P r o p a g a n d o w ą sw ą d z ia ła ln o ść g łó w n ie w śró d m ło d zieży sz k ó ł śre d n ic h i w yższych ro z w ija Z w ią z e k za p o śre d n ic tw e m poszczeg ó ln y ch to w a rz y stw
(Verein)
w B azyleji, B ernie, G en ew ie, N e u e n b u rg u , W a a d t i Z urychu.II. P odstaw y prawne ochrony przyrody.
P o d s ta w y p ra w n e , n a k tó ry ch o p ie ra się o ch ro n a p rz y ro d y w S zw ajcarji, p o d a ł ju ż w p o p rz e d n ic h n u m e ra c h „O c h ro n y P rz y ro d y “ prof. dr. Jan G w a lb e rt P a w lik o w sk i (p. zeszyt 1, str. 7 2 — 76 i z. 6, str. 9 3 — 96). N ie b ę d ę te d y p o w ta rz a ł s p ra w o m ów ionych ju ż d a w n ie j w w y d a w n ic tw ie n in iejszem , p rzy p o m n ę tylko, że w y d a n y w ro k u 1911 p o w s z e c h n y s z w a j c a r s k i k o d e k s c y w i l n y , w p ro w a d z o n y do poszczególnych k a n to n ó w przez k a n to n a ln e u sta w y w y k o n aw cze, p o z o sta w ia ł a rty k u łem 702 do u re g u lo w a n ia k an to n o m i g m in o m m. in. s p ra w y o c h ro n y p rzy ro d y i sw ojszczyzny, w szcze
g ó ln o ści zaś w y d a w a n ie p rz e p isó w og ran iczający ch w ła s n o ś ć p ry w a tn ą w in teresie o c h ro n y p rzyrody.
N a tej p o d sta w ie p o szczeg ó ln e k a n to n a ln e R ady R ządzące w p ro w a d z iły o d p o w ie d n ie R o z p o r z ą d z e n i a o o c h r o n i e p o m n i k ó w p r z y r o d y i s w o j s z c z y z n y 1) (z a ró w n o p o jed y n czy ch p o m n ik ó w i zab y tk ó w , ja k i całych o b szaró w , rezer
w a tó w , b ą d ź o kolic w y b itn ie p ięk n y ch ). A by u łatw ić w ła d z o m g m in n y m p ra c ę o k oło o c h ro n y p rz y ro d y i ab y u je d n o sta jn ić p rzy tem p o s tę p o w a n ie tych w ła d z o d n o śn ie do p ry w a tn y c h p o sia d a c z y z a b y tk ó w , w y d a ły k a n to n a ln e R ady R ządzące o d p o w ie d n i w zó r ro z p o rz ą d ze n ia g m in n e g o z o b jaśn ien iam i. W z ó r ten nosi n a z w ę N o r m a l j a d o R o z p o r z ą d z e n i a o o c h r o n i e p r z y r o d y i s w o j s z c z y z n y d l a k a n t o n u . . . Z a ró w n o w zó r ja k i o b ja śn ie n ia do n ieg o o p ra c o w u ją k a n to n a ln e K om isje O ch ro n y P rz y ro d y (p. w.).
9 Np. w kantonie Zurych: Rozporządzenie z 9 m aja 1912 r. (Verordnung über N atur- u. Hei
m atschutz vom 9. M ai 1912.), p. „Ochrona Przyrody“ z. 6, str. 93.
7 0 O ch ro n a p rzyrody za g ra n ic ą
N iezależn ie o d teg o w y d a ją b e z p o śre d n io k a n to n a ln e R ady R ządzące „ R o z p o r z ą d z e n i a “ dotyczące różnych sp ra w o ch ro n y p rzy ro d y (por. „ O c h ro n a P rz y ro d y “ z. 6, str. 96), o g ła sz a n e w d zien n ik ach (np. n a w io sn ę ro z p o rz ą d ze n ie o o c h ro n ie roślin k o tk o w y ch ). W p o szczeg ó ln y ch u sta w a c h , np. leśnej, ło w ieck iej, ry b ack iej, istn ie ją p a rag rafy , alb o d o tyczące w p ro st o ch ro n y p rzy ro d y , alb o p o z o sta ją c e z n ią w b e z p o śre d n im zw iązku.
U s t a w a l e ś n a
(Eidgenössisches Forstgesetz vom
77.October 1902).
