D
ylematem dowódców pododdziałów od zawsze był problem przygotowania uzbrojenia do wal-ki. Zaczął on narastać z chwilą nasycania podod-działów nowymi środkami walki. Występujące kie-dyś sporadycznie celowniki noktowizyjne stały się dzisiaj powszechne, pojawiły się też kolimatorowe celowniki HWS, laserowe wskaźniki DBAL-2A oraz termowizory. Dla pododdziału – kompanii pie-choty zmotoryzowanej – to przyrządy, których licz-ba idzie w dziesiątki egzemplarzy. Przygotowanie ich do prawidłowej eksploatacji wymaga zaangażo-wania wielu żołnierzy i spędzania długiego czasu na strzelnicy. Z reguły połączenie tych czynników, z uwagi na różnorodność wykonywanych zadań, jest dość kłopotliwe.CHARAKTERYSTYKA ZESTAWU
Do jednostek wojskowych na przełomie XX wie-ku został wprowadzony trochę już zapomniany dzi-siaj zestaw UCEL/K. Obejmuje on urządzenia koli-matorowe do bezogniowego ustawiania przyrządów celowniczych broni strzeleckiej. Korzystając z niego, dowódca pododdziału może w czasie kilkudziesię-ciu minut skontrolować ustawienie przyrządów ce-lowniczych broni strzeleckiej swoich podwładnych.
Zestaw umożliwia ustawienie na nowo przyrządów celowniczych z bardzo dużym prawdopodobień-stwem, że strzał oddany z tak przygotowanej broni będzie celny. Pozwala on przede wszystkim kontro-lować stopień właściwego ustawienia przyrządów celowniczych broni pododdziału, typować
poszcze-gólne jej egzemplarze do ponownego ustawienia i przystrzelania oraz ograniczyć dotychczasową cza-sochłonność tego procesu.
Przykładowo technik uzbrojenia pododdziału w ciągu dnia dyspozycyjnego jest w stanie skontrolo-wać stopień poprawnego ustawienia przyrządów ce-lowniczych broni strzeleckiej swojej kompanii. Mało tego, przyrząd pozwala korygować jej ustawienie bez-ogniowo. Można więc, korzystając z niego, nie tylko sprawdzić, lecz także i ustawić (zwizować) przyrządy celownicze optyczne oraz noktowizyjne bez koniecz-ności przebywania na strzelnicy. Należy jednak pa-miętać, że tak ustawione przyrządy celownicze, mimo że dają blisko 90% pewność ich właściwego ustawie-nia, należałoby mimo wszystko sprawdzić ogniowo.
Zestaw (fot. 1) służy do ustawiania zarówno przy-rządów celowniczych (mechanicznych), jak i optycz-nych broni strzeleckiej występującej w pododdziale zmechanizowanym (zmotoryzowanym). Pozwala on na wstępne ustawienie przyrządów celowniczych przed strzelaniem oraz na kontrolowanie zachowania osi celowej broni w trakcie eksploatacji. Kontrolę ustawień przyrządów celowniczych można przepro-wadzać zarówno w warunkach garnizonowych, jak i poligonowych. Komplet UCEL/K składa się z dwóch przyrządów dwuobiektywowych (UCEL.22 i UCEL.) oraz trzech przyrządów jednoobiektywowych (UCEL.30PK, UCEL.35 oraz UCEL.35/P).
UCEL.30 jest przeznaczony do broni kalibru 7,62 mm na nabój pośredni. Umożliwia kontrolę usta-wień: kbk AK i jego pochodnych, kbw SWD i SWD-M ppłk Maciej Paul
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2021
76
oraz modułowego systemu broni strzeleckiej (MSBS) tego samego kalibru.
Z kolei wykorzystując UCEL.30/PK, można kon-trolować ustawienia broni kalibru 7,62 mm na nabój karabinowy. Umożliwia on kontrolę ustawień karabi-nu maszynowego PK i jego pochodnych (fot. 2), a tak-że UKM 2000 i jego modyfikacji.
UCEL.22 jest przeznaczony do broni kalibru 5,45–
5,56 mm. Pozwala on na kontrolę ustawień: kbs Beryl wraz z modyfikacjami (fot. 3), kbk Tantal, MSBS oraz pozostałej broni państw NATO (na zasadzie odwzoro-wania).
Do kontroli ustawień pistoletów maszynowych kali-bru 9 mm służy zestaw UCEL.35. Odnosi się to do:
PM-63 Rak, PM-84/98 Glauberyt oraz pozostałych pi-stoletów maszynowych państw NATO (na zasadzie od-wzorowania).
UCEL.35/P jest przeznaczony do pistoletów wojsko-wych. Umożliwia kontrolę ustawień P-64 (fot. 4), P-83, P-99 oraz pozostałych pistoletów wojskowych państw NATO (na zasadzie odwzorowania).
