na studiach wyższych i studiach podyplomowych
A: obszar kształcenia w zakresie sztuki
12. Warunki prowadzenia studiów
12.1. Minimum kadrowe i kwalifikacje nauczycieli akademickich
Jednym z podstawowych wymagań, aby podstawowa jednostka organizacyjna uczelni mogła prowadzić stu-dia pierwszego, drugiego stopnia lub jednolite stustu-dia magisterskie na określonym kierunku, poziomie i pro-filu, jest posiadanie przez nią odpowiedniego minimum kadrowego, czyli zatrudnianie odpowiedniej liczby nauczycieli akademickich posiadających wymagany tytuł lub stopień oraz dorobek naukowy lub doświadcze-nie zawodowe w dziedzinach związanych z kierunkiem studiów .
Warunki określania minimum kadrowego regulowane są w ustawie PSW oraz rozporządzeniu WPS . W naj-nowszych nowelizacjach tej ustawy i rozporządzenia z 2014 r . nastąpiły zmiany w zakresie minimum kadro-wego . Poniżej przedstawiono odpowiednie zapisy tych dokumentów dotyczące warunków formalnych oraz wymagań ilościowych tworzenia minimum kadrowego, a więc:
ʘ kto i kiedy może być zaliczony do minimum kadrowego;
ʘ jaka minimalna liczba nauczycieli akademickich jest wymagana na różnych kierunkach, poziomach i profilach studiów;
ʘ na co pozwala tzw . reguła podstawiania;
ʘ jakie są wymagane proporcje liczby nauczycieli akademickich zaliczanych do minimum kadrowego do liczby studentów .
12.1.1. Tworzenie minimum kadrowego
W ustawie PSW w art . 9 ust . 3 stwierdza się, że:
„Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego określi, w drodze rozporządzenia [tj . R_WPS]:
1) warunki, jakie muszą spełniać jednostki organizacyjne, aby prowadzić studia na określonym kierunku i poziomie kształcenia, a w szczególności:
a) liczbę nauczycieli akademickich posiadających tytuł naukowy lub stopień naukowy lub będących oso-bami, które nabyły uprawnienia równoważne z uprawnieniami doktora habilitowanego na podstawie art . 21a ustawy z dnia 14 marca 2003 r . o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, zaliczanych do minimum kadrowego,
b) proporcje liczby pracowników, o których mowa w lit . a, do liczby studentów na danym kierunku studiów” . Aktualnie został rozbudowany dotychczasowy art . 9a ust . 1 ustawy stanowiący, że:
„Podstawowa jednostka organizacyjna uczelni zalicza do minimum kadrowego tylko nauczyciela akade-mickiego zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie złożonego przez niego oświadczenia, o którym mowa w art . 112a” .
Obecnie przyjęto sformułowanie:
„Ust . 1 . Podstawowa jednostka organizacyjna uczelni zalicza do minimum kadrowego nauczyciela aka-demickiego zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie złożonego przez niego oświad-czenia, o którym mowa w art . 112a, z tym że nauczyciele akademiccy zaliczani do minimum kadrowego kie-runków studiów o profilu praktycznym na zasadach, o których mowa w ust . 2 i 3, posiadający doświadczenie zawodowe zdobyte poza uczelnią mogą być zatrudnieni w wymiarze nie mniejszym niż 25% pełnego wy-miaru czasu pracy” .
Dodano również sformułowanie:
„Ust . 1a . Podstawowe jednostki organizacyjne uczelni prowadzące wspólnie kierunek studiów interdy-scyplinarnych, o których mowa w art . 10a ust . 1, mogą utworzyć wspólne minimum kadrowe dla tego kie-runku studiów” .
Aby zostać zaliczonym do minimum kadrowego nauczyciel akademicki musi złożyć w jednostce organi-zacyjnej prowadzącej kierunek studiów oświadczenie upoważniające ją do zaliczenia go do minimum ka-drowego: jednego kierunku jednolitych studiów magisterskich albo jednego kierunku studiów pierwszego oraz drugiego stopnia albo jednego kierunku studiów tylko pierwszego stopnia albo jednego kierunku stu-diów tylko drugiego stopnia .
