DUŻE DOŚWIADCZENIE BOJOWE.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2021
106
ARMEE DE L'AIR
1.
Francuskie operacje specjalneRóżnią się od operacji konwencjonalnych innymi ramami czasoprzestrzennymi, celami do osiągnię-cia, szczególnym sposobem działania oraz dyskre-cją otaczającą ich przygotowanie, a także prowa-dzenie. Żołnierze w ich trakcie są zawsze umun-durowani.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2021
107
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2021
108
nia o charakterze dywersyjnym. Wiosną 1942 roku utworzono 1 Kompanię Piechoty Morskiej przezna-czoną do prowadzenia działań rajdowych. Pododdział ten brał udział w rajdzie na Dieppe (19.08.1942 r. – operacja „Jubilee”). W 1943 roku zorganizowano 1 Batalion Komandosów Morskich. Jednostka ta roz-poznawała wybrzeża Francji oraz Holandii przed pla-nowaną inwazją, a potem, w czerwcu 1944 roku, bra-ła udział w lądowaniu w Normandii jako jednostka uderzeniowa. 23 maja 1943 roku utworzono w Sta-oueli na terenie obecnej Algierii 1 Batalion Szturmo-wy (fr. Le Bataillon de Choc), który uczestniczył w wyzwalaniu Korsyki we wrześniu 1943 roku i Elby w czerwcu 1944 roku. Zaledwie dwa miesiące po je-go sformowaniu, 25 lipca 1943 roku, utworzono ko-lejną jednostkę – Zgrupowanie Komandosów Afry-kańskich (fr. Groupement de Commandos d’Afrique, GCA), która, dysponując ciężką bronią, specjalizowa-ła się w dziaspecjalizowa-łaniach rajdowych i desantowych prowa-dzonych z morza.
1 listopada 1944 roku GCA, połączone z 1 Batalio-nem Szturmowym, utworzyło 1 Brygadę Szturmową, która walczyła m.in. pod Belfort, Calmarem oraz na terenie Niemiec. W roku 1943 utworzono specjalną grupę spadochroniarzy piechoty morskiej podległą Zarządowi Głównemu Służb Specjalnych (DGSS) z przeznaczeniem do prowadzenia morskich operacji specjalnych, ukierunkowanych na dywersję w portach oraz wsparcie ruchu oporu.
Działania francuskich komandosów nie ograniczały się tylko do Europy. 4 października 1943 roku w Dżi-dżili (Algieria) utworzono Lekki Korpus Interwen-cyjny (CLI) do walki z Japończykami na Dalekim Wschodzie. Podczas szkolenia na terenie Pakistanu z jego składu wydzielono batalion powietrznodesan-towy, który 1 stycznia 1945 roku połączono z oddzia-łem komandosów Ponchardiera (jednostka spadochro-nowa lotnictwa marynarki wojennej), tworząc bata-lion SAS/B. Batabata-lion ten prowadził bojowe działania poszukiwawczo-ratownicze (odpowiednik dzisiejsgo CSAR) m.in. w dolinie Mekongu, ratując życie ze-strzelonym lotnikom, brał także udział w wyzwalaniu Sajgonu w październiku 1945 roku. Z kolei w Indo-chinach francuscy ochotnicy z brytyjskiej jednostki Force 136 walczyli wspólnie z członkami ruchu opo-ru przeciw Japończykom.
Po zakończeniu II wojny światowej, podobnie jak w innych państwach zachodnich, wszystkie francuskie jednostki specjalne rozwiązano. Do ich reaktywacji przyczyniły się dwa zjawiska. Pierwszym były ruchy narodowowyzwoleńcze w koloniach francuskich, dru-gie było związane z rozpoczęcie tzw. zimnej wojny oraz groźbą wybuchu kolejnego konfliktu zbrojnego na skalę światową1.