UŻYTKOWANIE
Przyrząd wkłada się trzpieniem do lufy broni strze-leckiej – do momentu oparcia się stożka trzpienia o wylot lufy. Obiektywy przyrządu powinny się zna-leźć naprzeciwko przyrządów celowniczych broni.
Wtedy należy dokręcić iglicę trzpienia przyrządu i spowodować jego symetryczne rozszerzenie się i za-blokowanie w przewodzie lufy. Środek krzyża na płyt-ce ogniskowej przyrządu wyznacza jego oś płyt-celowania, równoległą do osi mechanicznej lufy. Przy założonych szkłach matowych można sprawdzić równoległość osi celowania, patrząc przez przyrządy celownicze w kie-runku kolimatorów. Natomiast po wykręceniu szkła matowego z kolimatora uzyskuje się dostęp do okula-ru, przez który pod dużym powiększeniem (~35x) można obserwować płytkę ogniskową przyrządu i na jej tle obraz krzyża celowniczego kontrolowanej broni strzeleckiej. Daje to możliwość precyzyjnego zgrania osi celowniczych broni z osiami celowniczymi koli-matorów przyrządu (fot. 5).
Przyrządy celownicze sprawdzanej broni można ustawiać za pomocą przyrządu, kierując się danymi producenta, lub odwzorowując rzut przyrządów spraw-dzanej broni na celownik kolimatora.
Pierwszy sposób polega na ustawieniu broni do przy-rządu. Jeżeli instrukcja przystrzeliwania broni nie prze-widuje inaczej, należy ustawić jej przyrządy celowni-cze na środek krzyża kolimatora. Przyrządy celownicelowni-cze powinny być ustawione na najniższą wartość kąta pod-niesienia (w broni typu kbkAK, km, kbw, tzn. wyposa-żonej w krzywkowe celowniki, należy ustawić war-tość „S”). Patrząc przez przyrządy celownicze na krzyż siatki kolimatora, ustawia się muszkę (wkręcając ją lub wykręcając) na taką wysokość, by pokryła się z punk-tem przecięcia linii krzyża kolimatora. Takie ustawie-nie przyrządów celowniczych broni daje blisko 90%
pewność poprawnego jej zwizowania.
1.
2.
Zestaw UCEL.30/PK zamontowany na UKM 2000P kalibru 7,62 mm
3.
Zestaw UCEL.22 zamontowany na kbs Beryl kalibru 5,56 mm z celownikiem holograficznym HWS
ARCHIWUM AUTORA(3)
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2021
77
Zestaw UCEL.22 zamontowany na kbs Beryl kalibru 5,56 mm – kontrola ustawienia przyrzą-dów mechanicznych broni. Widoczne szkła matowe zało-żone na przyrząd
5.
4.
Zestaw UCEL.35/P zamontowany na pistolecie P-64 kalibru 9 mm
6.
Zestaw UCEL.22 zamontowany na kbs Beryl kalibru 5,56 mm – kontrola ustawienia oprzyrządowania dodatkowego, w tym wypadku celownika holograficznego HWS
Zestaw UCEL.22 – sche-mat siatki przyrządów kolimatorowych zesta-wu oraz ustawienie jej na przyrządach głów-nych i dodatkowych bro-ni (dolne koło – popraw-ne ustawienie celowni-ka holograficznego HWS, górne – ustawie-nie przyrządów mecha-nicznych na wartość „S”)
7.
ARCHIWUM AUTORA(6)
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2021
78
Na drugim obiektywie przyrządu możliwe jest usta-wienie dodatkowych przyrządów celowniczych broni takich, jak: celowniki holograficzne HWS (fot. 6, 7), optyczne CKW i CWKW noktowizyjne oraz celowniki rodziny DBAL.
Sposób ich ustawienia będzie adekwatny do sposobu ustawiania przyrządów mechanicznych (fot. 8). Ograni-czenie tej metody polega na ustawieniu przyrządów na wartość strzału bezwzględnego danego rodzaju broni, w przypadku kbs Beryl to 550 m do figury bojowej nr 30 – klęczący (wysokość około 100 cm).
Wizowanie celownika noktowizyjnego PCS5 będzie wymagać nastawienia na bębnie poprawek elewacji na-stawy „4”, odpowiadających nastawom mechanicznym
„S”, i zwizowania znaku celownika ze znakiem koli-matora (fot. 9). Jedyne utrudnienie będzie polegać na konieczności podświetlenia okulara kolimatora górne-go, ponieważ bez tego siatka celownicza kolimatora UCEL nie będzie widoczna w noktowizorze (fot. 10).
Tak ustawiony celownik noktowizyjny jest gotowy do strzelania. Badania przeprowadzone na dziesięciu egzemplarzach broni wykazały skuteczność tej metody.
Dodatkowo celownik ten nie wymagał regulacji pod-czas przystrzelania do tarczy kontrolnej.
8.
