Dzia³alnoæ organów strasburskich w zakresie ochrony praw dzieci i tworzenia standardów realizacji ich najlepszego interesu jest bardzo szero-ka. Wprawdzie, jak ju¿ wspomniano, sama EKPC nie odwo³uje siê do pojêcia
najlepszy interes dziecka, to jednak szeroko stosowana interpretacja art. 8 pozwala na objêcie rozwa¿aniami zarówno interesów dzieci, jak i zakresu tych interesów w stosunku do praw ojców. Analizuj¹c szczegó³owe zagadnie-nia dotycz¹ce praw ojca, nale¿a³oby rozpocz¹æ od samego Prawa do prokre-acji. Prawo to oznacza mo¿liwoæ decydowania o fakcie zostania b¹d te¿
niezostania ojcem. Zgodnie z orzecznictwem ETPC zagadnienie to objête jest ochron¹ w ramach prawa do prywatnoci26. Tym samym w wiêkszoci przy-padków decyzja o zostaniu ojcem nie powinna podlegaæ ingerencji pañstwa.
Ingerencja taka mo¿liwa by³aby jedynie w przypadku uzasadnienia tego naruszeniem innego z praw chronionych na gruncie Konwencji. W sprawie Evans przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, w której rozstrzygniêcie mia³o
23 Dyrektywa Rady 2003/9/WE z dnia 27.1.2003 r. ustanawiaj¹ca minimalne normy dotycz¹ce przyjmowania osób ubiegaj¹cych siê o azyl (2003/9/WE), Dz.Urz. UE. L 2003, Nr 31, s. 18.
24 Dyrektywa Rady 2005/85/WE z dnia 1.12.2005 r. w sprawie ustanowienia minimal-nych norm dotycz¹cych procedur nadawania i cofania statusu uchodcy w Pañstwach Cz³onkowskich, Dz.Urz.UE. L 326/13.
25 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE z dnia 16.12.2008 r.
w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez pañstwa cz³onkowskie w odnie-sieniu do powrotów nielegalnie przebywaj¹cych obywateli pañstw trzecich, Dz.Urz. UE.
L 348/98.
26 Wyrok ETPC w sprawie Evans przeciwko Zjednoczonemu Królestwu z dnia 10.7.2007 r., nr skargi 6339/05.
dotyczyæ losów zarodków po rozpadzie zwi¹zku dawców materia³u genetycz-nego, Trybuna³ stan¹³ przed koniecznoci¹ odpowiedzi na pytania, czy i na ile decyzja o zostaniu ojcem jest chroniona przez przepisy Konwencji. Korzy-staj¹c z szerokiego zakresu oraz z mo¿liwoci zastosowania szerokiego mar-ginesu oceny27 uzna³, ¿e istnieje powa¿ny i niemo¿liwy do rozwi¹zania dyle-mat polegaj¹cy na tym, ¿e jeli wnioskodawczyni zostanie uznana za uprawnion¹ do korzystania z zarodków, jej by³y partner bêdzie musia³ zostaæ ojcem, natomiast jeli prawo do zadecydowania o losie zarodków zostanie przyznane partnerowi wnioskodawczyni zostanie pozbawiona mo¿liwoci zo-stania genetycznym rodzicem28. Kontynuuj¹c swoje rozwa¿ania Trybuna³ podda³ analizie zagadnienie zakresu ochrony ¿ycia prywatnego, jak równie¿
regulacje systemu krajowego. W szczególnoci zwróci³ uwagê na fakt, ¿e przyjête podczas zabiegu pozyskiwania zarodków procedury by³y jasne i przejrzyste i w ten sposób równie¿ zosta³y zakomunikowane skar¿¹cej29, Zatem mia³a ona wiadomoæ (decyduj¹c siê na uzyskanie zarodków, nie samych komórek jajowych), ¿e jakikolwiek sprzeciw drugiej strony mo¿e skutkowaæ brakiem mo¿liwoci wykorzystania zarodków. W konsekwencji Trybuna³ stwierdzi³, ¿e wobec braku europejskiego konsensusu w tej kwestii nie uwa¿a, ¿e prawu skar¿¹cej do poszanowania decyzji zostania rodzicem w sensie genetycznym nale¿y przyznaæ wiêksz¹ wagê ni¿ prawu jej by³ego partnera do poszanowania jego decyzji o nieposiadaniu genetycznie zwi¹za-nego z nim dzieck a30. W sprawie tej interesuj¹co móg³by wygl¹daæ w¹tek interesu dziecka w przypadku, gdyby system prawny, w ramach którego przechowywane by³y zarodki, przewidywa³ ich ochronê prawn¹ z uwagi na maj¹ce narodziæ siê z nich dzieci. ETPC jednak w swoich orzeczeniach wy-ranie podkrela, ¿e kwestia momentu rozpoczêcia siê ¿ycia ludzkiego jest spraw¹, której regulacje znajduj¹ siê w obszarze marginesu oceny31 posiada-nego przez pañstwasygnatariuszy i której nie podejmuje siê oceniaæ32.
