Badania fokusowe studentów i doktorantów

7.1. Studenci

7.1.1. Cel i przedmiot badania

Przedmiot badań stanowiła opinia studentów na temat przyjazności i użyteczności rozproszonego systemu informacji o kierunkach kształcenia w Uniwersytecie Jagiellońskim . Celem badań pilotażowych było zebranie opinii studentów na temat funkcjonalności systemu USOS, ERK, Portalu UJ oraz Informatora ECTS UJ . 7.1.2. Grupa badawcza i dobór próby

Badanie przeprowadzono łącznie na grupie 46 studentów III roku studiów I stopnia na kierunku: informacja naukowa i bibliotekoznawstwo . Zastosowano dwa główne kryteria doboru próby:

ʘ rok studiów – studenci III roku są grupą poszukującą informacji na temat możliwości dalszego kształ-cenia na studiach II stopnia,

ʘ kierunek studiów – studenci informacji naukowej i bibliotekoznawstwa posiadają wiedzę teoretycz-ną na temat systemów informacyjno-wyszukiwawczych i pewne doświadczenie w ich projektowaniu . 7.1.3. Metodologia i organizacja badania

Badanie przeprowadzono 3 .06 .2014 r . w godzinach 12 .30–13 .00 (grupa I) oraz 14 .15–14 .45 (grupa II) . Spotkanie odbyło się w laboratorium komputerowym (sala 3 .119) zlokalizowanym na terenie Kampusu WZiKS UJ, w śred-niej wielkości klimatyzowanym pomieszczeniu . Salę wybrano ze względu na sposób rozmieszczenia miejsc siedzących – w formie podkowy, co sprzyja tworzeniu dobrej atmosfery do dyskusji . Badanie przeprowadzo-no w oparciu o przygotowany wcześniej kwestionariusz wywiadu fokusowego (Załącznik 2 . Kwestionariusz wywiadu fokusowego dla studentów i doktorantów) . Jedna z autorek raportu pełniła funkcję moderatora spotkania, zajmując się głównie zadawaniem pytań oraz zachęcaniem uczestników do wyrażania swoich opi-nii . Druga z autorek pełniła funkcję neutralnego obserwatora – nie uczestniczyła w rozmowie z respondenta-mi, skupiając się na obserwacji niewerbalnych sygnałów oraz sporządzaniu szczegółowych notatek . Po każ-dej turze badania dokonano wstępnej analizy uzyskanych danych oraz sporządzono krótkie podsumowanie uwzględniające najważniejsze problemy funkcjonalne badanych systemów, wymieniane przez respondentów .

7.1.4. Wyniki

Pilotaż badań potwierdził skuteczność opracowanego narzędzia badawczego i pozwolił na uzupełnienie go o kilka dodatkowych elementów pobudzających proces werbalizacji opinii .

Przeprowadzone badania ujawniły niewielką wiedzę studentów na temat systemów informacyjno-wyszu-kiwawczych funkcjonujących na uczelni . Studenci jako źródła informacji o kierunkach kształcenia wymieniali wyłącznie system ERK, stronę Wydziału ZiKS oraz Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa . Nie postrzegali w takich kategoriach systemu USOS ani Portalu UJ, nie byli świadomi istnienia elektronicznego In-formatora o kierunkach kształcenia UJ . Studenci negatywnie oceniali działanie systemu USOS, odbierając go jako zawodny i mało przyjazny . Respondenci zwracali uwagę na słabe funkcjonowanie systemu pocztowego UJ, podkreślali brak zaufania do systemu USOS, narzekając na jego częste awarie . Wśród wad systemu wy-mieniane były również: nieczytelny plan zajęć oraz brak dobrze opracowanych aktualności (np . dotyczących odwołania / zmiany terminów zajęć) . Studenci stosunkowo dobrze oceniali natomiast funkcjonalności USOS związane z prezentowaniem sylabusów poszczególnych przedmiotów oraz możliwość sprawdzania swoich ocen . Nie byli natomiast świadomi możliwości zapoznania się przez USOS z całymi programami kształcenia . Respondenci mieli podzielone zdania na temat stopnia użyteczności katalogu umożliwiającego wyszukiwa-nie kursów, studentów lub prowadzących . Część osób wyszukiwa-nie widziała zastosowania dla katalogu, część zadekla-rowała korzystanie z niego . Komentując użyteczność systemu ERK, respondenci zauważyli zmianę na lepsze wskutek dodania do systemu większej liczby słowników i podpowiedzi . Zwracali jednak uwagę, że informa-cje na temat poszczególnych kierunków studiów pojawiają się za późno w stosunku do potrzeb studentów, co może zniechęcać do korzystania z systemu . Respondenci narzekali również na brak informacji o specjalizacjach oferowanych w ramach poszczególnych kierunków . Deklarowali małe zainteresowanie portalem uniwersyte-ckim jako źródłem informacji o kierunkach kształcenia . Nie widzieli potrzeby korzystania z niego, traktując go ewentualnie jako punkt wyjścia (zbiór linków) do innych zasobów, takich jak ERK . Studenci nie byli świadomi istnienia elektronicznego Informatora o kierunkach kształcenia, nie byli więc w stanie odpowiedzieć na pyta-nia dotyczące tego źródła informacji .