Wizowanie celownika dzienno-nocnego CKW jest nieco trudniejsze, gdyż wymaga zjustowania obu zna-ków celowniczych, tzn. znaku celowniczego CKW i zestawu UCEL (fot. 11). W znacznym stopniu utrud-nia to zachodzące zjawisko paralaksy, ale nie jest to niemożliwe. Zwizowanie polega na ustawieniu wstęp-nym na bębnie z podziałką poprawek w elewacji nasta-wy odpowiadającej położeniu krzyża kolimatora i jego zakontrowaniu. Skuteczność tej metody sprawdzona na dziesięciu egzemplarzach broni wynosiła 70%, dla-tego też konieczne jest przystrzelenie broni mającej ten celownik. Metoda ta jednak pozwala na ustawie-nia – z dużym prawdopodobieństwem – celownika także i podczas wykonywania zadania ogniowego po-rażenia celu (przeciwnika).
Drugi sposób wizowania przyrządów celowniczych broni to odwzorowywanie ustawień danego typu broni z wykorzystaniem kolimatorów zestawu. Możemy w ten sposób odwzorowywać lub, znając dane bali-styczne, ustawić przyrządy celownicze na konkretną wartość. Inaczej mówiąc, metoda ta polega na odwzo-rowaniu rzutu przyrządów celowniczych danego typu broni na celownik kolimatora. Jedynym obowiązują-cym w niej warunkiem jest wcześniejsze poprawne
ARCHIWUM AUTORA(4)
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2021
79
10.
Zestaw UCEL.22 zamontowany na kbs Beryl kalibru 5,56 mm i stojaku uniwersalnym wysokim. Widok przed-stawia rzut (linie) usta-wienia przyrządów – kontrola ustawienia oprzyrządowania dodat-kowego, w tym wypadku celownika
noktowizyj-nego PCS5.
9.
ustawienie przyrządów celowniczych, które będą słu-żyć jako wzorzec dla pozostałych egzemplarzy.
Jeśli znamy poprawne ustawienie przyrządów ce-lowniczych danego typu broni, możemy na zasadzie odwzorowania na siatce celowniczej lunety kolimato-ra odwzorować ustawienia kolejnych egzemplarzy broni. Jest to metoda stosowana wtedy, gdy nie znamy pełnych danych balistycznych ustawień przyrządów celowniczych. Podobnie stosujemy ustawienia na dru-gim obiektywie kolimatora. Możemy ustawiać przy-rządy na inne wartości niż strzału bezwzględnego.
W tej metodzie niezbędny będzie jeden egzemplarz poprawnie ustawionej broni. Podobnie ma się sprawa z dodatkowymi celownikami montowanymi na tych egzemplarzach broni.
MIEĆ MOŻLIWOŚĆ
Zestaw UCEL stwarza dowódcom, a także wszyst-kim użytkownikom broni strzeleckiej ogromne możli-wości. Najważniejszą jednak jego zaletą jest czas, jaki oszczędza się na przygotowaniu broni do wykonywa-nia zadań ogniowych. Coś, na co wcześniej trzeba było poświęcić kilka dni szkoleniowych, dziś zajmuje kilkadziesiąt minut.
W szkoleniu bieżącym zestaw jest świetnym mier-nikiem osiągania celów szkoleniowych. Daje możli-wość weryfikacji wyników szkolenia ogniowego i dia-gnozowania przyczyn niewykonania zadań ognio-wych. Eliminując jeden z dwóch głównych czynników – ustawienia przyrządów celowniczych broni, zawęża się tę przyczynę do braku umiejętności strzeleckich żołnierza, co przekłada się na ograniczenie kosztów poniesionych na amunicję.
Zestaw został praktycznie sprawdzony przez żoł-nierzy 12 Brygady Zmechanizowanej, która wysta-wiała kontyngent w ramach XII zmiany PKW Afgani-stan. Wówczas większość celowników holograficznych ustawiono z wykorzystaniem UCEL/K i sprawdzono praktycznie w działaniu. Nie zauważono różnic między wizowaniem z wykorzystaniem UCEL.22 a przystrze-leniem kbs Beryl z celownikiem HWS do tarczy kon-trolnej. Elementy zestawu odpowiednio użyte skracają nie tylko czas, lecz także znacząco obniżają koszty po-noszone w szkoleniu wojsk. Niestety zestaw ten jest elementem, który nadal symbolicznie występuje w wy-posażeniu pododdziałów, a z doświadczeń zebranych podczas jego użytkowania wynika, że powinien się znaleźć w każdej kompanii. n
Schemat poprawnego ustawienia przyrządów. Siatka celownika noktowizyjnego PCS5 (czerwony kolor) i
siat-ka celownicza kolimatora górnego przyrządu UCEL.22 Zestaw UCEL.22 – sposób ustawienia obu siatek celowniczych (górna – szara przedstawia widok zestawu UCEL.22, dolna – celownika CKW.
11.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2021