Z punktu widzenia decyzji o ojcostwie uwagê zwraca równie¿ sytuacja, w której mê¿czyzna wyra¿a wolê zostanie ojcem, a w³adze pañstwowe stoj¹ na stanowisku, ¿e koncepcja the best interests of the child wymaga ogranicze-nia praw prokreacyjnych. Z problemem tego rodzaju zetkn¹³ siê ETPC
27 L. Garlicki, Prawo do poszanowania ¿ycia prywatnego i rodzinnego, w: Konwencja o Ochronie Praw Cz³owieka i Podstawowych Wolnoci Komentarz do artyku³ów 118 Tom I red. L. Garlicki, C.H. BECK, Warszawa 2010, s. 485 i nast., tak¿e M. Grzymkowska, Stan-dardy bioetyczne w prawie europejskim, Warszawa 2009, s. 184185.
28 Evans przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, § 73.
29 Evans przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, § 72.
30 Evans przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, § 90.
31 Wyrok ETPC w sprawie Vo przeciwko Francji z dnia 8.7.2004, nr sprawy 53924/00, § 77, 82, tak¿e J. Kondratiewa-Bryzik, Pocz¹tek prawnej ochrony ¿ycia ludzkiego w wietle standardów miêdzynarodowych, Warszawa 2009, s. 135 i nast.
32 Wyrok ETPC w sprawie A, B i C przeciwko Irlandii z dnia 16.12.2010, nr sprawy 25579/05, § 175, 185.
w sprawie Dickson przeciwko Zjednoczonemu Królestwu33. Skar¿¹cy, odbywa-j¹cy karê do¿ywotniego pozbawienia wolnoci, zakwestionowa³ odmowê do-stêpu do metod sztucznej prokreacji i mo¿liwoci posiadania dziecka. Zgod-nie z przyjêt¹ interpretacj¹ Trybuna³u samo pozbawieZgod-nie wolnoci Zgod-nie mo¿e wp³ywaæ na ograniczenie praw zagwarantowanych przez Konwencjê34. Tym samym zarzut niedopuszczenia do sztucznej inseminacji zosta³ uznany za dopuszczalny. W pierwszym wyroku Trybuna³ nie dopatrzy³ siê jednak naru-szenia art. 8 wskazuj¹c na to, i¿ niebezpieczeñstwo wychowywania siê dziec-ka w niepe³nej rodzinie przewa¿a nad chêci¹ posiadania potomstwa35. Uza-sadnienie to spotka³o siê z opiniami odrêbnymi trzech sêdziów, którzy pokrelili koniecznoæ rewizji wyroku przez Wielk¹ Izb¹ z uwagi na funda-mentalne znaczenie prawa do prokreacji. Wydaj¹c swoje rozstrzygniecie Wielka Izba s³usznie podkreli³a, ¿e taka interpretacja najlepszego interesu dziecka jest zwodnicza, z uwagi na powstaj¹cy paradoks, wedle którego naj-lepszym dzia³aniem w celu ochrony interesu dziecka by³oby zadbanie o to, aby ono siê nigdy nie urodzi³o36. Orzeczenie to stanowiæ powinno przestrogê interpretacyjn¹ i granicê dla wykorzystania koncepcji najlepszego interesu dziecka, którego nie mo¿na traktowaæ jako wytycznej bezwzglêdnej,
przewa-¿aj¹cej nawet nad sam¹ mo¿liwoci¹ urodzenia siê dziecka.
