nowoczesnymi narzędziami komunikacyjnymi
3. Badanie opinii dziennikarzy na temat prestiżu zawodu
Przekształcenia rynku medialnego bez wątpienia wpływają na postrzega-nie prestiżu zawodu dziennikarza. Podczas ogólnopolskiego badania środowi-skowego przeprowadzonego pod koniec 2015 roku z udziałem osób zawodowo związanych z prasą, radiem, telewizją, portalami internetowymi lub agencjami informacyjnymi14 ujawniono, że 79% ankietowanych uznało społeczną repu-tację zawodu za przeciętną. Tylko 13% ankietowanych dziennikarzy uważało prestiż swojego zawodu za wysoki, natomiast 7% twierdziło wręcz, że jest ni-ski. Aż 61% badanych pytanych o tendencję przekształceń odbioru renomy pro-fesji przekonanych było o spadku autorytetu (jedynie 5% wskazywało na jego wzrost). Uzyskane wyniki warto zestawić z opiniami o polskich dziennikarzach
14 Badanie własne autora przeprowadzone w grudnia 2015 roku podczas konferencji środo-wiskowej w Zabrzu z udziałem 60 dziennikarzy reprezentujących stacje telewizyjne (m.in. TVP 1, TVP 2, TVP Info, TVN, TVN 24, Polsat News, Superstację, oddziały regionalne TVP), ogólno-polskie stacje radiowe (m.in. Polskie Radio, RMF FM), dzienniki, tygodniki i miesięczniki (m.in.
„Fakt” i „Forbes”), a także Polską Agencję Prasową i portal Onet.pl.
zebranymi podczas badania przeprowadzonego wśród dziennikarzy z Ukrainy15. Aż 91% zagranicznych reporterów pytanych o ocenę prestiżu zawodu dzienni-karza w Polsce uważało, że jest on wysoki! Dla porównania wskazać należy na zdecydowanie mniejszy odsetek pozytywnych odpowiedzi na pytanie o prestiż zawodu na Ukrainie – tam jest on wysoki zdaniem tylko 33% ankietowanych dziennikarzy. Reputacja, jaką cieszyli się polscy dziennikarze w oczach reporte-rów zza wschodniej granicy, jest więc zdecydowanie lepsza niż wyniki autooceny prestiżu wśród samych zainteresowanych.
Dziennikarze z Ukrainy pytani o generalne tendencje w społecznym po-strzeganiu renomy profesji podzielali już jednak opinie polskich kolegów, gdyż 58% badanych udzieliło odpowiedzi wskazujących na spadek autorytetu zawodu.
Uczestnicząc w badaniu sektorowym rynku medialnego – podobnie jak polscy dziennikarze biorący udział w ogólnokrajowym badaniu branżowym – wyrażali przekonanie, że najwyższy prestiż przynosi praca w telewizji (80% odpowiedzi w grupie ukraińskiej wobec 70% w grupie polskiej). Radykalnie różnili się nato-miast w wyborze preferowanej przez środowisko pracowników środków maso-wego przekazu metody poprawy sytuacji zawodowej dziennikarzy, zdecydowanie częściej niż Polacy opowiadając się za wprowadzeniem ograniczeń w dostępie do zawodu. Odnotowano 58% poziomu aprobaty przez dziennikarzy z Ukrainy różnorodnych form korporacyjności profesji wobec jedynie 10% analogicznych odpowiedzi w grupie dziennikarzy polskich.
Analiza mechanizmów oddziaływania zjawiska konwergencji na media po-zwala stwierdzić, że rosnąca liczba pól eksploatacji materiałów dziennikarskich w praktyce często stwarza przewagę podaży udostępnianych treści nad moż-liwościami ich percepcji, co powoduje trudności w utrzymaniu rentowności przez wydawców zamierzających generować przychody dzięki dystrybucji płat-nych materiałów redakcyjpłat-nych w cyberprzestrzeni. To również jedna z przyczyn zbliżania się sfery przekazu wiadomości do obszaru rozrywki. W konsekwencji media – niegdyś opiniotwórcze – dziś tracą przynajmniej część ze swojego do-tychczasowego autorytetu. Proces ten znajduje odzwierciedlenie również w po-strzeganiu prestiżu swojego zawodu przez dziennikarzy, którzy w przeważającej większości – co dokumentują cytowane badania – nie uznają go za profesję cie-szącą się wysoką renomą w oczach odbiorców. Zmiany zachodzące na rynku mediów wpływają ponadto na formułowanie negatywnych prognoz na temat postrzegania prestiżu zawodu.
15 Badanie własne autora zrealizowane w Zabrzu we wrześniu 2016 roku podczas studyjnego pobytu w Polsce 12 dziennikarzy reprezentujących media z Ukrainy.
