Książki i biblioteki w życiu i twórczości Marianny Bocian
B IBLIOTEKA I NSTYTUTU F ILOLOGII P OLSKIEJ
Obecny kształt organizacyjny Biblioteka Instytutu Filologii Polskiej uzyskała w 1969 roku z chwilą utworzenia Instytutu Filologii Polskiej.
15 Tamże s. 39.
16 M. Graszewicz: Dz. cyt. s. 9.
17 M. Kisiel: Na rozdrożu. „Nowe Książki” 1999 nr 2 s. 18.
18 Zob.: J. Łukaszewicz: O „Narastaniu”. „Odra” 1975 nr 10 s., C. Sobkowiak: Próba całości
„Odra” 1977 nr 12 s. 104-105, S. Gostkowski: Szukanie prawdy. Poezja 1979 nr 7 s. 91-92, K. Grela: Czytając Mariannę Bocian. „Nowy Wyraz” 1979 nr 10 s. 109-113, J. Marx:
Rozpusta semantyczna. „Poezja” 1979 nr 7 s. 93-94, T. Nyczek: Ciało bez kości. „Miesięcznik Literacki” 1979 nr 8 s. 118-120, W. Wirpsza: Sacrum et profanum. „Archipelag” 1984 nr 7(12) s. 67-72, C. Sobkowiak: Osnowa życia jest wciąż pozytywna. „Integracje” 1989 nr 24 s. 44-49, P. Kuncewicz: Marianna Bocian. [Hasło]. W: Agonia i nadzieja. T. 3. Poezja polska od 1956. Warszawa 1993 s. 406-410, B. Budzińska: Ku wielkiej afirmacji. „Metafora” 1996 nr 25/26 s. 157-165, taż: Żyć jak arcydzieło. „Metafora” 1999 nr 39/40 s. 227-229.
19 Według ustnej relacji prof. S. Bednarka.
Jednak jej historia jest znacznie dłuższa, początkami sięgająca drugiej połowy XIX wieku i związana z istnieniem Katedry Języków i Literatur Słowiańskich na Uniwersytecie Wrocławskim20. Od początku istnienia Katedry, jej pierwszy szef F.L. Čelakovský wskazywał na: „całkowity brak biblioteki słowiańskiej, a nawet jakichkolwiek pojedynczych dzieł z tego zakresu oraz funduszu na zakup nowości”21. Skutkiem jego zabiegów było wysunięcie propozycji, aby zaopatrzeniem katedry w książki zajmował się bibliotekarz uniwersytecki. Jednak dopiero Władysław Nehring, po utworzeniu w 1891 roku seminarium slawistycznego, miał możliwość zorganizowania biblioteki22. W jej zbiorach, głównie dzięki zabiegom Nehringa, znalazły się, obok dzieł narodów słowiańskich, również polonica.
W listopadzie 1945 roku T. Mikulski, przejmując bibliotekę seminaryjną, znalazł na półkach 654 dzieła z zakresu polonistyki literackiej i językowej, które stały się zalążkiem Biblioteki Instytutu Historii Literatury Polskiej23. Pozostała część księgozbioru, związana tematycznie z innymi filologiami słowiańskimi przypadła Instytutowi Filologii Polskiej i Słowiańskiej i działającej w jego strukturze Katedrze Języka Polskiego. W 1969 roku, w chwili utworzenia Instytutu Filologii Polskiej księgozbiory Katedry Literatury Polskiej (powstałej w 1952 roku w wyniku zmian organizacyjnych na Uniwersytecie, skutkiem czego w ramach utworzonego Wydziału Filo-logicznego przemianowano Instytut Historii Literatury Polskiej na Katedrę Literatury Polskiej) i Katedry Języka Polskiego zostały scalone i w ten sposób uzyskano księgozbiór liczący 37535 tomów24. Jednakże dopiero w l.
2004-2006 ostatecznie zakończono prace związane z łączeniem bibliotek polonistycznych25. Biblioteka ma swoją siedzibę przy pl. Nankiera 15. Po remoncie jaki przeprowadzono w ostatnich latach przeniesiono zbiory z I piętra na parter. Czytelnia od 2005 roku znajduje się w sali Nehringa, barokowym refektarzu pieczołowicie odrestaurowanym. Księgozbiór lekto-ryjny został zabezpieczony magnetycznie, a przy wyjściu zainstalowano bramkę kontrolną. Magazyny wyposażono w regały jezdne, tym samym uzyskując możliwość efektywniejszego wykorzystania powierzchni
20 Katedra Języków i Literatur Słowiańskich została powołana do życia dekretem króla pruskiego w 1841 roku. Zajmowali ją kolejno: w l. 1842-1849 Czech František Ladislav Čelakovský, później Polacy: w l. 1860-1867 Wojciech Cybulski, w l. 1868-1907 Władysław Nehring, a następnie Niemcy: w l. 1907-1911 Erich Bedeker a w l. 1911-1945 Paul Diels.
21 B.W. Januszewski: Wojciech Cybulski. Działalność polityczna, pedagogiczna i naukowa.
Wrocław 1974 s. 186.
22 Trzeba zaznaczyć, że W. Nehring nie tylko zainicjował gromadzenie księgozbioru seminaryjnego i energicznie zabiegał o jego powiększenie, ale także posiadał własny księgozbiór domowy liczący ponad 3000 vol. o zawartości którego dostarcza informacji drukowany katalog antykwaryczny J. Jolowicza z Poznania. Wiele zawdzięcza Nehringowi także inny polonistyczny księgozbiór Wrocławia, mianowicie Biblioteka Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego (założona w 1834), którego Nehring był kuratorem, licząca w chwili rozwiązania Towarzystwa w 1886 2263 dzieła. Zob.: T. Mikulski: Książka we Wrocławiu.