Innym problemem prawnym w zakresie relacji miêdzy ojcem a dziec-kiem jest ochrona prawa do zostania ojcem (jako prawa chronionego na gruncie art. 8 EKPC) w sytuacji, gdy kobieta decyduje siê na dokonanie zabiegu aborcji. Zadnienie to by³o przedmiotem rozwa¿añ Komisji podczas rozstrzygania skargi mê¿czyzny, którego ¿ona zdecydowa³a siê poddaæ zabie-gowi aborcji z uwagi na kwestie zawodne37. Komisja dokonuj¹c rozstrzygniê-cia musia³a odnieæ siê do samej dopuszczalnoci skargi i mo¿liwoci uznania mê¿czyzny za ofiarê. Analizuj¹c ten drugi aspekt, uzna³a, ¿e mo¿na stwier-dziæ, i¿ interes prawny mê¿czyzny by³ cile zwi¹zany z decyzj¹ jego ¿ony o przerwaniu ci¹¿y, tym samym jest mo¿liwe, by by³ on uznany za ofiarê z punktu widzenia art. 25 Konwencji. Odnosz¹c siê ju¿ bezporednio do naru-szenia art. 8 Komisja stwierdzi³a, ¿e w przypadku konfliktu zakresów stoso-wania art. 8 nale¿y daæ priorytet prawu kobiety jako bardziej bezporednio zainteresowanej ci¹¿¹ i jej kontynuowaniem lub zakoñczeniem, przy jednocze-snym uznaniu braku koniecznoci szerokiej interpretacji interesów ojca38. Tym
33 Wyrok ETPC w sprawie Dickson przeciwko Zjednoczonemu Królestwu z dnia 18.4.2006 r., nr sprawy 44362/04.
34 Wyrok ETPC w sprawie Hirst przeciwko Zjednoczonemu Królestwu (nr 2) z dnia 6.10.2005 r., nr sprawy 74025/01, § 69, Wyrok ETPC w sprawie Ploski przeciwko Polsce z dnia 12.11.2002 r., nr sprawy 26761/95.
35 Dickson przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, § 38.
36 Dickson przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, § 54.
37 Decyzja Komisji w sprawie W.P. przeciwko Zjednoczonemu Królestwu z dnia 13.5.1980, nr sprawy 8416/78.
38 Decyzja Komisji w sprawie W.P. przeciwko Zjednoczonemu Królestwu pkt. 27.
samym nie dopatrzy³a siê naruszenia ¿adnego z wnoszonych zarzutów i uzna³a skargê za niedopuszczaln¹. Zastanawiaj¹cym jest, czy tak jedno-znaczny os¹d móg³by zostaæ wydany w przypadku, gdyby nie istnia³o zwi¹za-ne z ci¹¿¹ zagro¿enie dla zdrowia kobiety. Teoretycznie mo¿na by te¿ pokusiæ siê o rozwa¿ania dotycz¹ce potencjalnego podniesienia zarzutu naruszenia najlepszego interesu dziecka poprzez zapytanie, czy w najlepszym interesie dziecka jest siê urodziæ. Nawi¹zuj¹c do omawianej wczeniej sprawy Dickson mo¿na by uznaæ, ¿e tak. Nie mo¿na jednak utraciæ perspektywy dopuszczaj¹-cej korzystanie z praw gwarantowanych przez akty miêdzynarodowe dopiero podmiotom rozpoznawanym jako podlagaj¹ce ochronie na gruncie Konwen-cji. Pomimo wspomnianych orzeczeñ, odnosz¹cych siê do granic pocz¹tko-wych ¿ycia ludzkiego, ETPC nie zdecydowa³ siê jednoznacznie wskazaæ, i¿
prawo do urodzenia siê przez dziecko jest chronione na gruncie Konwencji.
