zajętym obszarze do działań asymetrycznych. Okres ten rozpocznie się już w trakcie fazy początkowej. Oddziaływanie militarne na „zwycięskie” wojska będzie polegało na stoso-waniu nieregularnych form walki. Celem będzie dążenie do zachowania ciągłości walki (zadawanie strat, wiązanie wojsk), oddziaływanie psychologiczno-informacyjne na woj-ska przeciwnika i opinię międzynarodową oraz uniemożliwienie przeciwnikowi wykorzy-stania lokalnej infrastruktury. W tym okresie siły nieregularne osiągną przewagę w wybo-rze celów oddziaływania i pwybo-rzeprowadzania ataków, ponieważ będą lepiej przygotowane do prowadzenia działań asymetrycznych. Działania silniejszego zostaną ukierunkowane na zyskanie przychylności ludności lokalnej, na ochronę wojsk własnych oraz wykorzy-stanie zdobytej infrastruktury. Celem działań nieregularnych będzie także niedopuszcze-nie do ugruntowania się w świadomości międzynarodowej i lokalnej przekonania o zakoń-czeniu konfliktu, a tym samym zapobieżenie wykreowaniu postawy dezaprobaty dla władz ustalanych przez okupanta.
Faza przeciwdziałania będzie związana z podejmowaniem przez silniejszego aktywnych form zwalczania przeciwnika nieregularnego. Będą one polegały na przyjęciu odpowied-nich struktur oraz określeniu zasadniczych celów i zadań walki. Faza ta będzie wynikiem podjęcia skutecznych działań przez siły nieregularne we wcześniejszych okresach starcia asymetrycznego. Przeciwnik będzie dążył do osłabienia i rozbicia sił nieregularnych – do pośredniego (powiązania, wsparcie, zaopatrzenie) i bezpośredniego ich wyizolowania.
Inicjatywę podejmowania działań wykażą siły nieregularne, druga strona zaś będzie dą-żyła do zachowania swojej żywotności oraz do przejęcia inicjatywy w doborze celów i prze-prowadzaniu ataków. W kontekście kształtowania wyniku starcia asymetrycznego jest to zasadniczy etap, którego skutkiem może być pozbawienie strony nieregularnej możliwo-ści oddziaływania psychologiczno-militarnego. Osiągnięciu tego punktu sprzyja zastoso-wanie odpowiedniej taktyki oraz liczne zaangażozastoso-wanie żołnierzy strony dominującej.
Skutkiem niemożności osiągnięcia odpowiedniego „poziomu nasycenia” będzie w najlep-szym wypadku przedłużenie się starcia asymetrycznego w czasie, w najgornajlep-szym – brak realnej możliwości ustabilizowania sytuacji na zajmowanym obszarze. Każdorazowo „po-ziom nasycenia” będzie zależał od stosunku miejscowego społeczeństwa do stron konflik-tu asymetrycznego.
W okresie wzajemnej reakcji strony będą dążyły do narzucenia swojej woli i inicjatywy stronie przeciwnej. Taki stan rzeczy będzie wynikał z nierozstrzygnięcia starcia asyme-trycznego we wcześniejszych fazach. Strony będą dążyły do osiągnięcia wymiernej prze-wagi drogą wykorzystania wszystkich posiadanych przez siebie atrybutów walki. W
okre-Przewaga w działaniach...
Doświadczenia
– środki rażenia na odległość (np. miny pułapki);
– ataki z bliskiej odległości na elementy ugrupowania o słabej ochronie (np. kolumny zaopatrzenia);
– dążenie do zdobycia nowej broni i technologii;
– drogi na przełaj (strata czasu, zysk ukrycia), ograniczony do
– wtopienie się w kolumny cywilne (miejscowej ludności)
Informacja
– od sił głównych (ograniczona do posiadanych przez nie środków i możliwości przekazania);
– od zasobów ludności lokalnej;
– własne informacje
rozpoznawcze i z ruchu oporu (o siłach przeciwnika,