W artykule omówiono wybrane zagadnienia dotyczące Programu Mobilizacji Gospo-darki (PMG), Programu Inwestycyjnego Sojuszu w Dziedzinie Bezpieczeństwa (NSIP) oraz wsparcia państwa gospodarza (HNS). Omówiono zadania proponowanej agen-cji ds. inwestyagen-cji obronnych. Przedstawiono strukturę agenagen-cji oraz zwrócono uwa-gę na konieczność stworzenia systemu agencyjnego w Polsce.
Z
przebiegu dotychczasowych konfliktów zbrojnych wynika, że suk-ces w ich rozstrzygnięciu zależy nie tylko od wyszkolenia i wypo-sażenia sił zbrojnych zaangażowanych w konflikt. Coraz większą rolę wyznacza się także gospodarce i pozostałym zasobom państwa jako tworzącym materialne i duchowe podstawy wykonania zadań przez siły zbrojne (SZ)1.Spełnianie wymagań dotyczących zdolności operacyjnych Sił Zbrojnych RP istotnie zależy od poziomu infrastruktury, w tym od2:
a) zdolności do zwiększania potencjału, umożliwiającej skuteczne wy-konanie zadań w czasie pokoju, kryzysu i wojny, związanych z obroną te-rytorium kraju oraz wynikających ze zobowiązań sojuszniczych i między-narodowych;
b) zdolności bojowej – posiadania wyszkolonych rezerw osobowych.
Zasadniczym wskaźnikiem tej zdolności jest osiągnięty stan gotowości bojowej, która zależy od:
– rozwiązań systemowych dotyczących mobilizacyjnego i operacyjne-go rozwinięcia sił zbrojnych,
1 Vide: P. Ligenza, C. Sochala, T. Nalepa: Program Mobilizacji Gospodarki oraz rezerwy strategiczne – w nowych uwarunkowaniach bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej. „Biuletyn Informacyjny” (Kwartalnik TWO ZO Bydgoszcz) 2010 nr 3 (15), s. 5–20.
2 B. Wójtowicz, T. Nalepa: Możliwości i perspektywy zmian infrastruktury PPO na potrzeby produkcyjno-remontowe w zakresie realizacji zadań z obszaru PMG, NSIP, HNS. „Wiedza Obronna”
(Kwartalnik TWO) 2012 nr 4 (243), s. 83–98.
BOGDaN dr WójTOWICZ
Ministerstwo Gospodarki, Departament Programów Offsetowych
dr TOMaSZ
NaLePa
Niezależny ekspert
– wielkości i jakości rezerw osobowych oraz możliwości wykorzystania środków materia-łowych i sprzętu technicznego;
c) zdolności do przemieszczania się i mobilności, umożliwiającej operacyjne rozwinięcie sił w określonym miejscu i czasie oraz tworzenie zgrupowań zadaniowych. Zdolność ta wy-maga właściwego zabezpieczenia logistycznego, zwłaszcza w zakresie wykonywania zadań państwa gospodarza (HNS);
d) zdolności do przetrwania i ochrony wojsk – wykorzystania infrastruktury.
W planowaniu obronnym ważną rolę odgrywają funkcje wojskowe określające zasadnicze obszary działania związane z realizacją misji i wykonywaniem zadań. Celem planowania obronnego jest utrzymywanie i doskonalenie systemu obronnego, potencjału gwarantujące-go sprostanie wyzwaniom i skuteczne przeciwstawianie się wszystkim zagrożeniom oraz za-pewnienie możliwości uczestnictwa w działaniach prewencyjnych i stabilizujących. Istota planowania obronnego polega na poszukiwaniu kompromisowych rozwiązań między potrze-bami rozwoju sił zbrojnych i podjętymi zobowiązaniami sojuszniczymi a możliwościami społeczno-ekonomicznymi państwa. Planowanie to ma zapewnić spójność celów rozwoju w sferze polityki i zdolności operacyjnych sił zbrojnych oraz kształtowanie zdolności odpo-wiednio do misji i zadań wykonywanych przez Siły Zbrojne RP w ewoluującym środowisku strategicznym, z określeniem przyszłych potrzeb obronnych.
Zasoby obronne są więc jednym z kluczowych elementów potencjału obronnego. Ich stan jest podstawowym wyznacznikiem zdolności obronnych państwa, determinującym poziom jego bezpieczeństwa. Definiuje się je również w kategoriach dóbr, sił i środków będących w dyspozycji państwa, przewidywanych do użycia w czasie pokojowego funkcjonowania sił zbrojnych oraz kryzysu i wojny.