Nauczyciel akademicki posiadający odpowiednie kwalifikacje może zostać dodatkowo zaliczony do mi-nimum kadrowego tylko jednego kierunku studiów pierwszego stopnia .
Reguluje to art . 112a ust . 1–3 ustawy PSW, przy czym rozszerzony został ust . 3:
„1 . Nauczyciel akademicki składa w uczelni oświadczenie, w którym upoważnia wybraną podstawową jed-nostkę organizacyjną uczelni, a w uczelni nieposiadającej podstawowych jednostek organizacyjnych pro-wadzących co najmniej jeden kierunek studiów – uczelnię, do zaliczania go do minimum kadrowego jed-nego kierunku jednolitych studiów magisterskich albo jedjed-nego kierunku studiów pierwszego stopnia oraz drugiego stopnia albo jednego kierunku studiów tylko pierwszego stopnia albo jednego kierunku studiów tylko drugiego stopnia .
2 . Nauczyciel akademicki może dodatkowo złożyć w jednostce organizacyjnej tej samej uczelni albo w jed-nostce organizacyjnej innej uczelni co najwyżej jedno oświadczenie, upoważniające tę jednostkę do zalicze-nia go do minimum kadrowego jednego kierunku studiów pierwszego stopzalicze-nia .
3 . Oświadczenia, o których mowa w ust . 1 i 2, składa się przed rozpoczęciem roku akademickiego, nie póź-niej jednak niż do dnia 30 czerwca roku poprzedzającego rok akademicki, lub przed rozpoczęciem semestru w przypadku zmian w zatrudnieniu wpływających na minimum kadrowe” .
12.1.2. Liczba nauczycieli akademickich w minimum kadrowym
Minimalne liczby samodzielnych i niesamodzielnych nauczycieli akademickich niezbędnych do stworzenia minimum kadrowego dla studiów na określonym kierunku, poziomie i profilu określa rozporządzenie WPS . Zasady tworzenia minimum kadrowego zostały zmienione w najnowszym rozporządzeniu WPS .
Zwykle dla utworzenia minimum kadrowego potrzeba (przy czym należy pamiętać, że są liczne wyjątki):
ʘ dla studiów pierwszego stopnia – co najmniej 3 samodzielnych nauczycieli akademickich oraz co naj-mniej 6 nauczycieli akademickich posiadających stopień naukowy doktora (por . par . 14 ust . 1 R_WPS), ʘ dla studiów drugiego stopnia – co najmniej 6 samodzielnych nauczycieli akademickich oraz co naj-mniej 6 nauczycieli akademickich posiadających stopień naukowy doktora (por . par . 15 ust . 1 R_WPS), ʘ dla jednolitych studiów magisterskich (na określonych w rozporządzeniu kierunkach) – co najmniej
6 samodzielnych nauczycieli akademickich oraz co najmniej 8 nauczycieli akademickich posiadających stopień naukowy doktora (por . par . 16 ust . 1 R_WPS) .
Minimalne liczby nauczycieli akademickich, wraz z dopuszczalnymi wyjątkami, określają dokładniej par . 14–16 nowego rozporządzenia WPS . Dane te zostały przedstawione w poniższej tabeli .
Tab. 28. Minimalne liczby nauczycieli akademickich zaliczanych do minimum kadrowego
Studia I stopnia Studia II stopnia Jednolite studia magisterskie
Na ogół
3 samodzielnych + 6 doktorów (par. 14 ust. 1) 6 samodzielnych + 6 doktorów (par. 15 ust. 1) 6 samodzielnych + 8 doktorów Dla kierunków:
lekarskiego,
lekarsko-dentystycznego, analityka medyczna, farmacja,
weterynaria, prawo,
prawo kanoniczne, dla kierunków w zakresie:
psychologii, teologii.
(par . 16 ust . 1)
Szczególne przypadki 2 sam. + 4 dr.
(1 sam. + 2 dr. specjalizuje się w tym języku) W zakresie:
(2 sam. specjalizuje się w tym języku), W zakresie:
Dla jęz. obcych innych niż wym. w ust. 2 (2 w tym 1 sam. specjalizuje się w tym języku).
(par . 14 ust . 3)
4 sam. + 5 dr.
Dla jęz. obcych innych niż wym. w ust. 2 (1 sam. + 2 dr. specjalizuje się w tym języku).