Ruchy narodowowyzwoleńcze najbardziej aktyw-ne były we francuskich koloniach w Indochinach
oraz Algierii. Pod koniec 1950 roku utworzono Po-wietrznodesantowe Połączone Zgrupowanie Koman-dosów (GCMA) jako narzędzie Służby Dokumenta-cji Zagranicznej i Kontrwywiadu (SDECE), czyli służby specjalnej Francji w Sajgonie. Jej zadaniem było wykorzystywanie antagonizmów między ple-mionami zamieszkującymi góry (Thai, Man, Hmong, Nung) a ludnością mieszkającą na nizinach i postrzeganą przez tych pierwszych jako najeźdźcy.
W tym celu zarówno jednej, jak i drugiej stronie konfliktu pomagano w tworzeniu oddziałów party-zanckich. Działania te, prowadzone w koordynacji z wojskami konwencjonalnymi, przyniosły pewne sukcesy. Udało się między innymi czasowo opano-wać regiony Phong Tho, Phong Saly, a także zagro-zić Viet Minhowi w Lao Cai oraz górnym biegu Rzeki Czerwonej.
Latem 1952 roku GCMA wraz z partyzantami przeprowadzili rajd w prowincji Quang Ngai, wspie-rając wojska francuskie na wybrzeżu Zatoki Tonkiń-skiej. Mimo wysokiej skuteczności działań, na skutek podpisania z przedstawicielami Viet Minhu porozu-mień, 21 czerwca 1954 roku w Genewie dowództwo francuskie podjęło decyzję o zaprzestaniu działalno-ści pododdziałów specjalnych, a utworzone oddziały partyzanckie rozwiązano.
Podobne wysiłki podejmowano w Algierii. Od grudnia 1954 roku działania przeciwko partyzantom algierskim prowadzili żołnierze z 11 Batalionu Ude-rzeniowego Spadochroniarzy Rezerwowych podległe-go SDECE. W 1956 roku w ramach tej jednostki utworzono 30-osobową Grupę Interwencyjną (GLI).
Jej zadaniem było zwalczanie przemytu broni w stre-fach przygranicznych oraz prowadzenie tajnych dzia-łań partyzanckich na terenach przygranicznych z Ma-rokiem, a także Tunezją.
W 1957 roku doszło do przekształcenia GLI w Sek-cję „A” w ramach Centrum Koordynacji Działań Po-łączonych (CCI), które skupiało pod wspólnym do-wództwem służby wywiadowcze, bezpieczeństwa, środki przechwytywania oraz sekcję operacyjną odpo-wiedzialną m.in. za tajne operacje prowadzone poza Algierią. Komandosi francuscy w trakcie działań na terenach opanowanych przez partyzantów naprowa-dzali na ich bazy uderzenia lotnictwa. Niestety, na skutek ich udziału w próbie przeprowadzeniu zama-chu stanu we Francji w 1961 roku większość oddzia-łów specjalnych biorących udział w wojnie w Algierii rozwiązano. Niemniej po ich ponownej reaktywacji były one wielokrotnie wykorzystywane do utrzyma-nia francuskich wpływów w Afryce. W 1979 roku po-mogły one m.in. w obaleniu dyktatora Bokassy w Re-publice Środkowoafrykańskiej.
Drugie z zagrożeń – konfrontacja między NATO a państwami Układu Warszawskiego – doprowadziło do przekształcenia w 1963 roku 13 Spadochronowego
1 E. Denece, Historia Oddziałów Specjalnych, Warszawa 2009, s. 46–52; https://pl.wikipedia.org/wiki/Zgrupowanie_Komandosów_Francuskich;
https://pl.wikipedia.org/wiki/Batalion_de_Choc; https://en.wikipedia.org/wiki/No._10_(Inter-Allied)_Commando/. 28.10.2019.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2021
109
Pułku Dragonów (13 RDP) w oddział przeznaczony do prowadzenia rozpoznania specjalnego. Jego za-sadniczym zadaniem w razie wojny miało być wsparcie pod względem informacyjnym dowództwa 1 Armii Francuskiej dzięki prowadzeniu rozpozna-nia przeciwnika na kierunku jego działarozpozna-nia, zdoby-waniu informacji o celach strategicznych oraz ocenie skutków uderzeń na nie wykonywanych. Żołnierze jednostki prowadzili skrycie rozpoznanie z Berlina Zachodniego wojsk radzieckich rozmieszczonych na terenie NRD.