7.1.5. Wnioski

Przeprowadzone badania pokazały, że system informacji o kierunkach UJ nie jest dobrze wypromowany w śro-dowisku studentów ani też postrzegany jako całość złożona z elementów pełniących w niej osobne funkcje . Podstawowym źródłem informacji na temat oferty UJ jest w świadomości respondentów przede wszystkim system ERK oraz nieformalny obieg komunikacji – opinie innych studentów, rady prowadzących zajęcia itp . System USOS nie cieszy się dobrą opinią w środowisku studenckim – jest postrzegany jako zawodny i mało przyjazny . Respondenci poproszeni o przedstawienie wizji idealnego systemu informacji o kierunkach kształ-cenia opisywali spersonalizowany system zdolny do rekomendowania dalszych możliwości podjęcia studiów w oparciu o indywidualne zainteresowania studentów i ustalone kryteria formalne . Studenci zwracali uwagę na potrzebę hierarchicznej organizacji informacji, posługując się metaforą „drzewa decyzyjnego” .

7.1.6. Rekomendacje dla rozproszonego systemu informacji edukacyjnej UJ w oparciu o wyniki badań fokusowych studentów

Z opinii studentów, zebranych podczas sesji fokusowych, wyłaniają się rekomendacje następujących zmian w RSIoKK UJ:

ʘ czytelne odsyłanie zainteresowanych ze strony głównej UJ, stron wydziałów i instytutów do systemów informacji o kierunkach studiów;

ʘ zaznaczenie różnicy pomiędzy rolami, jakie pełnią systemy USOS, ERK, Informator ECTS; powielanie tych samych informacji w różnych systemach sprawia, że żaden z nich nie jest identyfikowany jako prze-znaczony specjalnie dla kandydatów na studia;

ʘ system wspomagający decyzję o wyborze kierunku powinien być systemem eksperckim, pozwalają-cym na określenie kandydatowi punktu wyjścia (swojej charakterystyki: skończone studia I stopnia lub przedmioty zdawane na maturze, zainteresowania, a nawet planowany wykonywany zawód w przy-szłości lub przynajmniej obszar działalności), a następnie ukazujący drzewo możliwości wyboru i po-tencjalną ścieżkę edukacji .

7.2. Doktoranci

7.2.1. Cel i przedmiot badania

Celem badań fokusowych było zebranie opinii doktorantów – reprezentujących różne wydziały, dyscypliny naukowe i lata studiów – na temat funkcjonalności systemu USOS, ERK, Portalu UJ oraz Informatora ECTS UJ . 7.2.2. Grupa badawcza i dobór próby

Badanie przeprowadzono w czerwcu 2014 r . w trakcie tzw . Salonu Gigantów, imprezy naukowej, której celem jest promowanie osiągnięć naukowych doktorantów UJ . Na spotkaniu obecni byli doktoranci reprezentujący różne dyscypliny naukowe oraz lata studiów . W badaniu fokusowym wzięło udział 12 studentów reprezentują-cych wszystkie lata studiów, od I do IV . Studenci reprezentowali różne dyscypliny naukowe należące do grupy nauk ścisłych, humanistycznych, społecznych i medycznych, takie jak: nauki o polityce, psychologia, pedago-gika, biologia, chemia, prawo, filozofia, lingwistyka, etnologia, nauki o zarządzaniu czy geografia .

7.2.3. Metodologia i organizacja badania

Badanie fokusowe zostało umieszczone w programie spotkania Salonu Gigantów . We wskazanym przez orga-nizatorów spotkania momencie autorki przystąpiły do rozmowy z doktorantami . Rozpoczęto od zadawania pytań o charakterze ogólnym związanych z doświadczeniami doktorantów w korzystaniu z badanych syste-mów . W dalszej części badania zadawano bardziej szczegółowe pytania związane z wadami i zaletami po-szczególnych elementów rozproszonego systemu informacji o kierunkach studiów (Załącznik 2 . Kwestiona-riusz wywiadu fokusowego dla studentów i doktorantów) . Autorki zadawały pytania i notowały odpowiedzi doktorantów naprzemiennie, co miało pomóc w zdynamizowaniu dyskusji . Przebieg spotkania został udoku-mentowany w formie notatek . Autorki nie zdecydowały się na nagrywanie badań, obawiając się, że uczestnicy badania mogliby odczuwać skrępowanie utrudniające szczere prezentowanie opinii .