W: tenże: Temat Wrocław. Wrocław 1961 s. 211-213, S. Sochacka: Działalność slawistyczna Władysława Nehringa na tle epoki. Opole 1980 s. 84, 146-151.
23 T. Mikulski: dz. cyt. s. 213.
24B. Chamot: Z historii wrocławskiej polonistyki uniwersyteckiej (1945-1975). „Prace Literackie” 1976 t. 18 s. 151.
25 W chwili powstawania artykułu trwały jeszcze ostatnie prace selekcyjne nad księgozbiorem Biblioteki Katedry Języka Polskiego i Biblioteki Instytutu Filologii Polskiej i Słowiańskiej.
nowej. Obsada biblioteki liczy 8 osób. Biblioteka gromadzi głównie książki i czasopisma, ale posiada także zbiór programów teatralnych, sukcesywnie powiększany. W gromadzeniu dominuje kupno, a roczny średni przyrost wynosi ok. 2000 vol. Dary, które biblioteka otrzymuje, pochodzą z różnych źródeł. Wśród darczyńców znajdują się zarówno osoby prywatne jak i wydawnictwa, towarzystwa naukowe i inne biblioteki. Często stanowią one cenne kolekcje, na przykład księgozbiór prof. T. Mikulskiego26. W posiada-niu Biblioteki znajdują się również książki po powieściopisarce Annie Kowalskiej, żonie prof. Jerzego Kowalskiego i wieloletniej przyjaciółce Marii Dąbrowskiej. Wiele książek z tego zbioru posiada dedykacje najznamienit-szych ludzi pióra. W zbiorach znajdują się ponadto dary: A. Rogalskiego, T. Mańkowskiego, W. Borowego, J. Kulczyckiej-Saloni, J. Trzynadlowskiego, R. Mayenowej i wielu innych. Osobną kolekcję stanowi księgozbiór po prof. J. Viosine, który wprawdzie wykracza poza profil gromadzenia, ale umieszczenie go w Bibliotece Filologii Polskiej wydawało się najodpo-wiedniejszym miejscem, z uwagi na możliwości lokalowe i wolę darczyńcy.
W 2005 r. zasób książek wynosił 121 458 vol., a czasopism 10 455 vol.
Jednocześnie od 2000 r. prowadzona jest w sposób ciągły selekcja, w wyniku której usunięto do tej pory 6972 vol. W wyniku selekcji usuwane są nie tylko egzemplarze zaczytane czy przestarzałe, ale przede wszystkim niemieszczące się w profilu, a znajdujące się w zbiorach na skutek zadawnionych błędów w polityce gromadzenia. Jednoczesne zakupy antykwaryczne są próbą uzupełnienia braków. Celem tych zabiegów jest nie tylko uzyskanie powierzchni na nowe nabytki, ale także zbudowanie kompletnej kolekcji, odpowiadającej zakresowi uprawianej dziedziny.
Opracowanie przebiega dwutorowo: Książki wydane po 1992 r. przekazy-wane są do Biblioteki Głównej, gdzie opracowuje się je komputerowo w systemie VIRTUA, te wydane przed 1992, opracowywane są przez pracowników Biblioteki na miejscu. O zbiorach informuje 6 katalogów:
katalog główny książek, katalog przedmiotowy książek, prowadzony od 1989 roku, katalog czasopism, katalog programów teatralnych, katalog księgozbioru prof. Voisine’a oraz katalog komputerowy, informujący o nabytkach wprowadzonych po 1995 roku (w bazie Biblioteki Głównej).
Użytkownicy z racji różnych przywilejów podzieleni są na 4 grupy.
Pierwsza – to pracownicy Instytutu Filologii Polskiej i w mniejszym zakresie innych jednostek Uniwersytetu. Następna – to studenci studiów dziennych polonistyki, międzywydziałowych, uzupełniających i Kolegium Nauczyciel-skiego. Kolejną grupę stanowią studenci studiów zaocznych i podyplomo-wych i ostatnią – doktoranci. W sumie to około 3700 osób.
Główny trzon księgozbioru stanowią teksty literackie z zakresu literatury polskiej, dzieła literaturoznawcze i językoznawcze. W wyborze gromadzone są dzieła obejmujące swym zakresem tematycznym: bibliologię, filozofię, historię, kulturoznawstwo, pedagogikę, prasoznawstwo, psycholo-gię, religioznawstwo, socjolopsycholo-gię, sztukę (ze szczególnym uwzględnieniem
26 Część księgozbioru (1937 tytułów) Tadeusza Mikulskiego biblioteka nabyła od jego żony Zofii. Druga część (1269 tytułów) przypadła bibliotece po jej śmierci na mocy legatu. Zob.
A. Choroś: Księgozbiór T. Mikulskiego w Bibliotece Instytutu Filologii Polskiej. „Czasopismo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich” z. 10 s. 169-184.
teatrologii i filmoznawstwa) oraz teksty z kanonu literatury światowej.
Z uwagi na zasięg formalny w zbiorach dominują, co zrozumiałe, dzieła w języku polskim, wydane po 1945 roku. Jednak warto zaznaczyć obecność pokaźnej liczby książek (ok. 15 000 vol.) i czasopism wydanych w l. 1800-1944. W tej grupie znajdują się cenne pierwodruki literatury polskiej z okresu międzywojennego i początku XX wieku, także pewna ilość dzieł wydanych poza granicami kraju w okresie II wojny światowej. Na osobne wzmiankowanie zasługuje także duży zbiór druków bezdebitowych, który przed 1989 rokiem mógł zaliczać się do największych we Wrocławiu27.