Spełnienie przez obwinionego żołnierza wymogów wynikających z par. 37 pkt 3 rsrpd do-tyczących wniosku o dobrowolne poddanie się ukaraniu daje legitymację prawną do wnie-sienia przedmiotowego wniosku do organu procesowego, czyli do rzecznika dyscyplinarne-go. Zgodnie z przepisem par. 37 pkt 4 rsrpd rzecznik dyscyplinarny może uwzględnić wniosek żołnierza w całości, gdy okoliczności popełnienia przewinienia dyscyplinarnego nie budzą wątpliwości, a proponowana przez żołnierza kara dyscyplinarna lub środek dys-cyplinarny oraz ich wymierzenie mieszczą się w granicach przewidzianych ustawą oraz speł-niają cele, którym ukaranie ma służyć. Rzecznik dyscyplinarny, zważywszy na rolę, jaką ustawodawca przypisał mu w postępowaniu dyscyplinarnym, powinien dążyć do rozpatrze-nia wniesionego przez obwinionego żołnierza wniosku w sposób umożliwiający organo-wi orzekającemu rozstrzygnięcie sprawy o dobrowolne poddanie się ukaraniu. Zgodnie
14 t. Grzegorczyk: Wniosek oskarżonego o skazanie go bez przeprowadzenia postępowania dowodowego na rozprawie.
„Przegląd sądowy” 2000 nr 1, s. 16.
15 ibidem.
z par. 37 rsrpd pkt 3 w związku z pkt 3 tego przepisu czynności organu orzekającego powin-ny dotyczyć ocepowin-ny wniesionego przez obwinionego żołnierza wniosku pod względem for-malnym i materialnym. Taka procedura ma swoje odzwierciedlenie w orzecznictwie.
Przykładem jest postanowienie Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie (II AKZ 50/93), w którym stwierdzono: Po stronie formalnej organ zobowiązany jest ustalić, czy wniosek zawiera ele-menty określone dla wnioskodawcy określone przez konkretny przepis. Po stronie material-nej natomiast organ oceniający zobowiązany jest ustalić, czy treść każdego z elementów wniosku mieści się w granicach wyznaczonych dyrektywami warunkującymi dobrowolne poddanie się ukaraniu16. W związku z tym jest pożądane, żeby rzecznik dyscyplinarny pro-wadzący postępowanie dyscyplinarne na podstawie dyrektywy płynącej z treści par. 37 pkt 4 rsrpd oceniał wniosek pod względem zarówno formalnoprawnym, jak i materialnym.
Opierając się na dotychczasowych ustaleniach, można przyjąć, że oświadczenie obwinio-nego żołnierza o przyznaniu się do popełnienia przewinienia dyscyplinarobwinio-nego oraz oświad-czenie o dobrowolnym poddaniu się ukaraniu nie powinny nastręczać rzecznikowi dyscypli-narnemu trudności weryfikacyjnych, pod warunkiem że ich treści będą sformułowane w sposób oczywisty, a nie dorozumiany. Dokładne określenie okoliczności popełnienia prze-winienia dyscyplinarnego oraz propozycja wymierzenia określonego rodzaju i wymiaru ka-ry dyscyplinarnej lub środka dyscyplinarnego mogą jednak utrudniać rzecznikowi ocenę me-rytoryczną. Przykładowo, problem taki może wyniknąć z treści dokładnego określenia okoliczności popełnienia przewinienia dyscyplinarnego przez obwinionego żołnierza. Nie ma żadnych gwarancji, że przerzucenie na obwinionego żołnierza obowiązku dokładnego określenia okoliczności popełnienia przewinienia dyscyplinarnego będzie oparte na praw-dzie materialnej, ponieważ w większości przypadków bępraw-dzie to ocena subiektywna.
Przedstawione przez obwinionego żołnierza okoliczności popełnienia przewinienia dyscy-plinarnego mogą okazać się niewiarygodne i budzić wątpliwości. W rezultacie nie będą mo-gły posłużyć do ostatecznego wyjaśnienia zarzucanego obwinionemu żołnierzowi przewi-nienia dyscyplinarnego.
Co do propozycji wymiaru kary dyscyplinarnej złożonej przez obwinionego żołnierza – można przyjąć, że powinna być ona akceptowana przez rzecznika dyscyplinarnego, jeśli bę-dzie mieściła się w granicach wyznaczonych dyrektywami jej wymiaru, określonymi w art. 20 ust. 1 udw. Natomiast nieokreślenie lub nie dość precyzyjne określenie kary dys-cyplinarnej, o których wymierzenie wnioskuje obwiniony żołnierz, będzie skutkowało tym, że wnioskowi o dobrowolne poddanie się ukaraniu nie zostanie nadany dalszy bieg17.
Przedstawione uwarunkowania dotyczące oceny przez rzecznika dyscyplinarnego wnio-sku o dobrowolne poddanie się żołnierza ukaraniu pozwalają stwierdzić, że ustawodawca nie zezwala na bezkrytyczne zastosowanie instytucji dobrowolnego poddania się ukaraniu.