§ 3. W y ró ż n ia lasy o c h ro n n e i n ie o c h ro n n e ;
§ 4. ...decyzja co do p o d ziału lasó w n a o c h ro n n e i n ie o c h ro n n e n ależy do k a n to nów , w y m a g a je d n a k z a tw ie rd z en ia R ady Z w iązk o w ej
(Bundesrat)-,
§ 18. i § 27. z a b ra n ia ją w lasach p u b liczn y ch i p ry w a tn y c h z rę b ó w czystych w la
sach o ch ro n n y ch ;
§ 21. i § 27. ...przew idują, że se rw itu ty w lasach p u b liczn y ch i p ry w a tn y c h , sp rzeczn e z ra c jo n a ln ą g o s p o d a rk ą leśną, m ają by ć z lik w id o w a n e , w razie p o trzeb y n a d ro d ze w y w łaszczen ia;
§ 24. i § 27. ...zastrzegają, że u ż y tk o w a n ie p o b o czn e (w y p as, g ra b ie n ie śció łk i) m a by ć w lasach p u b liczn y ch i p ry w a tn y c h b ą d ź z ak azan e w z u p ełn o ści, b ą d ź u p ra w ia n e w b a rd z o o g ran iczo n ej m ierze.
R o z p o r z ą d z e n i e Z w i ą z k o w e o p a ń s t w o w y c h ł o w i e c k i c h o b s z a r a c h o c h r o n n y c h i r e z e r w a t a c h
(Verordnung des Bundesrates Uber die eidge*
nössischen Jagdbannbezirke und Wildasyle vom 10. August 1926)
z a w ie ra sz e re g a rty k u łó w p o zo stający ch w ścisłym zw iązk u z U sta w ą Z w ią z k o w ą Ł o w ie c k ą z 10 VI. 1925. (p. w.).§ 1. ...w ybiera i o zn acza g ran ice istn iejący ch p a ń stw o w y c h o b sz a ró w ło w ieck ich o c h ro n n y ch i re z e rw ató w (p. rozdz. IV);
§ 2. ...na o b sz a ra c h o ch ro n n y ch za b ro n io n e je st p o lo w a n ie , p ło szen ie, b ą d ź w y w a b ian ie z w ierzy n y z g ra n ic re zerw ató w . Z a b ro n io n e je st n o szen ie b ro n i n a o b szarze re z e rw ató w ;
§ 6. ...strażnicy re z e rw a tó w są u p ra w n ie n i do n o sz e n ia b ro n i n a o b szarze rezerw ató w . U s t a w a Z w i ą z k o w a Ł o w i e c k a
(Bundesgesetz über Jagd- u. Vogelschutz vom 10. Juni 1925)
z a w ie ra m. in. n a stę p u ją c e p arag rafy , d o ty czące o c h ro n y p rzy ro d y :§ 15. i 16. ...nakazuje z a k ła d a n ie w k a n to n a c h g ó rsk ic h ścisły ch lub częściow ych o b sz a ró w o ch ro n n y ch
(Bannbezirke und Wildasyle)-,
§ 17. ...otw arcie p o n o w n e p o lo w a n ia w o b sz a ra c h o c h ro n n y ch i re z e rw ata c h m oże n astąp ić, g d y k a n to n y d a d z ą p e w n o ść, że n a d m ie rn y o d strz a ł zw ierzy n y nie b ęd zie s to so w a n y ;
§ 20. ...państw o p o k ry w a p o ło w ę k o sztó w zw iązan y ch z o c h ro n ą zw ierzy n y w re z e rw a ta ch ;
§ 23. ...zaw iera p rzep isy p rzeciw b e z p a ń sk im psom i k o to m ;
§ 24. ...zabrania p tak ó w , w y m ie n io n y c h w u sta w ie ja k o c h ro n io n y ch , ła p a ć , z a b i
jać, w y b ie ra ć im z g n ia z d ja ja lu b m łode, h a n d lo w a ć n iem i lu b ich p ió rk a m i;
§ 25. ...chroni o rła p rz e d n ie g o ;
§ 26. ...n ak ład a n a w ła d z e szk o ln e o b o w ią z e k z a z n a jam ia n ia m ło d zieży z p tak am i c h ro n io n em i i z p o ży tk iem jaki p rzynoszą, ja k o też o b o w ią z e k czy n n eg o u p ra w ia n ia w sz k o łach o ch ro n y p ta k ó w ;
O chrona p rzy ro d y zag ran icą 71
§ 29. ...zezw ala w ład zo m k a n to n a ln y m na w y d a w a n ie sp ecjaln y ch zarządzeń o chronnych.