7.2.4. Wyniki

Przeprowadzone badania ujawniły, że dla doktorantów systemy takie jak USOS czy ERK nie stanowią źród-ła informacji uźród-łatwiającego podejmowanie decyzji co do dalszego kształcenia . Głównym źródłem informa-cji przy rekrutainforma-cji na studia doktoranckie były dla ówczesnych kandydatów strony macierzystych instytutów i wydziałów . Doktoranci prezentowali neutralny stosunek do systemu ERK, oceniając go jako przeciętnie przy-jazny i użyteczny . Respondenci wykazywali nieco większe zaufanie do systemu USOS niż studenci studiów I i II stopnia, zaznaczając jednak, że początkowe doświadczenia w korzystaniu z tego systemu były trudne . Obecną biegłość w obsłudze systemu zawdzięczają wykonywaniu wciąż tych samych czynności (sprawdzanie ocen, wypełnianie ankiet itp .), w przypadku wykonywania nowych lub niestandardowych operacji czują się jednak zdezorientowani . Doktoranci korzystnie ocenili katalog USOS umożliwiający wyszukiwanie informacji o pro-wadzących i studentach, zaznaczali jednak, że profile naukowców są zdecydowanie za mało rozbudowane . Doktoranci oczekiwaliby pełnej informacji o profilu zainteresowań, osiągnięciach i publikacjach pracowników naukowych, co pomogłyby im w dokonywaniu wyborów np . przedmiotów fakultatywnych czy seminariów . Respondenci pozytywnie oceniali system ankiet oraz możliwość zapoznawania się sylabusami przedmiotów . Doktoranci zwracali szczególną uwagę na potrzebę wykorzystywania systemu USOS w swojej pracy dydak-tycznej . Nie zgłaszali problemów w wykonywaniu podstawowych czynności, takich jak: wpisywanie ocen, wy-pełnianie protokołów czy sylabusów . Doktoranci zdecydowanie krytykowali system pocztowy, uważając go za najsłabszy element USOS . Zwracali uwagę na jego zawodność, opóźnienia w dostarczaniu wiadomości oraz małą pojemność skrzynki, która z jednej strony uniemożliwia doktorantom prowadzenie systematycznej ko-respondencji z wykładowcami, z drugiej – utrudnia przyjmowanie prac od studentów w trakcie realizowania ich własnej pracy dydaktycznej . Doktoranci krytycznie ocenili użyteczność i przyjazność Portalu UJ, określając organizację treści jako trudną i chaotyczną . Wobec trudności w wyszukiwaniu informacji w Portalu korzystają z wyszukiwarki Google, aby odnaleźć pożądane informacje . Doktoranci, podobnie jak studenci I i II stopnia, nie mieli świadomości istnienia elektronicznego Informatora o kierunkach kształcenia w UJ (Informatora ECTS) .

7.2.5. Wnioski

Doktoranci lepiej niż studenci radzą sobie z obsługą systemów informacyjno-wyszukiwawczych funkcjonu-jących na uczelni . Nie wynika to jednak z budowy systemów – ich przyjazności czy użyteczności, a z doświad-czania użytkowników, którzy przyzwyczaili się do wad systemów i nauczyli się wykonywania za jego pośred-nictwem rutynowych czynności .

7.2.6. Rekomendacje dla rozproszonego systemu informacji edukacyjnej UJ w oparciu o wyniki badań fokusowych doktorantów UJ

Z opinii doktorantów zebranych podczas sesji fokusowych wyłaniają się rekomendacje wprowadzenia nastę-pujących zmian w RSIoKK:

ʘ rozbudowanie profili naukowców w systemie USOS o informacje dotyczące dorobku, zainteresowań naukowych i osiągnięć badawczych, ułatwiające doktorantom dokonywanie wyboru przedmiotów fa-kultatywnych i seminariów;

ʘ poprawa wydajności systemu pocztowego, przede wszystkim zwiększenie pojemności skrzynek pocztowych;

ʘ opracowanie prostego (wzorowanego na wyszukiwarce Google) systemu ułatwiającego wyszukiwanie informacji w Portalu UJ – oferowana obecnie opcja „Szukaj” jest za mało wyeksponowana i nie speł-nia swojej funkcji .