4. Podsumowanie
Zjawisko konwergencji w mediach stanowi ważny czynnik kształtujący wa-runki działalności środków masowego przekazu. Pozwala na zastosowanie inno-wacyjnych rozwiązań organizacyjnych i produktowych. Zapewnia dywersyfika-cję nośników służącą zwiększaniu społecznego zasięgu. Oddziałuje jednocześnie na charakter pracy dziennikarzy zarówno mediów lokalnych i regionalnych, jak też ogólnopolskich czy branżowych.
W projekcie badawczym poświęconym postrzeganiu konwergencji więk-szość studentów (ok. 86%) dostrzegała jej wpływ na zmianę specyfiki pracy redakcyjnej. Respondenci nie potrafili jednak precyzyjnie określić, czy w uję-ciu pracowniczym jest on pozytywny (np. tworząc nowe pola eksploatacji), czy też negatywny (np. absorbując więcej czasu na wykonywanie dodatkowych czynności).
Wobec konsekwencji przekształceń na rynku medialnym nie tylko wielkie koncerny wydawnicze, lecz także redakcje lokalne i regionalne poszukują opty-malnej formuły funkcjonowania. Studenci zauważali, że pracownicy mediów masowych w wyniku procesu konwergencji wykonują więcej zadań z wykorzy-staniem nowoczesnych narzędzi komunikacyjnych. Sami również preferowali kontakt z materiałami prasowymi dostępnymi w sieci komputerowej niż w for-mie tradycyjnej. Prawie wszyscy zarazem byli aktywnymi użytkownikami me-diów społecznościowych. Wskazuje to na przenoszenie się aktywności medialnej do cyberprzestrzeni. Wzrost zainteresowania publiczności medialnej nie prze‑
kładał się jednak w badanym okresie na uzyskiwanie przez nadawców oczeki-wanych dochodów ze sprzedaży internautom dostępu do zgromadzonych za-sobów. Rentowność zapewniały środki podmiotów zewnętrznych zlecających kampanie promocyjne, co z kolei było przyczyną niepokojących dla obiektywi-zmu i wiarygodności mediów relacji z reklamodawcami, wśród których część usiłowała wpływać na przekazy odredakcyjne. Kondycja mediów znalazła od-zwierciedlenie w sytuacji dziennikarzy, którzy w badaniach środowiskowych wskazywali na negatywną tendencję zmian w postrzeganiu społecznego prestiżu ich zawodu.
Bibliografia
Dziekan ‑Łanucha A.: Polscy wydawcy prasowi wobec kryzysu dzienników drukowanych. Opis strategii przetrwania. „Media, Kultura, Komunikacja Społeczna” 2014, nr 10/4.
Karatysz M.: W poszukiwaniu rzetelności. Między subiektywizmem a obiektywizmem dzienni‑
karskim. „Refleksje” 2014, nr 9.
Kępa ‑Mętrak J.: Samorządowcy czy dziennikarze? Komunikowanie w społeczności lokalnej. „Ze-szyty Prasoznawcze” 2012. T. 55, nr 3 (211).
Kopecka ‑Piech K.: Koncepcje konwergencji mediów. „Studia Medioznawcze” 2011, nr 3 (46).
Pismo podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Sebastia-na Chwałka do Adama BodSebastia-nara, rzecznika praw obywatelskich, z 2 czerwca 2016 roku o nr. BMP ‑0790 ‑3 ‑6/2016/EW.
Szymańska K.: Wykorzystanie real ‑time marketingu jako narzędzia budowania wizerunku firmy w Social Media. „Zarządzanie Mediami” 2015. T. 3, nr 4.
Tarasewicz ‑Gryt O.: Stare czy nowe? Retoryka nowych mediów. W: K. Pokorna ‑Ignatowicz, S. Jędrzejewski, J. Bierówka, red.: Nowe media a praktyki komunikacyjne. Kraków 2013.
Wystąpienie rzecznika praw obywatelskich Adama Bodnara do Marka Niechciała, prezesa Urzę-du Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 6 lipca 2016 roku, nr VII.564.8.2015.AJK.
Wystąpienie rzecznika praw obywatelskich Adama Bodnara do ministra spraw wewnętrznych i administracji Mariusza Błaszczaka z 9 maja 2016 roku o nr. VII.564.8.2015.AJK.
Wystąpienie rzecznika praw obywatelskich Adama Bodnara do Piotra Glińskiego, wiceprezesa Rady Ministrów i Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 6 lipca 2016 roku, nr VII.
564.8.2015.AJK.
Dariusz Krawczyk – doktor, wykładowca akademicki, członek Polskiego Towarzystwa Komuni-kacji Społecznej, naczelnik Wydziału Kontaktów Społecznych Urzędu Miejskiego w Zabrzu.