Zróżnicowanie krajów Unii Europejskiej w obszarze aktywności ekonomicznej
2. P OZIOM I DYNAMIKA PRODUKTU KRAJOWEGO BRUTTO
Produkt krajowy brutto jest miarą aktywności ekonomicznej. Jest to wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym kraju lub regionie w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku), pomniejszona o wartość dóbr i usług zużytych do tej produkcji.
Ogólny poziom PKB nie powinien być stosowany w porównaniach międzynarodowych, ponieważ jest wyznacznikiem wielkości gospodarki i nie uwzględnia liczby mieszkańców. Stąd też do pomiaru poziomu dobrobytu społecznego lub poziomu życia w danym kraju stosuje się PKB per capita czyli PKB w przeliczeniu na 1 mieszkańca.
Pomiędzy różnymi krajami występują różnice cen. Dlatego, aby możliwe było międzynarodowe porównywanie poziomu dobrobytu należy te różnice wyeliminować. Można tego dokonać wyrażając wartość PKB /1 mieszkańca w jednej wspólnej walucie, eliminującej różnice w poziomie cen między krajami.
W tym celu dokonuje się analizy porównywalnego i reprezentatywnego
„koszyka” dóbr i usług w każdym z krajów. Wynik PKB /1 mieszkańca nie podaje się w narodowej walucie, lecz we wspólnej sztucznej walucie, nazywanej „standardem siły nabywczej” (Purchasing Power Standards).
Uporządkowanie liniowe krajów Unii Europejskiej ze względu na poziom produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca w PPS zestawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Wartość produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca w krajach europejskich w 2006 r. (w PPS)
L.p. Kraje PKB/1 mieszkańca
1 Luksemburg 66100
2 Irlandia 34100
3 Niderlandy 31000
4 Austria 30500
5 Dania 30000
6 Belgia 29000
7 Szwecja 28600
8 Wielka Brytania 28000
9 Finlandia 27800
10 Francja 26800
11 Niemcy 26800
12 Włochy 24600
13 Hiszpania 24200
14 Cypr 22100
15 Grecja 21000
16 Słowenia 20532
17 Republika Czeska 18700
18 Malta 18200
19 Portugalia 17700
20 Estonia 15900
21 Węgry 15500 22 Słowacja 14900
23 Litwa 13700
24 Łotwa 13300
25 Polska 12500
26 Rumunia 8900
27 Bułgaria 8800 Źródło: Opracowanie własne na podstawie bazy danych Eurostatu,
http://epp.eurostat.ec.europa.eu
Z analizy zamieszczonych danych wynika, że zróżnicowanie międzynarodowe badanych krajów europejskich ze względu na poziom aktywności ekonomicznej, mierzonej wartością produktu krajowego brutto /1 mieszkańca jest bardzo duże. Zdecydowanie najzamożniejszym krajem jest Luksemburg, odbiegający zdecydowanie ze względu na poziom PKB per capita od wszystkich pozostałych.
Poza Luksemburgiem, do najzamożniejszych krajów członkowskich Unii Europejskiej (poziom PKB per capita wynosi lub przekracza 30 tys.
PPS) należą: Irlandia, Niderlandy, Austria i Dania.
Kraje najuboższe (poziom PKB per capita poniżej 15 tys. PPS) to:
Bułgaria, Rumunia, Polska, Łotwa, Litwa i Słowacja. Spośród krajów nowego rozszerzenia najwyższy poziom PKB per capita odnotowano w 2006 r. na Cyprze (22100 PPS), w Słowenii (20532 PPS) i Republice Czeskiej (18700 PPS). Najuboższe spośród piętnastu krajów członkowskich tzw.
„starej” Unii Europejskiej to Portugalia (17700 PPS) i Grecja (21000 PPS).
Polska zajmuje odległą, dwudziestą piątą pozycję.
W tabeli 2. zaprezentowano parametry opisowe analizowanej zmiennej.
Tabela 2. Parametry opisowe produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca w krajach europejskich w 2006 r. (w PPS)
L.p. Parametry opisowe Wartość 1 Średnia arytmetyczna 23304,9 2 Odchylenie standardowe 11163,0
3 Współczynnik zmienności 47,9%
4 Rozstęp 57300,0
5 Max/Min 7,5
Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 1
O ogromnych dysproporcjach rozwojowych w krajach Unii Europejskiej może świadczyć wartość wskaźnika wartości maksymalnej PKB /1
miesz-kańca do wartości minimalnej wynosząca 7,5, co oznacza, że wartość PKB /1 mieszkańca w Luksemburgu jest około 7,5 raza wyższa niż w Bułgarii.
Różnica absolutna to 57300 PPS, a współczynnik zmienności wynosi około 47,9%.
Wskaźnik ilościowy PKB /1 mieszkańca wg PPS może być wyrażony w relacji do wartości średniej w Unii Europejskiej, traktowanej jako100 %.
Jeżeli indeks dla danego kraju jest większy niż 100, wówczas poziom PKB/1 mieszkańca jest wyższy niż średni unijny i odwrotnie. Odpowiednie zestawienie prezentuje wykres 1.
37,1
Wykres 1. Wartość produktu krajowego brutto/1 mieszkańca w krajach europejskich w 2006 r. w PPS (UE-25=100) Źródło: Opracowanie własne na podstawie bazy danych Eurostatu,
http://epp.eurostat.ec.europa.eu
W trzynastu spośród analizowanych krajów poziom PKB per capita przekracza średnią unijną (UE=25). Są to kraje tzw. „starej” Unii Europejskiej. Jedynie Grecja i Portugalia nie znalazły się w tej grupie.