Na styku interesów dziecka i praw ojca pozostaje tak¿e problematyka prawa do to¿samoci, czy te¿ prawa do poznania ojca (z perspektywy dziec-ka) i prawa do bycia uznanym jako ojciec. Z jednej strony mamy do czynie-nia z gwarantowanym przez Konwencjê o prawach dziecka prawem do po-znania swoich rodziców, z drugiej z prawem do bycia uznanym w³anie jako rodzic. Tego typu problematyka ma najczêciej miejsce w przypadku urodze-nia siê dziecka poza ma³¿eñstwem, i to zarówno w przypadku, gdy matka nie pozostaje w zwi¹zku ma³¿eñskim jak i w przypadku, gdy pozostaje w zwi¹z-ku ma³¿eñskim, jednak jest prawdopodobne, ¿e dziecko nie pochodzi od jej mê¿a. ETPC rozstrzygaj¹c sprawê Schneider39 uzna³, ¿e w zakresie ustala-nia ojcostwa tych w³anie dzieci wystêpuj¹ w pañstwach, które s¹ stronami Konwencji, bardzo du¿e rozbie¿noci. Doszed³ równie¿ do wniosku, ¿e nie mo¿na uznaæ, aby art. 8 chroni³ bezwzglêdnie prawo do poznania swoich korzeni biologicznych40. Jednak¿e, w tym konkretnym przypadku skar¿¹cy
poza podniesieniem naruszenia art. 8 w kontekcie swojej osoby, i maj¹cej miejsce odmowie dostêpu do syna oraz informacji o jego sytuacji osobistej
podniós³ równie¿ brak zbadania przez s¹dy krajowe, czy ów dostêp by³ w najlepszym interesie dziecka. Zdaniem ETPC, który przeprowadzi³ analizê porównawcz¹ europejskich rozwi¹zañ prawnych, nale¿ycie chronione prawo ojców biologicznych do kontaktów z dzieæmi jest w ich najlepszym interesie41 i nawet jeli niemieckie przepisy co do zasady przyznaj¹ pierwszeñstwo dobru istniej¹cej rodziny, konieczne jest z uwagi w³anie na najlepszy interes dziecka dokonywaæ rozstrzygniêæ w kontekcie okolicznoci danej sprawy42.
39 Wyrok ETPC w sprawie Schneider przeciwko Niemcom z dnia 15.10.2011 r., nr skar-gi 17080/07.
40 Wyrok ETPC w sprawie Odievre przeciwko Francji z dnia 12.2.2003 r., nr skargi,
§ 45 i 49.
41 Ibidem, § 71, a tak ¿e wyrok ETPC w sprawie Anayo przeciwko Niemcom z dnia 21.3.2011 r., nr sprawy 20578/07, § 69 i 71.
42 Anayo przeciwko Niemcom, § 75.
Podobnie ETPC wypowiedzia³ siê w sprawie Ró¿añski przeciwko Polsce
tam równie¿ zauwa¿a³ brak nale¿ytego uwzglêdnienia interesów ojca43 przy ustalaniu ojcostwa dziecka pozama³¿eñskiego. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e sze-rokie pojmowanie art. 8 pozwala równie¿ na objêcie jego ochron¹ przysz³ych relacji, jakie mog¹ wytworzyæ siê miêdzy dzieckiem a jego naturalnym oj-cem44. Uznaj¹c naruszenie Konwencji nie przeprowadzi³ jednak rozwa¿añ dotycz¹cych the best interests of the child, pomimo ¿e na poziomie krajowym taki zarzut ze strony skar¿¹cego siê pojawia³. Uwzglêdnienie równie¿ intere-sów dziecka wzmocni³oby uzasadnienie orzeczenia. S³usznoæ tej tezy po-twierdza równie¿ fakt, i¿ polski TK, który bada³ zgodnoæ z Konstytucj¹ niemo¿noci wytoczenia powództwa przez mê¿czyznê, równie¿ doszed³ do wniosku, ¿e regulacja taka narusza ochronê praw dziecka45.