Obok obowiązku spełnienia przez obwinionego żołnierza ściśle określonych rygorów, po stronie organów orzekających spoczywa obowiązek wynikający z art. 51 ust. 4 udw ustale-nia, czy okoliczności popełnienia przewinienia dyscyplinarnego nie budzą wątpliwości.
Należy więc przyjąć, że rzecznik dyscyplinarny uwzględni wniosek żołnierza o dobrowolne
16 Postanowienie sA w Rzeszowie z 25.03.1993 r., ii Akz 50/93. „Przegląd sądowy” 1995 nr 10, s. 35.
17s. steinborn: Formalne porozumienia karnoprocesowe…, op.cit., s. 22.
Dobrowolne poddanie się...
Edukacja
poddanie się ukaraniu w całości, gdy okoliczności popełnienia przewinienia dyscyplinarne-go nie będą budziły wątpliwości, a proponowana przez żołnierza kara dyscyplinarna będzie mieściła się w granicach przewidzianych ustawą oraz spełniała cele, którym ukaranie dys-cyplinarne ma służyć18.
Od przekonania organu procesowego o winie obwinionego żołnierza należy odróżnić prze-konanie o winie samego obwinionego żołnierza, ponieważ oba te przekonania mogą być od-mienne. Niejednokrotnie obwiniony żołnierz zgadza się, że w wyniku jego działania została naruszona norma skutkująca wszczęciem przeciwko niemu postępowania dyscyplinarnego.
Może jednakże odpierać zarzut, że zaistniałe zdarzenie powstało z jego winy. W tym wypad-ku rzecznik dyscyplinarny jest zobowiązany oddalić wniosek obwinionego żołnierza, ponie-waż nie zostanie wyczerpana dyspozycja art. 51 ust. 4 udw, mówiąca, że okoliczności popeł-nienia przewipopeł-nienia dyscyplinarnego nie powinny budzić wątpliwości organów procesowych.
Rozważenia wymaga jeszcze jedna kwestia. Otóż z przepisu par. 37 pkt 5 rsrpd wynika, że w razie przyjęcia wniosku rzecznik dyscyplinarny może nie przeprowadzać dalszych czynności wyjaśniających. Przytoczona treść przepisu z pozoru wydaje się oczywista.
Trudno nie zapytać jednak o to, w jakim stopniu rzecznik dyscyplinarny jest związany prze-pisem par. 37 pkt 5 rsrpd. Odpowiedź na to pytanie jest zawarta w przepisach art. 53 ust. 1 oraz art. 45 ust. 4 udw. W art. 53 ust. 1 został określony zakres kompetencji rzecznika dys-cyplinarnego w prowadzonym postępowaniu wyjaśniającym. Wykonując czynności wyja-śniające, ma on umocowanie ustawowe do zbierania materiału dowodowego i podejmowa-nia czynności niezbędnych do wyjaśniepodejmowa-nia sprawy. Szczególną postać procesową owego umocowania stanowi prawo do przesłuchania świadków i biegłych oraz do przyjmowania od obwinionego wyjaśnień, a także do dokonywania oględzin. Rzecznik dyscyplinarny mo-że takmo-że wystąpić do właściwego organu o przeprowadzenie odpowiednich badań lub eks-perymentu oraz o przygotowanie opinii lub ekspertyzy, jeśli będzie miał wątpliwości co do naruszenia dyscypliny wojskowej przez obwinionego żołnierza. Nadanie przez ustawodaw-cę rzecznikowi dyscyplinarnemu tak rozlicznych uprawnień procesowych wskazuje, że to rzecznik powinien zweryfikować przedstawione mu przez obwinionego żołnierza okolicz-ności popełnienia przewinienia dyscyplinarnego i w toku prowadzonych czynokolicz-ności wyja-śnić kwestię odpowiedzialności żołnierza oraz wskazać dowody jego winy albo niewinno-ści. Natomiast w drugim przepisie, w art. 45 ust. 4 udw, nałożono na rzecznika dyscyplinarnego obowiązek badania oraz uwzględniania okoliczności przemawiających za-równo na korzyść, jak i na niekorzyść obwinionego. Rzecznik dyscyplinarny będzie zmu-szony więc dopuścić jedynie dowody niebudzące wątpliwości i zrezygnować z dowodów wątpliwych oraz niepotwierdzonych.
Konkludując, z analizy przepisów wynika, że rzecznik dyscyplinarny nie powinien prze-prowadzać dalszych czynności wyjaśniających, jeśli posiadane przez niego dowody w toczą-cym się postępowaniu dyscyplinarnym będą wskazywały, że obwiniony żołnierz jest faktycz-nie sprawcą naruszenia dyscypliny wojskowej w postaci popełfaktycz-nienia zarzucanego mu czynu.
Jeśli powstałe wątpliwości będą wymagały przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego,
18 A. Czapigo: Wyjaśnienia oskarżonego jako środek dowodowy w procesie karnym. „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2001 nr 1, s. 61.
rzecznik dyscyplinarny, działając na podstawie art. 53 ust. 1 udw, będzie zmuszony oddalić wniosek o dobrowolne poddanie się ukaraniu i przeprowadzić czynności procesowe w zwy-kłym postępowaniu dyscyplinarnym.