(par . 15 ust . 3)
(min. 2 dr. specjalizuje się w j. mniejszości na-rodowych lub etnicznych).
(par . 14 ust . 5)
3 sam. + 5 dr.
W zakresie etnofilologii
(1 sam. + 3 dr. specjalizuje się w j. mniejszości narodowych lub etnicznych). 3 sam. + 4 dr. (+ dorobek praktyczny)
-Dla pielęgniarstwa i położnictwa.
(par . 14 ust . 7)
3 sam. + 6 dr
-Dla nawigacji, mechaniki i budowa maszyn na uczelniach morskich.
(par . 17 ust . 7) Źródło: Opracowano na podstawie [par. 14, 15, 16 R_WPS]
Do minimum kadrowego, w zakresie języków innych niż wymienione w ust . 2 [patrz tabela powyżej], w miejsce nauczyciela akademickiego posiadającego stopień naukowy doktora i specjalizującego się w zakre-sie języka obcego, który jest przedmiotem studiów, można zaliczyć nauczyciela akademickiego posiadające-go kwalifikacje drugieposiadające-go stopnia, dla któreposiadające-go język ten jest językiem ojczystym (por . par . 14 ust . 4 R_WPS) . 12.1.3. Reguła podstawiania
Ustawa PSW w artykule 9a dopuszcza możliwość odstąpienia od opisanych powyżej w podrozdziale 12 .1 za-sad określających niezbędne minimum kadrowe dla prowadzenia kierunku studiów .
Tzw . reguła podstawiania mówi, że dla wszystkich poziomów studiów o profilu praktycznym istnieje możliwość zaliczenia do minimum kadrowego:
ʘ 2 doktorów z doświadczeniem zawodowym zamiast 1 samodzielnego pracownika naukowego, lub ʘ 2 magistrów z doświadczeniem zawodowym w miejsce 1 doktora, przy czym liczba tych osób nie może
przekroczyć 50% liczby osób zaliczanych do minimum kadrowego w każdej z tych grup . Dokładniej ustawa PSW określa:
„Podstawowa jednostka organizacyjna uczelni prowadząca studia pierwszego lub drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie o profilu praktycznym może zaliczyć do minimum kadrowego, w miejsce na-uczyciela akademickiego posiadającego tytuł naukowy lub stopień naukowy doktora habilitowanego lub osoby, która nabyła uprawnienie równoważne z uprawnieniami doktora habilitowanego na podstawie art . 21a ustawy z dnia 14 marca 2003 r . o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, dwie osoby posiadające stopień naukowy doktora i znaczne doświadczenie zawodowe zdobyte poza uczelnią w dziedzinie związanej z kierunkiem studiów” (art . 9a ust . 2 PSW) .
„Podstawowa jednostka organizacyjna uczelni, o której mowa w ust . 2 [powyżej], może zaliczyć do mini-mum kadrowego, w miejsce nauczyciela akademickiego posiadającego stopień naukowy doktora, dwie oso-by posiadające tytuł zawodowy magistra i znaczne doświadczenie zawodowe zdooso-byte poza uczelnią w dzie-dzinie związanej z kierunkiem studiów” (art . 9a ust . 3 PSW) .
„Liczba osób, o których mowa w ust . 2 lub 3 [powyżej], nie może przekroczyć 50% liczby osób zalicza-nych do minimum kadrowego, określozalicza-nych w przepisach wydazalicza-nych na podstawie art . 9 ust . 3 pkt 1, w grupie
nauczycieli akademickich posiadających tytuł naukowy profesora lub stopień naukowy doktora wanego lub będących osobami, które nabyły uprawnienia równoważne z uprawnieniami doktora habilito-wanego na podstawie art . 21a ustawy z dnia 14 marca 2003 r . o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, a także 50% liczby osób zaliczonych do grupy nauczycieli akademickich posiadających stopień naukowy doktora” (art . 9a ust . 4 PSW) .
Ustawa nie uściśla co znaczy określenie „znaczne doświadczenie zawodowe” .