Doświadczenia zdobyte podczas konfliktów zbroj-nych w Indochinach oraz Algierii zainicjowały próbę uporządkowania wszystkich aspektów dotyczących wojsk specjalnych i opracowania jednej doktryny.
Podjął się tego w połowie lat siedemdziesiątych XX wieku płk A.G. de Maroles stojący na czele Sekcji
„Action” w SDECE. W jego opinii działania i cje specjalne powinny wypełniać lukę między opera-cjami tajnymi prowadzonymi przez służby specjalne a działaniami szturmowymi typowymi dla lekkiej eli-tarnej piechoty (w francuskich siłach zbrojnych zwa-nych komandosami). Aby skutecznie realizować swoje zadania, wojska specjalne muszą być wspierane pod względem informacyjnym przez służby specjalne. Same zaś działania wykonywane przez pododdziały specjal-ne powinny się dzielić na dwa rodzaje: bezpośrednie (obejmujące interwencje przy wsparciu i współdziała-niu ze służbami specjalnymi lub ruchem oporu) oraz pośrednie (ochrona prezydenta, szkolenie partyzan-tów lub armii zagranicznych)2.
Niepowodzenia 13 RDP podczas I wojny w Zatoce Perskiej (1990–1991), wynikające z niewłaściwego zaplanowania jego użycia oraz słabego poziomu wy-szkolenia, skłoniły Francuzów do rewizji podejścia do organizacji oraz prowadzenia działań i operacji spe-cjalnych. 24 czerwca 1992 roku powołano Dowódz-two Operacji Specjalnych (fr. Le Commandement des Opérations Spéciales – COS), które otrzymało upraw-nienia zbliżone do USSOCOM. Zmiana ta umożliwiła wprowadzenie wspólnych standardów dla oddziałów specjalnych podporządkowanych różnym rodzajom sił zbrojnych. Pozwoliła również na przyjęcie i wdroże-nie sojuszniczej doktryny operacji specjalnych. Mimo to nadal zdarzało się, że wyżsi dowódcy francuscy nie mieli zrozumienia dla miejsca, roli i przeznaczenia wojsk specjalnych na polu walki. Najlepszym tego przykładem było wykorzystanie pododdziałów spe-cjalnych do ochrony ambasady francuskiej w Kabulu oraz delegacji cywilnych na początku operacji ISAF w Afganistanie. Sytuacja zmieniła się, gdy komansów francuskich przekazano pod amerykańskie do-wództwo operacji specjalnych, które zaczęło
przy-dzielać im zadania zgodne z ich przeznaczeniem oraz profilem szkolenia.
WSPÓŁCZESNOŚĆ
Obecnie poglądy w francuskich siłach zbrojnych, odnoszące się do prowadzenia operacji specjalnych oraz wojsk specjalnych, są zbieżne z tymi obowiązu-jącymi w NATO. Wyświetlona na stronie interneto-wej Ministerstwa Obrony Francji definicja dotycząca operacji specjalnych brzmi […] są działaniami woj-skowymi prowadzonymi przez specjalnie wydzielone, zorganizowane, wyszkolone i wyposażone jednostki sił zbrojnych do osiągnięcia celów strategicznych wskazanych przez Szefa Sztabu Generalnego SZ Francji (CEMA). Wykorzystując operacyjne techniki i sposoby działania inne niż wojska konwencjonalne, działania te są prowadzone w czasie pokoju, kryzysu i wojny niezależnie od operacji konwencjonalnych lub w koordynacji z nimi. Mają one charakter jaw-nych lub niejawjaw-nych operacji wojskowych dowodzo-nych przez CEMA.[…] Różnią się od operacji kon-wencjonalnych innymi ramami czasoprzestrzennymi, celami do osiągnięcia, szczególnym sposobem dzia-łania oraz dyskrecją otaczającą ich przygotowanie oraz prowadzenie3. Co istotne, w odróżnieniu od po-dejścia amerykańskiego do tego typu operacji, są one zawsze prowadzone przez żołnierzy w mundu-rach (fot. 1). Działania lub operacje prowadzone przez personel nieumundurowany, określane jako operacje tajne, są zarezerwowane dla służb specjal-nych, np. DGSE.