Nadrzędnym celem polityki obronnej jest osiągnięcie takiego poziomu zasobów, który za-pewni wykonanie zadań obronnych państwa oraz misji Sił Zbrojnych RP. Dąży się do zbu-dowania efektywnego systemu zarządzania zasobami obronnymi Rzeczypospolitej Polskiej i zoptymalizowania potencjału obronnego, z uwzględnieniem interesów i możliwości finan-sowych państwa. Zapewnienie bezpieczeństwa państwa to wysiłek wymagający wielu wy-rzeczeń i nakładów, ale najbardziej konsekwencji.
Zasoby obronne zostały sklasyfikowane jako osobowe, rzeczowe i finansowe:
Zasoby osobowe. Tworzą je osoby pełniące służbę wojskową oraz wykonujące zadania na rzecz sił zbrojnych i powoływane do służby wojskowej, a także inne osoby zasilające siły zbrojne podczas ich mobilizacyjnego rozwinięcia oraz w celu wykonania zwiększonych za-dań produkcyjnych na rzecz obronności w czasie kryzysu albo wojny.
Zasoby rzeczowe. Stanowią część potencjału obronnego przeznaczonego do zabezpiecze-nia wykonazabezpiecze-nia zadań gospodarczo-obronnych. Wyróżzabezpiecze-nia się w nich następujące obszary:
1. Infrastrukturę – jest utrzymywana i przygotowywana na poziomie zapewniającym wykonanie zadań wynikających z potrzeb obrony narodowej oraz stosownie do wyma-gań sojuszu i europejskich struktur bezpieczeństwa. Zapewnia ona przyjęcie i dyslokację sił sojuszniczych na obszarze kraju zgodnie z przyjętymi zobowiązaniami. Priorytetowo jest traktowana infrastruktura, która umożliwia zwiększenie poziomu zdolności opera-cyjnych sił zbrojnych, w tym mająca bezpośredni wpływ na terminową realizację zobo-wiązań. Do podstawowych obszarów zalicza się infrastrukturę: systemów dowodzenia,
Wizja udoskonalenia...
rozpoznania i obrony powietrznej, zabezpieczenia manewru strategicznego, w tym trans-portu powietrznego i morskiego, szkoleniową oraz zabezpieczającą narodowy i sojusz-niczy system szkolenia.
Optymalne wykorzystanie infrastruktury wojskowej zapewnia się przez sprawność zarządza-nia. Jego celem jest dostosowanie i utrzymanie wielkości zasobów infrastruktury do zmienia-jących się struktur organizacyjnych i wielkości sił zbrojnych, możliwości ich operacyjnego uży-cia, wykonania zadań wynikających z obowiązków państwa gospodarza (HNS) i udziału w Programie Inwestycyjnym Sojuszu w Dziedzinie Bezpieczeństwa (NSIP). Zadania inwesty-cyjne są podejmowane w obszarach kluczowych do zapewnienia zdolności działania sił zbroj-nych zgodnie z przyjętymi priorytetami.
2. Uzbrojenie i sprzęt wojskowy – właściwy poziom nowoczesności uzbrojenia i sprzętu woj-skowego uzyskuje się w wyniku modernizacji technicznej, która jest podporządkowana zasad-niczym celom i priorytetom rozwoju Sił Zbrojnych RP. Uzbrojenie i sprzęt wojskowy są mo-dernizowane głównie w ramach wieloletnich programów zbrojeniowych. Priorytetowo jest traktowane zabezpieczenie sił wysokiej gotowości w nowoczesne wyposażenie i sprzęt woj-skowy. W celu zapewnienia siłom zbrojnym odpowiedniego poziomu mobilności i zdolności do przerzutu zwiększono możliwości transportowe wojsk i ich konteneryzację. Wykorzystywane są krajowe środki transportowe innych państw – na podstawie odrębnych umów. Aby zapew-nić odporność na oddziaływanie przeciwnika, priorytetowo jest traktowana modernizacja sys-temów rozpoznania, dowodzenia i łączności, a także rozwijane są zdolności do działania w wa-runkach użycia broni masowego rażenia (BMR). W celu zapewnienia zdolności wojsk do działania w różnych sytuacjach oraz różnych warunkach klimatycznych, atmosferycznych i te-renowych są prowadzone prace nad utworzeniem autonomicznych systemów wsparcia i zabez-pieczenia bojowego.