12.1.4. Warunki zatrudniania nauczycieli akademickich zaliczanych do minimum kadrowego
Aby podstawowa jednostka organizacyjna uczelni mogła zaliczyć nauczyciela akademickiego do minimum kadrowego określonego kierunku studiów, nie wystarczy złożenie przez niego oświadczenia oraz posiadanie odpowiedniego tytułu lub stopnia naukowego oraz specjalizacji i dorobku naukowego w danej dziedzinie czy doświadczenia zawodowego . Ustawa PSW i rozporządzenie WPS nakładają bowiem dodatkowe wymagania .
Ustawa PSW w art . 9a ust . 1 określa:
„Podstawowa jednostka organizacyjna uczelni zalicza do minimum kadrowego nauczyciela akademickiego zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie złożonego przez niego oświadczenia, o którym mowa w art . 112a, z tym że nauczyciele akademiccy zaliczani do minimum kadrowego kierunków studiów o profilu praktycznym na zasadach, o których mowa w ust . 2 i 3, posiadający doświadczenie zawodowe zdo-byte poza uczelnią mogą być zatrudnieni w wymiarze nie mniejszym niż 25% pełnego wymiaru czasu pracy” .
Dalsze wymagania w tym zakresie określa najnowsze rozporządzenie WPS .
„Nauczyciel akademicki może być zaliczony do minimum kadrowego, jeżeli został zatrudniony w uczelni nie później niż od początku semestru studiów” (par . 13 ust . 1 R_WPS) .
„Nauczyciel akademicki może być zaliczony do minimum kadrowego, jeżeli w danym roku akademickim prowadzi na danym kierunku studiów zajęcia dydaktyczne w wymiarze co najmniej:
1) 30 godzin zajęć dydaktycznych – w przypadku nauczyciela akademickiego posiadającego tytuł nauko-wy profesora lub stopień naukonauko-wy doktora habilitowanego lub będącego osobą, która nabyła uprawnienia równoważne z uprawnieniami doktora habilitowanego na podstawie art . 21a ustawy z dnia 14 marca 2003 r . o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz .U . Nr 65 poz . 595 z późn . zm .), zwanego dalej «samodzielnym nauczycielem akademickim»;
2) 60 godzin zajęć dydaktycznych – w przypadku nauczyciela akademickiego posiadającego stopień na-ukowy doktora lub kwalifikacje drugiego stopnia” (par . 13 ust . 2 R_WPS) .
„Nauczyciel akademicki może być zaliczony do minimum kadrowego określonego kierunku studiów o profilu ogólnoakademickim, jeżeli posiada zapewniający realizację programu studiów dorobek naukowy lub artystyczny w obszarze wiedzy, odpowiadającym obszarowi kształcenia, wskazanemu dla tego kierunku studiów, w zakresie jednej z dyscyplin naukowych lub artystycznych, do których odnoszą się efekty kształce-nia określone dla tego kierunku” (par . 12 ust . 1 R_WPS) .
„Nauczyciel akademicki może być zaliczony do minimum kadrowego określonego kierunku studiów o pro-filu praktycznym, jeżeli spełnia wymagania określone w ust . 1 [powyżej] lub posiada doświadczenie zawodo-we zdobyte poza uczelnią, związane z umiejętnościami wskazanymi w opisie efektów kształcenia dla tego kierunku” (par . 12 ust . 2 R_WPS) .
„Podstawowa jednostka organizacyjna uczelni, która rozpoczyna kształcenie na nowym kierunku stu-diów, jest obowiązana: […] 3) spełniać wymagania dotyczące minimum kadrowego w stopniu zapewniającym prowadzenie zajęć przewidzianych w planie studiów nie później niż od początku pierwszego roku studiów pierwszego cyklu kształcenia na tym kierunku, z tym że wymagania dotyczące minimum kadrowego mu-szą zostać spełnione w pełnym zakresie w przypadku:
a) studiów pierwszego i drugiego stopnia – od początku drugiego roku studiów pierwszego cyklu kształcenia,
b) jednolitych studiów magisterskich – od początku czwartego roku studiów pierwszego cyklu kształ-cenia” (par . 8 ust . 2 pkt c R_WPS) .