Prawa dziecka i prawa ojca ³¹cz¹ siê równie¿ w sytuacji, gdy pojawia siê problem utrzymania ojcostwa mê¿czyzny, od którego biologicznie dziecko nie pochodzi. W takim stanie faktycznym konieczne staje siê rozpatrzenie zasad-noci zaprzeczania ojcostwa czy te¿ odmowa wszczêcia takiego postêpowania.
ETPC wielokrotnie odnosi³ siê do sytuacji zwi¹zanych z zaprzeczeniem ojco-stwa, np. w sprawie A.L. przeciwko Polsce46, w której to skar¿¹cy zarzuca³ naruszenie prawa do prywatnoci poprzez odmowê wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Trudnoæ w takiej sytuacji odnosi siê do dwóch aspektów. Po pierwsze, do koniecznoci rozwa¿enia, czy i na ile stan faktycz-ny powinien mieæ pierwszeñstwo przed stanem prawfaktycz-nym, czyli czy wszelki-mi si³awszelki-mi nale¿y d¹¿yæ do ustalenia, kto faktycznie jest biologicznym ojcem;
po drugie, czy stan prawny mo¿e dominowaæ nad stanem faktycznym, czyli czy w interesie dziecka jest byæ uznawanym za dziecko mê¿czyzny, który z biologicznego punktu widzenia nie jest jego ojcem. W ¿adnej z tych dwóch sytuacji nie bêdzie mo¿na jednak udzieliæ jednoznacznej odpowiedzi, co de-terminuje koniecznoæ bardzo dok³adnego zbadania okolicznoci ka¿dej sytu-acji, która podlega ocenie organów s¹dowych. Szczególnym elementem, który zdaniem Trybuna³u przes¹dzi³ o poprawnoci przeprowadzonego postêpowa-nia, by³o kompleksowe zbadanie przeciwstawnych interesów skar¿¹cego i uznanego przez niego dziecka, w tym wiadomoæ stanu faktycznego przez
43 Wyrok ETPC w sprawie Ró¿añski przeciwko Polsce z dnia 18.5.2006, nr skargi 55339/00, § 79.
44 Decyzja o dopuszczalnoci w sprawie Nylund przeciwko Finlandii, z dnia 29.6.1999 r., nr sprawy 27110/95, w tym duchu równie¿ wyrok ETPC w sprawie Petkov przeciwko Bu³-garii z dnia 15.7.2014, nr sprawy 2641/06, § 53 oraz wyrok ETPC w sprawie Rasmussen p. Danii z dnia 28.11.1984 r., nr sprawy 8777/79, § 41 jeli chodzi o kwestie ograniczania dopuszczalnoci zainicjowania sprawy terminami.
45 Wyrok TK z 28.4.2003 r, K 18/02, na ten temat tak¿e: I.C. Kamiñski, R. Kownacki, K. Wierczyñska, Wykonywania orzeczeñ Europejskiego Trybuna³u Praw Cz³owieka w pol-skim systemie prawnym, w: Zagadnienie efektywnoci orzeczeñ s¹dów miêdzynarodowych w polskim porz¹dku prawnym, red. A. Wróbel, Warszawa 2011, s. 203204.
46 Wyrok ETPC w sprawie A.L. przeciwko Polsce, z dnia 18.2.2014 r., nr sprawy 28609/
08.
skar¿¹cego. W konsekwencji uznano, ¿e utrzymanie ojcostwa mê¿czyzny, który nie jest biologicznym ojcem, jest zasadne.