Poziom PKB per capita niższy niż 50 % średniej unijnej (UE=25) wystąpił jedynie w dwóch krajach ostatniego rozszerzenia: Rumunii (37,6 %) i Bułgarii (37,1 %). W Polsce PKB per capita w 2006 r. stanowił 52,9 % średniej unijnej.
Dla porównania w tabeli 3. zestawiono odpowiednie dane dotyczące Stanów Zjednoczonych i Japonii. W USA PKB per capita stanowi 154,5 % średniej unijnej, co plasuje ten kraj na drugiej pozycji po Luksemburgu.
Natomiast w Japonii wskaźnik ten wynosi 113,7%, tzn. mniej więcej na poziomie Niemiec. Jak wynika z wykresu 1. i tabeli 3., aż dziewięć krajów UE wypracowało w 2006 r. wyższy poziom PKB na jednego mieszkańca niż Japonia.
Wskaźnik dynamiki wartości PKB pozwala porównać tempo wzrostu gospodarczego krajów Unii Europejskiej. Wskazuje procentowe zmiany produktu krajowego w danym roku w porównaniu do roku poprzedniego.
Odpowiednie informacje statystyczne przedstawiono w tabeli 4. Dla porów-nania zaprezentowano również lokaty poszczególnych państw ze względu na poziom produktu krajowego brutto w przeliczeniu na jednego mieszkańca w PPS w 2006 roku.
Tabela 3. Produkt krajowy brutto/1 mieszkańca w USA i Japonii w 2006 r. (UE-25=100)
Kraje PKB/1 mieszkańca USA 154,5 Japonia 113,7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie bazy danych Eurostatu,
http://epp.eurostat.ec.europa.eu
Najwyższą dynamiką wzrostu produktu krajowego brutto cechowały się kraje o relatywnie niskim poziomie PKB per capita. Wyjątek w tym względzie stanowi Luksemburg. Dziewięć spośród analizowanych krajów charakte-ryzowało tempo wzrostu PKB w 2006 r. w stosunku do 2005 r. przekracza-jące 6%. Osiem spośród nich to kraje nowego rozszerzenia Unii Europej-skiej (poza Maltą, Cyprem, Węgrami i Słowenią). Najwyższą dynamiką PKB cechowały się Łotwa (11,9 %) i Estonia (11,2 %), a najniższą Portugalia (1,3%) i Włochy (1,9 %). Dynamika PKB w Polsce, podobnie jak w Luksem-burgu, wynosiła 6,1 %. Generalnie, kraje o niższym poziomie PKB per capita cechuje wyższa dynamika wzrostu gospodarczego niż kraje bogatsze.
Utrzymywanie się tej tendencji w dłuższym okresie może rokować zmniej-szanie się dysproporcji rozwojowych w krajach Unii Europejskiej. Wyjątek w tym względzie stanowi Luksemburg (wysoki poziom i dynamika PKB) oraz Węgry i Portugalia, zajmujące stosunkowo odległe lokaty w obu rankingach.
Tabela 4. Dynamika produktu krajowego brutto w 2006 r.
w relacji do 2005 r. (w %) i pozycja wg poziomu PKB na 1 mieszkańca w PPS
L.p. Kraje 2006/2005 Lokata wg poziomu PKB/1mieszkańca w PPS
1 Łotwa 11,9 24
2 Estonia 11,2 20
3 Słowacja 8,3 22
4 Litwa 7,7 23
5 Rumunia 7,7 26
6 Republika Czeska 6,4 17
7 Bułgaria 6,1 27
8 Luksemburg 6,1 1
9 Polska 6,1 25
10 Irlandia 5,7 2
11 Słowenia 5,7 16
12 Finlandia 5,0 9
13 Wielka Brytania 4,8 8
14 Grecja 4,3 15
15 Szwecja 4,2 7
16 Hiszpania 3,9 13
17 Węgry 3,9 21
18 Cypr 3,8 14
19 Dania 3,5 5
20 Austria 3,3 4
21 Belgia 3,2 6
22 Malta 3,2 18
23 Niderlandy 3,0 3
24 Niemcy 2,9 11
25 Francja 2,0 10
26 Włochy 1,9 12
27 Portugalia 1,3 19
Źródło: Opracowanie własne na podstawie bazy danych Eurostatu, http://epp.eurostat.ec.europa.eu
W tabeli 5. przedstawiono dynamikę PKB w Stanach Zjednoczonych i Japonii. Jest ona relatywnie niska w porównaniu do krajów europejskich.
Jedynie Portugalię, Włochy i Francję cechowało niższe tempo wzrostu gospodarczego.
Tabela 5. Dynamika produktu krajowego brutto w USA i Japonii w 2006 r. w relacji do 2005 r. (w %)
Kraje 2006/2005 USA 2,9 Japonia 2,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie bazy danych Eurostatu,
http://epp.eurostat.ec.europa.eu
Analogiczny monitoring zróżnicowania krajów Unii Europejskiej ze względu na poziom i dynamikę PKB, prowadzony systematycznie w relatywnie długim okresie pozwoli na analizę i ocenę tendencji zmian zróżnicowań międzynarodowych.