12.1.5. Proporcje liczby nauczycieli akademickich do liczby studentów
Rozporządzenie WPS w par . 17 określa proporcje liczby nauczycieli akademickich tworzących minimum ka-drowe do liczby studentów . W nowelizacji zmieniono nieco te proporcje w zakresie nauk społecznych i huma-nistycznych, zmniejszając liczbę studentów dla tych nauk z 160 do 120 . Obecnie rozporządzenie WPS stanowi:
„Proporcje liczby nauczycieli akademickich zaliczanych do minimum kadrowego do liczby studentów na danym kierunku studiów nie mogą być mniejsze niż:
1) 1:25 – dla kierunków studiów w obszarze sztuki;
2) 1:50 – dla kierunków studiów związanych z kształceniem w zakresie języków obcych;
3) 1:60 – dla kierunków studiów w obszarze nauk medycznych i nauk o zdrowiu oraz nauk o kulturze fi-zycznej, z wyjątkiem kierunków lekarskiego i lekarsko-dentystycznego, dla których proporcja ta nie może być mniejsza niż 1:40;
4) 1:60 – dla kierunków studiów w obszarze nauk technicznych;
5) 1:60 – dla kierunków studiów w obszarze nauk ścisłych;
6) 1:60 – dla kierunków studiów w obszarze nauk przyrodniczych;
7) 1:60 – dla kierunków studiów w obszarze nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych;
8) 1:120 – dla kierunków studiów w obszarze nauk społecznych;
9) 1:120 – dla kierunków studiów w obszarze nauk humanistycznych” (par . 17 ust . 1) .
Ponadto: „W przypadku kierunku studiów przyporządkowanego do więcej niż jednego obszaru kształ-cenia stosuje się proporcje, o których mowa w ust . 1, właściwe dla każdego obszaru kształkształ-cenia” (par . 17 ust . 2 R_WPS) .
12.1.6. Wykaz osób proponowanych do minimum kadrowego
Jednostka organizacyjna uczelni rozpoczynająca kształcenie na nowym kierunku studiów powinna posiadać wykaz osób zaproponowanych do minimum kadrowego dla danego kierunku, poziomu i profilu kształcenia wraz z dokumentacją zawierającą:
ʘ deklaracje poszczególnych osób dotyczące możliwości zaliczenia ich do minimum kadrowego, ʘ nr PESEL, a w przypadku braku numer dokumentu potwierdzającego tożsamość,
ʘ informacje o przewidywanym wymiarze czasu pracy oraz o terminie podjęcia zatrudnienia w uczelni, ʘ informacje o dorobku naukowym lub artystycznym wraz z wykazem publikacji lub, w przypadku
kie-runku studiów o profilu praktycznym, opis doświadczenia zawodowego zdobytego poza uczelnią, ʘ kopie dokumentów potwierdzających uzyskanie tytułu zawodowego, stopni naukowych i tytułu
na-ukowego, wraz z tłumaczeniem na język polski przez tłumacza przysięgłego – w przypadku dokumen-tu uzyskanego za granicą (por . par . 18 ust . 1 pkt 8 ppkt a oraz ust . 2 R_WPS) .
12.1.7. Kwalifikacje nauczycieli akademickich prowadzących zajęcia
Zajęcia związane z określoną dyscypliną naukową lub artystyczną są prowadzone przez nauczyciela akade-mickiego posiadającego dorobek naukowy lub artystyczny w zakresie tej dyscypliny .
Natomiast zajęcia związane z praktycznym przygotowaniem zawodowym, przewidziane w programie studiów dla kierunku o profilu praktycznym, są prowadzone:
1 . w warunkach właściwych dla danego zakresu działalności zawodowej;
2 . w sposób umożliwiający bezpośrednie wykonywanie określonych czynności praktycznych przez studentów;
3 . przez osoby, z których większość posiada doświadczenie zawodowe zdobyte poza uczelnią odpowia-dające zakresowi prowadzonych zajęć (zob . par . 5 ust . 1 R_WPS) .
Na etapie projektowania programu studiów powinno się przygotować wykazy z wymiarem zajęć dydak-tycznych planowanych dla poszczególnych nauczycieli akademickich, w tym informację o przydziale zajęć związanych z praktycznym przygotowaniem zawodowym w ramach profilu praktycznego oraz zajęć związa-nych z określoną dyscypliną naukową lub artystyczną (zob . par . 18 ust . 1 pkt 8 ppkt b R_WPS) .