Wród relacji determinowanych najlepszym interesem dziecka znajduj¹ siê równie¿ te dotycz¹ce kontaktów miêdzy ojcem a dzieckiem. ETPC mia³ okazjê zajmowaæ siê tego typu sprawami wielokrotnie, nie zawsze jednak decydowa³ siê odwo³aæ bezporednio do Konwencji o prawach dziecka, przy jednoczesnym czêstym uzasadnianiu swoich rozstrzygniêæ w oparciu o kon-cepcjê najlepszego interesu dziecka.
Sytuacj¹, która powinna byæ równie¿ postrzegana z punktu widzenia najlepszego interesu dziecka, jest chêæ utrzymywania kontaktów z dziec-kiem, które urodzi³o siê w czasie trwania ma³¿eñstwa, ale którego ojciec nie jest mê¿em matki. Z punktu widzenia prawnego powstaj¹ tutaj dwa istotne problemy po pierwsze, kto w takiej sytuacji powinien zostaæ uznany jako ojciec dziecka (wiêkszoæ systemów prawnych daje tutaj pierwszeñstwo
mê-¿owi matki), po drugie, czy w przypadku wpisania jako ojca mê¿a matki, faktycznemu ojcu przys³uguj¹ prawa zwi¹zane z utrzymywaniem kontaktów z dzieæmi. Problem ten zosta³ podstawiony ETPC w sprawie Anayo przeciwko Niemcom47. Sk ar¿¹cy w tej sprawie zarzuci³ naruszenie art. 8 z uwagi na fakt, i¿ uniemo¿liwiono mu kontakty z bliniêtami, które urodzi³y siê z jego zwi¹zku z kobiet¹, która pozostawa³a w zwi¹zku ma³¿eñskim i która zdecy-dowa³a siê wychowaæ dzieci ze swoich dotychczasowym mê¿em. Wydaj¹c swoje rozstrzygniêcie Trybuna³ odwo³a³ siê do utrwalonego orzecznictwa, zgodnie z którym dopuszczalnoæ powo³ania siê na relacje rodzinne nie jest ograniczona jedynie do ma³¿eñstw48. Podkreli³ jednak, ¿e tym, co musi ust¹piæ przed zabezpieczeniem najlepszego interesu dziecka, s¹ interesy ro-dziców49, tym samym konieczne sta³o siê rozstrzygniecie, czy takie kontakty s¹ w najlepszym interesie urodzonych blini¹t. Odnosz¹c siê natomiast do ewentualnych dzia³añ matki i jej mê¿a zmierzaj¹cych do utrudnienia kon-taktów zauwa¿y³, i¿ dzia³anie takie dopuszczalne mo¿e byæ tylko i wy³¹cznie w zakresie, w jakim determinowane by³oby najlepszym interesem dziecka.
W tej konkretnej sytuacji, szczególnie bior¹c pod uwagê determinacjê ojca co do kontaktów z bliniêtami, zainteresowanie ich losem oraz dzia³ania maj¹ce na celu dochodzenia swoich praw, ETPC doszed³ do wniosku, ¿e s¹dy krajo-we nie do³o¿y³y nale¿ytej starannoci w zakresie ustalenia, co jest w najlep-szych interesach dzieci, a tym samym dokona³y ingerencji w prawa skar¿¹-cego, która nie jest konieczna w spo³eczeñstwie demokratycznym. W sprawie tej na szczególne podkrelenie zas³uguje fakt, ¿e ETPC nie wypowiedzia³ siê
47 Wyrok ETPC w sprawie Anayo przeciwko Niemcom z dnia nr 21.12.2010, sprawy 20578/07.
48 Wyrok ETPC w sprawie Keegan przeciwko Irlandii z dnia 26.5.1994, nr sprawy 16969/90, § 44, wyrok ETPC w sprawie L. przeciwko Holandii nr sprawy 45582/99, § 35 i wyrok w sprawie Znamenskaya przeciwko Rosji z dnia 2.6.2005, nr sprawy 77785/01, § 26.