P rócz p o w y ższy ch u sta w zw iązk o w y ch , m ających c h a ra k te r u sta w ram o w y ch , w y d a ją p o szczeg ó ln e k a n to n y u sta w y k a n to n a ln e ło w ieck ie. N a p rzy k ład :
Z u r y c h s k a U s t a w a Ł o w i e c k a
(Zürcherisches Gesetz über Jagd- u. Vogel
schutz)
p rz e w id u je b ą d ź z a b ra n ia m. in.:§ 26. ...w razie n ad zw y czaj w ielk ieg o u b y tk u zw ierzyny, m oże R a d a K a n to n aln a p o lo w an ie zam k n ąć, skrócić lu b w y łączy ć p e w n e g a tu n k i;
§ 27. ...zab ran ia z a b ija n ia kozic, jeży, łasic, g łu szcó w , cietrzew i;
§ 28. ...zabrania ło w ó w przy p o m o cy trucizn, sa m o p a łó w , paści, pętli i t. p.;
§ 29. ...zabrania za b ija n ia oraz ch w y tan ia p ta k ó w ch ro n io n y ch i h a n d lo w a n ia niem i (b ą d ź ich p ió rk a m i);
§ 30. ...zabrania ła p a n ia p ta k ó w (ch ro n io n y ch i n ie c h ro n io n y ch ) w siatki, pętle, ła p k i, n a lep i t. p.;
§ 31. ...zabijanie p ta k ó w ch ro n io n y ch d la celów n a u k o w y c h m oże być d o k o n y w a n e je d y n ie za zezw o len iem R ady K an to n aln ej;
§ 32. ...n ak ład a n a g m in y o b o w iązek z a k ła d a n ia b ą d ź c h ro n ien ia zarośli, sitow ia, u m ieszczan ia sztu czn y ch g n iazd i p o p ie ra n ia d ziałaln o ści to w a rz y stw o c h ro n y p tak ó w . W y c h o w a w c o m m łodzieży p rz y p o m in a o b o w ią z e k z a p o z n a w a n ia jej z p tak am i p o ży - tecznem i i w p a ja n ia za sa d ich o ch ro n y ;
§ 33. ...Rada K a n to n a ln a m oże za zg o d ą g m in w y zn aczać o b sz a ry o c h ro n n e i re
zerw aty.
R o z p o r z ą d z e n i e D y r e k c j i S k a r b u
(Bekanntmachung der Finanzdirektion betreffend die geschützten Vögel vom 13. Jun i 1913)
z a w ie ra w y k az ch ro n io n y ch p tak ó w .U s t a w a r y b a c k a
(Bundesgesetz über Fischerei vom 1888)
z a w ie ra n a stę p u ją c e p a ra g ra fy o ch a ra k te rz e o c h ra n ia rsk im :§ 2. ...niedozw olone są stałe z a sta w y i sieci n a rzekach, szersze niż p o ło w a rzeki, przy zw y k ły m stan ie w o d y (licząc p ro sto p a d le do b rz e g ó w );
§ 3. ...zabrania ło w ie n ia w n ajb liższem są sie d z tw ie u jścia rzek do jezio r;
§ 4. ...przew iduje w ie lk o ść o ka w sieciach : n a ło so sia 6 c m D, n a in n e ry b y 3 c m D;
§ 5. ...zabrania u ż y w a n ia do p o ło w u śro d k ó w w y b u ch o w y ch , ja k o też sp rzed aży ryb tym sp o so b e m z ło w io n y ch ;
§ 6. ...zabrania u ż y w a n ia do p o ło w u ościeni, h a rp u n ó w , b ro n i p a ln e j; z a b ra n ia p rz e k ła d a n ia k o ry ta rzecznego, d la celó w ry b a c k ic h ;
§ 21. ...zaw iera zak az zan ieczy szczan ia w ó d o d p a d k a m i i o d p ły w a m i;
Z ato z g o ła n ie o c h ro n ia rsk i c h a ra k te r m a
§ 22. k tó ry n a k a z u je szczeg ó ln ie in ten sy w n e i b e z w z g lę d n e tę p ie n ie sz k o d n ik ó w ry b n y ch (w y d ry , czaple i t. p.).
W r. 1925 w y d a ła R ad a Z w ią z k o w a d o d a tk o w e ro z p o rz ą d ze n ie do § 21 pow yższej u staw y w sp ra w ie zan ieczy szczan ia w ód.
P ró cz po w y ższy ch u sta w zw iązk o w y ch istn ie ją k a n to n a ln e p ra w a i ro zp o rz ą d ze n ia ry b ack ie, z a w ierające a rty k u ły tyczące się o c h ro n y ryb, zw a lc z an ia zanieczyszczeń w ód, d ozoru, z a k ła d a n ia azy ló w ry b n y ch i t. p. — R y b o łó w stw o w rzek ach i je z io ra c h gran icz
nych je st u re g u lo w a n e o so b n em i u m o w am i z p a ń stw a m i sąsied n iem i.
7 2 O ch ro n a p rzy ro d y zag ran icą
III. Park Narodowy.
L iteratu ra o szw a jc a rsk im P a rk u N aro d o w y m w D olnym E n g a d in ie je s t i obfita i ła tw o d o stęp n a. P ra g n ą c y c h przeto zazn ajo m ić się d o k ła d n ie , czyto z h isto rją p o w s ta n ia P a rk u , czy z je g o p rz y ro d ą i p racam i, w y k o n a n e m i n a je g o o b szarze, o d sy łam do p a ru n a stę p u ją c y c h , n ajw a ż n ie jsz y ch dzieł, n ied ro g ich , często b a rd zo p ięk n ie w y d an y ch , w k tó ry ch p o d a n a je st też w y c z e rp u ją co ca ła literatu ra.