3. Środki bojowe i materiałowe – dzielą się na środki użytku bieżącego i zapasy wojenne.
Środki użytku bieżącego służą do zabezpieczenia funkcjonowania sił zbrojnych w czasie „P”, natomiast zapasy wojenne są gromadzone, przechowywane i odtwarzane zgodnie z normami ilościowymi i asortymentu na poszczególnych szczeblach zaopatrywania wojsk, a także w go-spodarce narodowej. Priorytetowo jest traktowane odtwarzanie zapasów środków bojowych i materiałowych na szczeblu taktycznym oraz dla sił przeznaczonych do wykonywania zadań poza terytorium kraju. W celu zunifikowania systemów uzbrojenia przewiduje się utrzymywa-nie zapasów środków bojowych wspólnych z innymi państwami NATO. Ponadto dąży się do dokowania zapasów środków bojowych w większej części w gospodarce narodowej, w formie depozytów lub umów na ich utrzymywanie, uwzględniając potrzeby operacyjne i efektywność ekonomiczną. W czasie kryzysu i wojny zapasy środków bojowych i materiałowych są uzupeł-niane w ramach Programu Mobilizacji Gospodarki (PMG) oraz z rezerw państwowych (pań-stwowych rezerw mobilizacyjnych i gospodarczych, w tym stany zastrzeżone dla celów mobi-lizacyjnych)3, przeznaczonych do zabezpieczenia wykonywania zadań obronnych i związanych z bezpieczeństwem państwa.
Zasoby finansowe. Misje i zadania Sił Zbrojnych RP są finansowane z budżetu państwa, a w przypadku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego na terytorium państwa lub jego części –
3 Obecnie rezerw strategicznych.
Technika i logistyka
Wizja udoskonalenia...
z uwzględnieniem ewentualnie dokonywanych przeniesień planowanych środków budżetowych między częściami i działami budżetu państwa.
Przemysłowy potencjał obronny (PPO) powinien w jak największym stopniu wykorzy-stać możliwości, jakie dają programy NSIP, HNS i PMG. Umożliwiają one bowiem zarów-no rozwój techzarów-nologiczny asortymentów propozarów-nowanych przez PPO, jak i rozwój własnej infrastruktury. Rozwój ten można zdynamizować w wyniku właściwie prowadzonej poli-tyki offsetowej. Zwłaszcza podczas zawierania umów z zagranicznymi kontrahentami na-leży właściwie precyzować oczekiwania lub wymagania (nie tylko technologia, lecz także kody źródłowe).
Mając na uwadze posiadane informacje oraz zasadniczy cel zarysowania wizji implementa-cji inwestyimplementa-cji obronnych, autorzy niniejszej publikaimplementa-cji dążą – drogą analizy opartej na dostęp-nych źródłach informacji – do wskazania alternatywdostęp-nych rozwiązań w stosunku do istnieją-cych krajowych struktur organizacyjno-funkcjonalnych, które to rozwiązania mogłyby przynieść korzyści w sferze gospodarczo-obronnej. Proponowane rozwiązania obejmują sformowanie agencji ds. inwestycji obronnych i włączenie jej w skład, na przykład, Zakładu Inwestycji NATO oraz pozyskanie ekspertów z likwidowanych jednostek organizacyjnych w poszczególnych re-sortach. Nowa agencja stałaby się pewną formą konsolidacji istniejącego potencjału eksperc-kiego w kraju w dziedzinie obronności. Uwagę zwrócono zwłaszcza na korzyści ekonomicz-ne mimo trudności ich osiągnięcia. Koszt finalny jest często wypadkową realnych kosztów oraz ograniczeń i uwarunkowań politycznych.
Przeprowadzona analiza rozwiązań organizacyjno-funkcjonalnych i ich kosztów pozwoliła na sformułowanie wniosków, które mogą być użyteczne przy podejmowaniu decyzji co do ewentualnego powołania agencji ds. inwestycji obronnych.
W publikacji podkreślono znaczenie niezbędnych powiązań funkcjonalnych programu NSIP, HNS i PMG oraz rozwiązań alternatywnych z innymi komponentami resortów i różnych instytucji zarówno w ujęciu narodowym, jak i sojuszniczym oraz unijnym. Ponadto uwzględ-niono działania w ramach offsetu i ich wpływ na rozwój technologii przemysłowych. Przy for-mułowaniu wniosków autorzy publikacji brali pod uwagę obecne uwarunkowania Polski.