49 Anayo przeciwko Niemcom, § 65.
na temat tego, czy i w jakim zakresie istnia³by najlepszy interes dzieci w kontakcie lub braku kontaktu z ojcem, a wskaza³ jedynie na
nieprawid³owo-ci s¹dów krajowych, które zignorowa³y mo¿liwoæ powstania wiêzów miêdzy dzieæmi a ojcem, daj¹c jednoczenie pierwszeñstwo relacjom w istniej¹cym ma³¿eñstwie. Oczywisty jest fakt, i¿ relacje te równie¿ podlegaj¹ ochronie, ochrona ta jednak musi ust¹piæ miejsca najlepszym interesom dzieci.
Kolejnym stanem faktycznym, który determinuje relacje miêdzy kontak-tami z dzieæmi jest sytuacja ojca po rozwodzie, tudzie¿ rozpadzie zwi¹zku z matk¹ dziecka, której przyznano prawo do tego, by dzieci z ni¹ zamieszki-wa³y. Problemem, który pojawia siê w takiej sytuacji, jest kwestia wykona-nia wytycznych s¹du dotycz¹cych kontaktów ojca z dzieckiem, a konkretnie istnienie efektywnych mechanizmów prawnych, zezwalaj¹cych ojcu na egze-kwowania tego orzeczenia s¹du krajowego. Ma to szczególnie istotne znacze-nie w kontekcie czêsto przed³u¿aj¹cych siê spraw zwi¹zanych z przyzna-niem opieki oraz ustaleprzyzna-niem miejsca pobytu dziecka. ETPC odniós³ siê do przedmiotowego zagadnienia w sprawie Nowak przeciwko Polsce50. Sprawa ta dotyczy³a sytuacji, gdy po rozwodzie rodziców bezporednia opieka nad dzieckiem zosta³ przyznana matce, za ojcu pozostawiono prawo do podejmo-wania decyzji w istotnych dla dziecka sprawach. Skar¿¹cy zarzuca³, i¿
w okresie 19962000 mia³ utrudnione kontakty z synem, które wynika³y z niechêci matki, a póniej równie¿ z niechêci do tych kontaktów samego dziecka, zwracaj¹c uwagê, i¿ zadaniem Trybuna³u jest zachowanie równowa-gi pomiêdzy dobrem syna skar¿¹cego i jego matki, interesem skar¿¹cego i interesem ogó³u w zapewnieniu poszanowania rz¹dów prawa. Kieruj¹c siê przede wszystkim wyra¿onym zdaniem dziecka o braku chêci utrzymywania kontaktów z ojcem, Trybuna³ orzek³ o braku naruszenia art. 8, z uwagi na istnienie proceduralnego zabezpieczenia dla wykonywania kontaktów. Jed-noczenie Trybuna³ wyranie podkreli³, i¿ nie jest jego zadaniem zastêpowa-nie w³aciwych organów krajowych w regulowaniu kwestii kontaktów, podej-muje siê jedynie zbadania, czy i na ile dzia³ania podjête przez organy pañstwa by³y zgodne z postanowieniami Konwencji. Deklaracja taka nie budzi w¹tpliwoci z punktu widzenia zadañ Trybuna³u, jednak pozostawia pewien niedosyt w kontekcie kierowania siê dobrem dziecka, szczególnie i¿
Trybuna³ niejako obroni³ w³adze krajowe wskazuj¹c, i¿ g³ównym utrudnie-niem dla kontaktów by³ konflikt miêdzy skar¿¹cym i jego by³¹ ¿on¹51.
Wyra¿ony przez dziecko brak woli kontaktów z ojcem uzasadni³ równie¿
uznanie braku naruszenia art. 8 w sprawie Sommerfeld przeciwko Niem-com52. Na uwagê w kontekcie tego orzeczenia zas³uguje jednak opinia
50 Wyrok ETPC w sprawie Nowak przeciwko Polsce z dnia 8.6.2010, nr skargi 11118/06.
51 Ibidem, §51.
52 Wyrok ETPC w sprawie Sommerfeld przeciwko Niemcom z dnia 8.6.2003, nr sprawy 31871/96, § 91, tak¿e M. Freeman, Article 3. The Best Interests of the Child, in: A. Alen, J. Vande Lanotte, E. Verhellen, F. Ang, E. Berghmans and M. Verheyde (Eds.) A Commen-tary on the United Nations Convention on the Rights of the Child, 2007, p.14.