Ich miejsce i rola wynikają z zasadniczych zadań stawianych siłom zbrojnym. Są one przedstawiane w cyklicznie prowadzonych co cztery lata strategicz-nych przeglądach obrony i bezpieczeństwa narodo-wego (fr. Revue Stratégique de Défense et de Sécuri-té Nationale). Ostatni Revue…, opublikowany w 2017 roku4, wyraźnie wskazuje w obliczu zagro-żeń, jakimi są islamski terroryzm oraz ryzyko wybu-chu otwartego konfliktu zbrojnego, a także wyzwań, do których zaliczono: zmiany klimatyczne powodują-ce niekontrolowane migracje ludności, rozwój i zwiększającą się dostępność wysoce zaawansowa-nych technologii zmniejszającą przewagę państw Za-chodu, przemyt, zorganizowaną przestępczość oraz napięcia między państwami, że francuskie siły zbroj-ne będą się koncentrować na:
– odstraszaniu potencjalnego przeciwnika z wyko-rzystaniem różnych narzędzi (w tym sił nuklearnych);
– odstraszaniu i walce z terroryzmem islamskim na Bliskim Wschodzie oraz w Afryce (szczególnie na te-rytoriach zamorskich Francji oraz w państwach part-nerskich, z których wiele było kiedyś jej koloniami);
2 Ibidem, s. 122–123.
3 https://www.defense.gouv.fr/ema/organismes-interarmees/le-commandement-des-operations-speciales/le-cos-presentation/. 29.10.2019.
Tłumaczenie autora.
4 https://www.defense.gouv.fr/dgris/presentation/evenements-archives/revue-strategique-de-defense-et-de-securite-nationale-2017/.
29.10.2019.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2021
110
– odstraszaniu na tzw. wschodniej flance NATO przez udział w działaniach Sojuszu;
– ochronie własnego terytorium.
We wspomnianym dokumencie kładzie się nacisk na podejmowanie wspólnych działań zarówno w ra-mach Unii Europejskiej, jak i NATO. W pkt. 298 wskazano, że wojska specjalne będą nadal odgrywać główną rolę, zarówno w przypadku wejścia na teatr wojny, jak i walki z terroryzmem. Dlatego też należy nadać priorytet ich zdolnościom, szczególnie w zakre-sie projekcji siły i mobilności. To samo dotyczy zdol-ności do odzyskiwania personelu we wrogim środowi-sku, co wymaga opanowania skrytego przerzutu wy-specjalizowanych sił w celu przeszukiwania, zabezpieczania i odzyskiwania (obywateli, zestrzelo-nych pilotów, zakładników)5.
Z kolei Dowództwo Operacji Specjalnych wyróżnia trzy rodzaje prowadzonych zadań. Są to:
• zadania rozpoznawcze. Składają się na nie:
– zdobywanie informacji o środowisku (terenie i osobach),
– pozyskiwanie informacji wywiadowczych o aktu-alnych siłach, w szczególności będących poza zasię-giem francuskich lub sojuszniczych środków rozpo-znania,
– zdobywanie informacji wywiadowczych na temat celów osobowych lub infrastrukturalnych oraz możli-we zaangażowanie w wyznaczanie celów do poraże-nia lub obezwładnieporaże-nia (targetting);
• akcje bezpośrednie, w tym:
– ataki na cele (środek ciężkości, punkty decyzyjne), – niszczenie instalacji, sieci lub linii komunikacyj-nych,
– zdobywanie lub odzyskiwanie personelu czy sprzętu,
– działania mylące,
– kontrterroryzm (operacje odbijania zakładników, przywrócenie kontroli nad danym terenem),
– zapewnienie wsparcia specjalnego w zakresie do-wodzenia, transportu, rażenia;
• misje środowiskowe obejmujące:
– szkolenie, doradztwo i mentoring zagranicznych jednostek wojskowych w kontekście udzielania po-mocy zaprzyjaźnionym siłom,
– udział w ocenie i wsparciu procesu decyzyjnego, w tym działania związane z tzw. otwarciem teatru działań,
– ochrona bezpośrednia VIP6.
Do realizacji wymienionych zadań wojska specjalne dysponują: Dowództwem Operacji Specjalnych oraz jednostkami wojsk specjalnych (JWS), w skład których wchodzi 11 jednostek należących do trzech rodzajów
sił zbrojnych i przeznaczonych do podporządkowania COS. Obecnie mają one status rodzaju wojsk, których liczebność ocenia się na około 4300 osób7 (rys.).
Dowództwo Operacji Specjalnych (COS) z siedzibą w Vélizy-Villacoublay, na czele którego stoi jego do-wódca, sprawuje nadzór oraz wyznacza standardy i wymagania w stosunku do jednostek specjalnych znajdujących się w wojskach lądowych, marynarce wojennej i siłach powietrznych. Odpowiada także za planowanie, przygotowanie, koordynację i prowadze-nie operacji specjalnych.
Dowództwo Specjalne Wojsk Lądowych (COM FST) z siedzibą w Pau dowodzi i kieruje działalnością bieżącą podporządkowanych mu jednostek oraz odpo-wiada za ich poziom wyszkolenia, a także utrzymy-wanie określonych stopni gotowości bojowej. Podle-gają mu takie jednostki, jak:
• 1 Pułk Spadochronowy Piechoty Morskiej (Le 1er Régiment De Parachutistes D’infanterie De Marine – 1 RPIMA)8 z siedzibą w Bayonne. Jest on jednostką przeznaczoną do prowadzenia pełnego spektrum ope-racji specjalnych. Jego podstawowe zadania obejmują:
rozpoznanie specjalne (SR), akcje bezpośrednie (DA) przeciwko obiektom o znaczeniu strategicznym, wsparcie militarne (MA) na rzecz jednostek sił zbroj-nych państw zaprzyjaźniozbroj-nych, działania niekonwen-cjonalne, działania kontrterrorystyczne (CT), uwal-nianie zakładników (HRO), ochronę bezpośrednią VIP (CP) i operacje ewakuacji obywateli Francji z re-gionów o wysokim stopniu zagrożenia (tzw. Non--Combatant evacuation Operation – NEO). Pułk ma strukturę kompanijną i liczy około 865 żołnierzy i pracowników wojska. Cztery kompanie specjalne dysponują określonymi specjalnościami do prowadze-nia działań w każdym środowisku walki. Ich działanie zabezpiecza kompania logistyczna, a nad uzupełnie-niami czuwa kompania szkolenia i operacji.
• 13 Spadochronowy Pułk Dragonów (13e Régi-ment de Dragons Parachutistes – 13 RDP)9 z siedzibą w Martignas-sur-Jalle. Jest on przeznaczony do wsparcia informacyjnego dowództw poziomu strate-gicznego. Specjalizuje się w prowadzeniu rozpozna-nia specjalnego we wszystkich strefach klimatycz-nych. Jednostka liczy około 840 żołnierzy i pracowni-ków wojska i składa się z czterech zespołów rozpoznania specjalnego: zespołu łączności specjal-nej, zespołu analizy danych, szkolenia i zabezpiecze-nia logistycznego.
• 4 Pułk Śmigłowców Wojsk Specjalnych (4e Régi-ment d’Hélicoptères des Forces Spéciales – 4 RHFS) z siedzibą w Pau. Jest on jednostką służącą do prowa-dzenia powietrznych operacji specjalnych. Pułk składa
5 Ibidem, s. 83.
6 https://www.defense.gouv.fr/ema/organismes-interarmees/le-commandement-des-operations-speciales/le-cos-presentation /. 29.10.2019.
Tłumaczenie autora.
7 https://fr.wikipedia.org/wiki/Commandement_des_opérations_spéciales /. 29.10.2019.
8 https://en.wikipedia.org/wiki/1st_Marine_Infantry_Paratroopers_Regiment /. 29.10.2019.
9 https://en.wikipedia.org/wiki/13th_Parachute_Dragoon_Regiment /. 29.10.2019.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 1 / 2021
111
Opracowanie własne.