odrêbna, któr¹ przedstawi³o trzech sêdziów Trybuna³u53. Zwrócili oni uwagê na bardzo istotn¹, a pominiêt¹ w rozwa¿anych ETPC kwestiê wp³ywu, jaki na dziecko wywieraæ mo¿e ten rodzic, z którym dziecko na co dzieñ przeby-wa. Podkrelili równie¿ zasadnoæ anga¿owania w tego typu postêpowania psychologa oraz próby organizowania przez niego spotkañ miêdzy dzieckiem a rodzicem, którego widzenia dziecko odmawia. Wydaje siê, i¿ ten podgl¹d nale¿y uznaæ za uzasadniony, gdy¿ zastosowanie jedynie formalnoprawnego aspektu oceny, bez g³êbszej refleksji nad najlepszym interesem dziecka
mo¿e nawet takim, którego nie do koñca ma ono wiadomoæ bli¿szy jest prawnocz³owieczemu duchowi Konwencji.
Coraz liczniejsz¹ grup¹ problemów zwi¹zanych z relacjami miêdzy ojcem a dzieckiem, determinowanymi najlepszym interesem tego drugiego, s¹ sytu-acje dotycz¹ce wydalenia cudzoziemca. Zagadnieniem tym zaj¹³ siê Trybuna³ rozstrzygaj¹c sprawê obywatela tureckiego54, który w wieku 12 lat wyemi-growa³ do Holandii i tam otrzyma³ zezwolenie na pobyt sta³y, a nastêpnie na skutek pope³nienia kilku przestêpstw deportowano go do Turcji. Kieruj¹c swoj¹ skargê do ETPC skar¿¹cy podnosi³, i¿ taka deportacja naruszy jego prawo do ¿ycia prywatnego i rodzinnego poprzez od³¹czenie go od bliskich cz³onków rodziny. W orzeczeniu uznano jednak, i¿ porz¹dek publiczny prze-wa¿a nad utrzymaniem obecnoci skar¿¹cego w Holandii. Tym samym, za-stanawiaj¹ce w kontekcie ujêcia i uznania przez ETPC jako koniecznych do rozwa¿ania licznych kryteriów zwi¹zanych z ¿yciem rodzinnym,55 jest osta-teczne przyznanie dominuj¹cego znaczenia interesowi publicznemu. Co wiê-cej, w sprawie tej Trybuna³ zdecydowa³ siê dodaæ do sformu³owanych ju¿
w sprawie Boultif dwa nowe kryteria, a mianowicie najlepszy interes dziec-ka, w szczególnoci stopieñ trudnoci, które dzieci tego wnioskodawcy mog¹ dowiadczyæ w kraju, do którego wnioskodawca ma byæ wydalony oraz sto-pieñ integralnoci spo³ecznej, kulturowej i rodzinnej z krajem przyjmuj¹cym i z krajem przeznaczenia. Nie zdecydowa³ siê jednak powiêciæ im g³êbszych rozwa¿añ. Nale¿y uznaæ za s³uszne, ¿e z konkluzj¹ t¹ nie zgodzili siê sêdzio-wie Costa, Zupancic i Turmen. W swojej opinii odrêbnej skrytykowali brak
53 Sommerfeld przeciwko Niemcom, czêciowo odrêbne zdanie sêdziego Ress oraz sê-dziów Pastor, Ridruejo i Turmen
54 Wyrok ETPC w sprawie Üner przeciwko Holandii z dnia 18.10.2006, nr sprawy 46410/99.
55 Wyrok ETPC w sprawie Boultif przeciwko Szwajcarii z dnia 2.8.2001, nr sprawy
55 Wyrok ETPC w sprawie Boultif przeciwko Szwajcarii z dnia 2.8.2001, nr sprawy